Ekspresjonizm-cechy:Poznanie jest możliwe tylko przez intuicję i estetykę.Rzeczywistość ma strukturę dualistyczną,jako przeciwstawienie ducha i materii,dobra i zła,wolności i determinizmu,historycznej zmienności i ponadczasowej natury ludzkiej.Różni się zasadniczo od symbolizmu i impresjonizmu,naturalizmu-ponieważ pochwalał aktywizm-czynne działanie.Poszukuje prawd absolutnych,uniwersalnych.Sztuka-Wyrazem przeżyć wewnętrznych artysty.Uczucia i przeżycia-głównym elementem sztuki.Sztuka otwarta na metafizykę;Formy kontrastowe i dynamiczne;Indywidualizacja języka.Niemcy:subiektywizm,spontaniczne wyrażenie przeżyć wewn.Krytyka współczesnej cywilizacji,tendencje mistyczne,karykatura,groteska,posługiwanie się brutalnymi kontrastami,indywidualizm,intuicjonizm,antyestetyzm,nawiązanie do sztuki pierwotnej,dziecięcej,ludowej,fowizmu,średn.rzeźby.
UGRUPOWANIA:Most05-13-Ernst,Kirchner,Heckel,Schmidt-Rottluff,Bleyll(inspiracja w sztuce średn.prymitywizmie,podporządkowanie się przeżyciu,alogiczność).Błękitny jeździec-11-14 Mark,Kandinsky,Munter.(bezprzedmiotowość,inspiracja dziecięcą szt.prymitywizm.)
Henryk Wölfflin Podwójne korzenie stylu: linearyzm i malarskość z których wywodzą się opozycje:płaszczyzna głębia;forma zamknięta otwarta;wielość jedność;jasność ciemność;linearyzm i malarskość istnieją obiektywnie, natomiast źródła tych stylów tkwią w człowieku, są wyrazem jego widzenia świata, oraz kategorią myślenia
Fritz Strich ludzkośc jest świadoma nieuchronności śmierci i pragną wieczności. Pragnienie to obejmuje dwie kategorie myślenia : skończoność nieskończoność które są ideami kultury i sztuki.Tutaj występują opozycje:klasycyzm romantyzm;spokój ruch;jasność ciemność;
wilhelm Worringer Cechą sztuki ma być opozycyjność oparta na przesłankach historycznych - historia sztuki powstaje stopniowo od sztuki abstrakcyjnej do naturalistycznej.
Przesłankach psychologicznych- sztuka wynika z woli a nie z umiejętności artystycznych. Każdy może być artystą. Przesłankach światopoglądowych - sztuka abstrakcyjna pochodzi z chęci uporządkowania chaosu, natomiast sztuka naturalistyczna ze zgody na świat i włączenia się w niego- stąd pochodzi naturalizm i styl. Kategorią myślenia jest opozycyjność- dualizm;Nastawienie na historyczna prawdę a nie na rzeczywistość.
Wasil Kandinsky Sztuka rozwija się od realizmu do abstrakcjonizmu
Poglądy są w ciągłym rozwoju dla tego mogą one być sprzeczne.Opozycyjne myślenie:materia duch;forma treś;spoczynek ruch;ciemność język;uczucie rozum;subiektywizm obiektywizm;Nie ma znaczenia jakiej formy użyje artysta -realizm jest abstrakcją;Ważna jest nauka;Prawdziwa sztuka powstaje z konieczności wyrażenia siebie, epoki i sztuki.;Sztuka jest absolutna i obiektywna;Sztuka jest wytłumaczalna, jeżeli każdy jej element jest zracjonalizowany;Malarstwo dzieli się na:;Impresję - przeważa wrażenie z zewnątrz;Improwizację - pochodzi z podświadomości;Kompozycję - rezultat świadomego działania artysty;Forma jest tym co materialne, subiektywne i zewnętrzne;Zawartość jest tym co duchowe, obiektywne wewnętrzne;Wyróżnia się trzy etapy w rozwoju sztuki :Początkowa - wyrosła z nastawienia praktycznego, była realistyczna.
