W marcu 2000 roku Prezes Rady Ministrów powołał Komendanta Głównego Państwowej Straży Pożarnej gen. brygadiera Zbigniewa Meresa na stanowisko Szefa Obrony Cywilnej Kraju. Podstawowym argumentem przemawiającym za takim zespoleniem tych dwóch funkcji było dążenie do usprawnienia wykonywania zadań z zakresu obrony cywilnej.

Decyzja powyższa pociągnęła za sobą dalszą reorganizację polegającą na likwidacji Urzędu Zarządzania Kryzysowego i Ochrony Ludności, który teoretycznie miał spełniać zadania z zakresu obrony cywilnej. Minister Spraw Wewnętrznych i Administracji Decyzją Nr 98 z dnia 30 marca 2000 r. postawił Urząd w stan likwidacji. Zgodnie z tą decyzją przestaje on ist­nieć z dniem 30 września 2000 r. Etaty oraz nie zrealizowane wydatki i środki budżetowe przejmuje Komendant Główny Państwowej Straży Po­żarnej. Przekazaniu do Komendy Głównej PSP podlegają również wszelkie dokumenty dotyczące funkcjonowania Urzędu. Zatem jego dotychczasowe zadania przejmuje Komenda Główna Państwowej Straży Pożarnej.

W wyniku powyższych decyzji Prezesa Rady Ministrów oraz Mini­stra Spraw Wewnętrznych i Administracji zaistniała konieczność dokona­nia nowelizacji rozporządzenia Prezesa Rady Ministrów w sprawie nada­nia statutu Komendzie Głównej Państwowej Straży Pożarnej.

W dniu 2 czerwca 2000 r. Prezes Rady Ministrów wydał rozporządze­nie, które znowelizowało statut Komendy Głównej.

Do podstawowych obszarów nowelizacji należą m.in.:

- przygotowanie i wdrażanie procedur postępowania ratowniczego, wytyczanie kierunków oraz planów obrony cywilnej,

- podejmowanie działań dotyczących polepszania organizacji obrony cywilnej,

- przygotowanie społeczeństwa do mogących wystąpić zagrożeń,

- rozpoznawanie i analizowanie zagrożeń wynikających z rozwoju cywilizacyjnego i naturalnych praw przyrody oraz określania ich

możliwych skutków, także zasad ochrony ludności przed tymi zagrożeniami,

- kształcenie dla potrzeb ochrony ludności i obrony cywilnej,

- opiniowanie oraz przygotowywanie dokumentów i analiz związa­nych z budżetem Państwa w rozdziale „obrona cywilna".

Skupienie tych funkcji i powierzenie wynikających z nich zadań Pań­stwowej Straży Pożarnej potwierdza pozytywną opinię Rządu co do facho­wości i skuteczności działań prowadzonych przez PSP w zakresie ratow­nictwa i ochrony ludności.

Taka integracja stwarza nowe możliwości dla wykorzystania zasobów i potencjału ratowniczego służby pożarniczej. Równocześnie jednak stawia przed nią, a w szczególności przed jej kierownictwem nowe i trudne zada­nia. Wymagać one będą zerwania z dotychczasowym rozumieniem obrony cywilnej i praktyką jej funkcjonowania oraz opracowania nowoczesnej strategii działań, wynikającej z przyjętych przez NATO głównych zasad planowania cywilnego.

Wg przyjętych przez NATO kryteriów, planowanie cywilne dotyczy czterech głównych sfer funkcjonowania państwa:

- ochrony ludności;

- zapewnienia ciągłości funkcji rządowych;

- utrzymania gospodarki;

- cywilnego wsparcia sił zbrojnych.

W obszarach tych znaczną część zadań realizowała i nadal będzie realizować Państwowa Straż Pożarna. Zwiększyła się jednak znacznie ich liczba. Także sposób oraz jakość realizacji muszą być efektywniejsze. Na­leży przystosować je do norm i zasad europejskich, uwzględniając przy tym własną specyfikę i uwarunkowania.

