1. BUDOWA NERWU RDZENIOWEGO

Nerw rdzeniowy (nerwi spinalis) powstaje z połączenia korzenia brzusznego i korzenia grzbietowego. Korzenie brzuszne zawierają przede wszystkim włókna ruchowe i autonomiczne i opuszczają rdzeń kręgowy bruzdą boczną przednią. Natomiast korzeń grzbietowy wnika do rdzenia kręgowego w bruździe bocznej tylnej. Korzenie grzbietowe zbudowane głównie z włókien dośrodkowych (czuciowych). W części bocznej znajduje się zgrubienie tzw. zwój rdzeniowy zawierający komórki nerwowe. Pojedyncze wpustki tych komórek dzielą się w pobliżu ciała komórki na kształt litery „ T ” jedno włókno kieruje się do rdzenia kręgowego, drugie włókno tzw. obwodowe, łączy się z korzeniem brzusznym, tworząc w otworze międzykręgowym krótki pień nerwu rdzeniowego. Pień nerwu rdzeniowego zawiera włókna dośrodkowe i odśrodkowe, jest więc nerwem mieszanym, powstaje z połączenia korzenia brzusznego i grzbietowego dzieli się na: gałąź oponową, łączącą, grzbietową czyli tylną i brzuszną czyli przednią.

2. MIĘŚIEŃ PRZEWODNICTWA SERCA

Mięsień przewodnictwa stanowi własny automatyzm serca oraz tworzy jedyne połączenie między mięśniówką czynnościową przedsionków i komór. Jest to układ mięśniowy polegający na regulowaniu rytmicznej pracy serca celem utrzymania prawidłowej kolejności skurczów przedsionków i komór. Budowa - włókna jego są szczególnie obfite w sarkoplazmę, są splotowato poskręcane, a łącznotkankowa osłonka izoluje go od właściwego mięśnia czynnościowego. Włókna mięśnia przewodnictwa przechodzą bez wyraźnej granicy we włókna mięśnia czynnościowego. Mięsień przewodnictwa składa się z: węzła zatokowo-przedsionkowego który spełnia nadrzędną rolę pod względem czynnościowym jako ośrodek I- rzędu, węzła przedsionkowo-komorowego ośrodka II- rzędu , od którego odchodzi pęczek przedsionkowo-komorowy ośrodek III rzędu. W przypadku zaburzeń pracy ośrodka I rzędu kolejne ośrodki mogą przejąć funkcje węzła zatokowo-przedsionkowego, ale akcja pracy serca będzie znacznie wolniejsza od normalnej. Zaburzenia tego układu mogą doprowadzić do bloku serca.

3. BUDOWA WEWNĘTRZNA RDZENIA KRĘGOWEGO

Na przekroju poprzecznym widoczna jest istota szara położona centralnie i otaczająca ją jak gdyby płaszczem istota biała. Istota szara ma w przekroju poprzecznym kształt litery „H”. Ramię poziome łączy obie połowy rdzenia, ramiona pionowe tworzą rogi. W części przedniej poszerzony róg przedni i w części tylnej wysmukły róg tylny. Pomiędzy rogami znajduje się istota szara pośrednia w której wyróżniamy część przyśrodkową oraz boczną. Na całej długości rdzenia rogi tworzą słupy: przedni, tylny i boczny. Róg przedni nazywany rogiem ruchowym. Róg tylny nazywany rogiem czuciowym. Istota pośrednia środkowa otaczająca kanał środkowy wytwarza dwa spoidła szare: przednie i tylne. Istota biała rdzenia kręgowego tworzy trzy parzyste sznury: przedni, tylny i boczny oddzielone bruzdami. Wyróżnia się trzy główne typy komórek rdzenia kręgowego i są to komórki: korzeniowe, sznurowe i wewnętrzne.

4. SPLOT KRZYŻOWO-GUZICZNY

Splot krzyżowy powstaje z gałęzi brzusznych wszystkich nerwów krzyżowych nerwu guzicznego i piątego nerwu lędźwiowego. Położony jest w miednicy mniejszej, na mięśniu gruszkowatym. W splocie tym wyróżnia się gałęzie długie i gałęzie krótkie. Wśród gałęzi krótkich wyróżnia się gałęzie mięśniowe, stawowe i okostne. Gałęzie krótkie unerwiają mięśnie zewnętrzne miednicy. Gałęzie długie to:

nerw pośladkowy górny - unerwia mięsień pośladkowy średni i mały,

nerw pośladkowy dolny - unerwia mięsień pośladkowy wielki,

nerw strzałkowy wspólny - unerwia staw kolanowy i piszczelowo-strzałkowy,

nerw strzałkowy powierzchniowy - unerwia mięśnie strzałkowe,

nerw strzałkowy głęboki- unerwia staw piszczelowo-strzałkowy,

nerw piszczelowy - unerwia mięśnie tylne podudzia, nerw kulszowy - unerwia mięśnie zewnętrzne miednicy,

nerw skórny tylny uda - unerwia skórę pośladka i tylnej części krocza,

nerw sromowy - unerwia skórę i mięśnie krocza oraz narządów płciowych zewnętrznych bez wzgórka łonowego,

nerw guziczny - wytwarza drobny splot guziczny położony w okolicy przyczepu mięśnia guzicznego do kości krzyżowej. Nerw ten oddaje gałęzie do skóry okolicy guzicznej, mięśnia guzicznego i mięśnia dźwigacza odbytu.

5. KOŚĆ RAMIENNA

Jest kością długą. Nasada bliższa skierowana przyśrodkowo głowa kości ramiennej pokryta powierzchnią stawową. Głowę od reszty nasady oddziela szyjka anatomiczna. Boczną część nasady bliższej tworzą dwa guzki: ku przodowi wysunięty guzek mniejszy i bocznie położony guzek większy. Od każdego guzka odchodzi listewka kostna zwana odpowiednio grzebieniem guzka mniejszego i większego. Pomiędzy guzkami i grzebieniami biegnie bruzda między guzkowa. Nasadę bliższą od trzonu oddziela szyjka chirurgiczna. Trzon kości ramiennej w odcinku bliższym jest obły w części dalszej na przekroju poprzecznym ma kształt trójkąta. Dlatego też od połowy trzonu wyróżniamy trzy brzegi i trzy powierzchnie. 1.Brzeg przedni i przyśrodkowy powierzchnia przednio-przyśrodkowa, 2.brzeg przedni i boczny powierzchnia przednia-boczna, 3.brzeg boczny i przyśrodkowy powierzchnia tylna. Na powierzchni przedniej bocznej w połowie długości trzonu znajduje się guzowatość naramienna. Nasada dalsza jest szeroka i spłaszczona w kierunku przednio-tylnym. Składa się z kłykcia i dwóch nadkłykci bocznego i przyśrodkowego. Oba nadkłykcie służą do przyczepu licznych mięśni i więzadeł. Kłykieć kości ramiennej podzielony jest płytką bruzdą na większą część przyśrodkową zwaną bloczkiem i mniejszą, kulistą boczną, stanowiącą główkę kości ramiennej. Bloczek i główka pokryte są powierzchniami stawowymi i biorą udział w wytwarzaniu stawu łokciowego. Powierzchnia stawowa bloczka zestawia się z wcięciem bloczkowym kości łokciowej. Powierzchnia stawowa główki zestawia się z dołkiem stawowym głowy kości promieniowej.

6. MIĘŚNIE PRZEDRAMIENIA PRZEDNIE

Grupa przednia składa się z ośmiu mięśni które układają się w dwie warstwy powierzchowną: m. nawrotny obły, m. dłoniowy długi, m. zginacz promieniowy nadgarstka, m. zginacz łokciowy nadgarstka, m. zginacz powierzchowny palców. i głęboką: m. zginacz głęboki palców, m. zginacz długi kciuka, m. nawrotny czworoboczny. Przyczepy początkowe mięśni stanowiących warstwę powierzchowną znajdują się na nadkłykciu przyśrodkowym kości ramiennej, zaś przyczep początkowe warstwy głębokiej położone są niżej, w obrębie obu kości i błony międzykostnej przedramienia.

Mięsień zginacz łokciowy nadgarstka - pp. nadkłykieć przyśrodkowy kości ramiennej, pk. Ścięgno końcowe tego mięśnia przymocowuje się do kości grochowatej.

CZYNNOŚĆ mięsień zgina dłoniowo rękę i odwodzi ją w kierunku łokciowym współdziała z mięśniem prostownikiem łokciowym nadgarstka.

7. JELITO CIENKIE

Jest najdłuższym odcinkiem przewodu pokarmowego osiągającym u człowieka długość 5 - 6 metrów długości. Czynność jelita cienkiego polega na dalszych procesach trawienia masy pokarmowej oraz wchłanianiu substancji odżywczych. Jelito cienkie dzielimy na dwunastnicę leżącą pozaotrzewnowo oraz jelito cienkie krezkowe, położone wewnątrzotrzewnowo i zawieszone jest za pomocą krezki na tylnej ścianie jamy brzusznej. Jelito krezkowe składa się z jelita czczego i jelita krętego.

