FINANSE SAMORZĄDU TERYTORIALNEGO - WYKŁAD II 30.09.2007

Najistotniejszą rzeczą w samorządzie terytorialnym jest zasada decentralizacji, czyli rozdzielenie kompetencji.

Rozróżniamy dwa rodzaje administracji publicznej:

• Administracja publiczna w strukturze sektora terytorialnego

• Administracja publiczna w sektorze rządowym.

Samorząd terytorialny - funkcjonuje w ramach ustrojowych.

Dynamiczny rozwój samorządu terytorialnego nastąpił po II wojnie światowej.

Koncepcje (poglądy, nurty) samorządu terytorialnego odnoszą się każdorazowo do jednostki samorządu terytorialnego (np. gmina). Wyróżniamy dwa poglądy:

1. Szkoła o prawie naturalnego uwarunkowania funkcjonowania samorządu terytorialnego - jest czymś naturalnym dla państwa. Potrzeby wspólnego interesu były coraz szersze, oznacza to, że państwo jest instytucją, która przywłaszczyła sobie prawa naturalnego uwarunkowania.

2. Nurt państwowy dla funkcjonowania samorządu terytorialnego, (czyli nie ma podziału na jednostki samorządu terytorialnego tj. gmina). Dotyczy to głównie państwa i właśnie państwo ma wszelkie prawa, to państwo jest suwerenem. Nie gmina, lecz państwo sprawuje część władzy stanowiącej, ustawodawczej, wykonawczej oraz sądowniczej. Samorząd terytorialny w takim ujęciu oznacza, że tylko i wyłącznie państwo podejmuje jakiekolwiek decyzje o funkcjonowaniu samorządu terytorialnego.

Do dziś dnia ostała się koncepcja druga i jest nadal stosowana.

Samorząd terytorialny działa tylko z namaszczenia władzy państwowej, może funkcjonować w różnych płaszczyznach.

HISTORIA SAMORZĄDU TERYTORIALNEGO.

Po II wojnie światowej w latach 1944 - `49 funkcjonował samorząd terytorialny.

Od 1950 - `90 nie istniała forma administracji zdecentralizowanej, czyli nie funkcjonował samorząd terytorialny.

W 1990 roku nastąpiła restytucja, czyli powstała ustawa o samorządzie terytorialnym i obowiązuje ona do dziś z tym tylko, że zmieniono tytuł ustawy na ustawę o samorządzie gminnym.

Reforma samorządu terytorialnego nastąpiła w 1998 roku.

Od 1990 - `98 samorząd terytorialny w Polsce funkcjonował jako poziom jednoszczeblowy (tylko gmina).

Po `98 występował poziom trójszczeblowy (na podstawie gminy, powiatu i województwa).

Reguły wynikające z Konstytucji, które określa w szczególności art. 15 i 16:

• Zasada decentralizacji (Art. 15) - stanowi ustrój RP oraz podział ośrodków władz.

INFORMACJE DODATKOWE!!! Ustrój terytorialny Rzeczypospolitej Polskiej zapewnia decentralizację władzy publicznej. Zasadniczy podział terytorialny państwa uwzględniający więzi społeczne, gospodarcze lub kulturowe i zapewniający jednostkom terytorialnym zdolność wykonywania zadań publicznych określa ustawa.

• Zasada funkcjonowania administracji samorządowej (art. 16).

INFORMACJE DODATKOWE!!! Ogół mieszkańców jednostek zasadniczego podziału terytorialnego stanowi z mocy prawa wspólnotę samorządową. Samorząd terytorialny uczestniczy w sprawowaniu władzy publicznej. Przysługującą mu w ramach ustaw istotną część zadań publicznych samorząd wykonuje w imieniu własnym i na własną odpowiedzialność.

„Będzie to stosowane tak długo jak długo będzie działała Konstytucja lub do momentu jej zmiany”.

Podział samorządu terytorialnego (zadania), czyli administracja publiczna podzielona na dwa piony:

ADMINISTRACJA PUBLICZNA:

(podzielona na 2 piony)





ADMINISTRACJA RZĄDOWA (Administracja Państwowa) - jest administracja scentralizowaną, czyli mamy do czynienia z hierarchicznym dostosowaniem organów. Podlega bezpośrednio Radzie Ministrów natomiast jej podlega Minister Finansów. Wojewoda również podlega Radzie Ministrów, ale jest reprezentantem zewnętrznym. Pod Ministra Finansów podlegają Urzędy Skarbowe (Naczelnik US) oraz Izby Skarbowe (Dyrektor IS) a pomiędzy tymi dwoma organami zachodzą wspólne relacje oraz pełnia zadania o charakterze publicznym.

ADMINISTRACJA SAMORZĄDOWA (zbudowana na zasadach decentralizacji) - jest podzielona na odpowiednie jednostki samorządu terytorialnego, czyli: Gmina Powiat Województwo samorządowe Jednostki te występują na tej samej płaszczyźnie, ale nie mają na siebie żadnego wpływu.

