PODSTAWOWE TECHNIKI DIAGNOSTYCZNE W PEDAGOGICE

SPIS TREŚCI

WSTĘP 3

ROZDZIAŁ I: POJĘCIE I KLASYFIKACJA TECHNIK DIAGNOSTYCZNYCH 4

ROZDZIAŁ II: OBSERWACJA 6

ROZDZIAŁ III: WYWIAD I ROZMOWA 9

ROZDZIAŁ IV: KWESTIONARIUSZE I ANKIETY 13

ROZDZIAŁ V: TESTY 17

ZAKOŃCZENIE 20

BIBLIOGRAFIA 21

SPIS SCHEMATÓW 21

ZAŁĄCZNIKI 22

WSTEP

Technika diagnostyczna to skonkretyzowany sposób realizacji celu badawczego. Z punktu widzenia praktyki diagnostycznej do rozwiązania konkretnego problemu należy stosować wiele technik.

Celem pracy jest wskazanie jak ważną rolę w przeprowadzanej diagnozie odgrywają techniki diagnostyczne.

Podstawową hipotezą badawczą jest twierdzenie, że dzięki technikom diagnostycznym można uzyskać informacje o dużym stopniu różnorodności.

Wybór tematu wynika z dużego znaczenia technik diagnostycznych w diagnozie pedagogicznej. Znajomość narzędzi badawczych wraz z umiejętnościami diagnostycznymi pedagoga ułatwiają wczesne rozpoznanie problemów edukacyjnych ucznia.

Praca ma charakter opisowy, dla lepszej prezentacji wywodów posłużono się pewną liczbą schematów. W pracy zastosowano głównie metody indukcji i dedukcji.

Praca składa się z pięciu rozdziałów.

W rozdziale pierwszym omówiono zagadnienia ogólne dotyczące technik diagnostycznych oraz różnorodność technik diagnostycznych. Zaprezentowano pojęcie i klasyfikacje technik.

W rozdziale drugim omówiono sposób gromadzenia informacji diagnostycznych tj. obserwację oraz wyróżniono klasyfikację technik obserwacyjnych.

W rozdziale trzecim zaprezentowano wywiad i rozmowę, jako techniki bazujące na bezpośrednim kontakcie osoby badanej z badaczem a także zaprezentowano funkcje i zadania wywiadu.

W rozdziale czwartym przedstawiono kwestionariusz i ankiety służące do badania wartości, temperamentu, zainteresowań i nastroju za pomocą których nauczyciel może diagnozować między innymi poglądy i postawy uczniów.

W rozdziale piątym omówiono testy, jako pomiar dydaktyczny służący sprawdzaniu, jakości oraz poziomu przyswajanych wiadomości. Zaprezentowano różnorodność testów z punktu widzenia ich zastosowania.

Praca kończy się podsumowaniem i wnioskami końcowymi.

ROZDZIAŁ I: POJĘCIE I KLASYFIKACJA TECHNIK DIAGNOSTYCZNYCH

Metody badawcze są ściśle powiązane z realizującymi je technikami badawczymi. Są one sposobami realizacji wybranej przez badacza (diagnostę) metody badania (diagnozowania) i  stanowią podstawę do konstrukcji odpowiednich narzędzi badawczych (diagnostycznych).¹ Stosuje się je do realizacji celów badawczych wykonywanych przez diagnostę jak i przez osobę badaną. Dlatego regulowane są starannie wypracowanymi dyrektywami pozwalającymi na uzyskanie optymalnie sprawnych informacji, opinii i faktów.² Zależności pomiędzy metodą badań a realizującymi ją technikami, a narzędziami przedstawia schemat 1.

Schemat 1. Zależności pomiędzy metodą badań

a realizującymi ją technikami i narzędziami badawczymi.

Źródło: M. Guziuk-Tkacz, Podstawy metodologiczne prac promocyjnych (nauki społeczno pedagogiczne), Fundacja Studiów i Badań Edukacyjnych, Warszawa 2005, s. 51.

Zależności pomiędzy określonymi metodami badawczymi, a realizującymi je technikami przedstawia załącznik nr 1.

Ze względu na różnorodność technik diagnostycznych dokonano wielu ich klasyfikacji. Jedną z nich jest podział na ich wartość merytoryczną. Wyróżnić tutaj można dwie kategorie technik badawczych:³

• techniki gromadzenia materiału empirycznego służą do otrzymywania materiału diagnostycznego oraz dostarczaniu istotnych, podstawowych i niezbędnych informacji do postawienia trafnej diagnozy. Techniki te dzieli się na oparte na wzajemnym komunikowaniu się badacza i badanego, dokumentarne, psychometryczne oraz socjometryczne.

• techniki oparte na wzajemnym komunikowaniu się badacza i badanego to wywiad, ankieta oraz rozmowa kierowana. Cechą wspólną tych technik jest uzyskanie informacji pochodzących z komunikacji badacza z osobą badaną oraz wykorzystywanie wypowiedzi osób badanych. Różni je przedmiot diagnozy, sposób sformalizowania oraz sposób przekazania informacji przez badanego.

• techniki dokumentarne dotyczą analizy wytworów podmiotu badań oraz analizy treści dokumentów w celu zebrania istotnych do badań informacji.

• techniki psychometryczne stosowane są głównie w psychologii i polegają do zbierania informacji dotyczących stanu psychiki osób badanych. Psychometria zakłada możliwość ujęcia funkcjonowania i zachowania psychospołecznego jednostki w postaci pomiaru liczbowego. Stosowanie tych technik oraz ich analiza opiera się na założeniach statystyki i matematyki a podstawowe techniki to kwestionariusze osobowości, testy inteligencji, uzdolnień itp.

• techniki projekcyjne służą zebraniu pierwszych automatycznych skojarzeń i reakcji badanej jednostki. Przy użyciu tych technik można dokonać diagnozy tego, co wyparte lub nieuświadomione na przykład niechęć, preferencje, potrzeby, przekonania. Techniki projekcyjne mogą być stosowane zarówno w badaniach grupowych jak i indywidualnych. Przykładem tego typu technik są: testy zadań niedokończonych, animalizacja, kolaż, testy skojarzeń itp. Inną grupą technik projekcyjnych są techniki plastyczne – osoby badane wypowiadają się za pomocą form plastycznych lub plastyczno-słownych. Do grupy bardzo zaawansowanych technik projekcyjnych należą strukturalizowane zbiory wytworów plastycznych – filmy, zdjęcia, obrazy, symbole i tym podobne.

