Biologia medyczna

09.10.2012r

Tkanka, to zespół komórek:

• o określonym pochodzeniu

• określonej budowie

• pełniących określone funkcje

• oraz zajmujących określone miejsce w organiźmie

Narząd:

• morfologicznie wyodrębniona część strukturalna organizmu wielokomórkowego

• zbudowana z tkanek

• skontstruowana według określonego planu

• zawierająca jaden lub wiele rodzajów tkanek

• przystosowana do pełnienia określonej funkcji

Rodzaje tkanek:

• nabłonkowa

• łączna

• mięśniowa

• nerwowa

TKANKA ŁĄCZNA:

• funkcja mechaniczna: łączenie, utrzymywanie i podpieranie komórek i ich zespołów w narządach

• transport tlenu i metabolitów do komórek wszystkich tkanek i narządów (poprzez krew i substancję międzykomórkową)

• obronna (przeciw patogenom, eliminacja obcych antygenów; nieswoista - np. Proces zapalny i swoista - reakcje immunologiczne)

• produkcja substancji regulujących działania na komórki różnych tkanek

• magazynowanie i metabolizm tłuszczów.

Elementy tkanki łącznej:

• substancja podstawowa

• włókna

• komórki (elementy komórkowe)

1.Substancja podstawowa

• glikozoamino glikany (GAG) - siarczany, chondroityny, heparany, keratanu, deramatanu; kwas hialuronowy

• proteoglikany (białko rdzeniowe + łańcuchy GAG)

• glikoproteidy - tzw. Białka niekolagenowe (np. Laminina, fibroektyna)

• woda i jony

Substamcja podstawowa ma forme wiążącej wodę sieci molekularnej oraz odpoiwada za dyfuzję gazów i substancji (odżywczych, regularnych, metabolitów) i ich dostarczenie komórek (tych gazów substancji)

2.Rodzaje włókien

• kolagenowe

• siateczkowe

• sprężyste

Włókna kolagenowe:

• zbudowane z kolagenu typu I (niekiedy także II)

• kwasochłonne

• składają się z fibryli

• grubość kilka um

• tworzą pęczki

• odporne na rozciąganie i rozerwanie

Włókna siateczkowe:

• zbudowane z kolagenu typu III

• barwią sie solami srebra

• składają sie z prążkownaych fibryli

• cienkie (ok 1-2 um)

• tworzą sieci o drobnych oczkach (rusztowanie dla komórek)

Włókna sprężyste:

• zbudowane z elastyny (rdzeń) i fibryliny (obwodowe mikrofibryle)

• cienkie (1um)

• tworzą sieci lub blaszki

• bardzo roziągliwe i elastyczne

Cząsteczki elsatnyny mają kształt niereguralnej spirali i są bocznie połączone mostkami zbudowanymi z desmozyny i izodesmozyny. Pod wpływem siły rozciągającej cząsteczki elastyny prostują się, a mostki zachowują integralność włókna.

KOMÓRKI TKANKI ŁĄCZNEJ WŁAŚCIWEJ:

• fibroblasty

• makrofagi

• komórki plazmatyczne

• komórki tuczne

• adipocyty

Pochodzenie:

• z komórek mezenchematycznych (fibroblasty i adipocyty)

• ze szpiku krwiotwórczego lub bezpośrednio komórek krwi (komórki tuczne, makrofagi, komórki plazmatyczne)

Fibroblasty:

• wydłużone, zasadochłonne

• siateczka szorstka

• aparat Golgiego

• egzocytoza

Fibroblasty produkują składniki substancji międzykomórkowej:

• kolageny

• elastyna i fibrylina

• glikozoaminoglikany

• proteoglikany

• białka niekolagenowe

• metaloproteazy

Makrofagi

• wielokształtne (zdolne do ruchu pełzakowatego)

• fałdy i wypuklenia błony komórkowej (fagocytoza)

• pochodzenie - monocyty

• fagocytują i trawią mikroorganizmy, uszkodzone komórki , szczątki komórek oraz ciała obce

Komórki plazmatyczne (plazmocyty)

• zasadochłonna cytoplazma

• siateczka szorstka

• aparat Golgiego

• egzocytoza

• pochodzenie: limfocyty B

• produkują immunoglobuliny

komórka tuczne (mastocyty)

• liczne, duże zasadochłonne ziarna

• aparat Golgiego

• nieregularne mikrokosmki

• lokalizacja w pobbliżu naczyń

• pochodzenie: szpik krwiotwórczy

• produkują i wydzielają prozapalne czynniki

Produkty wydzielnicze mastocytów

magazynowane w ziarnstościach:

• histamina

• heparyna

• proteazy

• czynniki chemotaktyczne przyciągające eozynofile i neutrofile

KLASYFIKACJA ODMIAN TKANKI ŁĄCZNEJ:

1. Tkanka łączna embrionalne

• tkanka mezenchematyczna

• tkanka łączna galaretowata

Tkanka łączna właściwa:

