Kod genetyczny - to reguła przyporządkowania trójkom nukleotydów (kodonom) odpowiednich aminokwasów.
- Literą kodu genetycznego jest jeden nukleotyd zawierającą określoną zasadę. Wyróżniamy wiec 4 litery kodu: A, G, T, C.
- Za pomocą tych liter możemy zapisywać słowa kodu , w którym są triplety czyli trójki nukleotydów
- Liczba tripletów wynikająca z możliwości kombinacji zasad wartości
4 do 3 potęgi = 64
- Mamy 64 kodomy.
- Wszystkie aminokwasy za wyjątkiem metioniny i tryptofana kodowane są przez więcej niż przez jeden kodom.
- Kodomy oznaczające ten sam aminokwas nazywamy kodomami synonimowymi. Większość z nich różni się trzecią zasadą.
- Jest 61 kodomów, które noszą informacje o aminokwasie - kodomy sensowne, a 3 pozostałe to są nonsensowne (nie zawierają informacji o aminokwasie). Są to kodomy „stop”, które zatrzymują biosyntezę białek: UAG, UAA, UGA
-Kodom „start” zaczyna się od metioniny AUG.
Cechy kodu:
Kod genetyczny jest kodem trójkowym
Jeden aminokwas jest kodowany przez triplet nukleodytów w DNA a zatem przez kodom w mRNA.
Uniwersalny - dany kodom koduje ten sam aminokwas u wszystkich organizmów żywych oraz wirusów.
Niezachodzący - nukleotyd wchodzący w skład danego kodomu, nie wchodzi na kolejną trójkę i każdy nukleotyd wchodzi w skład jednego kodomu.
Bezprzecinkowy - nie ma znaków przecinkowych pomiędzy trójkami oraz kod jest odczytywany w sposób ciągły od kodowania startowego do kodomu stop.
Wieloznaczny (zdegenerowany) - dany aminokwas może być kodowany przez więcej niż jedną trójkę nukleotydów.
Fragment kwasu DNA, który musi być syntezowany ulega rozpleceniu. Dokonują tego enzymy zwane helikazami. Synteza nici odbywa się zawsze w kierunku od 5' do 3'. Katalizują ją enzymy replikazy. Jedna niewiodąca syntezowana jest w sposób ciągły w kierunku widełek replikacyjnych. Druga nić opóźniona syntezowana jest fragmentami, które następnie są łączone przez enzym ligazy. Każda z replikowanych z nici splata się z nicią macierzystą tworząc z nią podwójną helisę, dlatego nazywamy ją replikacją semikonserwatywną (zawiera 1 nić starą i 1 nową)
Egzony - odcinki kodujące informacje genetyczne
Infrony - odcinki zawierające informacje genetyczne
Po transkrypcji mRNA podlega obróbce (dojrzewają) - wycięcie infronu i połączenie egzonów.
GEN - odcinek DNA zawierający informacje o jednym białku
Poziomy upakowania DNA:
DNA występują w jądrze komórkowym w połączeniu z białkami (histonami).
W czasie interfazy DNA jest rozluźnione i łącznie z tymi białkami nosi nazwę chromatyny. Natomiast w czasie podziału komórkowego DNAchromatyna ulega zagęszczeniu. DNA ulega nawinięciu na histany.
- Pierwszą formą upakowania DNA jest nukleoson. Rdzeń tego nukleosonu stanowią 4 pary histonów na które nawinięta zostaje podwójna heliza DNA.
5. histon spina jak klamra na rdzeń
- Drugim poziomem upakowania jest solenoid czyli seria skręconych nukleosonów.
- kolejne poziomy upakowania DNA - domeny powstające przez fałdowanie solenoid.
- Najbardziej skondensowaną formą jest chromosom zbudowany z 2 chromatyd z centromerem.
Każdy chromosom zawiera jedną cząsteczkę DNA.
U człowieka występują 3 rodzaje chromosomów:
Metacentryczne (centromer po środku, dzieli się na 2 równe ramiona)
Submetacentryczne (centromer przesunięty bliżej 1 końca, 1 ramię dłuższe)
Akcocentryczne (centromer blisko końca chromosomu, 1 ramię bardzo długie)
Dzielą się tak ze względu na położenie centromera.
Zestaw chromosomu występujących w komórce somatycznej, właściwy każdemu organizmowi o charakterystycznej liczbie i morfologii nazywamy kariotypem.