• techniki socjometryczne rozpowszechnione w socjologii, pedagogice oraz psychologii społecznej służą do badania komunikacji między jednostkami w małej grupie społecznej oraz diagnozy struktury określonej grupy, stopnia akceptacji, izolacji poszczególnych jednostek w jej obrębie oraz związków emocjonalnych w niej panujących.

• techniki przetwarzania materiału empirycznego służą uporządkowaniu i wstępnej analizie wyników badań, a także stworzeniu kategorii analitycznych, według których możliwe będzie zakodowanie i dalsze opracowanie materiału empirycznego o charakterze jakościowym lub bezpośrednia analiza materiału o charakterze ilościowym.

ROZDZIAŁ II: OBSERWACJA

Obserwacja należy do najbardziej powszechnego sposobu gromadzenia informacji diagnostycznych o specyficznym zastosowaniu, ponieważ rejestracji podlegają fakty nie zaś sposób ich oceny. W kontekście do diagnozy pedagogicznej należy zwrócić uwagę na te fakty, które odnoszą się do zachowania badanego dziecka w różnych sytuacjach na przykład. zachowania wobec nauczycieli, kolegów, respektowanie zaleceń i obowiązujących norm, cechy osobowościowe mające empiryczne wskaźniki takie jak systematyczność, punktualność, obowiązkowość, które są ważne z punktu widzenia sposobu funkcjonowania jednostki w różnych rolach. Obserwacja, jaka technika to gromadzenie danych w drodze spostrzegania kierowanego zadaniem poznawczym, czyli jest to planowane i celowe spostrzeganie rzeczywistości – zachowań, zjawisk, procesów, zdarzeń, sytuacji.⁴

Obserwacja, jako technika badania jest niejednorodna, ze względu na sposób zbierania informacji możemy wyodrębnić cechy takie jak kontrolowana lub swobodna, bezpośrednia lub pośrednia, naturalna lub aranżowana, jawna lub ukryta i uczestnicząca, potoczna lub naukowa. Z uwagi na specyficzne zastosowanie możemy wyróżnić następujące klasyfikacje technik obserwacyjnych:⁵

1. Obserwacja ciągła, której narzędziem są dzienniczki, w których rejestruje się wszystko, co nowego pojawiło się w zachowaniu podmiotu, oraz dzienniczki tematyczne – uwzględniają jedynie niektóre zjawiska ważne dla jednej lub kilku dziedzin rozwoju. Obserwacja ciągła może mieć zastosowanie w diagnozie pedagogicznej zwłaszcza w warunkach instytucji edukacyjnych, do oceny postępu zmian w rozwoju i wychowaniu oraz zmian w funkcjonowaniu jednostki w obrębie różnych grup i realizowania podstawowych ról społecznych.

2. Obserwacja fotograficzna polega na ciągłym i zaplanowanym obserwowaniu zjawisk w ustalonych warunkach i czasie. Technika ta dostarcza trwałych próbek zachowań, które obejmują opis bezpośredniej sytuacji i opis zachowania w tych warunkach. Jej zastosowanie w diagnozie pedagogicznej może być stosowane w warunkach instytucji edukacyjnych jednak posługiwanie się nią będzie miało charakter cykliczny, służąc wstępnej ocenie funkcjonowania jednostki w określonych warunkach. W toku oddziaływań edukacyjno wychowawczych może być wykorzystywana do oceny zmian w zachowaniu wychowanka w różnych obszarach. Bardzo ważne jest, aby opisów zachowania nie zastępować interpretacjami, które są pewnymi uogólnieniami (na przykład rejestrujemy „uderzył kolegę, który go popchną”, a nie „jest agresywnie nastawiony do otoczenia”).

3. Próbki zdarzeń jest to technika rejestracji określonych sytuacji, w których mogą wystąpić pewne interesujące badacza typy zachowań na przykład. sytuacje trudne, konflikty, bójki. Daje to możliwość obserwacji naturalnych jednostek zachowań i ich kontekstu sytuacyjnego (bodziec-reakcja), co pozwala na ustalenie zależności między zachowaniem a warunkami współwystępującymi z nim. Technika ta ma zastosowanie w ocenie funkcjonowania w rolach szkolnych.

4. Próbki czasowe są to techniki polegające na tym, że całość okresu obserwacji podzielone są według określonego klucza na pewne odcinki na przykład zajęcia grupowe lub wykonywanie różnych obowiązków na terenie szkoły. Pozwala to na systematyczne kontrolowanie wyselekcjonowanych zjawisk poddawane poprzez rejestrację specyficznych cech, zjawisk czy zachowań bez uwzględnienia ich kontekstu rozwojowego i sytuacyjnego. Wykorzystuje się ją na przykład w diagnozie szkolnej do rejestracji codziennych zachowań ucznia w układach zadaniowych.

5. Ocena cech polega na wykorzystaniu skal opisujących różne zachowania jednostki w warunkach życiowych, co może mieć zastosowanie w diagnozie funkcjonowania jednostki w różnych rolach społecznych i instytucjach edukacyjnych. Technika ta może być wykorzystywana cyklicznie do rejestracji zmian zachodzących pod wpływem oddziaływań wychowawczych w obszarach funkcjonowania jednostki.

Obserwacja jest czynnością wyuczoną i każdy nauczyciel może kształtować umiejętności obserwowania swoich uczniów-wychowanków, a także właściwego rejestrowania wyników obserwacji.⁶ Rejestrowanie zaobserwowanych zachowań, sytuacji i zdarzeń musi być wierne, dokładne i pozbawione wartościowania, powinno ograniczać się do stwierdzenia faktów. Interpretacja natomiast wymaga rzetelnej i rozległej wiedzy dotyczącej badanego zjawiska i polega na porównaniu ocen zachowania z innymi osobami danej grupy. W konstruowaniu arkuszy obserwacyjnych należy uwzględnić zachowania typowe dla badanego problemu, można także zaznaczyć nasilenia danego zachowania na skali. Nauczyciel za pomocą obserwacji może rozpoznać problemy ucznia związane z jego funkcjonowaniem na lekcji, w relacjach z rówieśnikami i nauczycielem oraz w sytuacjach trudnych, w czasie pracy zespołowej lub w czasie wolnym. Metoda ta doskonale sprawdza się w rozpoznawaniu zjawisk zespołowych i grupowych. Nauczyciel obserwuje wszelkie procesy zachodzące w grupie, sposoby odnoszenia się do siebie jej członków oraz relacji w niej panujących. Obserwowanie pracy ucznia rozwija wrażliwość i umiejętności nauczyciela, który w ten sposób zdobywa cenne doświadczenia zawodowe. Umiejętność obserwacji wraz z umiejętnościami i wiedzą metodologiczną daje większe możliwości rozpoznania problemów edukacyjnych i społecznych.⁷

