Układ krążenia:

- funkcje układu krążenia,

- budowa i topografia serca,

- układ przewodzący serca.

Układ krążenia - składa się z serca i naczyń krwionośnych, wypełnionych krwią.

Serce człowieka składa się z dwóch komór i dwóch przedsionków.

Przedsionków komory prawej wychodzi pień płucny, który tłoczy krew do płuc, tam pobiera O₂ i oddaje CO₂.

Z komory lewej wychodzi aorta, która prowadzi krew utlenowaną

do mniejszych tętnic, te do naczyń włosowatych. Tam tkanki zostają zaopatrzone mniejszych O₂ i składniki odżywcze.

Z naczyń włosowatych krew przechodzi do żyłek, większych żył, żył głównych, które uchodzą do prawego przedsionka.

Aorta i pień płucny są początkiem dwóch głównych części układu krążenia: krążenia dużego i małego, zwanego płucnym.

Krążenie duże rozpoczyna się w lewej komorze, a kończy w prawym przedsionku; krążenie małe rozpoczyna się w prawej komorze, a kończy

w lewym przedsionku.

W krążeniu płucnym następuje utlenowanie krwi, oddanie CO₂, który jest usuwany z organizmu z powietrzem wydechowym.

Układ krążenia spełnia następujące funkcje:

1. oddechową,

2. odżywczą,

3. regulacyjną,

4. termoregulacyjną.

Funkcja oddechowa: w krążeniu płucnym krew pobiera O₂ ze środowiska

zewnętrznego, który w dużym krwioobiegu w obrębie

naczyń włosowatych jest przekazywany tkankom.

Wrażliwość tkanek na brak O₂ jest różna:

- tkanka nerwowa - 4 - 5 min.,

- mięsień sercowy, wątroba, nerki - ok. 20 min.,

- mięśnie szkieletowe - 30 min.,

- nieodwracalne zmiany zachodzą po 1,5 - 2 godz. przerwania krążenia.

Funkcja odżywcza: dostarczania do tkanek substancji odżywczych

i odprowadzanie do narządów wydalniczych produktów

przemiany materii.

Funkcja regulacyjna: rozprowadzenie substancji biologicznie czynnych -

hormonów, które regulują procesy życiowe.

Funkcja termoregulacyjna: wyrównania i utrzymanie stałej temperatury ciała,

przenosząc ciepło np. z mięśni i wątroby oraz

reguluje oddawania ciepła na zewnątrz.

Serce ( cor ) położone jest w śródpiersiu przednim jamy klp., objęte jest

błona surowiczą - osierdziem.

Osierdzie ( pericardium ) pokrywa serce i składa się z dwóch blaszek: wewnętrznej i zewnętrznej.

Blaszka wewnętrzna - trzewna - nasierdzie ( epicardium ) przylega szczelnie do powierzchni serca.

Blaszka zewnętrzna - ścienna, jest pokryta tkanka łączną włóknistą - dzięki temu worek osierdziowy nie pozwala na nadmierne przemieszczanie się serca.

Blaszka ścienna przechodzi w trzewną na początku wielkich serca: żyły głównej górnej i dolnej, pniu płucnym i na aorcie.

Między obiema blaszkami znajduje się szczelinowata przestrzeń zwana jamą osierdzia.

Zawiera ona płyn surowiczy - ok. 10 ml, w stanach zapalnych ilość tego płynu zwiększa się.

Serce z przodu przylega do mostka i żeber ( powierzchnia mostkowo - żebrowa ), z boków do płuc, z dołu do przepony, a z tyłu graniczy z przełykiem.

Ma kształt spłaszczonego stożka, wierzchołkiem zwróconego do dołu.

Serce skręcone jest w stosunku do swojej długiej osi w lewo - prawy brzeg serca zwrócony jest do przodu, a lewy ku tyłowi. Większa część serca leży po stronie lewej płaszczyzny pośrodkowej serca.

Wielkość serca porównujemy do wielkości ręki zwiniętej w pięść.

Waga: 230 - 280g, 280 - 340g.

Na sercu wyróżniamy:

- powierzchnię mostkowo - żebrową,

- powierzchnię płucną, pokrytą wyciskiem sercowym płuca lewego,

- brzeg prawy, który graniczy z płucem prawym,

- powierzchnię przeponową, granicząca z kopułą przepony,

- podstawę serca, zwrócona ku górze, ku tyłowi i w stronę prawą ( na wys. II

międzyżebrza ),

- koniuszek serca, który leży w V międzyżebrzu po lewej stronie mostka, 1,5 cm

od linii środkowo - obojczykowej.

