Żywienie dzieci z mukowiscydozą

Dieta wysokoenergetyczna i bogatobiałkowa, suplementacja, witamin i odpowiednia podaż preparatów enzymów trzustkowych to podstawowe elementy leczenia mukowiscydozy.

Zapotrzebowanie na energię u dzieci chorych na mukowiscydozę jest bardzo różne - zależy przede wszystkim od stanu układu oddechowego i wydolności trzustki: im częściej występują zapalenia płuc i im bardziej nasilone są objawy upośledzonego trawienia i wchłaniania - tym wyższe zapotrzebowanie na energię i składniki odżywcze. Jest to konieczne dla zrównoważenia strat składników odżywczych (przede wszystkim tłuszczu i białka) z kałem oraz do zgromadzenia "rezerw energetycznych" w organizmie (w postaci tkanki tłuszczowej), która będzie wykorzystywana w okresach gorszego apetytu związanego z infekcjami układu oddechowego.

O pokryciu zapotrzebowania na energię i składniki odżywcze u dziecka niezależnie od wieku - świadczy prawidłowy wzrost i odpowiednia do wzrostu masa ciała oraz stałe przybieranie na wadze rosnącego dziecka. Nawet jeśli chore dziecko je dużo w porównaniu do rówieśników ale waży zbyt mało lub nie przybiera na wadze oznacza to, że spożycie nie równoważy jego wydatków energetycznych.

Czasem konieczne jest nawet intensywne leczenie żywieniowe, nocne żywienie przez sondę, przez gastrostomię lub dożylnie.

Poradnik zawiera najważniejsze informacje na temat zasad diety wysokokalorycznej.

Poprawa stanu odżywienia zwykle oznacza poprawę stanu oddechowego, wzrost odporności i poprawę stanu ogólnego dziecka.

Wszystkim dzieciom życzymy najlepszego zdrowia i doskonałego apetytu tak, by mogły mówić "chociaż mam mukowiscydozę, ale mukowiscydoza nie ma mnie"...

ZASADY ŻYWIENIA W MUKOWISCYDOZIE
- dlaczego dieta wysokokaloryczna i wysokobiałkowa?

W leczeniu mukowiscydozy podstawowe znaczenie ma sposób żywienia. Powinna to być dieta wysokokaloryczna i bogatobiałkowa. Zwiększone zapotrzebowanie wynika z upośledzonego trawienia i wchłaniania, strat składników odżywczych z kałem, zwiększonego wysiłku przy oddychaniu i kaszlu, zwiększonej podstawowej przemiany materii i częstych infekcji przebiegających z wysoką gorączką.

Przy niedostatecznym spożyciu energii, białka, witamin i składników mineralnych najbardziej widoczne są niedobory wzrostu i masy ciała, ale nie mniej ważne jest osłabienie mięśni oddechowych i pogorszenie funkcji przewodu pokarmowego, które niekorzystnie wpływają na stan dziecka.

Dziecko chore na mukowiscydozę powinno w swoich codziennych posiłkach otrzymać co najmniej 40-100% więcej kalorii, białka (= 2,5 g/kg m.c) i witamin (szczególnie A, D. E. K) niż jego zdrowi rówieśnicy. Dostarczenie do organizmu tak dużych ilości składników pokarmowych jest możliwe tylko przy wykorzystaniu w każdym posiłku wyłącznie pełnowartościowych produktów. Im większe straty składników odżywczych z kałem (gorsze wchłanianie), tym wyższe zapotrzebowanie.

Dieta powinna zrównoważyć straty energii z kałem, pokryć zapotrzebowanie wynikające z podwyższonej podstawowej przemiany materii (utrzymanie stałej temperatury ciała, oddychanie, praca narządów i ponadpodstawowej przemiany materii (np. aktywność fizyczna) a w przypadku dzieci - dostarczyć dodatkowej energii i składników budulcowych niezbędnych do wzrostu organizmie.

