Wniosek o ubezpieczenie - ubezpieczyciel ustala treść wniosku, dąży do jak najlepszego scharakteryzowanie ryzyka, które bierze na siebie ubezpieczyciel (zakł. ubezp.). Musi być wypełniony zgodnie z prawdą, może to wpływać później na procedury odszkodowawcze.
Underwriting - procedura, która kończy się przyjęciem ryzyka do ubezpieczenia (przez zakł. ubezp.). Przyjrzenie się wnioskowi o ubezpieczenie kończy się decyzją o przyjęciu ryzyka do ubezpieczenia.
Underwriting medyczny - polega na tym, że my testujemy stan zdrowia potencjalnego ubezpieczającego zanim podejmiemy decyzje o przyjęciu ryzyka.
Polisa
Zakład ubezpieczeń zdecydował się przejąć ryzyko. Ubezpieczający zaczyna korzystać z ochrony ubezpieczenia.
Kolejna cecha umowy ubezpieczenia:
Umowa ubezpieczenia jest umową wzajemną (że jest ekwiwalentna) - jedna strona coś świadczy i druga strona coś świadczy.
Ekwiwalentność występuje na poziomie: składka, zapewnienie ochrony. Jedna strona płaci składkę, druga zapewnia bezpieczeństwo w postaci ochrony ubezpieczeniowej.
Czy zakład ubezpieczeń może wziąć na siebie nieograniczoną ilość ryzyk?
Nie może. Z jednej strony ma określoną pojemność ubezp., z drugiej trudno dopasowywać ilość branych ryzyk. Może wziąć na siebie więcej ryzyk niż może ubezpieczyć.
Składka a zdarzenie
Zakł. ubezp. musi zarządzać ryzykiem.
Za dużo ryzyka nie można wziąć gdyż będzie go ograniczał czynnik finansowy, kapitał własny.
Jak dostosować ilość ryzyk do posiadanej pojemności ubezpieczeniowej.
Należy rozproszyć ryzyko, czyli oddać część ryzyk, podzielić się ryzykami.
Dwie metody rozpraszania ryzyka:
Reasekuracja - polega na tym, że zakł. ubezp. ceduje część ryzyk na reasekuratora. Albo reasekurator przejmie (rzadziej) lub będzie partycypował w części tych ryzyk.
Rolę reasekuracji najlepiej wyjaśnia podział na:
Reasekuracja obligatoryjna (obowiązkowa), gdyby jej nie zastosował nie spełniałby warunków finansowych. Jest to nadzór nad ubezpieczeniami. Parametry finansowe: kapitał własny, margines wypłacalności, kapitały gwarancyjne.
Reasekuracja fakultatywna - pokazuje, że mi się opłaca część ryzyk scedować. Ubezpieczający mogli mi przynieść ryzyka na których się łatwiej zarabia takie na których się trudniej zarabia (lepsze i gorsze). Namówić mogą reasekuranta na przyjęcie gorszych ryzyk, a wtedy mi zostaną te lepsze.
koasekuracja - polega na tym, że mamy dużo ryzyk, czyli zaproszenie do organizowania ochrony ubezpieczeniowej innych zakładów ubezp. Dokonuje się przy pomocy innych zakł. ubezp. Ubezpieczający zgłasza się do mnie, ja stwierdzam, że ryzyka jest za dużo, dopraszam inne zakłady ubezpieczeniowe.
Prewencja ubezpieczeniowa:
prewencja finansowa - jeżeli zakład ubezp. sfinansuje budowę wałów, gdzie ubezpieczyciel będzie partycypował w jakimś przedsięwzięciu
prewencja techniczno-ubezpieczeniowa polega na tym, że do procedur ubezpieczeniowych wprowadzamy takie rozwiązania, które mają wywołać u ubezpieczającego zachowania ostrożnościowe.
