Układy naczyniowe:

- krążenie płodowe,

- krążenie wrotne,

- krążenie małe / płucne -

* charakterystyka naczyń krążenia

małego,

- krążenie duże -

* charakterystyka naczyń krążenia

dużego.

Krążenie płodowe

Płód pobiera produkty odżywcze , O₂, H₂O, hormony, p / ciała z krwi matki. Do krwi matki płód oddaje CO₂, reszty azotowe, pewne hormony. Ta wymiana fizjologiczna zachodzi w łożysku.

Łożysko - placenta - łączy błony płodowe z macicą.

Wyróżniamy część matczyną , którą jest silnie unaczyniona i rozpulchniona błona śluzowa macicy i część płodową, czyli kosmówkową

Kosmki ( utworzone po stronie skierowanej do macicy ) zanurzone są we krwi matczynej zatok łożyska.

Łożysko od strony płodowej jest gładkie, wnikające z pępowiny naczynia krwionośne rozchodzą się promieniście do kosmyków.

Krążenie w okresie płodowym.

Krew odtlenowana płodu doprowadzana jest do łożyska przez tętnice pępkowe, będące gałęziami tętnic biodrowych wewnętrznych.

Tętnice pępkowe ( prawa i lewa ) biegną do góry na powierzchni wewnętrznej przedniej ściany brzucha, przez pierścień pępkowy wychodzą z jamy brzusznej, dalej biegną w sznurze pępowinowym do łożyska.

Tam doprowadzana przez nie krew oddaje CO₂ i produkty końcowe swojej przemiany materii do krwi matki.

Krew płodu pobiera z krwi matki O₂, substancje odżywcze, H₂O, hormony,

p / ciała i powraca do płodu przez żyłę pępkową.

Żyła ta, po przejściu przez pierścień pępkowy, kieruje się do wrót wątroby,

tu wpada do lewej gałęzi żyły wrotnej oraz łączy się za pomocą przewodu żylnego z żyłą główna dolną.

W ten sposób krew płynąca żyłą pępkową dzieli się na dwa strumienie.

- Pierwszy strumień odpływa do żyły wrotnej i przechodzi przez sieć żylno - żylną wątroby i wypływa z niej żyłami wątrobowymi żyłami wątrobowymi do żyły głównej dolnej.

- Drugi strumień wpada bezpośrednio do żyły głównej dolnej.

Żyła główna dolna doprowadza krew do prawego przedsionka serca, jest to krew utlenowana z łożyska oraz krew odtlenowana z żyły wrotnej i dopływów żyły głównej dolnej.

Po wejściu do przedsionka prawego krew ta przez otwór owalny przegrody międzyprzedsionkowej przepływa częściowo do lewego przedsionka.

Podczas skurczu mięśniówki przedsionków przez ujście przedsionkowo - komorowe krew wlewa się do lewej komory, a następnie w czasie skurczu mięśniówki komór - do aorty, a z niej jej gałęziami do tkanek całego ustroju.

Oprócz krwi z żyły głównej dolnej do prawego przedsionka wlewa się krew

z żyły głównej górnej i zatoki wieńcowej serca.

Krew ta przez ujście przedsionkowo - komorowe przelewa się do prawej komory, a następnie w czasie skurczu mięśniówki komór - do pnia płucnego.

W życiu płodowym płuca są nieczynne, więc krew z pnia płucnego płynie przez przewód tętniczy Botalla do łuku aorty.

Przewód tętniczy biegnie od rozwidlenia pnia płucnego na tętnice płucne

do powierzchni wklęsłej łuku aorty.

Łuk aorty otrzymuje krew z lewej i prawej komory serca. Krew z lewej komory jest bogatsza w O₂ i substancje odżywcze, z prawej komory w CO₂.

Krew z aorty przez tętnice biodrowe wspólne i tętnice biodrowe wewnętrzne kierowana jest do tętnic pępkowych.

Po urodzeniu:

1. tętnice pępkowe kurczą się i zarastają - powstaje z nich więzadło pępkowe boczne,

2. żyła pępkowa zarasta - powstaje wiązadło obłe wątroby,

3. przewód żylny zarasta - powstaje z niego więzadło żylne wątroby,

4. otwór owalny zarasta - w jego miejscu tworzy się dół owalny,

5. przewód tętniczy Botalla zarasta - powstaje z niego więzadło tętnicze.