Rozwojowa - przewagę zdobywa pierwiastek duchowy nad praktycznym -naturalistyczna sztuka;Celem sztuki jest „ czysta sztuka”Natura nie należy do dzieła sztuki. K.Edischmid;duch - materia to podstawowa opozycja, która się przenikapozostałe opozycje się wyłączają;impresjonizm-ekspresjonizm;myślenie-czucie;wielość -jedność;analiza-synteza;psychologizm-wizyjność;indywiduum -człowiek.
CZASOPISMA:Der Sturm10-32-Walden,Die Aktion11-32-Pfemfert.
EKSPRESJONIZM POLSKI:sztuka dla szuki,ważne:treść,forma,formuła,połączenie schematyzmu i malarskości.Czasopismo Zdrój17-22-Hulewicz,Stur,Bederski,Zamoyski,Kubiccy,Kosidowski.GRUPY
: Bunt18-wraz z upadkiem zdroju-22r.Grupa Presens-26-30.wyłania się Aero-artyści rewolucyjni-Brzękowski,Przyboś,Starzewski.Grupa Rytm-22-32.”My”-19-Hulewicz;”Confiteor”1899-Przybyszewski;Ekspresjonizm.Słowacki i genesis z ducha-18.
Artykuły programowe Stura:”Czego chcemy”-20,”Cykl rozmyślań człowieka na przełomie 1920-21”.TEORIA PRZYBYSZEWSKIEGO: Antyteza ducha i materii - to podstawowa opozycja,sztuka-zwierciadło duszy,sztuka jest obca rzeczywistości,jest subiektywna,odrzucenie natury,ekspresj-impresj.HULEWICZA: Nawiązuje do teorii Przybyszewskiego z kilkoma różnicami.Obok opozycji treść-fotma, stawia formuła-forma. Forma jest czymś dobrym ,koniecznym dla ducha. formuła zaś tym co go krępuje.Społeczeństwo-indywiduum;Obiektywizm-subiektywizm. Ostatecznie rezygnuje z opozycji na rzecz harmonii;Forma jest przed treścią, z niej rodzi się duch
Sztuka jest wyrazem istoty, ducha, pomija to, co przypadkowe;Prawdziwa sztuka odtwarza ruch;okultyzm i mistycyzm.STUR: Reprezentuje ekspresjonizm czysty - o czystej orientacji etycznej i społeczno-utopijnej.Ekspresjonizm ma scalać i inspirować dążenia do nowej literatury.Ekspresjonizm jest dalszym ciągiem romantyzmu (Czego chcemy”1920)Konieczność wyrażania epoki przez sztukę;Dusza jest zjawiskiem wielopłaszczyznowym, czyli bytem wewnętrznie sprzecznym.Głównym postulatem jest harmonia. Naczelną zasadą jest prawda.W sztuce potrzebna jest dusza, treść, ciało i forma.Utwór musi być zrozumiały dla czytelnika;Stur pragnie piękna tożsamego z prawdą a niebędącego w opozycji Materia -duch.