Metoda obserwacji jest stosowana w ocenie umiejętności i sprawności uczniów ze specjalnymi potrzebami edukacyjnymi, zwłaszcza w klasach integracyjnych, w których można uchwycić relacje dzieci zdrowych z niepełnosprawnymi. Wykorzystanie wyników obserwacji do diagnozy decyzyjnej czy poznawczej jest związane, z jakością rejestracji spostrzeżeń, dlatego bardzo istotna jest forma ich zapisu. Do gromadzenia danych z obserwacji należą techniki niestandaryzowane na przykład opisy, rejestracje dźwiękowe, notatki, oraz techniki standaryzowane takie jak dziennik obserwacji lub arkusz obserwacji. Arkusz obserwacji to wcześniej przygotowany kwestionariusz z wytypowanymi wszystkimi zagadnieniami, które objąć ma obserwacja. Dziennik obserwacji zawiera zapisy dzienne. Odmianą arkusza obserwacji jest scheduła obserwacyjna, która zawiera przygotowane przed obserwacją zachowania, a obserwujący zaznacza ich występowanie i stopień nasilenia. Służy ona do obserwowania jednostkowych zachowań i wynikających z tych zachowań ról społecznych pełnionych przez konkretne jednostki w grupie.⁸

Protokół obserwacji zawiera temat zadania poddanego obserwacji, czas i miejsce obserwacji, dane osób obserwowanych, szczegółowy opis zdarzeń, zachowań w kontekście sytuacyjnym. Obserwacja, jako metoda poznawania obarczona jest możliwością popełnienia błędu związanego z przedwczesną interpretacją, dystansem lub powierzchownością.

Obserwacja jest metodą, która może być stosowana zawsze, która ma wiele zalet. Jedną z nich jest obiektywność zewnętrzna gromadzonych w drodze spostrzeżeń danych, co daje rzeczywisty obraz zjawisk. Drugą zaletą jest naturalność. Obserwowanie jest naturalnym sposobem poznania świata przez człowieka, dokonując codziennych obserwacji życiowych uczymy się umiejętności obserwatorskich. Planowa i celowa obserwacja należy do najtrudniejszych technik diagnostycznych, stad jest dość rzadko wykorzystywana. Obserwacja umożliwia poznanie rzeczywistości w stanie niezakłóconym, ponieważ nie zmienia poznanego obiektu. Do zalet obserwacji zaliczyć można możliwość kontekstu sytuacji zachowań, zdarzeń i zjawisk, co występuje głównie w obserwacji bezpośredniej. Dzięki niej możemy wnioskować o pewnych mechanizmach, czynnikach wywołujących określone zdarzenia. Kolejnym walorem zalicza się otwartość na trudne do przewidzenia informacje i empiryczne przejawy badanych stanów. Ponieważ nie jest możliwe przewidywanie wszystkich sytuacji w założeniach badawczych, które powinny być podane obserwacji, dlatego poprawna obserwacja nie zamyka się w zaplanowanym zestawie wskaźników empirycznych. Do ograniczeń obserwacji możemy zaliczyć:⁹

• rodzaj zadania poznawczego, ponieważ obserwacja nie nadaje się do badania opinii i postaw w poznawczo afektywnym aspekcie,

• liczebność obserwowanej grupy – trudno stosować techniki obserwacyjne w sytuacji, kiedy musimy objąć nią dużą liczbę badanych z uwagi na ograniczoną podzielność uwagi,

• modyfikująca rola obserwatora, ponieważ jego obecność może zmienić przebieg obserwowanych zjawisk,

• osobistymi ograniczeniami diagnosty z uwagi na niemożność zapanowania nad złożonym obrazem zjawisk i jego zniekształcenie w skutek niedoskonałości zmysłów, nastawienie emocjonalne czy brak wystarczającej wiedzy o przedmiocie obserwacji.

ROZDZIAŁ III: WYWIAD I ROZMOWA

Techniki rozmowy i wywiadu mają szerokie zastosowanie w diagnozie pedagogicznej, polegają na zadawaniu pytań różnym osobom i wnioskowaniu o jakimś stanie rzeczy na podstawie uzyskanych odpowiedzi.¹⁰ Wywiad jest z jedną z podstawowych technik gromadzenia informacji. Ma szerokie zastosowanie w badaniach społecznych oraz diagnostyce pedagogicznej i psychopedagogicznej. Wywiad to historycznie najstarsza a jednocześnie najbardziej zaufana technika.¹¹ Wywiad bazuje na bezpośrednim kontakcie badacza z osobą badaną i jest techniką werbalną, której celem jest zebranie informacji od odpowiednio dobranych osób, w oparciu o opracowane wcześniej kwestionariusze i dyspozycje, przy czym odczytywaniem pytań zawartych w kwestionariuszu i zapisywaniem odpowiedzi zajmuje się badacz. Technika ta służy przede wszystkim pozyskaniu informacji o charakterze jakościowym na przykład opinie badanej osoby na określony temat czy odczucia osoby badanej, umożliwia także uzyskanie informacji o charakterze ilościowym takich jak badanie sądów, opinii, poglądów.¹²

Różnica między rozmową a wywiadem to kryterium podmiotu, od którego informacje się uzyskuje. Wywiad stosuje się wobec osób postronnych, rozmowę bezpośrednio wobec osoby badanej. Wskazuje się także, jako różnicujące kryterium formalności, wtedy wywiad traktuje się, jako bardziej formalną wystandaryzowaną technikę uzyskiwania informacji, zaś rozmowę, jako technikę pozyskiwania informacji bardziej swobodną, indywidualną, nieprzewidywalną.¹³

Wywiad i rozmowę należy prowadzić zgodnie z wypracowanymi metodologii diagnozy regułami, które wyznaczają:¹⁴

• sposób budowania pytań i ich komponowania w całości wywiadu, tworzenia ich  sekwencji i całości ich przebiegu, język, którym posługuje się diagnosta,

• przyjęty poziom standaryzacji i stopień kierowania wywiadem lub rozmową,

• sposób jego prowadzenia i przebieg, głębokość i planowanie tematyki oraz rejestracja pozyskiwanych danych, sposób sporządzania protokołu i jego zawartość,

• uwzględnienie ich ograniczeń i podstawowych warunków poprawności.