Jeśli dziecko nie ma apetytu, źle się czuje, przechodzi kolejną infekcję zjedzenie nawet typowej dla wieku porcji może być poważnym problemem. Bardzo obfite posiłki mogą nawet zniechęcać dziecko do jedzenia. Nawet jeśli dziecko ma dobry apetyt, ale ma niedobory wzrostu i masy ciała konieczne jest jeszcze większe spożycie energii i składników odżywczych.

Jest kilka możliwości zwiększenia kaloryczności całodziennego jadłospisu: można zwiększyć liczbę posiłków, zwiększyć ich objętość, stosować dodatki wysokokalorycznych produktów (śmietana, mleko w proszku, masło, olej, miód itp.).

Jeśli takie "domowe" sposoby zwiększenia kaloryczności są niewystarczająco skuteczne dziecko powinno dostawać do picia gotowe preparaty wysokoenergetyczne, np. Nutridrinki.

"Rezerwy" składników odżywczych zgromadzone w organizmie w postaci tkanki tłuszczowej mogą być wykorzystywane w okresie gorszego apetytu tub infekcji. Jeśli tych rezerw nie ma - dla utrzymania swoich podstawowych funkcji organizm spala tkankę mięśniową, prowadząc do znacznej utraty masy ciała, osłabienia, apatii, pogorszenia apetytu i gorszych skutków leczenia.

W przypadku skrajnego niedożywienia dla wyrównania niedoborów może być konieczne żywienie nocne przez sondę lub przez gastrostomię z wykorzystaniem specjalnych preparatów.

W ciągu dnia dziecko powinno jeść 3 - 4 podstawowe posiłki i 2 - 3 "przekąski" - częstsze posiłki pobudzają apetyt.

ŹRÓDŁA BIAŁKA W DIECIE

Do najbardziej zalecanych grup produktów, bogatych zarówno w białko jak i w energię należą:

MLEKO - mleko (zupy mleczne, kakao, czekolada na gorąco, budyń na mleku, mleko do picia na zimno, mleko zsiadłe), mleko skondensowane. mleko w proszku (dodatek do zup, deserów, koktajli mlecznych), jogurty (owocowe i naturalne), desery mleczne, twarożki, serki topione (do smarowania kanapek zamiast masła, jako składnik różnych past do kanapek), sery dojrzewające i wędzone (na kanapki, utarte - do dekoracji sałatek, kanapek z wędliną, do zapiekanek, pizzy, jajecznicy, tostów), śmietana (najlepiej "kremówka", bita śmietana do deserów), lody. Zawsze wybieramy produkty mleczne pełnotłuste.

JAJA- w postaci jajecznicy (na bekonie, na maśle, z pomidorami), do omletów, klusek lanych, do panierowania kotletów. smażenia ryb. gotowane na twardo - na kanapki lub posiekane - jako dodatek do sałatek jarzynowych. Do wypieku różnych ciast należy używać dodatkowe jajko.

MIĘSO i WĘDLINY - są źródłem pełnowartościowego białka i dobrym źródłem kalorii. Wszystkie gatunki mięsa: wieprzowe, wołowe, cielęcina, drób, dziczyzna, podroby - najlepiej smażone, pieczone, duszone. Jeśli gotowane - to z dodatkiem "treściwego" sosu. Zmiksowane mięso może być dodawane do zupy. Z wędlin zalecane są szynka, bekon, parówki, kiełbasy, wędzonki, pasztety (i wszystkie inne, na które dziecko ma ochotę).

RYBY - wszystkie gatunki - świeże i mrożone (smażone, duszone w jarzynach), wędzone, konserwy rybne (w oleju, w sosie pomidorowym), śledzie.

STRĄCZKOWE - groch, fasola. soja, soczewica - są bogatym źródłem białka roślinnego. Jedzone w nadmiarze mogą powodować wzdęcia. Mogą stanowić wartościowy dodatek do sałatek, zup, sosów lub występować jako samodzielne danie: fasolka po bretońsku, kotlety z soi, pasta na kanapki z soczewicy, krokiety.