Krążenie wrotne

Żyła wrotna - vena portae odprowadza krew do wątroby z nieparzystych narządów jamy brzusznej.

Są to: część brzuszna przełyku, żołądek, jelito cienkie, jelito grube, śledziona, trzustka.

Powstaje z połączenia żyły krezkowej górnej z żyłą śledzionowa, do której wpada żyła krezkowa dolna.

Początek żyły wrotnej leży za głową trzustki. Wchodzi z tętnicą wątrobową

do wnęki wątroby. W obrębie dzieli się aż do naczyń włosowatych, z których krew odpływa do żył wątrobowych, wątrobowych stąd do żyły głównej dolnej.

Żyła wrotna ma dwa układy włosowate:

1. w narządach, z których zbiera krew,

2. w wątrobie sieć żylno - żylną ( tzw. „ dziwną” ), przez którą krew odpływa do układu żył wątrobowych.

Przez układ żyły wrotnej doprowadzane są do wątroby produkty wchłonięte wątrobowych jelit: węglowodany, aminokwasy, tłuszcze wątrobowych krótkim łańcuchu węglowym, wątrobowych także leki podane doustnie.

Krążenie małe rozpoczyna się w komorze prawej, a kończy w lewym przedsionku serca.

Doprowadza krew odtlenowaną z serca do płuc, a krew utlenowana z płuc

do serca.

Z serca krew utlenowana przepływa do krążenia dużego.

Pień płucny ( truncus pulmonis ) jest krótki, bierze początek prawej komorze serca. Po odejściu od komory biegnie skośnie ku górze w kierunku łuku aorty, tam dzieli się na dwie gałęzie: tętnicę płucną prawą i tętnicę płucną lewą.

Doprowadzają one krew odtlenowaną do płuc.

Tętnice płucne wnikają przez wnęki do płuc, biegną razem z oskrzelami.

Dzielą się na tętnice płatowe, segmentowe, aż do najmniejszych tętniczek.

Tętniczki otaczają gęstą siecią pęcherzyki płucne, przechodzą w naczynia włosowate, które łączą się w żyłki.

Żyły płucne: prawe i lewe wychodzą po dwie z każdego płuca. Odprowadzają krew z płuc do serca.

Żyły płucne wpadają do lewego przedsionka.

Krążenie duże rozpoczyna się w komorze lewej, a kończy w przedsionku prawym serca.

Doprowadza krew utlenowaną do tkanek całego organizmu.

Naczynia tętnicze krążenia dużego.

Tętnica główna - aorta - doprowadza krew utlenowaną do całego ustroju.

Rozpoczyna się w lewej komorze. Dzieli się na trzy części:

1. aortę wstępującą,

2. łuk aorty,

3. aortę zstępującą, w której wyróżniamy aortę piersiową i aortę brzuszną.

- Aorta wstępująca - aorta ascendens - od niej odchodzą dwie tętnice wieńcowe.

- Łuk aorty - arcus aortae- leży za rękojeścią mostka i stanowi przedłużenie aorty wstępującej, biegnie nad oskrzelem lewy,, następnie schodzie w dół i kończy się po stronie lewej kręgosłupa na wysokości Th₄ lub Th₅, gdzie przedłuża się w aortę zstępującą.

Od łuku aorty odchodzą tętnice zaopatrujące szyję, głowę i kończynę górną:

- pień ramienno - głowowy,

- tętnica szyjna wspólna lewa,

- tętnica podobojczykowa lewa.

- Aorta zstępująca - aorta descendens - stanowi najdłuższy odcinek aorty.

Dzieli się na aortę piersiową i brzuszną.

Aorta piersiowa - aorta thoracica - przebiega w śródpiersiu tylnym jamy klatki piersiowej. Początkowo leży po stronie lewej kręgosłupa, ku dołowi stopniowo przechodzi na powierzchnię przednią trzonów kręgów piersiowych, na poziomie XII kręgu piersiowego przechodzi przez rozwór aortowy przepony i stanowi aortę brzuszną.