Funkcje i zadania wywiadu jako techniki badawczej przedstawia schemat nr 2.

Schemat 2. Funkcje i zadania wywiadu, jako techniki badawczej.

Źródło: B. Skałbania, Diagnostyka pedagogiczna. Wybrane obszary badawcze i rozwiązania praktyczne., Impuls, Kraków 2011, s. 81.

Wywiad stosuje się także w celu uzupełnienia lub kontroli wyników badań uzyskanych za pomocą innych technik badawczych na przykład ankiety. Wywiady dzieli się na:¹⁵

• wywiady o charakterze eksploracyjnym – niestandaryzowane, swobodne, - są to techniki służące uzyskaniu informacji o charakterze jakościowym na przykład. pogłębione wywiady indywidualne i grupowe, wywiad swobodny, wywiady zogniskowane indywidualne i grupowe na bazie jednego lub kilkunastu pytań wcześniej nie zaplanowanych, wynikających z sytuacji badawczej lub zaplanowanych z możliwością zadawania dodatkowych pytań, rozszerzania ich zakresu, eliminowania niektórych pytań lub zmiany ich kolejności. Wywiady swobodne polegają na luźniej rozmowie osoby badanej z prowadzącym badanie na określony temat. Ideą tego wywiadu jest zachęcenie badanego do wyczerpującej wypowiedzi. Osoba prowadząca badanie jest pasywna i ogranicza się jedynie do podania tematu rozmowy i stworzenia atmosfery do swobodnej wypowiedzi respondenta. Wywiady pogłębione mają ustalony schemat wątków tematycznych w celu uzyskania najbardziej szczegółowych informacji. Wywiady mają charakter heurystyczny, a informacje uzyskane w ten sposób mogą przyczynić się do zrozumienia myśli, doznań i uczuć osób badanych. Bardzo częstym zjawiskiem podczas wywiadu pogłębionego jest obciążenie badanego silnymi emocjami. Podczas prowadzenia wywiadów o charakterze eksploracyjnym należy zapewnić osobie badanej możliwość spontanicznego charakteru wypowiedzi, ponieważ ich naturalność decyduje o wartości poznanej wypowiedzi.

• wywiady standaryzowane – konstruowane są według ustalonego wzorca. Ich podstawowym celem jest gromadzenie istotnych danych, zadawanie pytań według przygotowanego planu, potwierdzenie założeń badawczych. Treści przygotowanych pytań oraz kolejności nie wolno zmieniać w trakcie badań, zwracając uwagę na  to by badani zrozumieli pytania kwestionariuszowe w ten sam sposób. Należy zadbać, aby okoliczności prowadzenia wywiadu były jednakowe dla wszystkich respondentów, ponieważ umożliwia to porównywalność wyników badań oraz stosowanie pomiaru statystycznego. Wywiady tego typu mają zastosowanie w badaniach sondażowych dotyczących opinii publicznej, ocen, sądów itp.

Biorąc pod uwagę kryterium strukturalizacji stanowiące podstawę do wyodrębnienia form wywiadu ze względu na jego aspekty konstruktywne wywiady możemy podzielić na skategoryzowane, częściowo skategoryzowane i nieskategoryzowane.¹⁶

W przypadku wywiadu skategoryzowanego badacza obowiązuje sformalizowany tekst kwestionariusza i nie wolno mu zmieniać kolejności zadawanych pytań oraz sposobu ich zadawania. W przypadku wywiadu częściowo skategoryzowanego osoba badająca korzysta z listy pytań, które należy postawić osobie badanej. Jest to swoisty wykaz problemów, jakie powinna w trakcie badań poruszyć osoba badająca. Badacz ma jednak prawo do dowolnej zmiany kolejności pytań oraz doboru odpowiedniej ich formy.¹⁷ Wywiady nieskategoryzowane dopuszczają swobodę zachowania badacza, może on posiadać listę pytań i dowolnie zmieniać ich kolejność lub dysponować jedynie celem, zakresem i przedmiotem tematycznym badań. W tym przypadku niemożliwe jest ilościowe opracowanie wyników badań. Zaletą jest natomiast rozległego materiału oraz informacji osobistych czasem wypartych do podświadomości. Od badającego wymaga się większego wysiłku intelektualnego oraz precyzji myślenia, empatii i badawczej intuicji.

Ze względu na kryterium organizacyjne wywiady dzielimy na indywidualne i zbiorowe. Wywiad indywidualny to taki, w czasie, którego trwania badacz rozmawia tylko z jedną osobą w wywiadzie zbiorowym zaś badacz rozmawia w tym czasie z kilkoma osobami.¹⁸

Jak każda technika zdobywania informacji wywiad ma swoje ograniczenia w stosowaniu. Do celów poznawczych może to być:

• zbyt duża liczba respondentów,

• ograniczony czas, jakim dysponują oba podmioty relacji diagnostycznej,

• niemożność zapewnienia odpowiednich warunków przeprowadzenia wywiadu.

W przypadku wywiadu prowadzonego do celów praktycznych wśród ograniczeń należy wyróżnić:¹⁹

• umiejętności prowadzenia wywiadu i nawiązania kontaktu,

• poruszanie problematyki, która jest nieobojętna emocjonalnie ze względów osobistych, czyli na przykład w sytuacji braku rozwiązania pewnych problemów przez diagnostę, bądź tematyka trudna dla diagnosty ze względu na osobiste przekonania np. dotyczące zjawiska przemocy w wypadku badania sprawców przemocy. Ogólnie warunkują możliwość stosowania tej techniki, jako rzetelnego sposobu pozyskiwania danych.

• prawdomówność,

• obiektywizm czy też zdolność wglądu w siebie badanych osób. Szczególnie uwidacznia się w diagnozie negatywnej, która dotyczy kwestii obciążonych społeczną oceną i trudnych z punktu widzenia zagrożenia, jakie wywołuje u osób badanych poruszanie ich w bezpośredniej rozmowie.