8. JELITO GRUBE

W jelicie grubym dochodzi do zagęszczanie nie strawionych resztek pokarmowych dzięki wchłanianiu wody, wchłaniane są także sole mineralne. Obecna flora bakteryjna rozkłada nie strawione resztki pokarmowe, które w postaci mas kałowych usuwane są na zewnątrz. Jelito grube dzieli się na trzy odcinki:1) jelito ślepe czyli kątnicę wraz z wyrostkiem robaczkowym , 2) okrężnicę, w której wyróżniamy okrężnicę: wstępującą, poprzeczną, zstępującą i esowatą 3) odbytnicę.

Jelito ślepe stanowi początkowy odcinek jelita grubego. Mieści się w prawym dole biodrowym wewnątrzotrzewnowo. Granicę między kątnicą a okrężnicą stanowi ujście jelita cienkiego. Wyrostek robaczkowy tworzy cewkowate wypuklenie ściany jelita ślepego poniżej ujścia krętniczo-kątniczego.

Okrężnica odcinek wstępujący biegnie w przedłużeniu jelita ślepego do trzewnej powierzchni wątroby, przylega do tylnej ściany jamy brzucha, leżąc zaotrzewnowo. Okrężnica poprzeczna położona wewnątrzotrzewnowo umocowana jest do tylnej jamy brzusznej za pośrednictwem krezki okrężnicy poprzecznej. Okrężnica zstępująca jest położona zewnątrzotrzewnowo. Biegnie wzdłuż tylnej ściany jamy brzusznej do wysokości lewego grzebienia biodrowego. Okrężnica esowata, wypełnia dół biodrowy lewy, a w końcowym odcinku zstępuje do miednicy mniejszej gdzie na wysokości drugiego segmentu kości krzyżowej przechodzi w odbytnicę.

Odbytnica stanowi ostatni odcinek przewodu pokarmowego. W swym przebiegu przylega do powierzchni miedniczej kości krzyżowej. W górnej części zatacza łuk wypukły ku tyłowi. Część dolna zwana kanałem odbytowym, przechodząc przez krocze uwypukla się ku przodowi i kończy odbytem. Ponadto w górnej części odbytnicy występują nieznaczne zgięcia w płaszczyźnie czołowej, a poszerzona część nosi nazwę bańki odbytnicy. Odbytnica położona jest pozaotrzewnowo.

9. MIĘŚNIE ZGINAJĄCE RAMIĘ DO PRZODU

Mięśnie ramienia dzielimy na grupę przednią i tylną. Do grupy przedniej należą zginacze unerwione przez nerw mięśniowo-skórny. Są to m. kruczo-ramienny, m. dwugłowy ramienia i m. ramienny. Tylną grupę czyli prostowniki unerwia nerw promieniowy.

Mięsień ramienny - jest pokryty przez mięsień dwugłowy ramienia. Pp. Rozpoczyna się na przedniej powierzchni trzonu kości ramiennej poniżej przyczepu końcowego mięśnia naramiennego. Włókna mięśniowe biegną ku dołowi i pokrywają torebkę stawu łokciowego. Pk. Kończy się on krótkim , silnym ścięgnem na guzowatości kości łokciowej.

CZYNNOŚĆ jest mięśniem jednostawowym, silnie zgina przedramię w stawie łokciowym i pociąga fałdy torebki stawowej, nie pozwalając na wpuklenie się do jamy stawu.

10. MIĘŚNIE WYDECHOWE

Wyróżniamy mięśnie wydechowe główne do których należą: mm. międzyżebrowe wewnętrzne i m. poprzeczny klatki piersiowej oraz pomocnicze: m. prosty brzucha, m. skośny zewnętrzny brzucha, m. skośny wewnętrzny brzucha, m. poprzeczny brzucha, m. czworoboczny lędźwi, m. zębaty tylny dolny, mm. Podżebrowe, m. najszerszy grzbietu.

Mięśnie międzyżebrowe wewnętrzne - położone są w przestrzeniach międzyżebrowych począwszy od kątów żeber aż do mostka. Pp. Znajduje się na wewnętrznej krawędzi żebra niżej położonego, włókna biegną równolegle. Pk. Znajduje się na dolnym brzegu żebra położonego wyżej. CZYNNOŚĆ mięśnie międzyżebrowe wewnętrzne należą do mięśni wydechowych, gdyż obniżają żebra zmniejszając tym samym objętość jamy klatki piersiowej.