Konstytucja - ROZDZIAŁ VII „SAMORZĄD TERYTORIALNY”.

Samorząd terytorialny wykonuje zadania publiczne, które nie zostały zastrzeżone przez Konstytucję. To jest zasada domniemanej kompetencji.

INFORMACJE DODATKOWE!!! SAMORZĄD TERYTORIALNY Art. 163. Samorząd terytorialny wykonuje zadania publiczne niezastrzeżone przez Konstytucję lub ustawy dla organów innych władz publicznych. Art. 164. 1. Podstawową jednostką samorządu terytorialnego jest gmina. 2. Inne jednostki samorządu regionalnego albo lokalnego i regionalnego określa ustawa. 3. Gmina wykonuje wszystkie zadania samorządu terytorialnego niezastrzeżone dla innych jednostek samorządu terytorialnego. Art. 165. 1. Jednostki samorządu terytorialnego mają osobowość prawną. Przysługują im prawo własności i inne prawa majątkowe. 2. Samodzielność jednostek samorządu terytorialnego podlega ochronie sądowej. Art. 166. 1. Zadania publiczne służące zaspokajaniu potrzeb wspólnoty samorządowej są wykonywane przez jednostkę samorządu terytorialnego jako zadania własne. 2. Jeżeli wynika to z uzasadnionych potrzeb państwa, ustawa może zlecić jednostkom samorządu terytorialnego wykonywanie innych zadań publicznych. Ustawa określa tryb przekazywania i sposób wykonywania zadań zleconych. 3. Spory kompetencyjne między organami samorządu terytorialnego i administracji rządowej rozstrzygają sądy administracyjne. Art. 167. 1. Jednostkom samorządu terytorialnego zapewnia się udział w dochodach publicznych odpowiednio do przypadających im zadań. 2. Dochodami jednostek samorządu terytorialnego są ich dochody własne oraz subwencje ogólne i dotacje celowe z budżetu państwa. 3. Źródła dochodów jednostek samorządu terytorialnego są określone w ustawie . 4. Zmiany w zakresie zadań i kompetencji jednostek samorządu terytorialnego następują wraz z odpowiednimi zmianami w podziale dochodów publicznych. Art. 168. Jednostki samorządu terytorialnego mają prawo ustalania wysokości podatków i opłat lokalnych w zakresie określonym w ustawie.  Art. 169. 1. Jednostki samorządu terytorialnego wykonują swoje zadania za pośrednictwem organów stanowiących i wykonawczych. 2. Wybory do organów stanowiących są powszechne, równe, bezpośrednie i odbywają się w głosowaniu tajnym. Zasady i tryb zgłaszania kandydatów i przeprowadzania wyborów oraz warunki ważności wyborów określa ustawa . 3. Zasady i tryb wyborów oraz odwoływania organów wykonawczych jednostek samorządu terytorialnego określa ustawa. 4. Ustrój wewnętrzny jednostek samorządu terytorialnego określają, w granicach ustaw, ich organy stanowiące. Art. 170. Członkowie wspólnoty samorządowej mogą decydować, w drodze referendum, o sprawach dotyczących tej wspólnoty, w tym o odwołaniu pochodzącego z wyborów bezpośrednich organu samorządu terytorialnego. Zasady i tryb przeprowadzania referendum lokalnego określa ustawa.  Art. 171. 1. Działalność samorządu terytorialnego podlega nadzorowi z punktu widzenia legalności. 2. Organami nadzoru nad działalnością jednostek samorządu terytorialnego są Prezes Rady Ministrów i wojewodowie, a w zakresie spraw finansowych regionalne izby obrachunkowe. 3. Sejm, na wniosek Prezesa Rady Ministrów, może rozwiązać organ stanowiący samorządu terytorialnego, jeżeli organ ten rażąco narusza Konstytucję lub ustawy. Art. 172. 1. Jednostki samorządu terytorialnego mają prawo zrzeszania się. 2. Jednostka samorządu terytorialnego ma prawo przystępowania do międzynarodowych zrzeszeń społeczności lokalnych i regionalnych oraz współpracy ze społecznościami lokalnymi i regionalnymi innych państw. 3. Zasady, na jakich jednostki samorządu terytorialnego mogą korzystać z praw, o których mowa w ust. 1 i 2, określa ustawa.

Art. 164. Konstytucji:

Gmina jest podstawową jednostka samorządu terytorialnego oznacza to, że musi funkcjonować na poziomie gminy, czyli jest kompetentna.

Konstytucja nie wskazuje ani powiatu ani województwa jako jednostek samorządu terytorialnego.

Jednostka samorządu terytorialnego to sprawowanie władzy w nich i ma charakter:

1. Bezpośredni, dotyczy ogółu mieszkańców np. wybory, referendum czy konsultacje.

2. Pośredni, czyli władza sprawowana przez organy. Rozróżniamy dwa rodzaje organów:

• Organy stanowiące - podejmujące uchwały, władza najwyższa

• Organy wykonawcze - wprowadzające w życie np. uchwały.

