Władza rodzicielska

Z Wikipedii

Skocz do: nawigacji, szukaj

Władza rodzicielska - prawa i obowiązki, jakie ma względem osoby małoletniej jej rodzic, związane z wychowaniem, pieczą nad jego majątkiem, a także z przedstawicielstwem ustawowym.

Władza rodzicielska co do zasady przysługuje obojgu rodzicom.

Dziecko pozostające pod władzą rodzicielską winne jest rodzicom posłuszeństwo. Władza rodzicielska powinna być wykonywana tak, jak wymaga tego dobro dziecka i interes społeczny. Rodzice wychowują dziecko pozostające pod ich władzą i kierują nim. Mają też obowiązek troszczyć się o jego fizyczny i duchowy rozwój, oraz przygotować je należycie do pracy dla dobra społeczeństwa odpowiednio do jego uzdolnień.

Władzę rodzicielską regulują przede wszystkim przepisy Kodeksu rodzinnego i opiekuńczego (w art. 95 i 96 KRiO).

Prawo rodzinne - wyspecjalizowany dział prawa cywilnego regulujący stosunki prawne w rodzinie zarówno niemajątkowe i majątkowe, jej istnienie i funkcjonowanie, stosunki wewnątrz rodziny jak i z osobami trzecimi.

W Polsce kwestie związane z prawem rodzinnym reguluje Kodeks rodzinny i opiekuńczy, Kodeks cywilny i ustawy szczegółowe. Źródłem prawa rodzinnego w ustawodawstwie polskim jest Kodeks rodzinny i opiekuńczy, który powstał 25 lutego 1964 r. i był od tego czasu wielokrotnie zmieniany, ostatnio w 2004 roku. Kodeks ten stanowi niejako uzupełnienie przepisów Kodeksu cywilnego, mimo że materia którą reguluje została zawarta w odrębnym akcie prawnym.

Własną regulację praw rodzinnych zawiera również Traktat konstytucyjny UE, gdzie w rozdziale II zawarte zostało prawo do założenia rodziny i zawarcia małżeństwa, zakaz dyskryminacji, różnorodność kulturową, religijną i językową, równouprawnienie kobiet i mężczyzn, prawa dziecka, ochrona życia rodzinnego i zawodowego i tym samym prawa te zostały w sposób znaczący rozwinięte, także z punktu widzenia teorii praw człowieka.

Podstawowe pojęcia związane z prawem rodzinnym to:

• małżeństwo

• przysposobienie

• obowiązek alimentacyjny

• opieka

• kuratela

Pozbawienie władzy rodzicielskiej

Władza rodzicielska rodziców nad dziećmi o ile jest wykonywana prawidłowo nie podlega żadnej ingerencji z zewnątrz. Jeśli jednak jedno albo oboje rodziców nie wykonują tej władzy lub wykonują ją wadliwie - sąd rodzinny może podjąć stosowne działania zmierzające do wyeliminowania nieprawidłowości.

Pozbawienie rodziców władzy rodzicielskiej jest najostrzejszym środkiem ingerencji sądu opiekuńczego w sferę stosunków między rodzicami a dziećmi, przez jego zastosowanie bowiem rodzice tracą całkowicie tę władzę. Ze względu na tak daleko idące skutki pozbawienia władzy rodzicielskiej sąd może je orzec tylko wtedy, gdy stosowane dotychczas łagodniejsze środki nie dały rezultatu, bądź gdy z uwagi na drastyczne okoliczności danego przypadku jest oczywiste, że stosowanie środków łagodniejszych byłoby niecelowe.

Art. 111 § 1 przewiduje trzy rodzaje przyczyn pozbawienia władzy: a) trwałą przeszkodę w jej wykonywaniu; b) nadużywanie tej władzy; c) rażące zaniedbywanie obowiązków względem dziecka. Pierwsza przyczyna może być niezawiniona, dwie następne muszą zawierać w sobie element winy rodziców. Mimo to pozbawienie władzy, jak już powiedziano, nie ma charakteru kary wobec rodziców, sąd opiekuńczy zatem w orzeczeniu nie stwierdza, czy orzekł pozbawienie władzy z winy, czy bez winy rodziców.

