PODSTAWOWE TECHNIKI DIAGNOSTYCZNE W PSYCHOLOGII I PEDAGOGICE

(ROZDZ. 3 w: Diagnoza Psychopedagogiczna Jarosz i Wysockiej)

Właściwe postawienie diagnozy jest nie tylko warunkiem umożliwiającym dobór odpowiedniej postępowania ale też determinantem jej efektywności. W metodologii postępowania diagnostycznego wyróżniamy podejścia:

• zewnętrzne- wykorzystanie informacji pochodzących z tzw. Obiektywnych metod badań( kwestionariusze, skale ocen); model rozpoznania buduje się tu w oparciu o proponowane w tych metodach schematy interpretacyjne

• wewnętrzne- korzystanie z przekazywanych przez jednostkę informacji; zaburzenia interpretuje się z punktu widzenia znaczenia, jakie maja one dla jej aktualnego funkcjonowania; techniki tutaj wykorzystywane: obserwacja, rozmowa i wywiad, analiza dokumentów , w pewnych przypadkach- techniki ankietowe. Sam proces diagnozowania polega w tym podejściu na stopniowym odrywaniu przez jednostkę znaczenia posiadanych przez nią zaburzeń. Diagnoza służy zmianom w podmiotowej jednostce. Jest to model holistyczny.

A teraz szybka powtórka z ukochanej dydaktyki:

Metoda diagnozy- zespół wszelkich racjonalnie uzasadnionych sposobów postępowania diagnostycznego, którego celem jest opis wycinka rzeczywistości

Technika diagnostyczne- konkretna czynność praktyczna badacza i innych ludzi, określona dokładnymi dyrektywami, co wiąże się z ustaleniem celu diagnozy, operacjonalizacją problemu i doborem wskaźników

Narzędzie badawcze- ostateczny wynik konceptualizacji i operacjonalizacji problemu badawczego , w zależności od zastosowanej techniki używa się nazwy: kwestionariusz, skala, arkusz obserwacyjny.

Głównym problemem w metodologii diagnozy jest adekwatność doboru metody do diagnozy. Trzeba ją tworzyć kierując się specyfiką problemu, zjawiska i osoby badanej. Badanie spraw ludzkich zachodzi w relacji, so poznanie zależy także od aktu woli osoby badanej.

TECHIKI DIAGNOSTYCZNE:

WYWIAD- rozmowa badającego z respondentem prowadzona wg określonych dyspozycji, z zachowaniem pewnych reguł jej poprawności. Zbiera dane empiryczne o charakterze jakościowym( fakty, wydarzenia, sądy badanych, opinie, postawy etc); stanowi podstawę opisu rzeczywistości i jej wyjaśniania

ROZMOWA- jest techniką bardziej swobodną niż wywiad, mówi się o niej wtedy, gdy rozmówca jest podmiotem badanym( wywiad bada osoby postronne; rozmowa jest często utożsamiana z wywiadem.

Typy wywiadu/rozmowy:

• Jawny/ ukryty( respondent wie/ nie wie, że jest badany

• Nieformalny/ formalny( respondent nie zna prawdziwego celu/ zna cel badania)

• Swobodny/ skategoryzowany( głównie pytania otwarte/ głównie pytaia zamknięte)

• Indywidualny/ zbiorowy(przeprowadzany z jedna osobą/ przeprowadzany z większą ilością osób)

• Zwykły/ panelowy( jednorazowy/ przeprowadzany na co najmniej dwóch sesjach)

• Psychologiczny/ środowiskowy( bada cechy jednostkowe/ bada zależności między jednostka a środowiskiem)

• Ustny/ pisemny( rejestracji dokonuje diagnosta/ rejestracji dokonuje respondent)

Technika prowadzenia wywiadu i rozmowy

• Pytania maja zbierać informacje obiektywne i subiektywne.