FUTURYZM WŁOSKI: 1910-„Manifest techniczny literatury futurystycznej”;1914-„Manifesti del futurismo”;1915-„Manifest teatralny”, „Wojna jedyną higieną świata”;1924-„Futuryzm a Faszyzm”;1920-„Manifest malarzy futurystycznych” Boccioni;1913 Luigi Russolo -wzywa do stworzenia nowej muzyki „sztuki hałasu” wynalazł 23 instrumenty futurystyczne;1913-„Słowa na wolności i wyobraźnia bez granic”;1912-„Policzek powszechnemu gustowi”,ManifestKulturyFuturystycznej”.Govani;Soffici;Papini;Folgore;De Maria.CZASOPISMA:La voce1908-16-Prezzini,La Cerba,Poesia-Marinetti-05-09.PORÓWNANIE:Futuryzm włoski: Przezwyciężenie kultury;Pogarda dla kultu przeszłości, ale nieodrzucenie jej;Wolne obrazy;Nowa uczuciowość;Oryginalność;Ironia;Sztuczna wesołość;Duch walki;Patriotyzm;Antyreligijność;Amoralizm;Sexualna swoboda.Futuryzm Marinettiego:Profetyzm;Optymizm;Humanitarny imperializm;Militaryzm;Szowinizm
Pogarda dla kobiet;Moralizm;Germanizm;Brak podstaw teoretycznych;Język pozarozumowy;Hasło MMM
Odizolowanie od przeszłości;
EGOFUT:CZASOP.Piterurgskij głasztaj”-1912-1914/„Oczarowanyj strannik”-1913-1916/„Graniota”-1914 Iskusstwo Komuny-1918-zalążek późniejszego LEF-u.MANIFESTY: „Prolog egofuturyzmu” 1911;„Program akademii egopoezji” 1913.PRZEDSTAWICIELE:I.Siewierianin,W.G.Szerszeniewicz,R.Iwniew.CECHY:Postrzeganie świata przez intuicję, Pryzmat własnego „ja”;Nawiązania do symbolistów;Poezja to wysławienie egoizmu;Odrzucenie Kubo-futurystycznej rezygnacji z wszelkiej treści.Zaimek „ja” pisane wielką literą- skrajny indywidualizm;Intuicja głównym fundamentem sztuki-intuicjonizm.
Eksperymenty ze słowem;Neologizacja języka;Motywy dekadenckie;Luźno związany z założeniami;Marinettiego.GRUPA Hilea, założona w Moskwie 1911: (m.in. D.D. Burluk;W.Chlebnikow;A.J. Kruczonych;W.W. Majakowski.
KUBOFjut-cechy: Urbanizm;Prymitywizm;Anarchizm;Antyestetyzm;Deformacja;Rozbijanie tradycyjnych miar wersyfikacyjnych;Brutalnoś;Poezja gazetowa;Publikacje. PRZEDSTAWICIELE:A.Kruczonych;W.Majakowski ;W.Chlebnikow ;Lifszyc ;J.Guto;Burlukowie. PUBLIKACJE: manifesty : „Sadzawka sędziów”-1909,1913 Burluk,Kruczonych.;
„Policzek powszechnemu smakowi”-1912-Chlebnikow,Majakowski,Kruczonych.;
„Zdechły księżyc” 1913. Grupa 41 stopni (1917 -1920) ZAUM-Jjezyk pozarozum.grupa poetycka założona przez Kruczynocha w Tyflisie-gruzja, zakładali koncepcję „słów na wolności”Zdaniewicz,Tierientjew,Kiriłł.GrupaCentryfuga(13)Bobrow,Asiejew,Pasternak,Iwniew,
FUTURYZM POLSKI:warszawa-Stern,Wat. Anatol Stern , Aleksander Wat -1918-„Ulotka”/1920-„Gga” -almanach poezji/1921-„Jednodniówka futurystów”/1922„Nuż w brzuchu”;1921-22„Nowa sztuka”- czasopismo redagowane przez Anatola Sterna przy współpracy T.Peipera;1921 -„Do narodu polskiego” -manifest w sprawie natychmiastowej futuryzacji życia-Bruno Jasieński.;1921- „Hymn do maszyny mojego ciała” T.Czyżewski;Kraków:Jasieński,Młodożeniec,Witkacy,Czyżewski,Pronaszkowie,Zamoyski.
„Katarynka”1920,od 21 „Gałka Muszkatułowa”.MANIFESTY:Do Narodu Polskiego.