Trwała przeszkoda to przeszkoda, która według wszelkich przewidywań nie ustanie albo wprawdzie ustanie, ale nie można się spodziewać, by nastąpiło to przed uzyskaniem przez dziecko pełnoletności.
Zaniedbywanie przez rodziców ich obowiązków względem dziecka uzasadnia pozbawienie władzy rodzicielskiej tylko wtedy, gdy ma charakter rażący. Za takie mogą być uznane zaniedbania poważne, np. pijaństwo, marnotrawstwo, prowadzenie rozwiązłego trybu życia, uchylanie się od świadczeń alimentacyjnych względem dziecka.

Skutkiem pozbawienia rodziców władzy rodzicielskiej jest utrata ogółu praw i obowiązków składających się na tę władzę, a na ich miejsce wchodzi opieka. Rodzice jednak nie tracą innych praw i obowiązków, jakie przysługują im względem dziecka z tytułu stosunku rodzicielskiego. Korzystają więc ze stanu cywilnego pochodzenia dziecka od nich, zachowują prawo do alimentów od dziecka, prawo dziedziczenia po nim - jeżeli nie zostali uznani za niegodnych dziedziczenia ( art. 928 § 1 k.c.). Dziecko również w takiej sytuacji zachowuje prawo do alimentacji oraz prawo do dziedziczenia po rodzicach. Prawo osobistej styczności z dzieckiem, jako nie stanowiące elementu władzy rodzicielskiej, przysługuje rodzicom bez względu na pozbawienie ich tej władzy, chyba że sąd opiekuńczy orzeknie zakaz tego prawa.

Ustanie przyczyny pozbawienia rodziców władzy rodzicielskiej nie powoduje automatycznie jej odżycia. Art. 111 § 2 stanowi bowiem, że sąd opiekuńczy może wówczas władzę tę przywrócić.

WŁADZA RODZICIELSKA

Komu przysługuje i co obejmuje władza rodzicielska

Dziecko pozostaje aż do osiągnięcia pełnoletności pod władzą rodzicielską. Władza ta przysługuje obojgu rodzicom. Zgodnie z polskim prawem ustalenie ojcostwa przez sąd nie przyznaje automatycznie ojcu władzy rodzicielskiej. Gdy ojcostwo było ustalane sądownie, Sąd przyznaje władze rodzicielską w wyroku ustalającym ojcostwo lub także po wydaniu takiego wyroku, w odrębnym postępowaniu. Jeżeli ojcostwo nie zostało ustalone albo jeżeli zostało ustalone sądownie bez przyznania ojcu władzy rodzicielskiej, władza rodzicielska przysługuje matce. 

Władza rodzicielska przysługuje tylko jednemu z rodziców gdy:

1. jedno z rodziców nie żyje

2. jedno z rodziców nie ma pełnej zdolności do czynności prawnych

3. jedno z rodziców zostało pozbawione władzy rodzicielskiej

4. władza rodzicielska jednego z rodziców została zawieszone

Jeżeli żadnemu z rodziców nie przysługuje władza rodzicielska albo jeżeli rodzice są nieznani, ustanawia się dla dziecka opiekę.

Władza rodzicielska obejmuje w szczególności:

1. obowiązek i prawo do wykonywania pieczy nad osobą i majątkiem dziecka

2. wychowywanie dziecka

3. kierowanie dzieckiem

4. obowiązek troszczenia się o fizyczny i duchowy rozwój dziecka

5. przygotowywanie dziecka do życia w społeczeństwie odpowiednio do jego uzdolnień

Wykonywanie władzy rodzicielskiej

Władza rodzicielska powinna być wykonywana tak, jak tego wymaga dobro dziecka i interes społeczny. Jeśli przysługuje ona obojgu rodzicom oboje są zobowiązani i uprawnieni do jej wykonywania, co oznacza, że nie tylko powinni oni wykonywać ją z uwzględnieniem podanych wyżej założeń, ale także decyzje dotyczące dziecka powinny być podejmowane wspólnie i za obopólną zgodą rodziców, szczególnie te, dotyczące istotnych spraw dziecka. Jeśli rodzice nie potrafią porozumieć się w takich kwestiach powinien rozstrzygać sąd opiekuńczy. Do spraw istotnych zalicza się wybór szkoły, wybór miejsca zamieszkania dziecka (jeśli rodzice mieszkają oddzielnie) i tym podobne.

