Temat: Hierarchiczny model celów WF.

Cel jest czymś, do czego dążymy. Może to być przewidywany wynik planowanego działania, a także stan lub obiekt, do którego zmierzamy.

Cele wychowania fizycznego wynikają z rozwojowych tendencji współczesnej cywilizacji, które charakteryzują takie zjawiska jak: narastające tempo postępu technicznego, różnorodność życia ludzkiego i zwiększająca się możliwość wyboru różnych form aktywności ruchowej, wzrost ilości wolnego czasu, a stąd potrzeba jego racjonalnego wykorzystania, wzrost ogólnego standardu życia, wzrastająca rola autoedukacji w związku z podnoszeniem się poziomu kształcenia.

Nawiązując do nowoczesnych tendencji, Stanisław Strzyżewski zhierarchizował cele wychowania fizycznego następująco:

I. Cel naczelny.

Naczelnym celem wychowania fizycznego jest dążenie do ukształtowania wychowanka, który będzie się charakteryzował określonym zestawem postaw i nastawień w stosunku do własnego zdrowia, ciała, sił witalnych. Podejmowane przez nauczyciela działania w stosunku do ucznia powinny zatem zmierzać do tzw. ideału wychowawczego - przygotowania do życia człowieka (jako podmiotu oddziaływań), który staje się świadomy swojej osobistej odpowiedzialności za zdrowie, jego utrzymanie i pomnażanie. S. Strzyżewski wskazuje, iż za cel naczelny należy uważać zarówno doskonalenie ciała i funkcji psychomotorycznych wychowanka, jak również ukształtowania u niego takiego systemu wiedzy, umiejętności i nawyków oraz postaw wobec kultury fizycznej, które w praktyce przejawiać się będzie w dążeniu i działaniu na rzecz utrzymania przez całe życie wysokiej sprawności fizycznej i zdrowia. Teoretycy wychowania fizycznego podkreślają rangę sprawności fizycznej i zdrowia nie tylko jako wartości indywidualnej, ale również wartości społecznej istotnej dla funkcjonowania rodziny, grup społecznych i zawodowych oraz państwa.

II. Cele kierunkowe.

Cele kierunkowe (wychowawcze) dotyczą kształtowania trwałych dyspozycji osobowościowych wobec własnego ciała, sprawności fizycznej, zdrowia i różnych form aktywności ruchowej. Cele kierunkowe dotyczą rodzajów dyspozycji osobowo-życiowych, które należy ukształtować w trakcie nauki w szkole. Dyspozycje te dotyczą odpowiedniej postawy wobec pewnych wartości kultury fizycznej (m.in. postawa wobec własnego ciała, jego sprawności, budowy, higieny i zdrowia, postawa wobec wypoczynku oraz hartowania się). Na kształtowanie się postaw, czyli stosunku emocjonalnego i motywacji do określonych wartości, przedmiotów i zjawisk, wywierają wpływ różne czynniki. Wyróżnia się tutaj komponenty poznawcze, takie jak: wiedza i doświadczenie oraz poglądy, przekonania, a zwłaszcza dostrzeganie sensu określanego działania. Komponenty uczuciowo-motywacyjne: obejmują uczuciowy stosunek do przedmiotu działania, wrażliwość emocjonalną na działania bodźców objętych przedmiotem działania, jak również utrwaloną motywację do działania na rzecz wartości objętych postawą. Trzecią grupę tworzą komponenty behawioralne - związane z zachowaniem się związanym z tymi doznaniami i doświadczeniem, jakie napotyka się w codziennym życiu

III. Cele instrumentalne.

Cele instrumentalne (kształcenia) dotyczą trwałych wartości w zakresie wiedzy, umiejętności, sprawności, nawyków oraz inteligencji i uzdolnień. Jest to instrumentarium, które wsparte pozytywną motywacją jest warunkiem skuteczności każdego działania.