11. MIĘŚNIE ZGINAJĄCE GŁOWĘ DO TYŁU

Ruch zgięcia i prostowania głowy, zwany także ruchem potakiwania odbywa się w stawach głowowych górnych wokół wspólnej osi poprzecznej. Do mięśni zginających głowę do tyłu należą 1) w stawach głowy: m. czworoboczny, m. płatowy głowy, m. prostownik grzbietu, mięsień półkolcowy głowy;2) w części szyjnej: m. płatowy, m. prostownik grzbietu; w części piersiowo-lędźwiowej: m prostownik grzbietu, m najdłuższy klatki piersiowej.

Mięsień czworoboczny - pokrywa on okolicę karku i górną część grzbietu, leżąc najbardziej powierzchownie ze wszystkich mięśni tej grupy. Pp. ciągnie się od kości potylicznej do XII kręgu piersiowego. Na kości potylicznej przymocowuje się do kresy karkowej górnej i guzowatości potylicznej zewnętrznej. Pk oraz kierunek przebiegu pęczków mięśniowych pozwala na wyodrębnienie w tym mięśniu trzech części: - górnej zstępującej przyczepiającej się do końca barkowego obojczyka, - środkowej poprzecznej kończącej się na wyrostku barkowym łopatki, - dolnej wstępującej zakończonej na grzebieniu łopatki.

CZYNNOŚĆ obustronny skurcz całego mięśnia cofa barki, zbliża łopatki do kręgosłupa. Skurcz części zstępującej dźwiga bark ku górze, a przy ustalonej obręczy zgina głowę w bok w czasie jednostronnego działania, zaś podczas skurczu obustronnego pochyla głowę do tyłu. Część wstępująca obniża bark lub przy ustalonej obręczy kończyny górnej unosi tułów. Część poprzeczna zbliża łopatkę do kręgosłupa.

12. UKŁAD NERWOWY AUTONOMICZNY

Zarządza on czynnościami wegetacyjnymi organizmu, takimi jak: oddychanie, trawienie, przemiana materii, wydzielanie, rozmnażanie, itd. Czynności te odbywają się z reguły bez naszej woli i świadomości. Komórki nerwowe w układzie autonomicznym są na ogół wielobiegunowe, podstawową jednostką czynnościową jest łuk odruchowy. Ze względu na różnice fizjologiczne układ autonomiczny dzieli się na: część współczulną i przywspółczulną. Obie części wykazują w stosunku do siebie czynnościowy antagonizm. Część współczulna nastawiona jest na zużycie aktualnej energii pobudza niektóre narządy do pracy, a część przywspółczulna hamuję pracę i zużycie energii, jest nastawiona na gromadzenie i oszczędzanie potencjalnej energii.

Część współczulna tworzy pień współczulny biegnący po obu stronach kręgosłupa od podstawy czaszki aż po kość guziczną. Pień współczulny powstaje z wielu zwojów połączonych gałęziami międzyzwojowymi. Łączy się z rdzeniem gałęziami łączącymi białymi lub szarymi. Od pnia współczulnego odchodzą gałęzie rdzeniowe, gałęzie trzewne i nerwy trzewne. We wszystkich gałęziach nerwów współczulnych biegną włókna odśrodkowe i dośrodkowe. Pień współczulny dzieli się na odcinek szyjny, piersiowy, brzuszny i miedniczny.

Część przywspółczulna układu autonomicznego utworzona jest przez włókna układu, które unerwiają narządy wewnętrzne, ale nie przebiegają przez pień współczulny. Włókna przywspółczulne na ogół nie tworzą samodzielnych nerwów, biegną razem z nerwami czaszkowymi i rdzeniowymi. W każdym zwoju przywspółczulnym wyróżnia się trzy korzenie przywspółczulny, współczulny i czuciowy. Zawierające zarówno gałęzie doprowadzające jak i odprowadzające.

13. NERWY CZASZKOWE

Nerwy czaszkowe w liczbie 12 par wychodzą z powierzchni podstawnej mózgowia; wyjątek stanowi nerw bloczkowy, który wychodzi z powierzchni grzbietowej pnia mózgu. Nerwy czaszkowe zaopatrują głównie obszar szyi i głowy. Wyjątkiem jest nerw błędny zawierający włókna przeznaczone dla trzew klatki piersiowej i brzucha. Nerwy dzielimy na nerwy czuciowe ( C ), ruchowe ( R ) i mieszane ( M ). Wyróżniamy następujące nerwy czaszkowe, których kolejność jest stała i liczona od strony czołowej do potylicznej:

I . nerwy węchowe ( C )