2. Metoda prewencyjna (zapobiegawcza) - polega na określonych działaniach organizacyjnych, finansowych, które mają na celu wyeliminowanie lub zmniejszenie prawdopodobieństwa wystąpienia zdarzeń niepożądanych w przyszłości. Działania prewencyjne poprzedzają nastąpienie zdarzenia losowego (działania zawczasu), są wyrazem pewnej przezorności. Prewencja może być: organizacyjna (inaczej finansowa) i prawna (inaczej normatywna tę dzielimy na ogólną i indywidualną). Prewencja typu gospodarczego polega na przedsięwzięciach gospodarczych, których celem jest ograniczenie określonych ryzyk, np. instalowanie urządzeń przeciwpożarowych, budowa urządzeń, które mają zapobiegać powodziom, klęskom żywiołowym. To są wszystko działania prewencyjne o char. gospoarczo- organizacyjnym. Prewencja prawna - polega na odstraszającym oddziaływaniu przepisów prawnych zwłaszcza z zakresu prawa cyw., czyli przep. pr. mają oddziaływać na świadomość ogólną, społ. w kierunku określonych zachowań dotyczących zapobiegania określonym ryzykom. Te normy prawne przewidują wszelkiego rodzaju sankcje. W prawie ubezpieczeniowym są to sankcje odszkodowawcze polegające na np. zwiększeniu składki, zmniejszeniu odszkodowania, a nawet odmowie odszkod. Prewencja indyw. prawna - jest ukierunkowana na konkretną osobę ubezpieczoną.
Wyrazem prewencji ubezpieczeniowej, prawnej jest również ogólna norma art. 828KC, który mówi o tzw. regresie ubezpieczeniowym -„ jeżeli nie umówiono się inaczej z dniem zapłaty odszkodowania przez zakł. ubezp. roszczenie ubezpieczającego przeciwko osobie 3 przechodzi z mocy prawa na zakł. ubezp. do wysokości zapłaconego odszkodowania. Wyraz prewencyjny jest taki, że ubezpieczenie nie zwolni nikogo od odpowiedzialności cywilno- prawnej. Poszkodowany, który już otrzymał odszkodowanie nie może odpowiednio dochodzić odszkodowania po raz drugi, natomiast zakł. ubezp. na zasadzie regresu ubezpieczeniowego będzie dochodził zwrotu tego odszkodowania za np.: skradziony samochód od sprawcy Zakł. ubezp. mogą na zasadzie dobrowolności prowadzić działania prewencyjne.
Zachowania ostrożnościowe:
stosowanie zniżek i zwyżek ubezpieczeniowych, zniżki nazywają się bonusami, zwyżki to malusy.
Bezszkodowy przebieg ubezp. - zniżka
Zbyt szkodowy przebieg ubezp. - zwyżka
udział własny - ustalamy, że w przypadku wystąpienia szkody określoną część weźmie na siebie ubezpieczony. Jeżeli ubezpieczyciel proponuje udział własny to jednocześnie proponuje wykup tego udziału.
Franszyza - tu nie jest prosty udział własny
Rodzaje:
Franszyza integralna - polega na tym, że w umowie ubezpieczenia możemy ustalić, że jeżeli wystąpi strata do wysokości x to „ nie zawracamy sobie głowy ubezpieczeniem” czyli tak jak gdyby strata nie wystąpiła (np. więcej kosztuje likwidacja tej straty niż ubezpieczenie). Jeżeli franszyza ustalona na 3000 zł, strata 2000 zł - nie zawracamy sobie głowy. Jeżeli strata 4000 zł (przekroczy franszyzę to otrzymamy odszkodowanie w wysokości całej straty, czyli 4000 zł.).
Franszyza redukcyjna - zbliżona do udziału własnego, jej wielkość ustala się w stosunku do sumy ubezpieczenia a nie w stosunku do straty.
Przestępstwo ubezpieczeniowe
Płacę składkę i wiem, że zdarzenie losowe wystąpi, np. sam podpalam magazyn
Zdarzenie wystąpiło (ukrywam to) i wtedy się dopiero ubezpieczam.
Gdyby ubezpieczający zawierając umowę ubezpieczenia wprowadził w błąd zakład ubezpieczeń, co do tego, że wypadek jeszcze nie nastąpił domagałby się świadczenia ubezpieczeniowego to dopuszcza się przestępstwa oszustwa ubezpieczeniowego. Wyróżnić można dwie postaci oszustwa ubezpieczeniowego:
- postać kwalifikowana - ubezpieczający sam powoduje wypadek w celu otrzymania odszkodowania
- postać zwykła - ubezpieczający sam nie powoduje wypadku, ale np. wie że wypadek już nastąpił i zawiera umowę w złej wierze albo zgłasza, że wypadek nastąpił w czasie trwania umowy podczas gdy on w rzeczywistości nie nastąpił.