• włączenie się mechanizmu obronnych stosowanych nieświadomie,

• włączenie się mechanizmu celowego fałszowania informacji.

W diagnozie pedagogicznej wywiad i rozmowa mają szerokie zastosowanie, ponieważ mogą służyć identyfikacji przekonań, postaw wobec przestrzegania norm społecznych, poglądów, sposobu wartościowania oraz wielu innych zmiennych. Należy mieć świadomość, że pozyskane dane stanowią deklarację respondentów i tak powinny być traktowane, jako subiektywne i sprawdzane z wykorzystaniem innych technik oraz potwierdzane danymi z różnych źródeł, których wiarygodność ocenia diagnosta.

ROZDZIAŁ IV: KWESTIONARIUSZE I ANKIETY

Narzędziem w metodzie zadawania pytań w szczególności w wywiadzie i ankiecie oraz metodach pomiaru jest kwestionariusz (kwestionariusz wywiadu, arkusz obserwacyjny, inwentarze, ankiety). Kwestionariusze nazywane skalami czy inwentarzami spotyka się powszechnie w psychologii. Służą one do badania wartości postaw, zainteresowań, nastroju, cech temperamentu i innych. Tradycyjnie rozumiane kwestionariusze zbudowane są z pytań, na które osoba badana udziela jednej z odpowiedzi tak, nie albo nie wiem.²⁰ W kwestionariuszu mogą się znaleźć stwierdzenia, a osoba badana zaznacza, na kilkustopniowej skali na ile zgadza się z danym stwierdzeniem na przykład skala postaw rodzicielskich M. Ziemskiej. Kwestionariusze mają najczęściej charakter badań jednostkowych, indywidualnych, występują w metodzie indywidualnych przypadków. Do kwestionariusza wprowadza się pytania sprawdzające wiarygodność wypowiedzi respondenta. Za jego pomocą nauczyciel może diagnozować postawy i poglądy uczniów, postawy rodziców i nauczycieli oraz popełniane przez nich błędy wychowawcze. Dobrze opracowany kwestionariusz zaopatrzony jest w informację dotyczącą sposobu interpretacji i opracowania wyników, klucz rozwiązań i skalę oceny. W badaniach pedagogicznych, w których często stosowana jest metoda sondażu diagnostycznego, powszechnie wykorzystuje się technikę ankietowania w formie ankiety jawnej lub anonimowej i audytorskiej. Prawidłowo skonstruowany kwestionariusz powinien:²¹

• uwzględniać problematykę badań w pytaniach badawczych,

• umożliwić ilościową i jakościową analizę dostarczonego materiału badawczego,

• zachęcić respondenta do udzielenia odpowiedzi przy ułatwieniu sposobu jej formułowania,

• dostarczyć tych informacji, na których tych badaczowi naprawdę zależy.

Kwestionariusz jest powszechnie wykorzystywany w metodzie obserwacji lub badaniach sondażowych. W technice wywiadu pozwala na przeprowadzenie rozmowy w sposób usystematyzowany. Pytania zawarte w kwestionariuszu wywiadu ukierunkowują rozmowę z badanym w relacji bezpośredniej lub pośredniej. Kwestionariusz zawiera zestaw wskaźników, które stanowią arkusz obserwacji i służą do oceny badanych zjawisk. Głównym wyznacznikiem opracowania kwestionariusza jest problematyka badań rozumiana, jako narzędzie realizacji badania. Etapy konstruowania kwestionariusza zostały zaprezentowane na schemacie nr 3.

Schemat 3. Sześć etapów konstruowania kwestionariusza.

Źródło: Opracowanie własne na podstawie B. Skałbania, Diagnostyka pedagogiczna…, op. cit., s. 82-83.

Ankieta jest to technika bazująca na komunikacji pisemnej i jest jedną z najczęściej stosowanych technik pisemnych. Ankieta służy do uzyskania informacji odnoszących się do problemów zbiorowych, czyli do badania społecznych patologii, zbiorowych poglądów, sądów, ocen, opinii drogą pisemnych odpowiedzi. Technika ta znalazła szerokie zastosowanie w innych naukach społecznych w tym również w pedagogice, służące do realizacji metody sondażu diagnostycznego. Charakterystyczną cechą ankiety jest to, że respondent bez udziału osoby prowadzącej działania sam zajmuje się zarówno odczytywaniem zawartych w kwestionariuszu pytań jak i udzielaniem na nie pisemnych odpowiedzi. Zgromadzone w ten sposób informacje mają charakter werbalnych deklaracji, uzyskanych drogą pisemną.²² Pytania zawarte w ankiecie powinny tworzyć świadomy, spójny i logiczny zestaw zagadnień ułożony w określonym porządku, zgodnie z kanonami wiedzy metodologicznej. Natomiast udzielane na nie odpowiedzi powinny przyczynić się do rozwiązania problemu badawczego, dlatego powinny one być konkretne, bardzo ścisłe, precyzyjne i jednoproblemowe uwzględniające specyfikę wieku i poziomu intelektualnego osób badanych. Badania ankietowe skupiają się na jednym wąskim zagadnieniu lub też na  kilku problemach głównych ujętych w określone sekwencje pytań badawczych. Zastosowanie tej techniki jest równoznaczne z poszukiwaniem skategoryzowanych jednoznacznych i porównywalnych informacji na temat badanego problemu.²³

Technika ankietowa ma zatem swoiste zastosowanie i zalety, gdyż służąc do badań masowych pozwala w krótkim czasie przebadać dużą liczbę osób, co decyduje o jej ekonomiczności. Pozwala także na uzyskanie niezbyt pogłębionych danych jakościowych i głównie ilościowych na temat wiedzy respondentów, postaw, deklarowanych zachowań, faktów, które najczęściej są przedmiotem analizy statystycznej. Jej zastosowanie ogranicza się do diagnostycznych badań o charakterze poznawczym, epidemiologicznym.²⁴

Przystępując do badania ankietowego należy uświadomić sobie:²⁵

• celowość prowadzonych badań – jest to technika stosowana przede wszystkim do badań sondażowych,

• konieczność nienadużywania opisywanej techniki badawczej – lepszy jest jeden szczegółowy kwestionariusz ankiety oraz narzędzia badawcze wspomagające niż kilka kwestionariuszy ankiety lub za bardzo rozbudowany,

• konieczność zastosowania tej techniki – badanie ankietowe mogą dotyczyć tylko tych problemów, do których nie można uzyskać bardziej rzetelnych informacji.