• tknanka łączna wiotka

• zbita (włóknista)

• siateczkowata

• tłuszczowa

• Tkanka łączna podporowa

• chrzęstna

• kostna

• Krew

Tkanka mezenchematyczna:

• komórki mezenchematyczne

• substancja podstawowa

• lokalizacja: tkanki płodowe

Tkanka łączna galaretowata:

• fibroblasty

• duża ilosć substancji podstawowej

• niewiele fibryli kolagenowych

• lokalizacja: sznur pępowinowy, miazga zęba

Tkanka łączna wiotka:

• komórki tk. Łącznej + krwinki białe

• substancja podstawowa i włókna równych lościach

• lokalizacja: powszechna

• tworzy "wewnętrzne rusztowanie" w narządach

Tkanka łaczna zbita: (włóknista):

• fibrocyty

• zwarty układ włókien kolagenowych

• niewiele substancji podstawowej

• lokalizacja: skóra, twardówka, ścięgna, więzadła

Tkanka łacznasiateczkowata

• komórki z wypustkami (głównie fibroblasty i makrofagi

• włókna srebrnochłonne

• tworzy rusztowanie w narządach limfatycznych i w szpiku kostnym

Tkanka tłuszczowa żółta:

• adipocyty jednopęcherzykowe (zwarty układ)

• niewiele istoty międzykomórkowej (głównie włókna srebrnochłonne)

• bogate unaczynieni

• lokalizacja podskórna, otrzewna, torebki narządów

• funkcje: gromadzenie i metabolizm tłuszczów, funkcja dokrewna

Adipocyt jednopęcherzykowy:

• duży (do 100um)\

• pojedyncza wielka kropla lipidowa otoczona siecią filamentów pośrednich

• obwodowa warstwa cytoplazmy z jądrem i organellami

Funkcje metaboliczne: (zależne od zapotrzebowania)

• pobieranie lipidów

• synteza lipidów

• magazynowanie lipidów

• rozkład lipidów

• wydzielanie składników lipidów

Czynność dokrewna:

• leptyny: działając na podwzgórze hamują łaknienie

• adipoektyna: uczsetniczy w regulacji metabolizmu kwasów tłuszczowych i glukozy

• rezystyna: uczestniczy w regulacji procesów zapalnych

TKANKA TŁUSZCZOWA BRUNATNA

• adipocyty wielopęcherzykowe

• niewiele substancji międzykomórkowej

• bogate unaczynnienie

• liczne zakończenia nerwowe

• lokalizacja:

• u noworodków: okolice kręgosłupa, średpiersia, nerek, doły pachowe

• u dorosłych: małe grupy komórek w rejonie szyi, nad obojczykiem, w śródpiersiu, wzdłóż kręgosłupa, na górnych biegunach nerek

• funkcje: jak tkanka tłuszczowa żółta oraz produkcja ciepła

Adipocyt wielopęcherzykowy:

• 20-40um

• liczne drobne krople lipidowe

• centralnie położone jądro

• liczne mitochondria

TKANKA CHRZĘSTNA

Zbudowana z:

• Chondrocytów

• dobrze rozwiniętej substancji międzykomórkowej zdubdowanej z włókien i istoty podstawowej)

Chrząstka nie zawiera naczyń krwionoścnych i limfatyzcnych oraz nie jest unerwiona

Pokryta jest
(poza powierzchniami stawowymi) - Ochrzęstną (dobrze unaczniona tkanka łączna włóknista)

Odżywianie chondrocytów zachodzi na drodze dyfuzji:

• z naczyń ochrzęstnej lub

• z płynu stawowego

Rodzaje:

• szklista

• włóknista

• sprężysta

Szklista:

• w okresie zarodkowym szkielet pierwotny, na podłożu którego przebiega kostnienie kości długich

• w orkesie rozwojowym występuje na granicy nasady i trzonu kości

• w organizmie dojrzałym:

• pokrywa powierzchnie stawowe

• tworzy większość chrząstek krtani

• pierścienie chrzęstne tchawicy i oskrzeli

• części chrzęstne żeber i przegrodę nosa

Budow tk chrzęstnej szklistej:

• porkyta ochrzęstną

• chondrocyty leżą w jamkach istoty między komórkowej pojedyńczo lub po kilka (chondrony)

• mniejsze chondrocyty leżą w częściach obwodowych chrząstki,

• większe chondrocyty w częściach środkowych

Chondrocyty:

• mają jedno lub dwa jądra

• aktywne metobolicznie komórki, kóre syntetyzują składniki substancji międzykomórkowych:

• kolagen

• glikozoaminoglikany

• białka (wydzielane do istotym międzykomórkowej jako proteoglikany)

Regulacja funkcji chondrocytów

• hormony pobudzające proliferacje (powielanie) chondrocytów

• hormon wzrostu

• testosteron

• tyroksyna

• hormony hamujjące proliferacje (powielanie) chondrocytów

• esrtogeny

• kortyzon

Chondryna (substancja miedzykomórkowa chrząstki)

