1. Jakie funkcje spełniają organizacje międzynarodowe?

Organizacje międzynarodowe definiuje się zazwyczaj w znaczeniu przedmiotowym, nawiązując do jednego z tradycyjnych, socjologicznych ujęć organizacji społecznej jako grupy celowej, zrzeszenia zmierzającego do realizacji postawionych przed sobą zadań w sposób zorganizowany. Za organizację międzynarodową uznaje się zwykle celowy wielostronny związek państw, który nie tylko jest odpowiednio zorganizowany, ale i właściwie zinstytucjonalizowany.

Podstawę prawną organizacji stanowi statut (czasem noszący nazwę konstytucji). Uznaje się, że organizacje międzynarodowe funkcjonują wg trzech typów funkcji:

1. funkcje regulacyjne,

• polegające na ustanawianiu norm i wzorców o charakterze moralnym, politycznym, prawnym, mających odpowiednio kształtować postępowanie uczestników stosunków międzynarodowych;

2. funkcje kontrolne

• polegające na ustalaniu stanu faktycznego oraz na konfrontowaniu go z treścią norm i wzorców w celu przystosowania do nich postępowania uczestników stosunków międzynarodowych;

• funkcja kontrolna (nadzoru) traktowana jest jako "...instrument promowania polityki gospodarczej w krajach członkowskich, która prowadzi do trwałego wzrostu gospodarczego i poprawia globalny dobrobyt".

3. funkcje operacyjne polegające na bezpośrednim świadczeniu przez organizację różnych usług na podstawie jej własnych decyzji, za pomocą jej zasobów.

2. W jakich grupach najczęściej ujmowane są międzynarodowe obroty usługowe w statystykach Międzynarodowego Funduszu walutowego?

Międzynarodowe obroty usługowe w statystykach Międzynarodowego Funduszu Walutowego ujmowane są w bilansie cząstkowym jako element Bilansu Obrotów Bieżących.

Bilans obrotów bieżących danego kraju, obejmuje wszelkie jego płatności związane z międzynarodową wymianą towarów i usług oraz koszty obsługi kapitału zagranicznego.

3) Co oznacza polityka substytucji importu

- jest to odmiana polityki handlowej inaczej tez zwana polityka antyimportowa.

Przy realizacji polityki substytucji importu naczelnym zadaniem państwa jest podjecie odpowiednich działań na rzecz ochrony rynku krajowego oraz produkcji krajowej.

Substytucja importu jest najważniejszą strategią protekcjonizmu występującego w wymianie międzynarodowej. Substytucja importu jest celowym działaniem, które ma na celu przeniesienie pewnej części dóbr oraz usług importowanych na rzecz eksportu. Występuje to poprzez zastąpienie importu dóbr konsumpcyjnych dobrami produkowanymi w kraju. Taki cel osiągany jest w gospodarce danego kraju poprzez ustalanie środków protekcjonistycznych, jakimi między innymi są kwot oraz taryfy celne. Innym sposobem substytucji importu jest nakłanianie społeczeństwa do kupna dóbr krajowych oraz ich lansowanie.

Środki protekcjonizmu służą do poprawiania konkurencji w określonych gałęziach przemysłu wewnątrz danego kraju - blokując konkurencję z zewnątrz. Substytucja importu pozwala na rozwój nowych oraz wzmocnienie konkurencji istniejących gałęzi wewnątrz kraju. By te gałęzie mogły się rozwijać wprowadza się subsydia oraz zmiany w przepisach prawnych, które chronią interesy krajowych przedsiębiorców, a blokują interesy zagranicznych inwestorów. W dobie globalizacji oraz przynależności do różnych organizacji międzynarodowych niejednokrotnie takie działania są zakazywane. Substytucja importu musi być stale kontrolowana oraz ostrożnie stosowana. Jest to niebezpieczne narządzie polityki wymiany międzynarodowej, której zachwianie może prowadzić do pobudzania i ochrony nieefektywnych sektorów gospodarki oraz korupcji.

4) Ocenić korzyści handlu zagranicznego na podstawie kosztów komparatywnych

Handel między dwoma krajami jest korzystny, jeśli każdy z nich eksportuje dobro w produkcji, którego ma przewagę komparatywną. Kraj osiąga przewagę komparatywna w produkcji jakiegoś dobra, jeśli koszt alternatywny jego produkcji w przeliczeniu na inne dobra jest niższy w tym kraju niż w innych krajach.

Efektywnościowa rola handlu zagranicznego polega na zmianie struktury produkcji gospodarki narodowej w takim kierunku, aby kraj wytwarzał te produkty, do których wytwarzania ma najlepsze warunki, a pozostałe produkty sprowadzał z zagranicy.

Korzyściami z wymiany są:

• lepsze wykorzystanie posiadanych zasobów,

• rozszerzenie rynków zbytu,

obniżenie kosztów poprzez zwiększenie skali produkcji.

