WARZYWA STRĄCZKOWE
rodzina - motylkowate (Fabaceae = Papilionaceae)
fasola zwykła
fasola wielokwiatowa
bób
groch
charakterystyka
jednoroczne jare
kwiaty samopylne
kiełkują epigeicznie (fasola zwykła) lub hypogeicznie (pozostałe)
jadalne są niedojrzałe lub dojrzałe nasiona (bób, fasola wielokwiatowa, groch łuskowy)
jadalne są wyrośnięte lub niedojrzałe strąki (fasola szparagowa, groch cukrowy)
symbioza z bakteriami - Rhizobium
mają zróżnicowane wymagania klimatyczne i glebowe
uprawia się ze względu na dużą wartość odżywczą i biologiczną
białko zawiera aminokwasy egzogenne (wszystkie)
dużo P i Mg
do bezpośredniego spożycia, przetwórstwo (konserwy, mrożonki)
FASOLA ZWYKŁA - Phaseolus vulgaris
Ameryka Środkowa i Południowa
FASOLA WIELOKWIATOWA - Phaseolus multifloris
Ameryka Południowa
znaczenie gospodarcze - w Polsce 7000ha
odmiany
karłowate (25-60cm), biczykowate (60-120cm), tyczne (2-3m)
szparagowe i na suche nasiona
szparagowe, zielonostrąkowe, żółtostrąkowe
fasola zwykła - grona 2-8 kwiatowe
fasola wielokwiatowa - grona 15-20 kwiatowe
fasola uprawiana na suche nasiona
jedno z najbogatszych źródeł białka roślinnego (21.1-24.5%)
sole mineralne: P, Mg, Fe, Ca
witaminy B, C, A
1500kJ/100g
fasola szparagowa w strąkach zawiera
8.3-13.8% suchej masy (1.5-2.8% białka, 1.9-4.3% węglowodany)
więcej witamin C i A, mniej B
odmiany zielonostrąkowe cenniejsze niż żółtostrąkowe
zawierają α-galaktozy powodują wzdęcia
wymagania klimatyczno - glebowe
cieplne: duże, siew od połowy maja, rośliny ciepłolubne: temp. kiełkowania 11°C, optymalna 20-25°C, bardzo wrażliwa na przymrozki (fasola wielokwiatowa mniej wrażliwa)
wodne: umiarkowane (65-70%)
glebowe: dość duże, gleby żyzne, próchniczne, o uregulowanych stosunkach wodnych przy siewach późnych nawet torfy niskie zmeliorowane, pH 6.5-7.8, unikać gleb suchych, bardzo lekkich oraz zlewnych, wilgotnych
stanowisko w zmianowaniu i uprawa gleby
nie wymagająca przedplonu
+ kapustne, cebulowe, pomidor, ogórek, zboża i okopowe
- marchew, pietruszka, szpinak, motylkowate
można przed nią uprawiać przedplony (sałata, rzodkiewka), a po niej poplony (o krótkim okresie wegetacji)
fasola szparagowa w 2-3 roku po oborniku
na suche nasiona w 2 roku
uprawa gleby: orka przedzimowa, włókowanie, kultywatorowanie, bronowanie, na glebach zwięźlejszych i po zbiorze przedplonu orka średnia
bronowanie
metody uprawy
siew nasion od 10-15 maja
siew co 2 tygodnie (do końca czerwca) przedłuża podaż strąków fasoli
na suche nasiona termin najwcześniejszy 70-300kg/ha
szparagowe 90-130kg/ha
siew rzędowy: karłowe - 30-40cm do 45-50cm, między pasami 80-120cm (2-3 nasiona 50-60cm w rzędzie)
siew na głębokość 2-5cm, szczepionka NITRAGINA
GROCH - Pisum sativum
Europa Północna, Zachodnia, Azja
w zależności od budowy strąka groch dzieli się na:
groch cukrowy - Pisum sativum var. saccharatum (strąki nie maja wysciółki pergaminowej, nadają się do spożycia w całości)
groch łuskowy - Pisum sativum var. pachylobum (strąki mają wyściółkę pergaminową, do spożycia nadają się niedojrzałe nasiona)
odmiany grochu
karłowe 25-90cm
średnio wysokie 95-150 cm
wysokie 150-300cm
wartość odżywcza i znaczenie gospodarcze