Aorta brzuszna - aorta abdominalis - rozpoczyna się w rozworze aortowym przepony, kończy się na wysokości IV kręgu lędźwiowego, gdzie po oddaniu tętnic biodrowych wspólnych prawej i lewej przechodzi w cienką tętnicę krzyżową pośrodkowa.

Na całej długości aorta brzuszna położona jest wewnątrzotrzewnowo.

Pień ramienno - głowowy - truncus brachio - cephalicus - odchodzi od łuku aorty na poziomie przyczepu do mostka drugiej prawej chrząstki żebrowej.

Leży za rękojeścią mostka po prawej stronie od tętnicy szyjnej wspólnej lewej, do przodu od tchawicy.

Na wysokości prawego stawu mostkowo - obojczykowego dzieli się na:

- tętnicę szyjną wspólną prawą,

- tętnicę podobojczykową prawą.

Tętnica szyjna wspólna rozgałęzia się na:

- tętnicę szyjną zewnętrzną

- tętnicę szyjną wewnętrzną.

Tętnica szyjna wspólna lewa odchodzi bezpośrednio od łuku aorty między pniem ramienno - głowowym a tętnicą podobojczykową lewą.

Tętnica szyjna zewnętrzna- a. carotis externa jest przednią gałęzią tętnicy szyjnej wspólnej. Wysyła gałęzie do narządów szyi i głowy, narządu wzroku i ucha wewnętrznego.

Na odcinku szyjnym odchodzą:

1. tętnica tarczowa górna,

2. tętnica językowa,

3. tętnica twarzowa,

4. tętnica potyliczna,

5. tętnica uszna tylna,

6. tętnica gardłowa wstępująca,

7. tętnica szczękowa,

8. tętnica skroniowa powierzchowna.

Tętnica szyjna wewnętrzna - a. carotis interna po odejściu tętnicy szyjnej wspólnej biegnie ku górze wzdłuż bocznej ściany gardła, dochodzi do podstawy czaszki. Przechodzi przez kanał tętnicy szyjnej ( w części skalistej kości skroniowej ) do jamy czaszki, gdzie układa się na ścianie bocznej trzonu kości klinowej.

Przebija oponę twardą mózgowia i dzieli się na gałęzie końcowe:

1. tętnicę oczną,

2. tętnicę przednią mózgu,

3. tętnicę środkową mózgu,

4. tętnicę naczyniówkową,

5. tętnicę łączącą tylną.

Tętnice zaopatrujące mózgowie zespalają się ze sobą na podstawie mózgu

i uczestniczą w tworzeniu „ koła tętniczego”.

Tętnica podobojczykowa - a. subclavia : prawa odchodzi od pnia ramienno - głowowego, lewa od łuku aorty.

Oddaje następujące gałęzie:

1. tętnicę kręgową,

2. tętnicę piersiową wewnętrzną,

3. pień tarczowo - szyjny:

- t. tarczowa dolna,

- t. nadłopatkowa,

- t. poprzeczna szyi,

4) pień żebrowo - szyjny:

- t. szyjna głęboka,

- t. międzyżebrowa najwyższa.

Na brzegu zewnętrznym pierwszego żebra kończy się, przechodząc w tętnicę pachową - a. axillaris.

Tętnica pachowa biegnie przez jamę pachową, poniżej dolnego ścięgna mięśnia piersiowego większego przechodzi w tętnicę ramienną.

Tętnica pachowa zaopatruje kości i mięśnie obręczy kończyny górnej, mięśnie piersiowe, zębaty przedni i najszerszy grzbietu, staw ramienny oraz gruczoł piersiowy.

Tętnica ramienna - a. brachialis biegnie w bruździe przyśrodkowej mięśnia dwugłowego ramienia. Zaopatruje części miękkie ramienia, mięśnie ramienia, kość ramienną i staw łokciowy.

W dole łokciowym dzieli się na tętnicę promieniową i tętnice łokciową.

Tętnica promieniowa- a. radialis powyżej wyrostka rylcowatego kości promieniowej przechodzi na powierzchnię grzbietowa a następnie dłoniowa ręki ( przez przestrzeń międzykostną ) i tworzy łuk dłoniowy głęboki.