Na powierzchni zewnętrznej serca znajdują się:

- bruzda wieńcowa,

- bruzdy międzykomorowe - przednia i tylna.

Bruzda wieńcowa biegnie wzdłuż granicy przedsionków komór, bruzda międzykomorowa wzdłuż przegrody międzykomorowej.

W bruzdach tych biegną naczynia krwionośne serca. Wewnątrz serce podzielone jest na cztery jamy. Bliżej podstawy leżą przedsionki: prawy i lewy, oddzielone przegrodą międzyprzedsionkową.

Poniżej znajdują się komory: prawa i lewa, oddzielone od przedsionków przegrodą przedsionkowo - komorową, a między sobą przegrodą międzykomorową.

W ścianie górnej przedsionka prawego znajduje się ujście żyły głównej górnej.

Ścianę dolną zajmuje przegroda przedsionkowo - komorowa z ujściem przedsionkowo - komorowym.

Ściana przednia ma wypuklenie zwane uszkiem prawym.

W ścianie tylnej znajdują się dwa ujścia: żyły głównej dolnej i zatoki wieńcowej.

Podstawa komory prawej ma dwa otwory:

- ujście przedsionkowo - komorowe prawe,

- ujście pnia płucnego.

Ujście przedsionkowo - komorowe prawe zamyka zastawka przedsionkowo - komorowa prawa, zwana zastawką trójdzielną - złożona z trzech płatków: przedniego, tylnego i przegrodowego.

Mięśnie brodawkowate znajdują się na powierzchni wewnętrznej komory

w postaci stożków mięśniowych.

Na mięśniach brodawkowatych rozpoczynają się struny ścięgniste przyczepiające się do brzegów wolnych zastawki trójdzielnej.

Ujście pnia płucnego znajduje się w przejściu stożka tętniczego pień płucny, posiada zastawkę złożona z trzech płatków półksiężycowatych. Stożek tętniczy - miejsce w którym krew odpływa do pnia płucnego.

Do przedsionka lewego wpadają 4 żyły płucne, dwie z prawego płuca i dwie

z lewego płuca.

Ścianę dolną tworzy przegroda przedsionkowo - komorowa lewa, w niej znajduje się ujście przedsionkowo - komorowe lewe.

Komora lewa na podstawie posiada:

- ujście przedsionkowo - komorowe lewe,

- ujście tętnicy głównej - aorty.

Ujście przedsionkowo - komorowe lewe posiada zastawkę przedsionkowo - komorową lewą, zwaną dwudzielną. Składa się z dwóch płatków: przedniego i tylnego.

Ujście aorty ma zastawkę składająca się z trzech płatków półksiężycowatych, których budowa jest identyczna jak w pniu płucnym.

Ściana serca ma budowę trójwarstwową:

1. wewnętrzna - wsierdzie,

2. środkową - mięsień sercowy - śródsierdzie,

3. zewnętrzną - nasierdzie.

Wsierdzie - endocardium - pokrywa całą powierzchnie serca. Składa się ze śródbłonka, z blaszki właściwej i podwsierdziowej zbudowanej z tkanki łącznej.

Śródsierdzie - myocardium - oprócz tkanki mięśniowej zawiera szkielet serca

i układ przewodzący.

Szkielet serca tworzą 4 pierścienie włókniste, obejmujące ujścia przedsionkowo - komorowe, ujścia pnia płucnego aorty oraz 2 trójkąty włókniste leżące między pierścieniami.

Występuje tutaj tkanka łączna włóknista zbita.

Mięsień sercowy - poprzecznie prążkowany tworzy w przedsionkach 2 warstwy, a w komorach 3.

Układ przewodzący serca - w jego obrębie występuje więcej sarkoplazmy

a mniej włókienek kurczliwych niż we włóknach mięśniowych.

Układ przewodzący składa się:

- z części zatokowo - przedsionkowej,

- z części przedsionkowo - komorowej.

- Część zatokowo - przedsionkowa układu przewodzącego składa się z węzła zatokowo - przedsionkowego. Węzeł leży w ścianie przedsionka prawego między ujściem żyły głównej górnej i dolnej oraz ujściem zatoki wieńcowej.