• włókna kolagenowe - cieniutkie włókienka, zwykle ułożone nieregularnie, tylko w chrząstce stawowej bardziej uporządkowane

• Istota podstawowa - zbudowana z kwasu hialuronowego i proteoglikanów (wiążą wodę - 70%masy chrząstki szklistej stanowi woda)

Chrząstka włóknista występuje w:

• krążkach międzykręgowych

• spojeniu łonwycm

• łąkotkach

• w miejscu przyczepu ściegien i więzadeł do kości

Cechy charakterystyczne:

• włókna kolagenowe tworzą grube pęczki

• kolagen także w istocie podstawowej - duża odporność na rozciąganie

• mało proteoglikanów

• małe nieregularne chondrony

CHRZĄSTKA SPRĘŻYSTA

Występuje w:

• małżowinie usznej

• trąbka słuchowa

• nagłośnia

• chrząstka krtani

cechy:

• dwu lub trzykomórkowe chondrony

• gęsta siateczka włókien elastycznych

TKANKA KOSTNA

składa się z:

• substancji międzykomórkowej

• część organiczna - niezmineralizowana (macierz kości - ossemukoid ok. 25%)

• związki mineralne ( ok 50%)

• woda (25%)

• komórki kości

Substancja międzykomórkowa

Część organiczna:

• włókna kolagenowe - 90%

• istota podstawowa 10%

Częśc mineralna

• głównie fosforany wapnia ok 80% ponadto

• węglan wapnia

• jon y magnezu i sodu

• śladowe ilości potasu, choloru, fluoru, sole mineralne są odkładane w postaci kryształów dwuhudroksyapatytu

Komórki tkanki kostnej:

• osteoblasty

• osteocyty

• osteoklasty

Osteoblasty:

• biorą udział w macierzy kości

• udział w mineralizacji tkanki kostnej

• po zakończeniu syntezy substancji międzykomórkowej osteoblasty zostaja w niej "zamurowane" i stają sie ostocytami.

• Aktywność pobudzają hormony: parathormon, hormon wzrostu, hormony tarczycy

• działanie hamujace wykazuja: kortykosteroidy

Osteocyty:

• należą do najliczniejszych komórek w dojrzałej tkance kostnej

• brak zdolności substancji międzykomórkowej

• odżywiają osseomukoid

• umiejscowione w jamkach kostnych

Osteoklasty (komórki kościgubne):

• duże komórki, z obecnością wielu jąder i lizosomów

• główną funkcją jest zdolność do rozpuszczania kości (modelują, przebudowują kosć)

• w miejscach resorbcji powstaja charakterystyczne zatoki erozyjne

Typy tkanki kostnej

• w zależności od układu włókien kolagenowych można wyróżnić;

• tkankę kostną grubowłóknistą np: kość splotowata

• tkankę kostną drobnowłóknistą np: kośc blaszkowata

Tkanka grubowłóknista (splotowata):

• włókna kolagenowe zebrane w grube pęczki

• ma charakter pierwotny, pojawia się w czasie rozwoju kości a następnie jest zastępowana przez tkankę kostną blaszkowatą

• komórki mają układ bezładny

• w organiźmie dojrzałym pozostaje w

• szwach kostnych

• błędniku kostnym ucha wewnętrznego

• wyrostkach zębodołowych

• ma małą wytrzymałość mechaniczną

Tkanka drobnowłóknista (blaszkowata):

• substancja między komórkowa tworzy w niej blaszki kostne

• w każdej blaszce kostnej występują równolegle ułożone, włókna kolagenowe spojone istotą podstawową

• komórki układaja się miedzy blaszkami komórki w jamkach kostnych

dzielimy ją na:

• tkankę kostną gąbczastą (beleczkową)

• tkankę kostną zbitą (kortykalną)

Beleczkowa (gąbczasta):

• występuje: w nasadach kości długich, wnętrze kości krótkich i płaskich

• zbudowana z blaszek uformowanych w beleczki kostne

• beleczki przebiegają w różnych kierunkach i łacząc się ze sobą tworza sieć, której układ zależy od sił mechanicznych działających na kość

• między beleczkami znajduje się szpik kostny

Zbita (kortykalna):

• występuje: w trzonach kości długich, zewnętrznej warstwie ich nasad, pokryciu wszystkich kości płaskich.

• Jednostką strukturalną jest osteon (system Haversa) który składa sie z:

• kanału osteonu (kanał Haversa)

• 9-15 koncentrycznie ułożonych blaszek osteonu

• wewnątrz kanału przebiega naczynie krwionośne

• między blaszkami znajdują się jamki kostne od których odchodzą kanaliki przebijajace blaszki

• w jamkach leżą ostocyty, a w kanalikach ich wypustki

• w miejscu wnikania naczyń krwionoścnych do okostnej powstają kanały Volkmanna - penetrując kośc w poprzek systemów Haversa

---