Ważnym elementem, bezpieczeństwa państwa będącym udziałem Pań­stwowej Straży Pożarnej, jest koordynacja w zakresie zapobiegania i likwi­dacji zagrożeń ludzi i środowiska, będących następstwem działania sił przyrody, wypadków i katastrof spowodowanych rozwojem cywilizacyj­nym lub działalnością człowieka.

Zgodnie z zarządzeniem Nr 9 Ministra Spraw Wewnętrznych i Admi­nistracji z dnia 30 marca 2000 r. w sprawie powołania Zespołu Reagowania Kryzysowego, na Komendzie Głównej Państwowej Straży Pożarnej spo­czywa obowiązek zorganizowania i zapewnienia funkcjonowania Centrum Zarządzania Kryzysowego. Prace idą w kierunku przekształcenia - w razie zaistnienia takiej potrzeby - Krajowego Centrum Koordynacji Ratownic­twa i Ochrony Ludności Komendy Głównej PSP w Centrum Zarządzania Kryzysowego (także na potrzeby rządu).

Centralnym organem właściwym w sprawach obrony cywilnej jest szef Obrony Cywilnej Kraju, którego na wniosek Ministra Spraw Wewnętrznych i Administracji powołuje prezes Rady Ministrów. Do zakresu działania szefa Obrony Cywilnej Kraju należy:
- przygotowanie projektów założeń i zasad działania obrony cywilnej,
- ustalenie ogólnych zasad realizacji zadań obrony cywilnej,
- koordynowanie przedsięwzięć i sprawowanie kontroli nad realizacją zadań obrony cywilnej przez naczelne organa administracji, terenowe organa administracji rządowej i organa samorządu terytorialnego, a także
- sprawowania nadzoru nad odbywaniem zasadniczej służby w obronie cywilnej.

Szefowi Obrony Cywilnej Kraju podlegają bezpośrednio Urząd Szefa Obrony Cywilnej Kraju oraz Centrum Doskonalenia Kadr Ochrony Ludności.

Terenowymi organami obrony cywilnej w administracji rządowej i samorządowej są Wojewodowie, wójtowie oraz burmistrzowie ( prezydenci miast) jako szefowie obrony cywilnej województw, powiatów i gmin. Do zakresu ich działania należy kierowanie oraz koordynowanie przygotowań i realizacji przedsięwzięć obrony cywilnej przez instytucje państwowe i samorządowe, podmioty gospodarcze i inne jednostki organizacyjne działające na ich terenach. Szefowie Obrony Cywilnej województw i gmin wykonują zadania obrony cywilnej przy pomocy podległych im urzędów oraz powołanych w ich strukturach specjalistycznych komórek organizacyjnych:
- w województwach - przy pomocy Wojewódzkich Inspektorów Obrony Cywilnej,
- w miastach powyżej 40 tys. mieszkańców - Miejskich Inspektoratów Obrony Cywilnej,
- w pozostałych gminach - pracowników do spraw obrony cywilnej.