II . nerw wzrokowy ( C )

III . nerw okoruchowy ( R )

IV. nerw bloczkowy ( R )

V. nerw trójdzielny ( M )

VI . nerw odwodzący ( R )

VII . nerw twarzowy ( M )

VIII . nerw przedsionkowo-ślimakowy ( C )

IX . nerw językowo-gardłowy ( M )

X . nerw błędny ( M )

XI . nerw dodatkowy ( R )

XII . nerw podjęzykowy ( R )

14. KRĘGI SZYJNE

W liczbie siedmiu są najmniejszymi z kręgów prawdziwych. Dwa pierwsze kręgi szyjne, szczytowy i obrotowy, służą do połączenia kręgosłupa z czaszką i w związku z tym ich budowa znacznie różni się od pozostałych kręgów szyjnych.

Trzon kręgów szyjnych jest niski i na przekroju poziomym poprzecznie owalny. Łuk kręgu jest cienki pochylony w swej tylnej części ku dołowi. Otwór kręgowy jest duży, kształtu trójkątnego. Wyrostki kolczyste kręgów szyjnych są pochylone nieco ku dołowi, a na swych wierzchołkach w kręgach od 2 do 6 wykazują charakterystyczne rozwidlenie. Wyrostek kolczysty 7 kręgu wykazuje duże podobieństwo do wyrostków kolczystych piersiowych; jest znacznie dłuższy, wystający i nierozwidlony. Wyrostki poprzeczne są dość krótkie i skierowane bocznie i nieco w dół. Składają się z dwóch listewek kostnych, ograniczają otwór wyrostka poprzecznego.

Kręg szczytowy (atlas) charakterystyczną jego cechą jest brak środkowej części trzonu, który został zredukowany na rzecz zęba kręgu obrotowego. Z pozostałych części trzonu wytworzył się łuk przedni oraz dwie części boczne.

Kręg obrotowy (axis) jego trzon wraz z zębem tworzą oś pionową wokół której obraca się kręg szczytowy z głową. Trzon kręgu jest stosunkowo wysoki, na powierzchni przedniej i tylnej zęba znajdują się powierzchnie stawowe, wyrostek kolczysty jest dość długi i rozwidlony na końcu. Brak wyrostków stawowych górnych ale na trzonie znajdują się powierzchnie stawowe górne do połączenia z kręgiem szczytowym. Powierzchnie stawowe dolne położone są na typowych wyrostkach stawowych dolnych.

15. DROGI PIRAMIDOWE

Drogi piramidowe ( korowo rdzeniowe) rozpoczynają się w korze mózgu i biegną nieprzerwanie do rdzenia kręgowego. Włókna tej drogi w większości rozpoczynają się w zakręcie przedśrodkowym płata czołowego. Następnie przez wieniec promienisty wchodzą do przedniej części odnogi tylnej torebki wewnętrznej i przez odnogę mózgu oraz most kierują się do rdzenia przedłużonego, gdzie ponownie gromadzą się, tworząc na powierzchni przedniej wyniosłość zwaną piramidą.

W dolnej części rdzenia większość włókien tej drogi ulega skrzyżowaniu i przechodzi do sznura bocznego przeciwległej strony rdzenia kręgowego, tworząc Drogę Korowo-Rdzeniową Boczną. Pozostała część włókien biegnie w sznurze przednim po tej samej stronie rdzenia kręgowego jako nieskrzyżowana Droga Korowo-Rdzeniowa Przednia. Drugim neuronem tych dróg są komórki ruchowe rogów przednich rdzenia kręgowego, a ich włókna biegną w korzeniach brzusznych i wchodzą w skład nerwów obwodowych. Drogi korowo-rdzeniowe (piramidowe) przewodzą impulsy dla ruchów dowolnych.

16. MIĘŚNIE POWIERZCHOWNE KLATKI PIERSIOWEJ

W skład powierzchownych mięśni klatki piersiowej wchodzą :

• Mięsień piersiowy większy

• Mięsień piersiowy mniejszy

• Mięsień podobojczykowy

• Mięsień zębaty przedni

Miesień piersiowy większy jest najbardziej powierzchownym mięśniem klatki piersiowej. Pp. tego mięśnia dzieli się na trzy części. 1) Część obojczykowa przymocowuje się do końca mostkowego obojczyka. 2) Część mostkowo-żebrowa na powierzchni przedniej mostka i chrząstek żeber prawdziwych. 3) Część brzuszna odchodzi od przednie blaszki pochewki mięśnia prostego brzucha. Pk. całego mięśnia znajduje się na grzebieniu guzka większego kości ramiennej. CZYNNOŚĆ. Równoczesny skurcz wszystkich trzech części mięśnia przyciąga ramię przyśrodkowo do przodu, czyli przywodzi. Uniesione ramię opuszcza i w tej czynności jest najsilniejszy. Przy ustalonej kończynie jest także pomocniczym mięśniem wdechowym. Samodzielny skurcz części obojczykowej przodozgina.