Istnieje pewien limit czasowy pomiędzy momentem zawarcia umowy a momentem, kiedy zaczyna się odpowiedzialność zakładu ubezpieczeniowego nazywany karencją ubezpieczeniową.
Strata (szkoda) - może być całkowita lub częściowa
W ogólnych warunkach ubezpieczeń jest zapis, że na ubezpieczającym ciąży obowiązek minimalizacji straty, czyli ubezpieczający musi się tak zachować aby strata była jak najmniejsza (czyli ograniczyć skutki strat np. szybko zadzwonić po straż, wynieść co się da), (głównie chodzi o ubezp. majątkowe- straty w mieniu).
Zobowiązanie do pokrycia kosztów minimalizacji - zakł. Ubezp. mówi, że tak masz się zachować żeby strata była jak najmniejsza, jeżeli poniesiesz koszty, to ja ci je zwrócę ale do określonej wysokości.
Po co mamy gaśnicę w samochodzie?
Ona ma służyć gaszeniu innego samochodu, gdy ją zużyjemy, wtedy zgłaszamy się do zakł. Ubezp. i on powinien zwrócić koszty gaśnicy.
Odszkodowanie (i/lub świadczenie)
Odszkodowanie - tj. forma kompensaty straty występująca w ubezpieczeniach majątkowych, świadczenie to nazwa kompensaty straty w ubezpieczeniach osobowych.
Strata a odszkodowanie i świadczenie
Jest to proces likwidacji szkód, dotyczy i ubezpieczającego i zakład ubezpieczeń. To taki moment, w którym ubezpieczający chciałby mieć odpowiednie świadczenie/odszkodowanie adekwatne do straty zaś zakł. Ubezp. chciałby wypłacić odszkodowanie./świadczenie adekwatne do straty (czyli nie zapłacić więcej).
Zgłoszenie straty w odpowiednim terminie
Udokumentowanie straty przez ubezpieczającego- uwiarygodnienie straty, może wyglądać bardzo różnie: własne służby np. policji, (wcześniej podajemy listę przedmiotów, które mogą zostać skradzione).
Po udokumentowaniu działa druga strona um. ubezp. tzw. Likwidator, tj. specjalista od danego ryzyka, od szkody. Może dojść do konfliktu między stronami z powodu wielkości straty, wtedy korzysta się z rzeczoznawcy (obie strony tak postanawiają. Jeżeli rzeczoznawca będzie po stronie ubezpieczyciela wtedy zakł. Ubezp. zwraca koszty rzeczoznastwa, ale może dojść do ugody - z tą inicjatywą wychodzi najczęściej zakł. ubezp. ale może zostać wykorzystana droga sądowa. Na ogół jest tak, że występuje część niesporna odszkodowania/świadczenia i części spornej nie wstrzymuje wypłaty w części odszkodowania uznanej za niesporną.
Termin wypłaty odszkodowania/świadczenia
2 tygodnie po dokonaniu likwidacji
Zakres pokrycia ubezpieczeniowego
pełne pokrycie ubezpieczeniowe
niedoubezpieczenie
nadubezpieczenie
Wartość ubezpieczeniowa - wartość obiektu objętego ochroną ubezpieczeniową.
3 metody określania wartości tego obiektu:
rynkowa np. ubezp. samochodu i bierzemy pod uwagę jego cenę rynkową
księgowa tj. jakaś maszyna w przeds. Od maszyny jest odejmowana systematycznie amortyzacja, a w księgach występ. Aktualna wartość maszyny
odtworzeniowa, czyli my musimy ustalić z ubezpieczycielem jakie pieniądze będą potrzebne aby odtworzyć obiekt, gdy ulegnie kradzieży, zniszczeniu np. komputer czyli taka cena, która pozwoli nam kupić komputer w podobnej klasie.
Obok wartości musimy określić sumę ubezpieczenia - do wartości ubezp. trzeba dopasować sumę ubezpieczenia i jeżeli ta suma będzie = wartości ubezpieczeniowej to będzie sytuacja pełnego pokrycia wartości ubezpieczeniowej (np. ubezpieczymy samochód na 40000, suma ubezpieczenia = 40000, samochód skradziony to otrzymamy 40000).