Manifest w sprawie natychmiastowej futuryzacji życia” Jasieński
Manifest w sprawie krytyki artystycznej -Jasieński 1921,
Manifest w sprawie ortografii fonetycznej -jasieński 1921,
Manifest w sprawie poezji futurystycznej : Jasieński 1921, Prymityw , Gga, O zielonym oku - o swoim malarstwie, autokrytyka, autoreklama,POSTULATY:pochwała wszelkich bytów materialnych, od gwoździ do
gwiazd;pisownia fonetyczna, konstrukcje onomatopeiczne;sztuka jest degeneracją stereotypów;sztuka musi być ludzka,;masowa, demokratyczna powszechna;zastąpienie ortografii rytmem i rymem;futuryzm był stylem życia;artyści na ulice, każdy może być artystą, artysta to przedstawiciel narodu;technika jest sztuką, maszyna jest dziełem sztuki;hasła: maszyna, demokracja, tłum;porzucenie tradycji , przyzwyczajeń;cywilizacja, kultura na śmietnik -wybieramy prostotę ,ordynarność, wesołość, śmiech
sztuka jest nietrwała, ma wartość 24 h;wolność sexualna, równouprawnienie w stosunkach erotycznych;wartość książki to format i druk, a nie treść;pochwała osiągnięć techniki;odwołanie do folkloruPorzucenie zasad ortografii i gramatyki;próba naśladowania fal radiowych np. Młodożeniec: „Radio romans”;brak zdań;powrót do ludowości;prymitywizm.
DADAIZM:powst.w 16-19 Zurychu wraz z Cabaretem Voltaire.PRZEDSTAWICIELE:Ball,braciaJanco,Tzara,Arp,Richter,Huelsenbeck,Serner.
CZASOP:Der Zeltweg-19-Tzara.Trójjęzyczny kabaret Voltaire-16-Ball.Dada-17-20.MANIFESTY:Dada-18-Tzara.UTWORY:Poematy i rysunki dziewczyny ur.bez matki,
Atleta uroczystości pogrzebowych-16-F.Picabia. „25 wierszy”18 i
Pierwsza przygoda pana Antypiryna-16-Tzara,
Fantastyczne modlitwy-16-Haulsenbeck
NIEMCY:Haulsenbeck,Baader.Hausman,Helsfelde.KlubDADA-Haulsenbeck-18-Manifest dadaistyczny.Książka”Na przód Dada.Historia dadaizmu”-Hausenbecka-20r.CZASOP:”Die Action”,Noe Jungend-16-Hesfelde;”Freie strasse” 15-18-Jung i Haulsenbeck; Der Dada-19-20
NowyYork-Stieglitz Zakłada Grupę Foto Sezession(Davis,Hartley,Schamberg,Russel)CZASOP:Camera Work-03-17;”291”-15-16 -stieglitz. The Rogue-15-Norton, The Riddefield-Gazock-15-Ray.Rongwrong-17. The Blind Man-17-Duchamp, Wood,Roche;F.Picabia-pismo „391”-17-24;Ray(zdjęcia wykonane bez użycia aparatu fotograficznego)
Hanower-przedstaw.Schwitters,czasom.Merz-23(merz bilder-konstrukcje wykonane z tego co mamy pod ręką;merzbau-kolumny)
Kolonia-18przedst:Max Ernst(wynalazca frottazu-odbijania),Johannes Baargeld,Hans Arp,czasopisma:”Der Ventilator”Baalgerda, „Schammade”-20-Ernst i Arp.
Paryż(koniec 22)przedst:Aragon,Soulpault,Breton,Rimbemont-Dessaignes,Eluard,Appolinare,CZASOPISMA:”Literature”19-24Aragon,Breton,Soulpault;”Bulletin Dada”20,Tzara;Picabii”391”,”Sic”Birota;”Nord-Sud”Reverdy'ego, „Proverbe”Eluard.
NADREAL:1919-„Pola magnetyczne”Breton, Soulpault-zapis automatyczny (tworzenie swobodnych przypadkowych ciągów zdan przy zachowaniu tradycyjnych składni. Z jednej strony pomaga poznac nieograniczone pole wyobrazni a z drugiej w poznaniu nowej energii slowa-termin stworzyl Apollinare w „La literature:19-24.