Tętnica łokciowa- a. ulnaris biegnie ku dołowi, przechodząc na powierzchnię dłoniową ręki tworzy łuk dłoniowy powierzchowny.

Tętnica promieniowa i łokciowa zaopatrują mięśnie przedramienia, kość promieniową i łokciową oraz grzbiet i dłoń ręki. Odgałęzienia tętnicze łuków dłoniowych unaczyniają szkielet, mięśnie i inne części miękkie ręki

Gałęzie aorty piersiowej:

1. gałęzie trzewne zaopatrujące narządy klp.:

- śródpiersie - gałęzie śródpiersia,

- osierdzie - gałęzie osierdziowe,

- oskrzela - gałęzie oskrzelowe,

- przełyk - gałęzie przełykowe.

2) gałęzie ścienne - zaopatrują ściany klp. i rdzeń kręgowy:

- tętnice międzyżebrowe,

- tętnice przeponowe.

Gałęzie aorty brzusznej:

Dzielimy je na ścienne, trzewne i końcowe.

Gałęzie ścienne są zawsze parzyste, natomiast trzewne zależnie od symetrycznego lub asymetrycznego układu narządów jamy brzusznej.

Wyróżniamy:

I parzyste gałęzie ścienne - tętnice lędźwiowe,

II nieparzyste gałęzie trzewne : - pień trzewny,

- tętnica krezkowa górna,

- tętnica krezkowa dolna,

III parzyste gałęzie trzewne: - tętnice nerkowe,

- tętnice jądrowe,

- tętnice jajnikowe,

IV gałęzie końcowe: - nieparzysta tętnica krzyżowa pośrodkowa,

- parzysta tętnica biodrowa wspólna ( prawa i lewa ).

Tętnice lędźwiowe unaczyniają mięśnie i skórę grzbietu, kręgi lędźwiowe, rdzeń kręgowy, jego opony, mięśnie i skórę brzucha.

Pień trzewny - jego odgałęzieniami stałymi są:

1. t. wątrobowa,

2. t. śledzionowa,

3. t. żołądkowa lewa,

4. t. przeponowe.

Tętnica krezkowa górna gałęzie zaopatrujące jelito cienkie dzielą się wielokrotnie i łączą się ze sobą tworząc tzw. arkady.

W przypadku utrudnienia dopływu krwi do jednego odcinka jelita, tworzy się krążenie boczne.

Tętnica krezkowa dolna wysyła gałęzie do okrężnicy zstępującej i esowatej. Przedłużając się w tętnicę odbytniczą górną, zstępuje do miednicy mniejszej

i zaopatruje odbytnicę.

Również tworzy liczne arkady.

Tętnice jajnikowe ( jądrowe ) są naczyniami długimi i cienkimi. Odchodzą od obwodu bocznego aorty brzusznej na poziomie III kręgu lędźwiowego, biegną ku dołowi, krzyżują się od przodu z moczowodami i biegną dalej do poziomu kresy granicznej.

Tętnica jajnikowa krzyżuje kresę graniczną i zstępuje do miednicy mniejszej, dochodzi do jajnika, który zaopatruje w krew.

Wysyła gałęzie do jajowodu.

Gałęzie końcowe aorty brzusznej:

- tętnica krzyżowa pośrodkowa naczynia odbytnicę, sąsiednie kości i mięśnie,

- tętnica biodrowa wspólna rozgałęzia się na :

1) tętnicę biodrową wewnętrzną:

a) gałęzie ścienne:

* t. biodrowo - lędźwiowe,

* t. pośladkowa górna,

* t. pośladkowa dolna,

* t. biodrowo - lędźwiowa,

* tt. Krzyżowe boczne,

* t. zasłonowa.

b) gałęzie trzewne:

* t. pępkowa,

* t. pęcherzowa dolna,

* t. nasieniowodowa / maciczna,

* t. odbytnicza środkowa,

* t. sromowa wewnętrzna.

2. tętnicę biodrowa zewnętrzną:

przechodząc pod więzadło pachwinowe przedłuża się w tętnicę udową.