• Muszą być sformułowane jasno, zrozumiale, konkretnie

• Powinny być zróżnicowane

• Forma pytań powinna być adekwatna do poruszanych treści, sytuacji badania i cech badanego

Rodzaje pytań:

• sensu stricte(proste)/ rozwinięte( złożone)- pytanie właściwe o interesujące diagnostę treści/ wprowadzające, minimalizujące zagrożenie płynące z treści pytania właściwego

• otwarte/ zamknięte

• pytania wprost/ nie wprost( należą do nich uwikłane, projekcyjne, sugerujące, naprowadzające, odroczone, przejściowe)

Sekwencje pytań organizuje się stosując reguły:

• konstrukcji lejkowej- zawężającej- od ogółu do szczegółu

• konstrukcji odwróconego lejka- naodwrotnie

• progresji- stopniowo zbliżamy się do treści właściwych

Strategia budowania całości wywiadu

• Rozpoczynanie wywiadu- należy nawiązać dobry kontakt z respondentem

• Sekwencje tematów w wywiadzie- zaczynamy od tematów emocjonalnie łatwych, tematy trudne przedzielamy tematami neutralnymi

• Zmiana tematu- nie może być nagła, używamy pytań przejściowych

• Zakończenie wywiadu- stosujemy pytania ogólne, podsumowania, kończymy tematem neutralnym emocjonalnie( łatwiejszym)

• Czas trwania wywiadu- nie powinien przekroczyć 1 h

Na co zwrócić uwagę:

• Język wywiadu musi być zrozumiały, dostosowany do możliwości intelektualnych respondenta.

• Stopień standaryzacji wywiadu( ujednolicenie warunków jego przeprowadzenia z różnymi osobami przez różnych diagnostów)- adekwatny do rodzaju badania

• Dyrektywność diagnosty- jego działania powinny być ograniczone do minimum, mają podtrzymywać kontakt i motywację, prowadzić do zebrania koniecznych danyuch

• Głębokość wywiadu- stopień, w jakim dociera się do treści emocjonalnie ważnych, intymnych

Warunki poprawności

Badający musi zapewnić spokój i dyskrecję badanemu. Wiele zależy od jego zachowania. Powinien między innymi odpowiednio zaprezentować cel wywiadu, wytworzyć miłą atmosferę, używać odpowiedniego języka, nie oceniać wypowiedzi etc- to już każdy potrafi sobie wymyślić.

Badający musi również przewidywać zakłócenia ze strony respondenta: niekompetencja w przedmiocie badań, trudności w wysławianiu się, niska inteligencja etc.

No, przebrnęliśmy, the next is:

ANKIETA- gromadzenie danych polegające na samodzielnym wypełnianiu przez respondentów odpowiednich, specjalnych kwestionariuszy oraz na pisemnym udzielaniu odpowiedzi na pisemnie postawione pytania; służy do badań masowych , zbiera niezbyt pogłębione dane.

Typy ankiet:

Podział ze względu na sposób rozprowadzania:

• środowiskowa- rozprowadzana prze ankietera w środowisku stanowiącym przedmit badania

• prasowa- zamieszczona w gazecie z prośba o jej odesłanie

• pocztowa- wysłana przez pocztę

Ankieta może być jawna i anonimowa. Oczywiście anonimowe badanie sprzyja szczerym odpowiedziom.

Warunki poprawności:

• umiejętne zmotywowanie respondentów do udzielania szczerych odpowiedzi( dobra instrukcja!)

• poprawnie skonstruowane narzędzie( to co w wywiadzie- odpowiedni język, kolejność pytań etc)

Ograniczenia zastosowania ankiet:

Zdani jesteśmy na dobrą wolę respondenta, nie wiemy czy cygani, czy używa ene due rike fake zanim coś zaznaczy, może tez zwyczajnie nie mieć zielonego pojęcia o czym mowa w ankiecie( brak stałych poglądów, opinii). Dane pochodzące z ankiety są danymi ilościowymi, a zakres informacji, w przeciwieństwie do wywiadu, jest zamknięty. Ponadto konstrukcja właściwego narzędzia jest sakramencko pracochłonna.