Dzienne zapotrzebowanie na białko u dzieci z mukowiscydozą wynosi około 2,5 g I kg masy ciała, tj. około 15% kaloryczności diety. W praktyce oznacza to, że w każdym posiłku powinien być co najmniej jeden wysokobiałkowy produkt.

U dzieci z niewydolnością zewnątrzwydzielniczą trzustki stwierdza się brak elastazy - enzymu niezbędnego do trawienia włókien mięśniowych. Powoduje to gorsze trawienie mięsa. Elastaza nie występuje także w preparatach enzymatycznych, dlatego podstawowym źródłem pełnowartościowego białka w jadłospisie dzieci powinno być mleko i produkty mleczne

Nie oznacza to eliminacji mięsa i wędlin z diety, a raczej konieczność zwiększonego spożycia mleka i jego przetworów.

U osób z nietolerancją laktozy, u których po słodkim mleku występują wzdęcia, gazy i objawy dyskomfortu jelitowego, zaleca się stosowanie mlecznych napojów fermentowanych, w których laktoza jest rozłożona przez korzystne dla organizmu człowieka bakterie fermentacji mlekowej.

Jogurty z żywymi bakteriami są szczególnie korzystne dla chorych stosujących leczenie antybiotykami, gdyż przywracają równowagę mikroflory jelitowej, a poza tym są produktem o wysokiej wartości kalorycznej.

PRODUKTY WYSOKOKALORYCZNE
TŁUSZCZE

Źródłem tłuszczu w diecie jest zarówno tłuszcz "widoczny" - masło, oleje, majonez, słonina, smalec, tran, jak i tłuszcz "niewidoczny" - obecny w tłustym mleku, mięsie, serach, rybach, śmietanie, wędlinach, pasztetach, sosach, deserach, kremach do ciast, lodach.

Najkorzystniejszym źródłem tłuszczu są oleje roślinne. Są lekkostrawne, poza energią dostarczają niezbędnych nienasyconych kwasów tłuszczowych (NNKT) - koniecznych do prawidłowego funkcjonowania organizmu.

Oleje powinny być podawane najlepiej na surowo - jako dodatek do sałatek, surówek, w postaci majonezu lub stosowane do smażenia lub duszenia potraw. Nie należy stosować tego samego tłuszczu do wielokrotnego smażenia (powstają wtedy szkodliwe dla zdrowia substancje). Tłuszcz dostarcza najwięcej energii: 1 g tłuszczu = 9 kcal.

OLEJE - sojowy, słonecznikowy, kukurydziany, rzepakowy, uniwersalny, oliwa z oliwek mogą być stosowane do sałatek, sosów, surówek, zup, do przygotowania majonezu i innych sosów (np. winegret), duszenia i smażenia mięsa i ryb, smażenia frytek, grzanek, placków, naleśników itp.

MASŁO - tłuszcz lekkostrawny. Wybieramy masło ekstra (ma najwięcej tłuszczu). Można je stosować do smarowania pieczywa (grubiej - jeśli jest dobrze tolerowane), jako dodatek do różnych past na kanapki, do zup, gotowanych jarzyn (kalafior. fasolka szparagowa, brukselka, szparagi itp.), kremów i do pieczenia ciast. Należy unikać smażenia na maśle (szybko się przypala).

MARGARYNY - "miękkie" (w kubkach) są odpowiednie do smarowania pieczywa i stosowania na surowo - tak jak masło. Należy wybierać margaryny o wysokiej zawartości tłuszczu a nie niskokaloryczne (te są przeznaczone dla osób z nadwagą i otyłości. Do pieczenia i smażenia są przeznaczone margaryny w kostkach ("twarde").