SU - WU
WU- wartość ubezpieczenia
SU - suma ubezpieczenia
Jeżeli SU<WU tj. niedoubezpieczenie
Ale WU>SU - tak nie należy rozumować w ubezpieczeniu.
Wartość samochodu 40 tys., ubezpieczyliśmy na 30 tys., czyli pokrycie ubezpieczeniowe wynosi 75% , SU -300 WU-400.
3.Metoda kompensacyjna- stanowi reakcję na zdarzenie, któremu nie udało się zapobiec czy wyeliminować i polega na pokryciu strat poniesionych przez osobę poszkodowaną, ubezpieczoną.
WYPADEK UBEZPIECZENIOWY- jest centralnym pojęciem prawa ubezpieczeniowego. Przepisy dotyczące umów ubezpieczenia nie zawierają definicji tego terminu natomiast pewną namiastką definicji jest art. 805 k.c., który mówi o wypadku przewidzianym umową ubezpieczenia. Potoczna definicja tego pojęcia stanowi, że przez wypadek ubezpieczeniowy rozumiemy takie zdarzenie losowe, które jest przewidziane warunkami ubezpieczenia danego rodzaju, z nastąpieniem którego zakład jest obowiązany spełnić świadczenie ubezpieczeniowe. Pojęcie wypadku ubezpieczeniowego jest przede wszystkim pojęciem prawnym w tym znaczeniu, że wywiera ono istotne skutki prawne, gdyż nastąpienie wypadku ma istotny wpływ na sytuację prawną stron umowy ubezpieczenia.
Wypadek jest zdarzeniem (cechy):
1. prawnym. Prawna cecha wypadku polega przede wszystkim na tym, że nastąpienie wypadku, moment jego realizacji powoduje istotną zmianę w prawach i obowiązkach stron umowy ubezpieczenia. Do momentu nastąpienia wypadku ubezpieczeniowego ubezpieczający nie ma żadnego prawa oświadczenie ubezpieczeniowe w stosunku do swego kontrahenta umownego (zakładu ubezpieczeń), ma tylko ekspektatywę (nadzieję) na uzyskanie prawa o charakterze majątkowym. Moment wypadku ubezpieczeniowego w ten sposób zmienia sytuację ubezpieczającego, że przekształca ekspektatywę w postać zmaterializowanego prawa majątkowego (wierzytelność ubezpieczeniowa ). Treścią tego prawa jest możność żądania wykonania świadczenia ze strony zakładu ubezpieczeń. Nastąpienie wypadku ubezpieczeniowego nie jest warunkiem konstytutywnym dla ważności umowy ubezpieczenia czy oceny istnienia stosunku prawnego. Zatem możemy powiedzieć, że w znaczeniu prawnym wypadek ubezpieczeniowy, a ściślej jego nastąpienie jest elementem konstytutywnym decydującym o istnieniu takiego stosunku.
2. przyszłym. Wypadek ubezpieczeniowy jest czymś przyszłym w stosunku do momentu wykreowania się prawnego stosunku ubezpieczeniowego. Tym elementem, który kreuje w znaczeniu prawnym stosunek ubezpieczenia jest wyłącznie umowa czyli wypadek ubezpieczeniowy musi nastąpić najwcześniej po dacie zawarcia umowy ubezpieczenia. Oznacza to, że nie można objąć ochroną ubezpieczeniową wypadków, które już zaistniały. Tę zasadę zawiera art. 806 k.c. , który stanowi, że umowa ubezpieczenia jest nieważna jeżeli w chwili jej zawarcia przewidziany w niej wypadek już zaszedł albo jeżeli odpadła już możliwość jego zajścia, chyba że ubezpieczenie obejmuje okres poprzedzający zawarcie umowy. Wyjątek dopuszczalny w stosunku do ubezpieczeń zbiorowych zgodnie z art. 806§2 może nastąpić jeżeli strony w chwili zawarcia umowy nie wiedziały, że wypadek zaistniał.