Każde z rodziców posiadających władzę rodzicielską może działać samodzielnie jako przedstawiciel ustawowy dziecka. Przedstawiciel ustawowy ma uprawnienia na przykład do reprezentacji dziecka przed organami państwa.

Jednakże żadne z rodziców nie może reprezentować dziecka:

1. przy czynnościach prawnych między dziećmi, które są pod ich władzą rodzicielską

2. przy czynnościach prawnych między dzieckiem, a jednym z rodziców lub z małżonkiem tego rodzica, chyba że:

1. czynność ta polega na bezpłatnym przysporzeniu na rzecz dziecka

2. dotyczy należnych dziecku od drugiego rodzica środków utrzymania i wychowania, czyli ogólnie mówiąc alimentów

Jeżeli zdarzy się sytuacja, kiedy żadne z rodziców nie będzie mogło reprezentować dziecka, wtedy sąd opiekuńczy wyznacza z urzędu kuratora dla dziecka.

Jeśli dziecko posiada majątek oddzielny od majątku rodziców, zarząd majątkiem dziecka sprawowany przez rodziców powinien być wykonywany z należytą starannością. Trzeba również pamiętać, iż rodzice nie mogą dokonywać czynności przekraczających zakres zwykłego zarządu ani wyrażać zgody na dokonywanie takich czynności przez dziecko bez zgody sądu opiekuńczego. Dotyczy to na przykład przekazania całości majątku dziecka na rzecz rodziców, jakiejś instytucji, albo innego rozporządzenia, które w przyszłości może okazać się niekorzystne dla dziecka.

Ważne jest również, iż w umowie darowizny jak również w testamencie można zrobić zastrzeżenia, że majątek przekazywany na rzecz dziecka będzie wyłączony spod zarządu sprawowanego przez rodziców. Należy wtedy wyznaczyć zarządcę tego majątku, jeśli taki zapis nie pojawi się w umowie darowizny lub w testamencie Sąd opiekuńczy z urzędu ustanowi kuratora majątku, który będzie sprawował nad nim pieczę aż do osiągnięcia przez dziecko pełnoletności.

Dochód z majątku dziecka powinien być przeznaczany na utrzymanie i wychowanie dziecka, oraz w miarę potrzeby jego rodzeństwa, które wychowuje się razem z nim. Nadwyżka, która zostaje może być przeznaczona na inne, uzasadnione potrzeby rodziny.

Jeśli władza rodzicielska przysługuje tylko jednemu z rodziców sąd opiekuńczy może zobowiązać tego rodzica do sporządzenia inwentarzu majątku i przedstawienia go sądowi, oraz do zawiadamiania sądu o wszelkich ważniejszych zmianach w stanie tego majątku.

Po ustaniu zarządu, czyli zazwyczaj po osiągnięciu przez dziecko pełnoletności, rodzice zobowiązani są do oddania dziecku jego majątku, a także na jego żądanie, zgłoszone przez upływem roku od ustania zarządu, powinni złożyć rachunek z wykonywania zarządu, z wyłączeniem dochodów pobranych w czasie wykonywania władzy rodzicielskiej.

Możliwości ingerencji sądu we władzę rodzicielską

1) ograniczenie władzy rodzicielskiej

Polskie prawo wyróżnia dwie podstawy ograniczenia władzy rodzicielskiej:

a) życie rodziców w rozłączeniu

b) zagrożenie dobra dziecka.

Jeżeli władza rodzicielska przysługuje obojgu rodzicom, którzy nie pozostają ze sobą w związku małżeńskim, lub pozostają w takim związku, ale nie mieszkają razem, sąd opiekuńczy może powierzyć wykonywanie tej władzy jednemu z rodziców jednocześnie ograniczając władzę drugiego, na przykład do określonych obowiązków i uprawnień w stosunku do dziecka, na przykład może zaznaczyć, iż kwestie dotyczące leczenia dziecka muszą być rozstrzygane wspólnie przez oboje rodziców.