SMALEC - tłuszcz raczej ciężko strawny (zawiera tłuszcze tzw. nasycone), ale ma swoich zwolenników i może być stosowany do smażenia i duszenia. Dla smakoszy -. smalec wytopiony ze słoninki, z dodatkiem ziół, cebulki, jabłka i soli - jako dodatek do chleba.

Jeśli u chorych na mukowiscydozę tłuste potrawy powodują bóle brzucha i obfite stolce z tłuszczem (steatorea) konieczne jest stosowanie preparatów enzymów trzustkowych. Im bardziej tłuste potrawy tym więcej wymagają enzymów.

U pacjentów "opornych" na zastępcze leczenie enzymami może być konieczne ograniczenie naturalnych tłuszczów w diecie i tłustych produktów i potraw, a zastąpienie ich olejem MCT.

Olej MCT (Medium Chain Triglicerides) to specjalny rodzaj tłuszczu występujący w największej ilości w oleju kokosowym. który do trawienia i wchłaniania nie wymaga obecności żółci i enzymów trzustkowych. Jest w składzie specjalnych preparatów do leczenia dietetycznego (mleko zastępcze): Portagen, Pregestimil, Humana MCT, Salvimulsin MCT, Bebilon pepti MCT (dostępne w aptekach na receptę), które można stosować zamiast mleka.

Czysty olej MCT (firmy Ovita Nutricia lub Mead Johnson) jest dostępny na wniosek na import docelowy. Olej MCT może być stosowany w jadłospisie tak, jak każdy inny olej - jako dodatek do sałatek, surówek, sosów, zup oraz do smażenia. Smażenie w zbyt wysokiej temperaturze ("dymienie patelni") powoduje, że olej robi się gorzki. Stosowanie oleju MCT do diety niskotłuszczowej pozwala na utrzyrnanie odpowiedniej jej kaloryczności.

Każda dieta z ograniczeniem tłuszczu jest dietą niskokaloryczna, a więc nieodpowiednia dla chorych na mukowiscydozę.

WĘGLOWODANY

Węglowodany są drugim po tłuszczach, ważnym źródłem energii. Najbardziej wskazane są węglowodany złożone - pochodzące z pieczywa. potraw mącznych, kasz, ryżu, makaronów, ziemniaków oraz w mniejszym stopniu - z owoców i warzyw. Produkty węglowodanowe powinny występować w każdym posiłku w ciagu dnia.

PIECZYWO - wszystkie gatunki pieczywa: rogaliki, bułki, kajzerki, chleb graham, pieczywo tostowe, pieczywo chrupkie. Jeśli dziecko lubi chleb razowy może on być w jadłospisie jako urozmaicenie diety, ale nie w nadmiernych ilościach (jest ciężko strawny, zawiera dużo błonnika pokarmowego).

KASZE, RYŻ, MAKARONY - mogą stanowić kaloryczny dodatek do zupy mlecznej i wszystkich innych zup. mogą być stosowane zamiast ziemniaków w daniach obiadowych, jako podstawa ciepłych dari kolacyjnych (ryż zapiekany z jabłkami, spaghetti, risotto, kluski z serem).

PŁATKI ŚNIADANIOWE, MUSLI - dodatek do mleka, jogurtu (zupa mleczna) lub do chrupania między posiłkami (jako "przekąska")

POTRAWY MLECZNE - pierogi, kluski, kopytka, naleśniki, placki i wszystkie inne (możliwości są niewyczerpane).

ZIEMNIAKI - purre, w mundurkach, zapiekane, placki ziemniaczane, frytki, kopytka, pyzy, kluski śląskie, kluski leniwe, niezbędny dodatek do niektórych zup.

CUKIER, MIÓD, SŁODYCZE - dodatek kaloryczny do gorących i zimnych napojów. deserów. zup mlecznych itp. Nadmierne spożycie cukrów prostych może powodować gazy i wzdęcia. Słodycze, ciasta, herbatniki itp. mogą być jedzone na zakończenie zasadniczego posiłku. a nie na początku i nie zamiast. Nie należy używać "słodzików" (sztuczne środki słodzące).

