1330 - 1482. Hospodarstwo Wołoskie
W starożytności wchodziła w skład rzymskiej prowincji Dacja, utworzonej 106 n.e.
Od V w. na terenach Wołoszczyzny osiedlali się Słowianie, następnie napływająca z południowego zachodu i Siedmiogrodu ludność romańska - Wołosi, którzy stopniowo zdobyli przewagę. W XIII w. samodzielne księstwo.
W 1241 roku Złota Orda opanowała Mołdawię i Wołoszczyznę. Na terenie Oltenii, słabiej kontrolowanej przez Tatarów, powstały państwa uznające zwierzchnictwo Węgier. W roku 1330 Basarab I, książę jednego z nich, uniezależnił się od Węgier i utworzył hospodarstwo wołoskie.
W końcu XVI w. hospodar W. Michał Waleczny próbował bez powodzenia uniezależnić się od Turcji i połączyć z Księstwem Mołdawskim.
Na wołoszczyźnie Władysław Dan zostal w 1456 r. obalony przez syna, Włada Diabła, również Włada, zwanego Palownikiem (Vlad Ţepeş), od okrutnego sposobu uśmiercania ludzi przez wbijanie żywcem na pal, którym hojnie szafował w stosunku do swoich przeciwników. W 1442 r. zostal uwięziony wraz z ojcem w Turcji . Po śmierci ojca przewidziany przez Turków na hospodara wołoszczyzny, podczas. wyprawy Tureckiej w 1449 r. zbiegł do Mołdawii na dwór Bogdana II . W czasie rzadów Piotra Arona znalazł schronienie w Siedmiogrodzie, gdzie zyskał, względy Jana Hunyadiego. Po zwycięstwie Węgrów nad Turkami pod Belgradem protekcja ta utorowała, mu drogę do tronu wołoskiego.
Rządy swoje Wład rozpoczął od zabezpieczenia się przed wielkimi bojarami, którym podstępnie zgotował prawdziwą masakrę. Udzielił natomiast poparcia mieszczaństwu rumuńskiemu, wiążąc, a nawet mordując kupców saskich w odwet za ich konszachty z wołoską opozycją polityczną. W 1459 r. ograniczył wstęp kupcom zagranicznym na jarmarki, zezwalając im na udział jedynie w trzech, i to odbywających się wyłącznie w miejscowosciach nadgranicznych. Drakońskie metody Włada nie zdusiły jednak oporu bojarów. W 1459 r. , musiał on toczyć walkę z pretendentem do tronu, Danem . Wiosną 1460 r. rozbił ostatecznie Dana, który zginął w walce. Król Maciej Korwin uznał słuszność pretensji Włada i zatwierdził jego żądanie odszkodowania pieniężnego ze strony Braszowa popierającego Dana.
Z Turcją Wład utrzymywał początkowo dobre stosunki, które okupywał haraczem 10 tys. dukatów rocznie. Jednak już 1459 r. odmówił jednak dalszych wypłat, szczęśliwie uniknął tureckiej zasadzki, mordując za to bez litosci podstępnych dygnitarzy sułtańskich z Giurgiu, a zimą 1461/62 r. wprost zaatakował tureckie posiadłości za Dunajem i ściągnął tym samym na siebie z wiosną 1462 r. wielką wyprawę turecką. Wezwał wtedy całą ludność do walki i z jej pomocą rozbił najpierw jedną z armii tureckich wezyra Mahmud-Paszy. Pod koniec maja pod Turnu stoczył bitwę z armią sułtana Mahometa II, w której doznał porażki. Wycofał się aż pod Tîrgovişte, ale przez cały czas prowadził walkę podjazdową. Brak żywności, epidemia dżumy, gwałtowny nocny atak Wołochów pod Tîrgovişte oraz wymordowanie jeńców tureckich zwykłą metodą wbicia na pal wyczerpały i zdemoralizowały armię turcką, która ponadto zagrożona była możliwością nadciągnięcia Węgrów. Wycofała się ona do Braiły, atakowana w odwrocie przez wojska Włada. Osłabienie Turków postarała się wykorzystać opozycja przeciwko Władowi , Wład bronił się energicznie, początkowo osiągnął przewagę, ale ostatecznie opuszczony przez wszystkich został w listopadzie uwięziony i wydany w ręce Węgrów. Jego zaprzysiężeni wrogowie z miast saskich zdołali skompromitować go wobec Macieja Korwina przy pomocy fałszy.wych oskarżeń o antywęgierskie knowania z Turcją. Wystąpił przeciwko Władowi, atakując Kilię także i hospodar