Jedną z klasyfikacji ankiet jest sposób jej rozprowadzania. Wyróżnić tutaj możemy:²⁶

• ankiety środowiskowe - są one rozprowadzane bezpośrednio przez ankietera w środowisku, w który prowadzone są badania np. wśród pracowników określonego przedsiębiorstwa czy wśród studentów określonej uczelni. Można je stosować wówczas, gdy badani skupieni są na określonym terytorium.

• ankiety prasowe – zamieszczone są na łamach gazet lub czasopism, mogą być też do nich dołączone. Stosuje je się wówczas, gdy badani rozproszeni są w bardziej rozległym terytorium.

• ankiety pocztowe – kwestionariusze tych ankiet rozsyłane są przez badacza za pomocą poczty internetowej lub zwykłej. Stosuje się ją wówczas, gdy respondenci rozproszeni są na większym terytorium oraz gdy badanie wiąże się z większym nakładem sił oraz środków na przykład. zatrudnienie ankieterów czy badanie bardzo licznej próby reprezentatywnej.

• ankiety internetowe – umieszczana na konkretnej stronie www w formie interaktywnego arkusza lub rozsyłane są drogą internetową.

Ze względu na kryterium jawności wyróżnia się ankietę imienną i anonimową. Ankieta anonimowa w przeciwieństwie do ankiety imiennej posługuje się kwestionariuszem nieżądającym od respondenta ujawnienia imienia i nazwiska. Wzbudza ona większe zaufanie osób badanych, ale nie daje możliwości sprawdzenia informacji zawartych w kwestionariuszu w odniesieniu do konkretnej, badanej osoby.

Ze względu na kryterium organizacji badań wyróżnia się ankietę audytoryjną i ankietę wysyłkową.

Ankieta audytoryjna to najpopularniejsza forma ankiety stosowana często w badaniach pedagogicznych i psychopedagogicznych. Charakteryzuje się odmiennym sposobem organizacji badań ankietowanych, polegającym na zgromadzeniu badanych w jednym pomieszczeniu, w którym pod bezpośrednim nadzorem badacza odpowiadają pisemnie na pytania zawarte w kwestionariuszu.

Ankieta wysyłkowa polega na tym, że badacz lub instytucja, którą reprezentuje dostarcza lub wysyła kwestionariusze ankiet, z prośbą o ich wypełnienie, Wypełnione kwestionariusze są odsyłane w określonym terminie pod wskazany adres. W przypadku tej formy istnieje duże ryzyko, że badany nie otrzyma zwrotu wszystkich ankiet.²⁷

Ankieta jest jedną z najczęściej stosowanych technik w badaniach poglądów, opinii czy sądów. Stosowana do dużej pod względem liczebności zbiorowości społecznej. Zastosowanie badań ankietowych umożliwia otrzymanie informacji obszerniejszych, ale mniej pogłębionych niż na przykład w przypadku wywiadu. Ankieta informuje o zjawisku rozległym lub o sposobach funkcjonowania dużych grup społecznych.²⁸

Ograniczenia zastosowania ankiety są dość rozległe. Ich wadą jest fakt, że diagnosta jest zdany na dobrą wolę respondenta, nie ma możliwości kontroli prawidłowości zrozumienia pytań i konsultowania ewentualnych wątpliwości. Badania ankietowe opierają się na założeniu, że badani posiadają stałe, utrwalone opinie i poglądy na temat rzeczywistości, co może być mylnym sądem. Konstrukcja kwestionariusza i pytań wskaźnikowych jest bardzo pracochłonna, źle sformułowane pytania lub ich niewłaściwa kolejność mogą zniweczyć wartość zebranych danych. Trzeba także mieć na uwadze fakt, że w kontekście zakresu uzyskiwanych informacji ankieta jest techniką zamkniętą, ponieważ wiąże się z uzyskaniem takich danych, jakie badacz jest wstanie przewidzieć. Dlatego ważne jest stosowanie w badaniach ankietowych pytania o dodatkowe treści, które nie zostały uwzględnione przez badacza a które badany uważa za istotne dla danej tematyki.²⁹

Zaletą badań ankietowych jest to, że umożliwiają szybkie i tanie uzyskanie informacji od dużych zbiorowości, przestrzennie rozproszonych, eliminując wpływ ankieterski na treść udzielanych przez respondenta odpowiedzi.³⁰

ROZDZIAŁ V: TESTY

Pomiar dydaktyczny służy sprawdzaniu poziomu oraz jakości przyswojonych wiadomości. Jest to nowoczesny i obiektywny sposób sprawdzenia osiągnięć uczniów. Narzędziami pomiaru dydaktycznego są testy. Pojęciem tym określa się jakieś zadanie lub próbę wystandaryzowani o maksymalnym stopniu obiektywności, której wyniki ujmowane są ilościowo i ten rezultat ilościowy jest podstawą wnioskowania o pewnych właściwościach psychicznych osoby lub osób badanych.³¹ Testy są jednym z najbardziej znanych narzędzi pomiaru w badaniach pedagogicznych.

Diagnostyczność testu polega na tym, że wykrywa on, co uczeń umie z badanego materiału oraz wszystkie braki w tym zakresie. Diagnoza taka pozwala nauczycielowi podjąć zabiegi korekcyjne. Z punktu widzenia metodyki stosowania wyróżnia się:³²

• test ustny – polega na tym, że uczeń wymawia słowa i zdania stanowiące odpowiedzi na zadanie testowe. Test ustny może być stosowany, gdy badani mają słabo opanowaną technikę pisania i czytania. Nauczyciel czyta test, a odpowiedzi zapisywane są na przykład na  dyktafonie.

• test pisemny – polega na tym, że uczeń zapisuje swoje rozwiązania w formie krótkich rysunków, zakreśleń, odpowiedzi lub wskazuje gotowe odpowiedzi.

• test praktyczny – polega na tym, że uczeń demonstruje sposób wykonania działań lub wytwór jego pracy.

Z punktu widzenia przedmiotu pomiaru wyróżniamy testy psychometryczne, które dzielimy na testy inteligencji oraz testy zdolności specjalnych, natomiast testy osobowości dzieli się na:³³

• testy cech,

• testy postaw,

• testy zainteresowań,

• testy charakterologiczne,

• testy typologiczne.