SURREALIZM:czysty automatyzm psychiczny,który ma służyć do wyrazania bądź w pismie bądź w slowie bądź innym sposobem rzeczywistego funkcjonowania mysli.dyktowanie mysli wolne od wszelkiej kontroli umysłu, poza wszelkimi wzgledami estetycznymi czy moralnymi. S.opiera się na wierze w nadrzedna rzeczywistość pewnych form skojarzeniowych dotąd zaniedbywanych, we wszechpotęgę marzenia, w bezinteresowna gre mysli. Dąży do ostatecznego zniszczenia wszelkich innych mechanizmów psychicznych i zajęcia ich miejsca w rozwiązywaniu podstawowych zagadnień życia
CZASOPISMA::La Revolution surrealiste”24-29(Peret, Naville od nr 4 Breton)”Surrealizm w służbie rewolucji”30-33, “Monitour”33-38(Skira),”VVV”Breton Duchamp, Ernst.DZIAŁACZE:Breton, Eluard, Vitrak,Soulpault,peret,Morise,Nortt.Manifesty:Breton 1924,1925,1929,1930,1942,1953.Postulaty:uwolnic jezyk od funkcji uzytkowej, jezyk ma być zbiorem znakow , systemem związanym z zaszyfrowana natura i człowiekiem, to co odroznia poezje od prozy to metafora, wolna wyobraznie, epoka snu. Surrealiści przejeli z praktyk dadaizmu:smak skandalu, antymieszcznizm, antyklerykalizm,bezpośredniość odwolan do odbiorcy, w dadaizmie jezyk jest zbiorem konwencji w nadreal.tylko poprzez jezyk odkrywamy podświadomość, stereotypowość i konwencjonalnisc jezyka to przeszkoda wypowiedzi.
FORMIZM(17-22)działało w Krakowie, zainteresowania kubizmem,orfizmem,futuryzmem,ekspresjonizmem i dadaizmem.tonUgrupowaniu.NadawaliPlastycy bracia:Pronaszkowie,Zamoyski,Rynkowski,Niesiołowski,Winkler,Gotlib,Husarski.Działacze:założyciel:Leon Chwistek(strefizm,podzial obrazu na strefy)Witkiewicz,Jankowski,MłodożeniecPismo;”Formiści”(17-22)red.Czyżewski,Chwistekpotem Winkler Manifesty:T.Czyżewski „Od maszyny do zwierzat”,”Pogrzeb romantyzmu-uwiąd starczy symbolizmu-śmierć programizmu”21;Chwistek-teksty-18”Wielość rzeczywistości”21”wielość rzeczywistości w sztuce” dzieje formizmu konczy wypowiedz Chwistka”Tytus Czyżewski a kryzys formizmu”22.Zalozenia:Bunt przeciw tradycji Młodej Polski, obraz i rzezba swietnie skonstruowane pod wzgedem plastycznym, nieliczy się tresc tylko forma, fascynacja współczesnym swiatem cywilizacja, maszyna,zerwanie z konwencjonalnym sposobem przedstawiania,ich zadaniem było wstrzasniecie widza i go zbulwersowac w poezji zbliżeni dofuturystow.
Literatura:-a)forma(kompozycja,styl,koloryt,rytm,rym)b)tresc(odwzorowywanie rzeczywistość) Chwistek wyróżnił 4 typy rzeczywistaosci(podstawowa teoria formizmu)-/1.rzeczy(prymitywizm naturalizm)/2.fizykalna(realizm,materializm)/3.wrazen(impresjonizm)/4.wyobrazen(futuryzm)
Kapiści(Pankiewicz)starali się wydrzeć starym mistrzom tajemnice tworzenia, martwa natura,jej kult,sprawdzian dla artysty,kolor na plotnie powstaje przez kontrast,zrównoważenie kompozycyjne,chcieli zbudowac pomost miedzy tradycja a współczesności