Za realizację zadań obrony cywilnej w zakładach pracy odpowiedzialni są ich właściciele lub kierownicy. Ministrowie (kierownicy) urzędów centralnych mają obowiązek uwzględniania zadań obrony cywilnej w nadzorowanych przez nich dziedzinach. Organizacje Społeczne wykonują zadania obrony cywilnej w zakresie wynikającym z ich statusów i programów działania. Zasady i sposoby realizacji są uzgadniane w porozumieniach zawieranych przez ich naczelne organy z szefem Obrony Cywilnej Kraju. Formacje obrony cywilnej tworzy się w gminach i zakładach zatrudniających więcej niż 50 pracowników. W zakładach pracy zatrudniających mniej niż 50 pracowników, mogą być tworzone wspólne formacje dla kilku sąsiadujących ze sobą zakładów.
Zgodnie z obowiązującymi przepisami w gminach i zakładach pracy tworzy się:
-formacje obrony cywilnej ratownictwa ogólnego
-formacje obrony cywilnej przeznaczone do wykonywania zadań specjalnych
  Służby ratunkowe - do nich zalicza się straż pożarną i pogotowie ratunkowe, należy do nich ratowanie życia ludzkiego.
Społeczni ratownicy - do nich zalicza się cywili, którzy mają przeszkolenie przed medyczne i Ratowników Ogólnopolskiej Sieci Ratunkowej z swą siedzibą w Łodzi.
Organizacje społeczne - zalicza się do nich Polski Krzyż Czerwony i organizacje o podobnej strukturze działania.
Zakłady pracy - do nich należą ludzie pracujący w zakładach, które zatrudniają powyżej 50 osób.
Cywile - pozostała ludności wzywana do powszechnej obrony kraju.

Do obowiązków obrony cywilnej należy:

1) wykrywanie zagrożeń oraz ostrzeganie i alarmowanie,

2) organizowanie ewakuacji ludności,

3) przygotowanie budowli ochronnych,

4) zaopatrywanie ludności w sprzęt i środki ochrony indywidualnej,

5) zaciemnianie i wygaszanie oświetlenia,

6) organizowanie i prowadzenie akcji ratunkowych,

7) udzielanie poszkodowanym pomocy medycznej,

8) walkę z pożarami,

9) przygotowanie oraz prowadzenie likwidacji skażeń i zakażeń,

10) ochronę żywności i innych dóbr niezbędnych do przetrwania,

11) organizowanie doraźnych pomieszczeń i zaopatrzenia dla poszkodowanej ludności,

12) zabezpieczenie dóbr kultury, urządzeń użyteczności publicznej i ważnej dokumentacji,

13) doraźne przywracanie działania niezbędnych służb użyteczności publicznej, w tym pomoc w budowie i odbudowie awaryjnych ujęć wody pitnej,

14) doraźną pomoc w przywracaniu i utrzymaniu porządku w strefach dotkniętych klęskami,

15) doraźną pomoc w grzebaniu zmarłych.

Podstawowe zadania obrony cywilnej w czasie pokoju obejmują :

1) działalność planistyczną i prace organizacyjne,

2) działalność szkoleniową i upowszechniającą w zakresie problematyki obrony cywilnej,

3) przygotowanie ludności do uczestnictwa w powszechnej samoobronie.

W czasie pokoju zadania obrony cywilnej obejmują przede wszystkim:

1. Planowanie przedsięwzięć w zakresie ochrony przed skutkami działań zbrojnych ludności, zakładów pracy i urządzeń użyteczności publicznej służących tej ochronie oraz dóbr kultury materialnej. Szczególną wagę ma tu przygotowanie planów działania na wypadek wojny, uzgodnionych z siłami zbrojnymi, na wszystkich szczeblach kierowania państwem, w tym planów ewakuacji ludności z terenów zagrożonych.

2. Organizowanie wykrywania zagrożeń i stwarzanie warunków do ostrzegania i alarmowania ludności - w ramach systemu wykrywania i alarmowania.

3. Przygotowanie (budowa i adaptacja) schronów i ukryć dla ludności oraz utrzymanie ich w gotowości do użycia.

4. Gromadzenie i przechowywanie środków indywidualnej ochrony dla formacji OC, personelu OC i pozostałej ludności.

5. Wyposażenie personelu OC i formacji w sprzęt ratowniczy, przyrządy i aparaturę do wykrywania różnego rodzaju zagrożeń.

6. Sukcesywne przygotowanie infrastruktury ochronno-ratowniczej, medycznej, socjalno-bytowej do warunków ekstremalnych.

7. Systematyczne szkolenie w zakresie OC: kadr kierowniczych administracji państwowej, personelu i formacji OC, oficerów i żołnierzy sił zbrojnych oraz pozostałej ludności.