Jeśli sąd opiekuńczy uzna, że w jakiś sposób dobro dziecka jest zagrożone, może on w szczególności:

1. zobowiązać rodziców lub dziecko do określonego postępowania

2. ograniczyć rodziców w wykonywaniu władzy rodzicielskiej, na przykład poprzez określenie czynności jakie mogą być przez nich dokonywane

3. zarządzić stały nadzór kuratora nad rodziną

4. skierować dziecko do organizacji lub instytucji, która zapewni mu przygotowywanie do wykonywania zawodu, albo do innej placówki, która będzie sprawować częściową pieczę nad dzieckiem

5. zarządzić umieszczenie dziecka w rodzinie zastępczej lub w placówce opiekuńczo - wychowawczej z jednoczesnym zawiadomieniem powiatowego centrum pomocy rodzinie, które zobowiązane jest do udzielenia rodzinie pomocy, a także do złożenia sądowi opiekuńczemu sprawozdania ze swojej działalności. sąd opiekuńczy będzie także rozważał ustanowienie nadzoru kuratora nad sposobem wykonywania władzy rodzicielskiej

6. powierzyć zarząd majątkiem dziecka kuratorowi, które w tym celu się ustanawia.

2) zawieszenie władzy rodzicielskiej

Sąd opiekuńczy może orzec o zawieszeniu władzy rodzicielskiej, w razie przemijającej przeszkody w jej wykonywaniu. Gdy przeszkoda odpadnie zawieszenie zostanie uchylone.

3) pozbawienie władzy rodzicielskiej

Sąd opiekuńczy pozbawia jednego z rodziców lub oboje władzy rodzicielskiej w przypadku gdy:

1. istnieje trwała przeszkoda w wykonywaniu tejże władzy

2. rodzice nadużywają władzy nad dzieckiem

3. rodzice w sposób rażący zaniedbują swe obowiązki względem dziecka

4. mimo udzielonej pomocy z zewnątrz (kurator, placówki, instytucje) rodzice trwale nie interesują się dzieckiem

Sąd opiekuńczy może przywrócić władzę rodzicielską gdy uzna, że przyczyna dla której orzekł o pozbawieniu ustała.

O zawieszeniu, a także o pozbawieniu władzy rodzicielskiej sąd może orzec także w wyroku orzekającym rozwód lub unieważniającym małżeństwo. Jeżeli wymaga tego dobro dziecka, sąd opiekuńczy, w razie zmiany okoliczności, może zmienić zawarte w wyroku orzekającym rozwód orzeczenie o władzy rodzicielskiej i sposobie jej wykonywania.

Jeśli dziecko umieszczone jest w rodzinie zastępczej lub w placówce opiekuńczo - wychowawczej decydują one o jego wychowaniu oraz reprezentują je w dochodzeniu świadczeń przeznaczonych na zaspokojenie potrzeb jego utrzymania. Inne prawa i obowiązki wynikające z władzy rodzicielskiej należą do rodziców.

4) zakaz styczności

Sąd opiekuńczy może, jeżeli wymaga tego dobro dziecka, zakazać rodzicom osobistej styczności z dzieckiem, w wyjątkowych wypadkach może także ograniczyć osobistą styczność rodziców, których władza rodzicielska została ograniczona, z dzieckiem poprzez umieszczenie tego dziecka w rodzinie zastępczej lub placówce opiekuńczo - wychowawczej.