jedno z najcenniejszych warzyw, nasiona zawierają 20-25% suchej masy, w tym 6-7% białka, 10-12 węglowodany, 6-7% tłuszcze, sole mineralne P, Ca, Mg, Fe, witaminy C, B, PP, E
Polska 10 tys. ha
uprawa grochu nie zaspokaja zaleceń dietetyków -2kg/osobę
groch łuskowy - przemysł przetwórczy (konserwy, mrożonki)
wymagania klimatyczno - glebowe
cieplne - małe, temperatura kiełkowania 2°C, temp. optymalna 19°C, zbyt wysoka temp. przyspiesza przemianę cukrów w skrobię, groch jest odporny na przymrozki do -7°C, kwiaty do -2°C
wodne - umiarkowane, wilgotność gleby 60-70%ppw
glebowe - dość duże, pH 6.5-7.8, gleby piaszczysto - gliniaste, żyzne, zasobne w próchnicę, szybko obsychające i nagrzewające się
stanowisko w zmianowaniu i uprawa gleby
nie ma większych wymagań co do przedplonu (wyjątek: motylkowate)
nie powinien być uprawiany po sobie częściej jak co 5-6 lat (Fusarium)
+okopowe na oborniku (ziemniaki), sam zachwaszcza pole
2-3 rok po oborniku
ma krótki okres wegetacji, może być przedplonem dla: kalafiora na zbór jesienny, brokuła, kalarepy, szpinaku
uprawa gleby
podorywka po wcześnie zbieranych przedplonach + bronowanie
orka przedzimowa
włókowanie
kultywatorowanie
bronowanie
metody uprawy
siew jak najwcześniejszy, koniec III/IV, nie później niż II dekada kwietnia (silna reakcja roślin na długi dzień)
szczepienie nitraginą 5g/kg nasion
rozstawa rzędów dla odmian niskich 15-20cm (20-25cm) co 3-4cm (120-150szt/m2)
głębokość siewu 2-3cm
norma wysiewu 150-300kg/ha (300-400kg/ha)
BÓB - Vicia faba var. maior
Afryka Północna, okolice Morza Kaspijskiego
wartość odżywcza
jedno z najcenniejszych warzyw pod względem odżywczym
świeże nasiona w fazie dojrzałości mlecznej zawierają 17-22.7% suchej masy, w tym 5-7.1% wysokojakościowego białka, 6-14% węglowodanów, sole mineralne P, Ca, Fe, witaminy C, B1, B2, PP
suche nasiona 81-85% suchej masy, w tym 21-23% białka
wartość odżywcza bobu jest większa niż grochu i fasoli
w dalszym ciągu mało rozpowszechniony w uprawie w naszym kraju
do spożycia w fazie dojrzałości mlecznej
do mrożenia i konserwowania
suche nasiona mają mniejsze znaczenie (to wysokobiałkowy komponent do przyrządzania dań)
wymagania klimatyczno - glebowe
cieplne: małe, temp. kiełkowania 3-4°C, optymalna 18-22°C, odporny na przymrozki do
-4°C
wodne: duże, wrażliwy na niedostatek wody (wschody, kwitnienie, zawiązywanie strąków)
glebowe: duże, odczyn obojętny, lekko zasadowy, pH 6.5-7.8, dobre: cięższe, żyzne, o dużej pojemności wodnej, mady, czarne ziemie, lessy, gleby gliniasto - piaszczyste, torfy
stanowisko w zmianowaniu
po różnych roślinach
można po nim uprawić poplony
2-3 rok po oborniku
na stanowiskach słabszych w I roku po oborniku (20-30t)
uprawa gleby
orka przedzimowa
włókowanie
kultywatorowanie
bronowanie
metody uprawy
z siewu nasion wprost do gruntu III/IV
rozstawa rzędów 40-60cm co 10cm w rzędzie (gniazdowo 2-3 nasiona co 15-30cm, uprawa amatorska 2-4 nasiona 20-40cm)
po siewie na głębokość 4-6cm dobrze jest zwałować pole
uprawa z rozsady produkowanej w cieplejszym inspekcie od połowy II, a zahartowaną rozsadę sadzi się pod koniec III (dobrze znosi przesadzanie), plon większy i wcześniejszy o 2 tygodnie