U chorych z objawami wewnątrzwydzielniczej niewydolności trzustki (cukrzyca) konieczne jest znaczne ograniczenie spożycia cukrów prostych i kontrolowane ilością "wymienników węglowodanowych" spożycie energii. (Zalecenia dietetyczne jak dla pacjentów z cukrzycą - do insuliny włącznie).

OWOCE I WARZYWA - chociaż nie są bogatym źródłem energii powinny stanowić urozmaicenie diety i naturalny "dodatek witaminowy". W ciągu dnia dziecko powinno zjeść jedną porcję (około 100-150 g) owoców i warzyw. Szczególnie zalecane są banany, winogrona, suszone śliwki, daktyle, rodzynki, figi, owoce z puszki w syropie, a z warzyw - kukurydzę, groszek zielony, marchewkę.

Błonnik pokarmowy (inaczej włókno roślinne) to oporne na trawienie przez enzymy przewodu pokarmowego człowieka składniki występujące w produktach roślinnych: celuloza, pektyny, ligniny i hemiceluloza. Jest niezbędnym składnikiem diety, gdyż reguluje pracę przewodu pokarmowego.

Jego niedostateczne spożycie może być przyczyną bólu brzucha u dzieci z mukowiscydozą, ale nadmiar (duże spożycie warzyw, ciemnego pieczywa, roślin strączkowych) oznacza niedostateczną kaloryczność diety. Produkty o dużej zawartości błonnika pokarmowego wypełniają przewód pokarmowy i dają uczucie sytości.

ENZYMY TRZUSTKOWE

U pacjentów z upośledzoną zewnątrzwydzielniczą funkcją trzustki z objawami steatorei (wydalanie tłuszczu w kale) konieczna jest podaż preparatów enzymów trzustkowych (Kreon, Panzytrat). Dawkę enzymów zwiększa się w miarę pogarszania czynności trzustki.

Enzymy powinny być podawane w trakcie posiłku, najlepiej w 2 porcjach: na początku i w połowie porcji tak, aby możliwie najlepiej mogły się wymieszać z treścią pokarmową w żołądku. Najkorzystniej jest połykać kapsułki w całości, gdyż ich specjalna "konstrukcja" pozwala na uwolnienie enzymów dopiero w dwunastnicy - w miejscu, gdzie działają u osób zdrowych. Jeśli konieczne jest wysypanie granulek - należy je połknąć z niewielką ilością kwaśnego soku, tartego jabłka lub galaretki owocowej, by nie dopuścić do zbyt wczesnego rozpuszczenia granulek i uwolnienia enzymów już w żołądku.

Zalecana dawka enzymów wynosi:

* Niemowlęta: 200-4000 j. FIP lipazy / 120 ml mleka,
* Dzieci < 4 r.ż.: 1000 j. FIP lipazy J kg m.c. / posiłek,
* Dzieci > 4r.ż.: 2500 j. FIP lipazy /kg m.c. / posiłek.

Dawka maksymalna wynosi 10 tys. j. m. lipazy na kg masy ciała na dzień (w porcjach rozłożonych na wszystkie posiłki). To oznacza, że dziecko ważące 20 kg powinno w ciągu całego dnia przyjąć najwyżej 200 tys. j.m. lipazy = 8 kapsułek Kreonu 25000.

Im większa ilość tłuszczu w posiłku - tym większa powinna być dawka enzymów. (Jest to zwykle ustalane indywidualnie, na podstawie własnej obserwacji pacjenta). Enzymów nie podaje się tylko do produktów beztłuszczowych i niskobiałkowych, np. soki, owoce, kisiel, landrynki.

Enzymów nie wolno dodawać do potrawy na talerzu (lub do napojów, nie wolno ich żuć, ssać lub trzymać długo w ustach.