Każdy z rodziców może zwrócić się do Sądu Opiekuńczego o odebranie dziecka zatrzymanego przez osobę nieuprawnioną

Rozdział I.  Władza rodzicielska - pojęcie
Kodeks rodzinny i opiekuńczy nie zawiera definicji władzy rodzicielskiej. Doktryna definiuje władzę rodzicielską jako ogół praw i obowiązków rodziców względem dziecka, mających na celu zapewnienie mu należytej pieczy i strzeżenie jego interesów. W prawie polskim obowiązuje zasada równouprawnienia rodziców, wyrażona w art. 93 § 1 Krio, zgodnie z którą, władza rodzicielska przysługuje obojgu rodzicom (od tej zasady istnieją wyjątki). Władza rodzicielska obejmuje w szczególności: obowiązek i prawo do wykonywania pieczy nad osobą dziecka oraz prawo wychowywania dziecka, zarząd majątkiem dziecka i reprezentowanie dziecka. Władza rodzicielska z zasady powstaje z mocy ustawy z chwilą narodzin dziecka. Władza rodzicielska jest wykonywana w interesie dziecka, a więc dobro dziecka stanowi nadrzędne wskazanie, które rozstrzyga o treści, jak też sposobie wykonywania władzy rodzicielskiej.
Rodzice mogą zostać ograniczeni lub pozbawieni władzy rodzicielskiej nad dzieckiem nie tylko po ustaniu małżeństwa, ale również w trakcie jego trwania. Władza rodzicielska może zostać ograniczona zarówno jednemu jak i obojgu rodzicom, odnosi się to również do pozbawienia władzy rodzicielskiej.

Władza rodzicielska - prawa i obowiązki rodziców wobec dziecka

Dziecko pozostaje pod władzą rodzicielską, ponieważ nie jest zdolne do samodzielnego prowadzenia swoich spraw. Z tego względu wymaga pomocy i ochrony ze strony osób dorosłych. Do tego zobowiązani są przede wszystkim rodzice, którym przysługuje władza rodzicielska. Ma ona służyć dobru dziecka oraz interesowi społecznemu, a nie dla korzyści rodziców. Władza rodzicielska to prawa i obowiązki rodziców względem dziecka i jego majątku.

 

Co się składa na władzę rodzicielską?

Na władzę rodzicielską składają się trzy atrybuty:

• piecza nad osobą dziecka;

• przedstawicielstwo;

• zarząd majątkiem dziecka.

 

Czym jest piecza nad osobą dziecka?

Piecza nad osobą dziecka to roztaczanie stałej opieki i troski o dziecko; zapewnienie dziecku podstaw egzystencji. Chodzi tu o obowiązek i prawo wychowania dziecka. Istotne jest wychowanie fizyczne i duchowe. Na wychowanie fizyczne składa się: troska o sprawność dziecka, o jego życie i zdrowie itp. Wychowanie duchowe to utrwalenie reguł moralności, wyrabianie dyscypliny i obowiązków w stosunku do społeczeństwa itp. Ściśle z pojęciem wychowania dziecka wiąże się kierowanie nim, tzn. "prowadzenie przez życie".

Pojawia się w związku z tym pytanie, czy rodzice mają prawo stosowania środków przymusu (np. tzw. "klapsów") względem "niegrzecznego" dziecka? Prawo dozwala zarówno na stosowanie środków przymusu, jak i karcenie dzieci pod jednym warunkiem - nie może to spowodować uszczerbku na zdrowiu fizycznym i rozwoju dziecka.

Rodzice, którzy nadużywają władzy rodzicielskiej mogą zostać jej pozbawieni albo ich władza może zostać ograniczona.

Może się zdarzyć, że dziecko zostanie zatrzymane przez osobę do tego nieuprawnioną (np. babcię). Wówczas każde z rodziców może się zwrócić do sądu opiekuńczego o odebranie dziecka.

 

Na czym polega reprezentacja dziecka?

Rodzice są przedstawicielami ustaw owymi dziecka pozostającego pod ich władzą rodzicielską. Jeżeli dziecko znajduje się pod władzą rodzicielską obojga rodziców, każde z nich może działać samodzielnie jako przedstawiciel ustawowy dziecka. Reprezentacja dziecka dotyczy zarówno spraw majątkowych dziecka, jak i jego spraw osobistych. Sprawy majątkowe to np. zarząd majątkiem dziecka. Sprawy osobiste to np. udzielenie zgody na przeprowadzenie zabiegu operacyjnego.

---