17. SZKIELET STOPY

Kości stopy podobnie jak szkielet ręki można podzielić na trzy odcinki: tylny, środkowy i przedni. Odcinek tylny, najlepiej rozwinięty, tworzą kości stepu, część środkowa to kości śródstopia, odcinek przedni, najkrótszy, jest utworzony z kości palców stopy.

W skład kości stępu wchodzi siedem kości: skokowa i piętowa położone w tylnej części stanowią szereg bliższy, trzy kości klinowate (kość klinowata przyśrodkowa, kość klinowata pośrednia, kość klinowata boczna) i kość sześcienna tworzą szereg dalszy, natomiast kość łódkowata zajmuje położenie między szeregiem bliższym i dalszym.

Wyróżnia się pięć kości śródstopia. Kość I jest najkrótsza ale grubsza od pozostałych, a II jest najdłuższa. W każdej kości wyróżnia się podstawę, trzon i głowę . podstawy zaopatrzone są w powierzchnie stawowe do połączenia z szeregiem dalszym kości stępu oraz w kościach II do V powierzchnie stawowe przeznaczone do wzajemnego połączenia. Trzony kości śródstopia są przewężone i niewielką wypukłością skierowane do grzbietu stopy. Głowy kości śródstopia zaopatrzone w powierzchnie stawowe do połączenia z paliczkami bliższymi.

Kości palców stopy także odpowiadają ogólną budową i liczbą kościom palców ręki. Paliczki są tu jednak znacznie mniejsze i krótsze od analogicznych paliczków palców ręki. Palec I zwany paluchem posiada, podobnie jak kciuk, tylko dwa silne rozwinięte paliczki. Pozostałe palce posiadają po trzy paliczki.

18. MIĘŚNIE BOCZNE GOLENI

Do tej grupy mięśni zalicza się dwa mięśnie strzałkowe: długi i krótki, które przebiegają wzdłuż powierzchni strzałki. Mięśnie te unerwione są przez nerw strzałkowy powierzchowny, drugą gałąź nerwu strzałkowego wspólnego.

Mięsień strzałkowy długi. Pp. Znajduje się na kłykciu bocznym piszczeli, głowie strzałki torebce stawu piszczelowo-strzałkowego i górnym odcinku powierzchni bocznej trzonu strzałki. Pk. Znajduje się na kości klinowatej przyśrodkowej i na podstawie I kości śródstopia.

CZNNOŚĆ oba mięśnie strzałkowe są głównymi nawracaczami stopy, równocześnie ją odwodzą. Ponieważ mięśnie te biegną za kostką boczną, czyli do tyłu od poprzecznej osi górnej stawu skokowego, zginają stopę w kierunku podeszwowym.

19. MIĘŚNIE ODWRACAJĄCE W STAWIE BIODROWYM

Ruch odwracania i nawracania uda odbywa się wokół osi pionowej, która odpowiada linii nośnej kończyny dolnej. Ruch odwracania uda wykonują:

• Mięsień pośladkowy wielki

• Mięsień pośladkowy średni

• Mięsień pośladkowy mały

• Mięsień zasłaniacz wewnętrzny

• Mięsień biodrowo-lędźwiowy

Mięsień pośladkowy wielki jest bardzo duży, pokrywa pozostałe mięśnie tej grupy. Pp. rozpoczyna się na pograniczu kości biodrowej i krzyżowej: na powierzchni talerza biodrowego do tylu od kresy pośladkowej tylnej, na bocznym brzegu kości krzyżowej i guzicznej oraz na więzadle krzyżowo-guzowym. Pk. Znajduje się w dwóch miejscach włókna górne dołączają się do pasma biodrowo-piszczelowego powięzi szerokiej uda, włókna dolne przyczepiają się do guzowatości pośladkowej kości udowej.

CZYNNOŚĆ utrzymuje pionową postawę ciała podczas stanie i chodzenia. Jest najsilniejszym prostownikiem stawu biodrowego. Mięsień ten jest także najsilniejszym odwracaczem i przywodzicielem uda. Część mięśnia kończąca się w powięzi szerokiej odwodzi udo.