Z dydaktycznego punktu widzenia wyróżniamy:³⁴

• testy umiejętności elementarnych takich jak pisanie, czytanie i proste operacje matematyczne przeznaczone do diagnozowania młodszych klas szkoły podstawowej,

• testy wiadomości i umiejętności przeznaczone do diagnozowania uczniów klasy piątej i szóstej szkoły podstawowej, szkół ponadpodstawowych i studentów.

Ze względu na układ odniesienia wyników testowania i rodzaj pomiaru testy dzielimy na:³⁵

• sprawdzające – układem odniesienia wyników badań są wymagania programowe,

• różnicujące – układem odniesienia wyników uzyskanych przez ucznia są wynika uzyskane przez innych uczniów.

Testy nauczycielskie przeznaczone są do własnego użytku nauczyciela. Nie są one poddawane badaniom pilotażowym i nie posiadają instrukcji testowania. Są to tak zwane testy nieformalne. W przeciwieństwie do nich test standaryzowany jest narzędziem profesjonalnym odznaczającym się trafnością (tym samym testem można mierzyć to samo), rzetelnością (na podobnej próbie osiąga się bardzo zbliżone wyniki) i homogenicznością (wewnętrzna jednorodność zadań) składających się na dany test. Standaryzacja w przypadku testu osiągnięć szkolnych dotyczy procesu ich ulepszeń poprzez wypróbowanie poszczególnych zadań, dobranie właściwego materiału i warunków pracy przez sporządzanie tabel zawierających wyniki próby badanych lub ocenę trudności testu.

ZAKOŃCZENIE

Diagnoza w pedagogice jest procesem twórczym, uwarunkowanym specyfiką badanego podmiotu, wymagającym indywidualnego podejścia do ocenianego przypadku. W diagnozie możliwe jest wykorzystanie odpowiednich technik diagnostycznych. Przy ich doborze należy kierować się faktem, iż badanie ludzkich spraw dokonuje się w specyficznej relacji diagnostycznej i uzależnione jest od woli badanego. Od badacza wymaga się wejścia w środowisko oraz obserwacji przeżywanej. W celu rozwiązania problemu i sprawdzenia otrzymanych danych diagnostycznych należy stosować wiele technik różnego typu m.in. technik podstawowych:

• niestandardowe – badanie ankietowe, rozmowa, wywiad, obserwacja,

• standardowe – testy, kwestionariusze,

Obserwacja pozwala poznać kontekst sytuacji zachowań i zjawisk, co występuje głównie w obserwacji bezpośredniej, która daje możliwość rejestracji kontekstu, w jakim wystąpiło określone zachowanie. Dzięki obserwacji można wnioskować o pewnych mechanizmach wywołujących określone zdarzenia. Rozmowę traktuje się jako technikę pozyskiwania informacji jako bardziej swobodną, nieprzewidywalną i indywidualną, zaś wywiad traktuje się jako bardziej formalną technikę uzyskiwania informacji. Technika ankietowa pozwala w krótki sposób przebadać dużą liczbę osób. Jej zastosowanie sprowadza się głównie do badań o charakterze poznawczym. W diagnostyce edukacyjnej najistotniejsze są testy wiadomości. Najważniejszym jest znajdowanie takich technik, które będą jak najbardziej zbliżały się do rzeczywistości empirycznej.

Bibliografia:

1. Bereźnicki F., Dydaktyka ogólna, Kraków 2004,

2. Guzik-Tkacz M., Badania diagnostyczne w pedagogice i psychopedagogice, Żak, Warszawa 2001,

3. Guziuk-Tkacz M., Podstawy metodologiczne prac promocyjnych (nauki społeczno pedagogiczne), Fundacja Studiów i Badań Edukacyjnych, Warszawa 2005,

4. Kameński A., Metoda, technika, procedura badawcza w pedagogice empirycznej, Wrocław 1974,

5. Kupisiewicz Cz., Podstawy dydaktyki, Warszawa 2005,

6. Kwieciński K., Śliwerski B. (red.), Pedagogika. Podręcznik akademicki, cz. 1, Warszawa 2003.[1] M.

7. Plich T., Bauman T., Zasady badań pedagogicznych. Strategie ilościowe i jakościowe, Warszawa 2001,

8. Puślecki W., Metody badań pedagogicznych, ODN, Kalisz 1985,

9. Skałbania B., Diagnostyka pedagogiczna. Wybrane obszary badawcze i rozwiązania praktyczne., Impuls, Kraków 2011,

10. Sztumski J., Wstęp do metod i technik badań społecznych, Katowice 1999,

11. Wysocka E., Diagnostyka pedagogiczna. Nowe obszary i rozwiązania., Impuls, Kraków 2013,

12. Wysocka E., Jarosz E., Diagnoza psychopedagogiczna, Warszawa 2006,

Spis schematów:

1. Schemat 1. Zależności pomiędzy metodą badań a realizującymi ją technikami i narzędziami badawczymi. 4

2. Schemat 2. Funkcje i zadania wywiadu, jako techniki badawczej. 10

3. Schemat 3. Sześć etapów konstruowania kwestionariusza. 14

Lp.	NAZWA METODY	TECHNIKI REALIZUJĄCE METODĘ	NARZĘDZIA SŁUŻĄCE DO REALIZACJI POSZCZEGÓLNYCH TECHNIK BADAWCZYCH
1.	Monografia pedagogiczna	analiza dokumentów i wytworów respondentów obserwacja uczestnicząca (jawna) i nieuczestnicząca (ukryta) ankieta wywiad (skategoryzowany, nieskategoryzowany, narracyjny, biograficzny) rozmowa kierowana dyskusja grupowa techniki psychometryczne (projekcyjne) technika ewaluacji	Ad. a) skale pomiarowe, rejestracja dźwiękowa i fotograficzna, opis, wyjaśnienie i interpretacja badacza Ad. b) arkusze obserwacyjne, dzienniki i scheduły obserwacyjne Ad. c) kwestionariusze ankiety Ad. d) kwestionariusze wywiadów Ad. e) kwestionariusz z wytypowanymi „podtematami” do rozmowy Ad. f) arkusz do rejestracji przebiegu dyskusji Ad. g) testy psychologiczne, inwentarze osobowości, skale postaw, arkusze i kwestionariusze Ad. h) kwestionariusze ankiet i wywiadów ewaluacyjnych
2.	Eksperyment pedagogiczny	analiza dokumentów i wytworów respondentów obserwacja kontrolowana, systematyczna obserwacja jawna bądź ukryta, obserwacja pośrednia ankieta test (wiadomości, umiejętności oraz testy psychologiczne) wywiad skategoryzowany bądź nieskategoryzowany, swobodny, otwarty, narracyjny, introspekcyjny, biograficzny	Ad. a) jw. Ad. b) notatki, opisy, rejestracja dźwiękowa lub fotograficzna, arkusze, scheduły bądź dzienniki obserwacji Ad. c) jw. Ad. d) kwestionariusze testów Ad. e) jw.
3.	Sondaż diagnostyczny	wywiad skategoryzowany bądź nieskategoryzowany, swobodny, otwarty, narracyjny, introspekcyjny ankieta analiza dokumentów osobistych i wytworów respondentów obserwacja otwarta (swobodna) - dotycząca zwykle wstępnej fazy badań oraz obserwacja kontrolowana i niekontrolowana techniki psychometryczne (projekcyjne) rozmowa kierowana techniki socjometryczne	Ad. a) jw. Ad. b) jw. Ad. c) jw. Ad. d) jw. Ad. e) jw. Ad. f) jw. Ad. g) odpowiednio sformułowane pytania socjometryczne, na które odpowiedź prezentuje się w postaci graficznej (socjogramy kołowe, nieuporządkowane i hierarchiczne)
4.	Metoda indywidualnych przypadków	wywiad (biograficzny, narracyjny, skoncentrowany na problemie, ukierunkowany, skategoryzowany i nieskategoryzowany, swobodny, otwarty, introspekcyjny) obserwacja systematyczna bezpośrednia, uczestnicząca (jawna lub ukryta), aktywna i nieaktywna, obserwacja bezpośrednia lub pośrednia analiza dokumentów osobistych, analiza wytworów respondentów (w tym jakościowa analiza treści) technika parafrazowania socjonaukowego analiza teorii subiektywnych hermeneutyka obiektywna techniki psychometryczne (projekcyjne) testy wiadomości i umiejętności	Ad. a) jw. Ad. b) jw. Ad. c) jw. Ad. d) arkusz zawierający deskryptywną (opisową) interpretację tekstu Ad. e) rejestracja zrekonstruowanych subiektywnych teorii osoby badanej Ad. f) jw. Ad. g) jw. Ad. h) jw.

Załączniki

Załącznik nr 1. Przyporządkowanie metodom badawczym odpowiednich technik i narzędzi (badania ilościowe i jakościowe)

Źródło: M. Guzik-Tkacz, Badania diagnostyczne w pedagogice i psychopedagogice, Żak, Warszawa 2001, s. 237.

1^ M. Guzik-Tkacz, Badania diagnostyczne w pedagogice i psychopedagogice, Żak, Warszawa 2001, s. 233.

2^Cyt. za A. Kameński, Metoda, technika, procedura badawcza w pedagogice empirycznej, Wrocław 1974, (w:) T. Plich, T. Bauman, Zasady badań pedagogicznych. Strategie ilościowe i jakościowe, Warszawa 2001, s. 71.

3^ M. Guzik-Tkacz, Badania diagnostyczne…, op. cit., s. 237

4^ E. Wysocka, Diagnostyka pedagogiczna. Nowe obszary i rozwiązania., Impuls, Kraków 2013, s. 188.

5^ Ibidem.

6^ B. Skałbania, Diagnostyka pedagogiczna. Wybrane obszary badawcze i rozwiązania praktyczne., Impuls, Kraków 2011, s. 77.

7^ Ibidem, s. 78.

8^ M. Guziuk-Tkacz, Podstawy metodologiczne prac promocyjnych (nauki społeczno pedagogiczne), Fundacja Studiów i Badań Edukacyjnych, Warszawa 2005, s. 119.

9^ E. Wysocka, Diagnostyka pedagogiczna…, op. cit., s. 190.

10^ Ibidem, s. 191.

11^ W. Puślecki, Metody badań pedagogicznych, ODN, Kalisz 1985, s. 95.

12^ M. Guziuk-Tkacz, Badania diagnostyczne…, op. cit., s. 243.

13^ E. Wysocka, Diagnostyka pedagogiczna…, op. cit., s. 192.

14^ Ibidem.

15^ Cyt. za Z. Kwieciński, B. Śliwerski (red.), Pedagogika. Podręcznik akademicki, cz. 1, Warszawa 2003. s. 40, 85-86, (w:) M. Guzik-Tkacz, Badania diagnostyczne…, op. cit., s. 243.

16^ M. Guziuk-Tkacz, Badania diagnostyczne…, op. cit., s. 245.

17^ J. Sztumski, Wstęp do metod i technik badań społecznych, Katowice 1999, s. 133.

18^ Ibidem.

19^ E. Wysocka, Diagnostyka pedagogiczna…, op. cit., s. 192.

20^ B. Skałbania, Diagnostyka pedagogiczna…, op. cit., s. 81.

21^ M. Guziuk-Tkacz, Podstawy metodologiczne…, op. cit., s. 125.

22^ E. Wysocka, E. Jarosz, Diagnoza psychopedagogiczna, Warszawa 2006, s. 64.

23^ M. Guzik-Tkacz, Badania diagnostyczne…, op. cit., s. 240.

24^ E. Wysocka, Diagnostyka pedagogiczna…, op. cit., s. 194.

25^ M. Guziuk-Tkacz, Badania diagnostyczne…, op. cit., s. 240.

26^ J. Sztumski, Wstęp do metod i technik badań społecznych, Katowice 1999, s. 144-145.

27^ M. Guziuk-Tkacz, Badania diagnostyczne…, op. cit., s. 240.

28^ Ibidem s. 241.

29^ E. Wysocka, Diagnostyka pedagogiczna…, op. cit., s. 194.

30^ M. Guziuk-Tkacz, Badania diagnostyczne…, op. cit., s. 242.

31^ T. Plich, T. Bauman, Zasady badań pedagogicznych. Strategie ilościowe i jakościowe, Warszawa 2001, s. 118.

32^ F. Bereźnicki, Dydaktyka ogólna, Kraków 2004, s. 440.

33^ M. Guziuk-Tkacz, Badania diagnostyczne…, op. cit., s. 277.

34^ Cz. Kupisiewicz, Podstawy dydaktyki, Warszawa 2005, s. 34-35.

35^ F. Bereźnicki, Dydaktyka …, op. cit., s. 440.