mołdawski Stefan, którego Wład wprowadził na tron. Kilkanaście lat spędził Wład w niewoli, a później na wygnaniu na Węgrzech. Rządy na Wołoszczyźnie zagarnął Radu Piękny. Formalnie wasal Węgier, faktycznie uzależniony był od Turcji, uchodząc za jej zwolennika i narzędzie. Z tego powodu był atakowany przez Stefana mołdawskiego, który w 1465 r. usadowił się w Killi, a od 1470 r, regularnie najeżdżał swego sąsiada, niszcząc m. in. Braiłę i parokrotnie wypędzając Radu Pięknego z kraju. Przeciwko Radu Stefan mołdawski wysunął od 1473 r. Basaraba III Starego (cel Batrin), zwanego także Laiota Basarab. W 1474 r. pojawił się jeszcze Basarab IV, zwany Młodym (cel Tinar) lub Tepelus, syn Basaraba II, pokonany przez Stefana. Basarab Stary utrzymywał się tylko dzięki pomocy Stefana, ale ostatecznie pod naciskiem bojarów wszedł w porozumienie z Turkami i uzyskał zatwierdzenie Porty otomańakiej. Zmiana sytuacji oraz porozumienie mołdawsko-węgierskie otworzyły drogę dla żyjącego na wygnaniu Włada Palownika. W 1476 r. z pomocą węgierską odzyskał on tron wołoski, wyparłszy Turków wspierających Basaraba Starego. Jednak w 1477 r. Turcy powrocili i Wład zginął w zwycięskiej zresztą dla niego bitwie, przypuszczalnie zamordowany skrytobójczo przez bojarów w zamieszaniu na placu boju .
Źródła ówczesne, zwłaszcza siedmiogrodzkie, przedstawiły Włada jako bezmyślnego okrutnika, pławiącego się w krwi niewinnych ofiar. Był to jednak władca niewątpliwie wybitny, który okrutnymi metodami usiłował realizować dwa główne cele: obronę niezawisłości przed zaborczością turecką oraz unowocześnienie państwa przez wzmocnienie pozycji panującego i poparcie warstw średnich. W obydwu wypadkach musiało dojść do walki z wielkimi bojarami. Wład przegrał gdyż podstawy, na których opierał się jego program, okazały się zbyt kruche.
Władzę na Wołoszczyźnie zagarnął Basarab Stary, usunięty zresztą już w listopadzie 1477 r. przez Stefana mołdawskiego na rzecz Basaraba Młodego. Ten ostatni wkrótce pogodził się z Turcją, udzielając jej pomocy wojskowej w 1481 r. Stefan mołdawski podjął ostatnią próbę podporządkowania sobie Wołoszczyzny , bijąc Basaraba i wprowadzając na tron Włada Mnicha (Călugărul). Raz jeszcze na przełomie 1481/82 r. Basarab Młody odzyskał władzę, zginął jednak zamordowany Wład Mnich porozumiał się z Turcją i został przez nią zatwierdzony jako hospodar Wołoszczyzny, otrzymując przysłany mu z Konstantynopola sztandar jako symbol władzy, uznanej przez Turków, nadanej jednak przez sułtana.
Wołoszczyzna już w ciągu drugiej połowy XV w., po upadku Włada Palownika, była coraz bardziej uzależniona od Turcji mimo przeciwdziałania ze strony Stefana Wielkiego i Węgier. Proces ten ułatwiały silne już więzy gospodarcze łączące ją z Turcją oraz walki wewnętrzne między grupami możnych bojarów. Bardzo silne stały się związki turecko-olteńskie, wzmacniane małżeństwami politycznymi tamtejszych rodów bojarskich z renegatami pozostającymi na służbie sułtańskiej. Pod koniec XV w. do wielkiego znaczenia doszedł ród bojarski Craiovescu, którego przedstawiciele pełnili urząd bana Olteinii. Z ich poparcia korzystał hospodar Radu, zwany najczęściej Wielkim (Radu cel Mare, 1496-1508), utrzymujący dobre stosunki z Węgrami i Polską, lecz zabiegający usilnie o pokój z Turcją. Haracz podwyższono z 8 do 12 tys. dukatów rocznie, co roku hospodar musiał stawić się w Konstantynopołu. Nie chroniło to i tak kraju przed najazdami tureckich dowódców z pogranicza, nie przestrzegających poleceń sułtańskich. Turcy, tak władze centralne, jak i pograniczne, lokalne, ingerowali coraz częściej w, wewnętrzne sprawy Wołoszczyzny.