8. Współdziałanie obrony cywilnej (sił i środków) w zwalczaniu klęsk żywiołowych i zagrożeń środowiska oraz usuwaniu ich skutków organizowanym i prowadzonym przez inne organa. Decyzję o jej włączaniu do tych działań podejmują właściwi terenowo szefowie obrony cywilnej.

Przykładowy zakres czynności służb ratowniczych wykonywanych podczas powodzi:

KOMITETY PRZECIWPOWODZIOWE

- organizowanie i kierowanie akcją,
 -  zorganizowanie pracy sztabu akcji,
-  zapewnienie specjalistów i sprzętu,
 -  inicjowanie i niesienie pomocy ludności dotkniętej klęską powodzi,
-  zorganizowanie dozorów terenów zalewowych, napraw obwałowań i

urządzeń hydrotechnicznych,
 -  zapewnienie materiałów budowlanych i sprzętu,
 -  likwidacja skutków powodzi,
-  komunikowanie społeczeństwa.

  POLICJA:

- przyjęcie zgłoszenia,

• przekazanie informacji do władz lokalnych, komitetów

przeciwpowodziowych,

- kierowanie ruchem,
- zapewnienie objazdów,
- zabezpieczenie terenu i mienia,

- pilotowanie jednostek ratowniczych,
 - udział w pracach komitetu przeciwpowodziowego,
 - alarmowanie ludzi o zagrożeniu powodziowym.

PAŃSTWOWA STRAŻ POŻARNA:

-  przyjęcie zgłoszenia,
- przekazanie informacji do władz lokalnych,
- udział w pracach komitetu przeciwpowodziowego,
- oznakowanie i zabezpieczenie prowadzonych działań ratowniczych,
- oświetlenie terenu,
- zasilanie urządzeń energią elektryczną,
- organizacja łączności na terenie akcji,
- ewakuacja ludzi zwierząt i mienia,
- ratowanie ludzi, udzielanie pomocy przedlekarskiej,
- pomoc w zabezpieczeniu obwałowań i urządzeń
- odwadnianie obiektów,

- wyławianie topielców,
 - zabezpieczenie logistyczne ratowników.

STACJE SANITARNO - EPIDEMIOLOGICZNE:

• udział w pracy komitetu przeciwpowodziowego,

• zapobieganie epidemiom,

• badanie wody, żywności.
  

• POGOTOWIE RATUNKOWE:

• przyjęcie zgłoszenia,

• przekazanie informacji do policji i Straży Pożarnej,

• udzielanie pomocy medycznej,

• transport do szpitali,

• zabezpieczenie medyczne służb ratowniczych.
  

JEDNOSTKI WOJSKOWE:

• udział w pracach komitetu przeciwpowodziowego,

• pomoc w ewakuacji ludzi, zwierząt i mienia,

• pomoc dla osób poszkodowanych,

• pomoc medyczna przedlekarska,

• dozór obwałowań i urządzeń,

• przekazywanie informacji i poleceń,

• zapewnienie transportu, środków wybuchowych, saperów, materiałów budowlanych, lotnictwa.
  

OBRONA CYWILNA

• udział w pracach komitetu przeciwpowodziowego,

• alarmowanie ludności o zagrożeniu powodziowym,

• dozór i naprawa obwałowań, urządzeń i sprzętu,

• pomoc w ewakuacji ludzi, zwierząt i mienia.
  

Opracowano na podstawie:

1. Rozporządzenie Rady Ministrów z dnia 28 września 1993r. w sprawie obrony cywilnej.

2. Podstawowe zadania, organizacja oraz perspektywy rozwiązań organizacyjnych w obronie cywilnej - skrypt W-wa 1998.

3. Artykuł pt. „Zadania Wydziału Zarządzania Kryzysowego, Ochrony Ludności i Spraw Obronnych” opr. mgr Mariusz Dobosz w Internecie.

7

---