Autor w zakresie sprawności wyróżnia: wszechstronny rozwój sprawności władanie ciałem, rozwój wszystkich cech motorycznych, rozwój wydolności funkcjonalnej organizmu. W zakresie wiadomości wyróżnia wiedzę: o organizmie ludzkim i jego obiektywnych potrzebach rozwojowych, o wpływie środowiska na organizm ludzki i sposobach przeciwdziałania negatywnym jego skutkom, o motoryczności człowieka oraz warunkach i sposobach jej rozwijania, o kształtowaniu sprawności i wydolności fizycznej człowieka, o sposobach kontroli osobistej sprawności i wydolności fizycznej, z zakresu higieny ogólnej i osobistej, z zakresu profilaktyki i korekcji wad postawy z zakresu żywienia i dietetyki, z zakresu higieny pracy i wypoczynku, z zakresu bezpieczeństwa i pierwszej pomocy, o sposobach ochrony współćwiczącego i samoochrony, na temat organizacji oraz przepisów zawodów i imprez sportowych. W zakresie umiejętności wyróżnia: samodzielne praktyczne wprowadzenie w życie wiedzy zdobytej o kulturze fizycznej, twórcze rozwijanie form działania w zakresie kultury fizycznej (stosowanie niekonwencjonalnych form w działalności sportowej i rekreacyjnej). W zakresie nawyków: opanowanie podstawowych technik działania ruchowego, użytecznych dla osiągania celów naczelnych, przyswajanie nawyków dbałości o zdrowie, sprawność i higienę własnego ciała oraz zdrowia i higienę publiczną. W zakresie inteligencji i uzdolnień: stymulowanie rozwoju inteligencji i uzdolnień.

IV. Cele etapowe.

Cele etapowe to adekwatne do poziomu rozwoju osobniczego założenia, zamiary i obowiązki placówek oświatowych w zakresie wychowania fizycznego. Inaczej są one formułowane i realizowane na poziomie przedszkola, szkoły podstawowej, gimnazjum i szkół ponadgimnazjalnych. Programy wychowania fizycznego na tych etapach uwzględniają poziom rozwoju somatycznego, psychomotorycznego, intelektualnego i uczuciowego uczniów, a i w doborze środków ruchowych stopniowo przechodzi się od podstawowych ruchów naturalnych do coraz bardziej zaawansowanych struktur i czynności ruchowych. Cele etapowe podzielić można na cele, które stawiamy sobie w poszczególnych okresach rozwojowych:

- w okresie życia płodowego - cele te sprowadzają się do odpowiednich norm zachowania i odżywiania się matki,

- w okresie noworodka - cele te dotyczą pielęgnacji somatyczno-motorycznej oraz jego reakcji popędowych,

- w okresie niemowlęcym - cele sprowadza się do pielęgnacji ciała i motoryki oraz reakcji psychonerwowych, przejawiających się w prostych zachowaniach motywacyjnych,

- w okresie poniemowlęcym - cele te są podobne do tych z okresu niemowlęcego, lecz dostosowane do dużej ruchliwości dziecka przy nauce chodzenia,

- w okresie przedszkolnym - rodzice powinni zwrócić uwagę na prawidłowy rozwój fizyczny, gdyż często powstają w tym okresie odchylenia od normy i defekty,

- w okresie szkolnym - w wyniku celowych działań szkoły, uczniowie doskonalą ciało i jego funkcje, zdobywają wiadomości, umiejętności i nawyki oraz kształtują swoje postawy wobec różnych sfer kultury fizycznej,

- w okresie produkcyjnym - cele przejawiają się w realizacji własnych programów rekreacyjno-sportowych dla podtrzymania zdrowia i sprawności fizycznej na bazie wyniesionych ze szkoły wiadomości, umiejętności i nawyków oraz postaw osobowościowych,

- w okresie starczym - wysiłek koncentrowany jest na podtrzymaniu sprawności fizycznej i zdrowia z uwzględnieniem zaleceń lekarzy i specjalistów geriatrii.

V. Cele operacyjne.

Cele operacyjne powinny być podejmowane po to, aby mogły być zrealizowane konkretne cele główne zaplanowane w osnowie czy konspekcie, czyli cele w zakresie:

1. kształtowania sprawności motorycznej,

2. kształcenia umiejętności w sferze kultury fizycznej,

3. opanowywania przez uczniów wiedzy z zakresu kultury fizycznej,

4. wychowania ogólnego i specyficznego.

Cele te osiągane są dzięki zastosowaniu w praktyce dydaktyczno-wychowawczej przemyślanego repertuaru zadań (ćwiczeń) ruchowych oraz zadań pedagogicznych prostych.

Literatura:

*Stanisław Strzyżewski „Proces kształcenia i wychowania w kulturze fizycznej” wyd. WSiP, Warszawa 1996

*Stanisław Szczepański „Kluczowe zagadnienia dydaktyki wychowania fizycznego. Kompendium dla studentów” wyd. Politechnika Opolska, Opole 2008

*Józef Tatarczuk „Metodyka wychowania fizycznego. Zagadnienia wybrane” wyd. Uniwersytet Zielonogórski, Zielona Góra 2004

---