Mili Państwo:

OBSERWACJA

Wysocka twierdzi, iż technika to niełatwa, wymaga bowiem dużej wprawy i umiejętności badacza oraz wielu zabiegów zapewniających jej obiektywność i przydatność. Po naukowemu: jest to gromadzenie danych w drodze spostrzegania kierowanego zadaniem poznawczym vel celowe, planowe spostrzeganie rzeczywistości w jej naturalnym przebiegu.

Zalety obserwacji:

• naturalność( obserwowanie jest naturalnym sposobem poznania świata; obserwacja umożliwia poznanie rzeczywistości w jej niezakłóconym stanie)

• możliwość poznania kontekstu sytuacji, zachowań( gł. Obserwacja bezpośrednia o której później)

• otwartość na trudno przewidywalne sytuacje

Typy obserwacji, gwoli odświeżenia znanych już informacji, silwuple:

Ze względu na sposób zbierania informacji:

• bezpośrednia- analiza faktów obserwowanych przez badającego

• pośrednia- analiza faktów dokonanych przez kogoś innego

• kontrolowana- prowadzona w oparciu o skonstruowane narzędzie

• niekontrolowana- bez użycia narzędzi systematyzujących( ma niskie walory diagnostyczne)

• jawna- badani wiedzą, że są obserwowani

• ukryta- kto zgadnie o co w niej chodzi?

• neutralna, naturalna- obserwator jest osoba z zewnątrz

• aranżowana- badający jest organizatorem obserwowanych zdarzeń

• uczestnicząca- badający uczestniczy w obserwowanych zdarzeniach, może być jawna bądź ukryta

• potoczna- występująca w życiu codziennym

• naukowa- spełniająca wszystkie wymogi: celowość, planowość, wyczerpywalność, aktywność, obiektywność

Ze względu na specyficzne zastosowanie:

• ciągła- obserwacja jakiegoś zagadnienia prowadzona przez dłuższy czas( np. rozwój umiejętności chodzenia u maleństwa)

• fotograficzna- dotyczy całokształtu zachowań oraz sytuacji, bez dokonywania wstępnej selekcji danych poddanych obserwacji( np. obserwacja lekcji szkolnej)

• próbki zdarzeń- uwaga obserwatora skupiona jest na określonych zdarzeniach, sytuacjach, w których mają miejsce interesujące badacza typy zachowań( np. konflikty)

• próbki czasowe- całość okresu obserwacji podzielona jest na krótkie odcinki czasowe( np. obserwacja uczniów po 1 minucie każdego)

• ocena cech- obserwator używa skal, opisujących różne zachowania jednostki , wedle których ocenia jednostkę w różnych warunkach życiowych

Warunki poprawności:

• Planowość- konieczność ustalenia zadania obserwacyjnego, przedmiotu, miejsca, warunków obserwacji etc.

• Obiektywność- obserwator powinien umieć „odciąć się” od swoich nastawień, poglądów, przezwyciężać subiektywizm postrzegania, eliminować reakcje emocjonalne etc.

• Wierność- zgodność dokonywanych spostrzeżeń z rzeczywistymi faktami

• Selektywność- - ukierunkowana selekcja faktów poddawanych obserwacji

• Wyczerpywalność- objęcie obserwacją nawet najdrobniejszych acz istotnych szczegółów

Podaje jeszcze wersję Szumskiego, w której chodzi o to samo:

• Premedytacja

• Planowość

• Celowość

• Aktywność

• Systematyczność

Protokół z obserwacji zawierać winien zawierać następujące dane:

• Zadanie obserwacyjne

• Czas i długość obserwacji

• Zastosowaną szczegółową technikę

• Miejsce prowadzenia obserwacji

• Arkusz obserwacyjny/ dziennik obserwacji

• Dane obserwatiora i obserwowanych

• Opis warunków zewnętrznych i nieprzewidzianych sytuacji

• Opis zachowań badanych i ich kontekstu sytuacyjnego

1

---