- t. udowa,

- t. podkolanowa,

- t. piszczelowa przednia - t. grzbietowa stopy,

- t. piszczelowa tylna - t. podeszwowa przyśrodkowa,

- t. podeszwowa boczna.

Żyły krążenia dużego

Cały układ tętniczy krążenia dużego wychodzi z jednego pnia tętniczego - aorty.

Krew płynąc tętnicami dochodzi do tkanek całego ustroju.

Z tkanek powraca do serca dwoma pniami żylnymi: żyłą główna górną i żyłą główną dolną.

Żyły główne z wyjątkiem serca zbierają krew ze wszystkich narządów organizmu człowieka. Żyły serca samodzielnie uchodzą wprost do serca.

Żyła główna górna - vena cava superior

1. żyły głowy i szyi:

- żyły mózgowia i opony twardej mózgowia,

- żyły powierzchowne głowy i szyi,

- żyły głębokie głowy i szyi,

2) żyły kończyny górnej:

a) żyły powierzchowne:

- ż. odpromieniowa,

- ż. odłokciowa,

- ż. pośrodkowa łokcia,

- ż. pośrodkowa przedramienia,

b) żyły głębokie:

- ż. promieniowe i ż. łokciowe,

- ż. ramienne,

- żyła pachowa,

- ż. podobojczykowe,

- ż. ramienno - głowowa = ż. podobojczykowa + ż. szyjna wewnętrzna

3. żyły pnia ramienno - głowowego:

- ż. tarczowa dolna,

- ż. kręgowa,

- żż. Piersiowe wewnętrzne,

- ż. narządów śródpiersia:

* grasicze,

* śródpiersiowe,

* przełykowe.

Żyła główna górna wpada do prawego przedsionka. Na wysokości korzenia płuca prawego wpada do niej żyła nieparzysta - vena azygos - zbiera ona krew z tylnej ściany brzucha i klatki piersiowej, przepony, śródpiersia, przełyku, tchawicy, oskrzeli i płuc.

Żyła główna dolna - vena cava inferior

1. żyły kończyny dolnej:

a) ż. powierzchowne:

- ż. odpiszczelowa ( vena saphena magna )

- ż. odstrzałowa ( vena saphena parva ),

- ż. odpiszczelowa dodatkowa,

b) ż. głębokie:

- żż. piszczelowe przednie i tylne,

- ż. podkolanowa,

- ż. udowa,

- ż. biodrowa zewnętrzna,

- ż. biodrowa wewnętrzna,

- ż. biodrowa wspólna.

Żyła główna dolna odprowadza krew do prawego przedsionka z kończyn dolnych, miednicy, brzucha.

Powstaje z połączenia żyły biodrowej wspólnej prawej i lewej.

Wzdłuż przebiegu otrzymuje szereg dopływów:

1. żyły lędźwiowe,

2. żyły przeponowe,

3. żyłę jądrową / jajnikową prawą ( lewe wpadają do żyły nerkowej lewej ),

4. żyły nerkowe,

5. żyła nadnerczowa prawa ( lewa wpada do żyły nerkowej ),

6. żyły wątrobowe,

Żyła jajnikowa jest odpowiednikiem tętnicy jajnikowej. Jej początek leży we wnęce jajnika. Biegnie w przestrzeni pozaotrzewnowej ku górze i prawa wpada do żyły głównej dolnej, natomiast lewa do żyły nerkowej lewej.

Naczynia krwionośne serca

Tętnice wieńcowe

Serce zaopatrywane jest w krew, która przepływa przez tętnice wieńcowe.

Są to: tętnica wieńcowa prawa i lewa.

Odchowa one od aorty wstępującej i biegną w bruzdach serca - drobnymi gałęziami zaopatrują przedsionki, większymi - komory.

Żyły serca odprowadzają krew do prawego przedsionka serca za pośrednictwem zatoki wieńcowej, która leży na powierzchni przeponowej, w bruździe wieńcowej, między przedsionkiem lewym a komorą lewą.

Stanowi ona przedłużenie żyły wielkiej serca.

Inne dopływy to:

- żyła mała serca,

- żyła średnia serca,

- żyła tylna komory lewej,

- żyła skośna przedsionka lewego.

---