20. KOŚĆ ŁONOWA

Kość łonowa stanowi przednio-dolną część kości miednicznej. Składa się z trzonu, gałęzi górnej i gałęzi dolnej. Trzon wytwarza ¹/₅ części panewki. Na trzonie znajduje się wyniosłość biodrowo-łonowa utworzona wspólnie przez kość łonową i biodrową. Gałąź górna odchodzi od trzonu w kierunku przednio-przyśrodkowym. Jej brzeg górny stanowi grzebień kości łonowej, ku tyłowi przedłuża się w kresę łukowatą. Grzebień łonowy, kresa łukowata oraz linia biegną ca pomiędzy powierzchnią miedniczną i podstawą kości krzyżowej wytwarzają kresę graniczną, która oddziela miednicę mniejszą od większej. Brzeg przedni biegnie od guzka łonowego w kierunku panewki nosi nazwę grzebienia zasłonowego grzebień ten wraz z brzegiem tylnym ogranicza bruzdę zasłonową. W miejscu przejścia gałęzi górnej w dolną kości łonowej znajduje się powierzchnia spojeniowa. Gałąź dolna jest wąska i płaska przechodzi w gałąź kości kulszowej. Obie gałęzie kości łonowej i gałąź kości kulszowej ograniczają otwór zasłonowy. Otwór zamyka błona zasłonowa z wyjątkiem bruzdy zasłonowej, która wytwarza kanał zasłonowy.

21. OCZODÓŁ

Oczodół ma kształt czworościennego ostrosłupa szczytem skierowanego ku tyłowi do kanału wzrokowego, obok którego leży szczelina oczodołowa górna. Jego podstawa jest przestrzenią otwartą do przodu i nosi nazwę wejścia do oczodołu, ograniczonego brzegami: górnym, dolnym, bocznym i przyśrodkowym. Na brzegu górnym znajduje się otwór nadoczodołowy dla nerwów i naczyń nadoczodołowych. Na przedłużeniu brzegu bocznego wejścia do oczodołu ciągnie się na kształt łuku krasa skroniowa. Ścianę górną oczodołu tworzy część oczodołowa kości czołowej i w tylnej części skrzydełko kości klinowej. Ścianę przyśrodkową ograniczają idąc od przodu: wyrostek czołowy szczęki, kość łzowa, blaszka oczodołowa kości sitowej i trzon kości klinowej. W budowie ściany dolnej udział biorą: powierzchnia oczodołowa trzonu szczęki i kość jarzmowa oraz wyrostek oczodołowy kości podniebiennej. Natomiast ściana boczna jest utworzona przez powierzchnię oczodołową dwóch kości: jarzmowej i skrzydła większego kości klinowej. Na granicy ścian bocznej i dolnej znajduje się szczelina oczodołowa dolna, łącząca oczodół z dołem skrzydłowo -podniebiennym.

22. JAMA USTNA I JEJ ZAWARTOŚĆ

Jama ustna (cavitas oris) dzieli się na przedsionek i jamę ustną właściwą. Rozpoczyna się wejściem do przedsionka, zwanym szparą ust (rima oris) ku tyłowi zaś przedłuża się w cieśń gardzieli (isthmus faucium) która pośredniczy w połączeniu jamy ustnej właściwej z gardłem.

Przedsionek jamy ustnej (versibulum oris) jest szczeliną o podkowiastym kształci. Od przodu ograniczają go wargi - górna i dolna, po bokach policzki, zaś od strony jamy ustnej właściwej dwa łuki wyrostków zębodołowych wraz z zębami.

Jama ustna właściwa (cavitas oris proprium) ograniczona jest od góry podniebieniem, od dołu przeponą jamy ustnej, wytworzoną przez mięsień żuchwowo-gnykowy i bródkowo-gnykowy. Wyrostki zębodołowe szczęki i żuchwy wraz z tkwiącymi w nich zębami ograniczają ją od przodu i od boków. Ku tyłowi jama ustna właściwa przedłuża się w gardziel łączącą ją z gardłem. Przy zamkniętych ustach całą jamę wypełnia język.

23. JĘZYK

Język (linguna) zbudowany jest z mięśni poprzeczne prążkowanych, pokrywa go błona śluzowa. Jest on tworem bardzo ruchliwym i spełnia wiele czynności: stanowi pomocniczy narząd podczas żucia, bierze udział w formowaniu kęsu pokarmowego, mieszając go ze śliną; jest siedzibą narządu smaku, stanowi także pomocniczy narząd mowy.