Jeśli mimo stosowania enzymów utrzymują się częste, obfite stolce z tłuszczem - w pierwszej kolejności należy sprawdzić z lekarzem lub dietetykiem, czy enzymy są przyjmowane prawidłowo (dawka, sposób).

WITAMINY

Dzieci z mukowiscydozą wymagają dodatkowej podaży preparatów wielowitaminowych (np. Alvityl), ze szczególnym uwzględnieniem witamin rozpuszczalnych w tłuszczach, w następujących dawkach dobowych:

Witamina A:	8000 j.m. (5-10 tys. j.m.)
Witamina D:	800 j.m.
Witamina E (roztwory wodne):
	niemowlęta 0-6 m.	25 mg
	niemowlęta 6-12 m.	50 mg
	dzieci od 1 do 4 lat	100 mg
	dzieci od 4 do 10 lat	200 - 400 mg
	dzieci > 10 lat	200 - 400 mg
Witamina K (przy niewydolności wątroby, antybiotykoterapii):
	niemowlęta 0-12 m.	2,5 mg / tydzień
	dzieci > 1 r.ż.	2 x 5 mg / tydzień

Dzieci, u których występują straty tłuszczu w kale wymagają preparatów wodnych roztworów tych witamin.

SÓL

Jednym z podstawowych objawów mukowiscydozy są zwiększone straty soli przez skórę. W czasie upałów, wysokiej gorączki, przebywania w goracym klimacie powodujących zwiększone pocenie się konieczne jest podawanie dodatkowej ilości soli. W normainych warunkach, u chorych stosujących urozmaiconą dietę, ilość soli obecna w pieczywie, serach, wędlinach, rybach i różnych potrawach jest wystarczająca dla pokrycia zapotrzebowania.

PRODUKTY SPOŻYWCZE NIEKORZYSTNE

W jadłospisie chorych na mukowiscydozę należy ograniczać produkty o znikomej wartości energetycznej i odżywczej: duże ilości warzyw i owoców, ciemnego pieczywa, chude twarogi, a z napojów: wodę mineralną, napoje gazowane i sztucznie słodzone, herbatę, mleko odtłuszczone.

Dieta wegetariańska jest niewskazana u dzieci z mukowiscydozą, gdyż nie pokrywa zwiększonego zapotrzebowania na energię, białko oraz witaminy i składniki mineralne, a ponadto wypełniając przewód pokarmowy daje uczucie sytości.

JAK ZWIĘKSZYĆ KALORYCZNOŚĆ I WARTOŚĆ ODŻYWCZĄ DIETY

W szklance mleka 2% jest 117 kcal, a w tej samej ilości mleka tłustego (3,2%) - 145 kcal.

Płaska łyżeczka masła dodana do zupy - nie tylko poprawi smak, ale doda blisko 50 kcal.

Jedna łyżka mleka w proszku (do zupy, koktajlu mlecznego, deseru) to dodatkowe 48 kcal.

Łyżka śmietany kremówki (30%) to 50 kcal.

Ryż na sypko można gotować na mleku zamiast na wodzie.

Smak surówek, sałatek i sosów można udoskonalić dodając rozgniecione orzeszki ziemne - mogą być solone (jest to "tajemnica" kuchni chińskiej).

Zamiast ziemniaków z wody warto przygotować ziemniaki purre z masłem i mlekiem lub ziemniaki upieczone w folii, które tuż przed podaniem kroimy i wypełniamy kwaśną śmietaną, jogurtem naturalnym z ziołami, masłem lub majonezem.

Kanapki - poza masłem - można smarować serkiem topionym lub pasztetem.

Dzieci lubią zupy-kremy (z pieczarek, zielonego groszku, kalafiora, selera, pora, z kurczaka itp.): o gęstej ("kremowej") konsystencji, przecierane lub miksowane, z dodatkiem masła i śmietany lub żółtka, atrakcyjnie serwowane - w filiżankach, z dodatkiem groszku ptysiowego, grzanek, paluszków, krakersów, chrupek itp.