W referendum musi występować przynajmniej 30% głosujących.

STRUKTURA GMINY, POWIATU ORAZ WOJEWÓDZTWA SAMORZĄDOWEGO.

1. GMINA. Organem stanowiącym w gminie jest Rada gminy. W jej skład wchodzą Radni, którzy są wybierani przez mieszkańców gminy w wyborach. Na czele Rady Gminy stoi przewodniczący Rady gminy i jest wybierany spośród radnych. Organem wykonawczym w gminie jest wójt, burmistrz lub Prezydent Miasta. Organ wykonawczy jest wybierany przez mieszkańców w wyborach, jest to organ monokratyczny pochodzący z wyborów bezpośrednich. Wybory wygrywa ten kandydat, który w I turze ma 50% +1 głosów z wszystkich kandydatów. Jeśli nie ma tylu głosów jest organizowana II tura i wygrywa ten, który uzyska większą ilość głosów (spośród 2 pierwszych kandydatów I tury). Problemem jest odwołanie wójta, burmistrza lub Prezydenta Miasta, ponieważ musi nastąpić referendum, czyli 30% głosujących. Organ stanowiący (uchwałodawczy) swoje decyzje podejmuje w uchwale. Reprezentuje gminę na, zewnątrz, ale do tego musi zostać stworzony aparat urzędniczy, który składa się z Urzędu Gminy lub z Urzędu Miasta (nie jest on organem gminy jest tylko tzw. aparatem technicznym lub ekonomicznym).

2. POWIAT. Organ stanowiący (uchwałodawczy) składa się z Rady Powiatu i Radnych. Na czele stoi przewodniczący Rady Powiatu (kompetencje przewodniczącego takie same jak przewodniczącego gminy). Organem wykonawczym jest ciało kolegialne, czyli Zarząd Powiatu - swoje zadania wykonuje w formie uchwały, jest kreowany przez Radę Powiatu. To Rada Powiatu dokonuje wyboru do Zarządu Powiatu (nie koniecznie Radni). Na czele Zarządu Powiatu stoi starosta powiatowy - reprezentuje on powiat na zewnątrz i jest kreowany spośród członków Zarządu. Aparatem urzędniczym w powiecie jest starostwo powiatowe. Starostwo powiatowe stoi na czele organu wykonawczego i jest reprezentantem Zarządu.

3. WOJEWÓDZTWO SAMORZADOWE. Organ stanowiący - to sejmik, w jego skład wchodzą Radni (pochodzą oni z wyborów), na czele sejmiku stoi jego przewodniczący. Organem wykonawczym jest Zarząd województwa - to organ kolegialny wybierany przez sejmik. Na czele województwa stoi Marszałek wojewódzki, aparatem urzędniczym jest Urząd Marszałkowski.

Wojewoda - jest przedstawicielem Rady Ministrów w województwie, zwierzchnikiem zespolonej administracji rządowej, organem nadzoru nad jednostkami samorządu terytorialnego, organem wyższego stopnia w rozumieniu przepisów o postępowaniu administracyjnym, jeżeli ustawy szczególne tak stanowią, reprezentantem Skarbu Państwa, w zakresie i na zasadach określonych w odrębnych ustawach. Wojewoda jako przedstawiciel Rady Ministrów odpowiada za wykonywanie polityki rządu na obszarze województwa.

Miedzy tymi jednostkami samorządu terytorialnego (gmina, powiat, województwo samorządowe) nie ma żadnego wspólnego powiązania, nie są nijak ze sobą styczne.

Jednostki samorządu terytorialnego zostały powołane do życia by zaspokajać potrzeby ludzkie i samorządu terytorialnego. Mają charakter korporacyjny, co oznacza, że jest to konglomerat dwóch czynników, tzn. że musi występować:

• Obszar, czyli pewne terytorium

• Czynnik ludzki.

Jednostki samorządu terytorialnego określają mieszkańcy gminy, powiatu, województwa i z mocy prawa tworzą wspólnotę samorządową.

Ich prawa i obowiązki to przynależność korporacyjna:

1. Prawa to m. in.:

• Uczestnictwo w wyborach

• Korzystanie z usług samorządu terytorialnego

• Prawo do utrzymania terenów zielonych

• Prawa pomocy społecznej

2. Obowiązki to m. in.:

• Obowiązek realizowania o charakterze daniowym

• Podatek od posiadania psa

• Podatek od nieruchomości

W jednostkach samorządu terytorialnego nie prowadzi się żadnego rejestru a wynikające prawa są ustalane na mocy ustawy. Mogą zaciągać zobowiązania i dysponować tymi zasobami. Jeśli są to osoby prawne mogą stosować procesy prawne.

Na następnym wykładzie o zadaniach własnych i zleconych - zaczniemy o tego.

---