Składa się z ustawionej pionowo nasady (radix lingunae) umocowanej do dna jamy ustnej i zwróconej powierzchnią do światła gardła. Największą środkową część języka tworzy trzon (corpus linguae), który zwęża się ku przodowi i przechodzi bez wyraźnej granicy w koniec języka (apex linguae).

Na trzonie wyróżnia się powierzchnię dłuższa czyli grzbietową i krótszą powierzchnię dolną powierzchnie łączą się wzdłuż brzegów języka. Pomiędzy trzonem a nasadą znajduje się bruzda graniczna (sulcus terminalis).

Na grzbiecie języka błona śluzowa jest silna i ściśle złączona z podłożem, które stanowi rozcięgno języka. Błona śluzowa grzbietu języka wytwarza bardzo liczne, drobne wzniesienia zwane brodawkami (papillae). Najliczniejsze z nich i najmniejsze to brodawki nitkowate (papilae filiformes) służą do mechanicznego rozcierania pokarmu a ponadto do odbierania wrażeń dotyku. Pozostałe brodawki, rozmieszczone równomiernie na grzbiecie języka, stanowią zespół brodawek smakowych. Ze względu na zróżnicowanie kształtu dzielą się na brodawki okolone, liściaste i grzybowate.

Błona śluzowa dolnej powierzchni języka jest cienka i delikatna, wytwarza pośrodku fałd zwany wędzidełkiem języka (frenulum liguae). Po obu stronach biegną fałdy podjęzykowe na swych przednich końcach przechodzą w małe zgrubienia zwane mięskiem podjęzykowym (caruncula sublingualis).

Mięśnie języka dzielimy na mięśnie dochodzące do niego z otoczenia i na mięśnie własne które rozpoczynają się i kończą w łącznotkankowym rusztowaniu języka. Do mięśni zewnętrznych: * mięsień bródkowo-jzykowy

* mięsień gnykowo-językowy

* mięsień rylcowo-językowy

Do mięśni wewnętrznych: * mięsień podłużny, górny i dolny

* mięsień poprzeczny

* mięsień pionowy języka

24. KOŚCI MIEDNICY

Kość miedniczna (os coxae ) jest największą i najszerszą kością szkieletu o kształcie nieregularnym. Najwęższa jest jej część środkowa, a poszerza się ku dołowi i ku górze. We wczesnych latach życia kość miedniczna składa się z trzech kości połączonych ze sobą chrząstką. Są to: kość biodrowa (os ilium) skierowana ku górze, kość kulszowa (os ischii) skierowana ku dołowi i do tyłu oraz kość łonowa (os pubis) położona u dołu z przodu. Trzy powyższe kości łączą się ze sobą pośrodku kości miednicznej w miejscu , gdzie po stronie zewnętrznej znajduje się duży, głęboki dół zwany panewką. W utworzeniu panewki uczestniczą zatem wszystkie kości budujące kość miedniczną.

25. PRZEŁYKBUDOWA BŁON

Przełyk (esophagus) jest przewodem mięśniowo-błoniastym łączącym gardło z żołądkiem. Położony przed kręgosłupem i sięga od VI kręgu szyjnego do X kręgu piersiowego. Zadaniem przełyku jest przeprowadzenie pokarmu z gardła do żołądka. Przełyk można podzielić na trzy odcinki: część szyjną najdłuższą piersiową i najkrótszą brzuszną.

Błona mięśniowa górnej części przełyku jest bezpośrednim przedłużeniem mięśni gardła; w odcinku dolnym jest zbudowana z mięśni gładkich. Błona ta układa się w dwie warstwy: zewnętrzną o podłużnym przebiegu włókien i wewnętrzną o przebiegu okrężnym.

Przełyk pokrywa od strony światłą błona śluzowa, wysłana nabłonkiem wielowarstwowym płaskim, wytwarzająca fałdy podłużne. Błona zewnętrzna zbudowana jest z tkanki łącznej i łączy ona przełyk z sąsiednimi narządami.

26. AORTA PIERSIOWA

Aorta piersiowa (aorta thoracica) dł. około 20 cm biegnie początkowo po lewej stronie kręgosłupa, a w dolnym swym przebiegu przesuwa się między przełyk i kręgosłup. Nie osiąga jednak linii pośrodkowej. Od bezpośredniego kontaktu z trzonami kręgowymi oddziela aortę więzadło podłużne przednie. W początkowym odcinku przed aortą piersiową biegnie korzeń płuca lewego, natomiast niżej przełyk. Po stronie prawej towarzyszą aorcie żyła nieparzysta i przewód piersiowy, zaś po stronie lewej styka się ona z opłucną płuca lewego.

8

---