-Część przedsionkowo - komorowa składa się z:

- węzła przedsionkowo - komorowego,

- pęczka przedsionkowo - komorowego - Hisa,

- odnogi prawej i lewej,

- odgałęzień końcowych, zwanych włóknami Purkinjego.

Węzeł przedsionkowo - komorowy leży pod wsierdziem w kącie przedsionka prawego powyżej przegrody przedsionkowo - komorowej po stronie prawej przegrody między przedsionkowej.

Węzeł przedłuża się w pęczek przedsionkowo - komorowy. Pień pęczka przedsionkowo - komorowego biegnie po stronie prawej części górnej przegrody przedsionkowo - komorowej.

Dzieli się na dwie odnogi: prawą i lewą. Biegną one w dół wzdłuż przegrody międzykomorowej. Rozgałęzienia końcowe odnóg w postaci włókien Purkinjego wnikają w mięśniówkę serca u podstawy mięśni brodawkowatych, po czym wstępują wdłuż ścian ku górze do podstaw komór.

Serce zaopatrzone jest również przez włókna przywspółczulne odchodzące od lewego nerwu błędnego, oraz przez włókna współczulne odchodzące od węzłów odcinka szyjnego piersiowego pnia współczulnego.

Nasierdzie - epicardium - jest blaszką trzewną osierdzia.

Automatyzm serca jest to zjawisko polegające na tym, że pobudzenia narzucające rytm skurczów serca są wytwarzane w samym sercu.

Nadrzędnym ośrodkiem automatyzmu w sercu człowieka jest węzeł zatokowo - przedsionkowy ( zatokowy ). Impulsy powstające w tym węźle obejmując najpierw mięśniówkę przedsionków powodując ich skurcz, następnie dochodzą do węzła przedsionkowo - komorowego. Węzeł przedsionkowo - komorowy zostaje pobudzony z opóźnieniem ( przedsionki opróżniają się z krwi ), impuls przechodzi przez pień pęczka Hisa i odnogi do włókien Purkinjego, które przechodzą w mięśniówkę komór od strony wsierdzia. W efekcie następuje skurcz mięśniówki komór i opróżnienie ich z krwi.

Tony serca możemy usłyszeć po przyłożeniu stetoskopu do klp. w okolicy przedsercowej:

1. słyszalny nad koniuszkiem serca i jest to ton skurczowy ( skurcz komór ),

2. słyszalny jest w końcowej fazie skurczu izotonicznego - gdy krew wyrzucana jest z komór - rozkurczowy;

słyszalny jest w drugiej przestrzeni międzyżebrowej przy mostku.

Jest wynikiem zamykania się zastawek półksiężycowatych aorty i pnia płucnego.

Zaburzenia czynności lub budowy zastawek mogą prowadzić do powstawania nieprawidłowych dźwięków zwanych szmerami.

Ilość krwi, która jest wtłaczana ( wyrzucana ) z każdej komory nosi nazwę objętości wyrzutowej. Objętość wyrzutowa jest jednakowa dla prawej i lewej komory wynosi 70 - 80 ml.

W stanie spoczynku serce kurczy się ok. 72 / min.

Mnożąc objętość wyrzutową przez liczbę skurczów serca na minutę otrzymujemy pojemność minutowa serca.

70 ml. X 72 ud. / min. = 5040 ml

fazy cylku sercowego:

1. pauza - zastawki przedsionkowo - komorowe są otwarte,

a półksiężycowate zamknięte,

2. skurcz przedsionków - napełnienie komór krwią, ( załamek P )

3. skurcz komór - skurcz izowolumetryczny,

skurcz izotoniczny - krew wyrzucana jest z komór,

( krzywa QRS - początek skurczu komór )

4. rozkurcz komór ( załamek T ).

Nazwy łacińskie:

serce - cor,

przedsionek - atrium ( dexter, sinister ),

komora - ventriculus ( dexter, sinister ),

osierdzie - pericardium,

wsierdzie - endocardium,

śródsierdzie - myocardium,

nasierdzie - epicardium,

żyła główna górna - vena cava superior,

żyła główna dolna - vena cava inferior,

tętnica główna - aorta,

pień płucny - truncus pulmonis,

żyła wrotna - vena portae,

aorta wstępująca - aorta ascendens,

aorta zstępująca - aorta descendens,

łuk aorty - arcus aortae,

śledziona - lien / splen,

grasica - thymus,

koniuszek serca - apex cordis,

podstawa serca - basis cordis.

1

---