Po śmierci Radu Wielkiego wbrew opozycji Węgier Turcy osadzili na tronie hospodarskim syna Włada Palownika, Mihnea zwanego Złym (Mihnea cel Rau). Próbował on uniezależnić się od Turcji przy poparciu Węgier, przez co naraził sie rodowi Craiovescu. Konflikt skończył sie w 1510 r. zupełną klęską i śmiercią Mihnea. Taki sam los i z tego samego powodu spotkał następnego hospodara, którym był Vlăduţ, drugi syn Włada Mnicha. W 1512 r. poniósł on klęskę w starciu pod Bukaresztem i wzięty do niewoli został ścięty. W obydwu wypadkach bojarzy Craiovescu, wypędzeni przez władcę, chronili się za Dunajem i powracali z siłami tureckimi.
Po obaleniu Vlăduţa Craiovescu wprowadzili na tron Neagoe Basaraba (1512-1521), syna marszałka Pirvu. Był on narzędziem w ręku Craiovescu, którzy w tych okolicznościach zaczęli popierać centralizację władzy. Po śmierci Neagoe Basaraba rozgorzała zacięta walka o tron, w której toku Turcy zaczęli przygotowywać się do wprowadzenia na Wołoszczyźnie administracji tureckiej, zaprowadzanej w prowincjach bałkańskich. Podziałało to jak zimny przysznic na zwaśnione strony, które zgodnie oddały władzę Radu de la (z) Afumaţi, cieszącemu się stosunkowo najsilniejszym poparciem ludności. Jednak przez kilka lat musiał on toczyć walki z Turkami, w czasie których kilkakrotnie pokonany musiał opszczać kraj. Turcy wprowadzili na tron Władysława III, ale w 1523 r. ród Craiovescu obalił go na rzecz Radu Bădica, z kolei zamordowanego podstępnie przez Turków. W 1524 r. Radu de la Afumaţi zwyciężył Władysława, pogodzony z rodziną Craiovescu i zatwierdzony przez Turcję Jednak w 1525 r. musiał na pewien czas dzielić władzę z Władysławem, który opanował przejściowo Bukareszt, gdy Radu utrzymał się w Tîrgovişte. Haracz płacony Turkom został podwyższony do 14 tys. dukatów. Po śmierci Radu de la Afumaţi w 1529 r. I jego następcy Basaraba, Turcy osadzili na tronie Mojżesza (Moise), syna Władysława III. Wpływy rodu Craiovescu sięgneły wtedy szczytu. posiadali oni dziedzicznie tytuł wielkiego bana z prawem kary śmierci, własny dwór, wojsko, kancelarię dyplomatyczną, administrację na obszar Oltenii, rozdawali ziemię na prawach w asalnych, sprawowali mecenat kulturalny. Ich potęga spowodowała jednak opozycję bojarską, i w 1530 r. nadszedł kres ich samowłdztwa a hospodar Mojżesz i wielki ban Barbu Craiovescu zostali zabici.
Przez 15 lat po śmierci Mojżesza na Wołoszczyźnie toczyły się ciągłe walki o tytuł hospodara a władcy byli słabi i coraz bardziej ulegali turkom. Gdy w 1545 r. znów doszło do buntu przeciw Radu Paisie, Turcy pokonali jego rywali, i władzę objął Mirczy, zwany Pastuchem (Mircea Ciobanul), syna Radu Wielkiego. Osadzenie na tronie kadydata tureckiego narzuconego siłą oznaczało kres resztek niezależności politycznej państwa wołoskiego w stosunkach międzynarodowych.
1806-1812 okupowana przez Rosję.
1821, równocześnie z powstaniem antytureckim w Księstwie Mołdawskim, walkę przeciwko Turcji podjął T. Vladimirescu. Oba zrywy niepodległościowe zostały krwawo stłumione. 1829, na mocy pokoju w Adrianopolu, kończącego wojnę rosyjsko-turecką, Wołoszczyzna uzyskała autonomię pod protektoratem Rosji, z formalnym zachowaniem zwierzchnictwa Turcji. Traktat paryski 1856 rozszerzył autonomię Wołoszczyzny. Na konferencji paryskiej 1858 nadano Wołoszczyźnie i Księstwu Mołdawii wspólną konstytucję. 1859 A.I. Cuza został wybrany na wspólnego hospodara obu Księstw, które 1861 utworzyły zjednoczoną Rumunię.
3