Art. 814 k.c. mówi, że o ile inaczej się nie umówiono odpowiedzialność zakładu ubezpieczeń rozpoczyna się od dnia następnego po zawarciu umowy, nie wcześniej jednak niż dnia następnego po zapłaceniu składki. W związku z tym zakłady ubezpieczeń oznaczają w dokumencie ubezpieczenia nie tylko dzień, ale i godzinę rozpoczęcia odpowiedzialności. Z reguły jest to godzina 00 lub 12. Można mówić o:
-formalnym okresie ubezpieczenia- oznacza czas ważności umowy ubezpieczenia liczony od momentu zawarcia do momentu rozwiązania umowy
- technicznym okresie ubezpieczenia- okres za który naliczana jest składka ubezpieczeniowa
- materialnym okresie ubezpieczenia - okres , w którym istnieje odpowiedzialność zakładu ubezpieczeń za skutki wypadków objętych umową ubezpieczenia. Często okres materialny nie pokrywa się z okresem formalnym z uwagi na karencję. Od karencji określonej w art. 814 k.c. istnieją wyjątki, z których najważniejsze dotyczą ubezpieczeń komunikacyjnych (nie ma karencji) i ubezpieczeń na życie (samobójstwo jest co do zasady wyłączone z ubezpieczenia jednak rodzi ono odpowiedzialność zakładu ubezpieczeniowego jeżeli nastąpiło po upływie 2 lat od zawarcia umowy ubezpieczenia). Poza tym strony mogą zgodnie z art.814 określić inaczej długość karencji.
Istnieje taka sytuacja, że pomimo upływu okresu na jaki została zawarta umowa ubezpieczeniowa zakład ubezpieczeniowy jeszcze odpowiada. Dzieje się tak w przypadku ubezpieczeń grupowych pracowniczych, które mogą być kontynuowane indywidualnie przez pracownika z momentem kiedy odchodzi on na emeryturę, rentę inwalidzką bądź kończy w inny sposób stosunek zatrudnienia. W takiej sytuacji zakład ubezpieczeń daje z reguły okres 3 miesięcy na kontynuowanie ubezpieczenia w formie indywidualnej. Wprowadzono tu okres przedłużonej odpowiedzialności (tzw. fałszywa karencja).
3. niezależnym od woli osoby poszkodowanej (ubezpieczonej) Wypadek ubezpieczeniowy spowodowany przez samego ubezpieczającego z winy umyślnej bądź rażącego niedbalstwa nie rodzi ochrony ubezpieczeniowej. Art. 827 k.c. zrównuje umyślne i rażąco niedbałe wypadki spowodowane przez samego ubezpieczającego z umyślnymi wypadkami spowodowanymi przez niektóre osoby z nim związane. Chodzić tu będzie o osoby pozostające z ubezpieczającym we wspólnym gospodarstwie domowym (decyduje więź faktyczna a nie stopień pokrewieństwa) i osoby , za które ponosi on odpowiedzialność (np. pracownicy, podwładni, pomocnicy, podwykonawcy). Przy rażącym niedbalstwie ustawodawca przyjmuje warunkową odpowiedzialność zakładu ubezpieczeń tzn. nie ma odpowiedzialności zakładu, chyba że wypłata świadczenia odpowiada zasadom współżycia społecznego bądź interesom gospodarki narodowej.
Ze względu na przyczynę wypadku dzielimy wypadki ubezpieczeniowe na: -wypadki, których źródłem jest czynnik pozaludzki (katastrofy, klęski żywiołowe) --wypadki, które są następstwem działania człowieka jako jednostki bądź zbiorowości ludzkich. Te wypadki dzielimy na wypadki powodowane przez: - osoby trzecie w stosunku do ubezpieczającego. Wina osoby trzeciej nie ma wpływu na kwalifikację tego zdarzenia, a co za tym idzie na ochronę ubezpieczeniową. W tym wypadku ograniczenie z art. 827KC, które mówi że w przypadku winy umyślnej bądź rażącego niedbalstwa zakł. ubezp. nie ponosi odpowiedzialności nie ma zastosowania. - przez ubezpieczającego. Wypadki wyrządzone przez ubezpieczającego możemy podzilić na: a) wypadki, gdzie ubezpieczający wyrządza szkodę samemu sobie (szkoda własna). Tu ma zastosowanie art. 827KC. B) wypadki, gdzie ubezpieczający wyrządza szkodę osobom trzecim. Tutaj zastosowanie znajduje art827§2, który stanowi, że w przypadku ubezpieczenia OC zasada nieodpowiedzialności za winy umyślne może być inaczej uregulowana w umowie lub OWU.