"Wyraźne" zdecydowane smaki potraw korzystnie wpływają na apetyt. Warto wykorzystać szeroki asortyment ziół i naturalnych przypraw - zgodnie z upodobaniami dziecka.

Chętnie jedzone przez dzieci są sałatki: na bazie ryżu, kolorowego makaronu, kukurydzy, z dodatkiem tartego sera, orzechów, owoców, wędlin, ryby wędzonej, z majonezem, sosem winegret itp. (szczególnie chętnie - jeśli dzieci pomagały przy jej przygotowaniu).

O CZYM WARTO PAMIĘTAĆ?

Nie należy czekać, aż dziecko zgłodnieje. Powinno mieć ustalone pory posiłków podstawowych, a między posiłkami podjadać drobne przekąski: chrupać orzeszki, chipsy, rodzynki, paluszki - kiedy ogląda filmy, słucha radia, czyta książkę lub gdy się nudzi.

Gdy dziecko chce pić - zamiast wody lub herbaty niech wypije mleko lub sok owocowy.

Jedzenie w towarzystwie lub słuchanie w czasie posiłku radia może czasem "poprawić" apetyt.

Dziecku z mukowiscydozą nie można pozwolić na jedzenie wyłącznie tego. na co ma ochotę lub tego, co ma pod ręką. Zawsze powinny to być pełnowartościowe produkty, a te "upragnione" mogą być podawane na deser

PRZYKŁADY KALORYCZNYCH"PRZEKĄSEK"

Produkt	kcal
Mała paczka chipsów ziemniaczanych (30 g)	170
paczka orzeszków "Mieszanka studencka" (50 g)	270
paczka herbatników petit buerre (100 g)	436
garść rodzynek suszonych (20 g)	60
porcja frytek (100 g)	140
plasterek sera żółtego (20 g)	60
baton "Mars" (50 g)	215
tabliczka czekolady mlecznej (100 g)	468
szklanka płatków śniadaniowych (100 g)	370
jogurt owocowy - 100 g	ok. 90
serek "Petit Danon" - zaledwie 50 g	68
filiżanka czekolady na gorąco	75
1 pączek	150

DZIENNICZEK KALORII

Co kilka miesięcy, a szczególnie wtedy, gdy dziecko ma gorszy apetyt, traci na wadze lub gorzej się czuje warto przez 3-5 dni notować wszystkie spożyte posiłki - co dziecko zjadło i wypiło (także wodę mineralną). Sprawdzimy w ten sposób - samodzielnie lub z pomocą dietetyka - ile kalorii udaje się zebrać w ciągu dnia, czego dziecko je za mało i co należy zmienić, by zwiększyć spożycie energii.

Najlepiej dopisywać zjedzone produkty do listy zaraz po posiłku, póki jeszcze wszystko się pamięta. Notujemy tylko to, co dziecko naprawdę zjadło, a nie to, co było na talerzu.

Pamiętajmy, by notować dawkę enzymów. Notujemy też samopoczucie dziecka w tym czasie.

Każdego dnia sumujemy kalorie.

Na koniec dodajemy wszystkie dni i liczymy średnią.

Przy zbyt niskiej kaloryczności należy zastąpić dotychczas stosowane produkty ich bardziej kalorycznymi odpowiednikami, wprowadzić dodatkowe posiłki lub przekąski między posiłkami. Jeśli zwiększamy ilość tłuszczu w diecie - pamiętajmy o odpowiedniej dawce enzymów.

Jeśli żywienie naturalne nie przynosi pożądanych efektów, kolejnym etapem jest intensywne leczenie żywieniowe - z wykorzystaniem specjalnych wysokokalorycznych preparatów - tzw. diet przemysłowych.

---