METODY TRANSFERU RYZYKA- 1)unikanie ryzyka. Metodę tę stosujemy na co dzień. Może ona jednak paraliżować aktywność człowieka, a w dziedzinie gospodarczej może się ona nawet okazać szkodliwa. 2) zatrzymanie ryzyka -polega na godzeniu się na ryzyko (nie podejmuje się żadnych działań): pasywne -polega na tym, że wskutek niewiedzy lub ignorancji ktoś ryzyko zatrzymuje; aktywne -polega na tym, że ktoś mimo świadomości z pewnych względów ryzyko zatrzymuje np. z powodu zbyt dużych kosztów ubezpieczenia. 3) prewencja- polega na podejmowaniu pewnych działań, które mają albo wyeliminować ryzyka lub ograniczyć ich skutki ujemne w sferze dóbr majątkowych lub osobistych 4) kontrola ryzyka- polega na utrzymywaniu ryzyka na stałym poziomie bądź też na ograniczaniu intensywności ryzyka, przy pomocy pewnych działań gospodarczych, technicznych, technologicznych. 5) dyspersja ryzyka- rozproszenie ryzyka poprzez rozproszenie przedmiotu zagrożenia np. lokowanie oszczędności w kilku bankach. 6) transfer ryzyka- polega na przeniesieniu w drodze umowy cywilno- prawnej ryzyka z osoby, której ono zagraża na inny podmiot np. właściciel hotelu zawiera umowę o dozorowanie przenosząc w ten sposób określone ryzyka. 7) pooling -oznacza tworzenie pewnego kolektywu, który wspólnie poniesie ciężar ryzyka zamiast indywidualnego podmiotu np. nporzenie spółek kapitałowych, których głównym celem jest rozłożenie ryzyka prowadzenia działalności na większą grupę osób- udziałowców. 8) ubezpieczenie -nie jest ono samodzielną metodą transferu ryzyka, choć jest wymieniane pośród tych metod. Ubezp. jest komasacją wszystkich metod i dlatego stanowi optymalną metodę transferu ryzyka.
PODZIAŁ RYZYK-
Najważniejszym podziałem jest podział na: r. finansowe (są przedmiotem ochrony ubezpieczeniowej)- takie których realizacja powoduje bezpośrednie następstwa finansowe czyli uszczerbek w dobrach osobistych lub majątkowych.; r. „niefinansowe” -takie, których realizacja nie powoduje bezpośrednich następstw ekonomicznych dających się wymierzyć w pieniądzu. Z punktu widzenia źródła pochodzenia ryzyka można dokonać podziału na: r. przyrodnicze -źródłem nie jest człowiek a przyroda; r. społeczne - źr. Jest człowiek jako jednostka lub społeczeństwo jako zbiorowość. Kolejny podział na r.: a) czyste (mogą być przedmiotem ubezpieczenia ) - te które istnieją z natury rzeczy, niezależnie od tego czy zawarto ubezpieczenie czy nie np. ryzyko śmierci. R. czyste zakłada, gdy chodzi o skutek alternatywę: brak straty bądź strata np. kradzież auta powoduje stratę właściciela zaś brak kradzieży nie powoduje wzbogacenia posiadacza. b) spekulatywne (nie mogą być przedmiotem ubezpieczenia gdyż poza niemożliwością racjonalnego skalkulowania takiego ryzyka łamią zasadę ubezpieczenia zakazu wzbogacania się osoby ubezpieczonej)- te ktróre nie itnieje z natury rzeczy lecz jest stworzone w sposób sztuczny przez człowieka np. ryzyka z tytułu gier. R. spekulatywne zakłada, gdy chodzi o alternatywę: zysk lub strata.
Inny podział: r. elementarne ( takie, które zagrażają jednostce bądź grupie osób) i partykularne- ( zagrażają wielkiej liczbie przedmiotów zagrożenia i realizują się na wielkim obszarze). Osobowe i majątkowe; krajowe i zagraniczne; morskie i lądowe.