7. Wyjaśnić dystrybucyjne efekty handlu zagranicznego (term of trade, korzyści eksporterów, straty firm konkurujących z importem)

Terms of trade (ToT) prezentuje relacje zmian cen uzyskiwanych w eksporcie a cen płaconych w imporcie. Wskaźnik ten interpretuje się następująco:

• jeśli ToT wzrasta powyżej 1 - oznacza to, że ceny produktów eksportowanych rosły szybciej niż ceny dóbr z importu, tym samym bilans handlowy kształtuje się korzystnie;

• jeśli ToT spada poniżej 1 - oznacza to, że ceny produktów importowanych rosły szybciej niż ceny dóbr eksportowanych, tym samym bilans handlowy pogarsza się. Tak więc oczywistym jest, że dla gospodarki narodowej korzystne jest wysokie terms of trade, gwarantujące korzystny bilans wymiany handlowej z zagranicą. To z kolei przyczynia się do poprawy sytuacji materialnej społeczeństwa.

Występują dwa rodzaje terms of trade (które mogą być ustalane zarówno przy stałej jak i zmiennej strukturze rzeczowej handlu międzynarodowego):

• cenowe terms of trade - jest to stosunek zmian cen dewizowych w eksporcie do zmiany cen dewizowych w imporcie,

• czynnikowe terms of trade.

Stosując bariery celne w imporcie państwo może wpłynąć na poprawienie warunków wymiany. Wysoka wartość importu powodująca niekorzystne warunki terms of trade oznacza to, że społeczeństwo musi eksportować coraz więcej swoich produktów, by utrzymać tę samą ilość importowanych wyrobów. Analogicznie korzystniej dla kraju jest poprawić warunki wymiany i osłabić import poprzez zastosowanie różnych barier celnych. Zasady kształtowania warunków wymiany są także elementem teorii państwa dobrobytu. Posługuje się ona koncepcją tzw. optymalnej taryfy celnej. Zgodnie z tymi poglądami odpowiednie sterowanie taryfami w imporcie przynosi większe korzyści dla gospodarki aniżeli liberalizacja handlu i swobodna wymiana z zagranicą.

Instrumenty taryf celnych ograniczających import są wykorzystywane w szczególności przez państwa rozwijające się. Ze względu na ich pozycję zależy im na korzystnych warunkach wymiany oraz na ochronie własnego, rozwijającego się przemysłu oraz rynku artykułów rolno-spożywczych i surowców. Jeśli ceny tych produktów zaczęłyby szybko rosnąć, terms of trade pogorszyłyby się. Stosowanie narzędzi protekcjonistycznych może zatrzymać takie niekorzystne procesy. Oczywiście ochrona pewnych gałęzi gospodarki może sięgać poza sferę handlu międzynarodowego.

8. Określić działania protekcjonistyczne, ich rodzaje, sposoby sterowania i skutki

Przez protekcjonalizm handlowy rozumie się najczęściej wszelkie działania na rynku o charakterze interwencyjnym, czyli chroniące krajowych producentów przed konkurencją z zagranicy, a także wspierające wewnętrzną produkcję i eksport. Działania protekcjonistyczne przybierają na sile w okresie zastoju i kryzysu w gospodarce narodowej. W sytuacji wzrostu gospodarczego państwo jest nastawione raczej na liberalizację handlu i znoszenie ograniczeń w imporcie. Jednym z celów podejmowania działań protekcjonistycznych jest chęć poprawy terms of trade, czyli warunków wymiany. W celu zastosowania założeń protekcjonizmu, rząd wykorzystuje do tego odpowiednie narzędzia, do których zaliczamy m.in.:

• cła - jest opłatą pobieraną na rzecz państwa od produktów przekraczających granicę (w przeważającej większości od dóbr zagranicznych wwożonych do kraju - poprzez powiększenie ceny produktów z zagranicy zmniejsza się ich konkurencyjność wobec produktów krajowych),

Ze względu na sposób ustalania stawki celnej wyróżnia się następujące rodzaje ceł:

• cło wartościowe - jest uzależnione od wartości wyrobu (np. określony procent od ceny),

• cło specyficzne - jego wartość zależy od jednostki fizycznej wyrobu (np. określona kwota pobierana od konkretnej liczby sztuk towaru lub ciężaru),

• cło kombinowane - powiązanie obu rodzajów cła - w takiej sytuacji pobierane jest wyższe cło (np. 15% wartości ale nie mniej niż 10 zł).

Ze względu na czas obowiązywania cła wyróżnia się następujące rodzaje ceł:

• cło na czas nieograniczony - obowiązuje przez cały czas niezależnie od pory roku,

• cło na czas oznaczony - wprowadzane w celu ochrony własnego rynku w czasie sezonu.

Ze względu na sposób wprowadzania wyróżnia się następujące rodzaje ceł:

• cła autonomiczne - wprowadzane samodzielną decyzją danego państwa, wynikające z jego polityki handlowej,

• cła umowne - wprowadzane na mocy uregulowań umownych, czyli w porozumieniu z inna stroną.

• instrumentami parotaryfowe (kontyngenty lub embarga, które stanowią ograniczenia ilościowe),

• różnego rodzaju utrudnienia pozataryfowe, do tej grupy środków polityki handlowej zalicza się: subsydia eksportowe; opłaty importowe; ustalanie minimalnych cen importowych; zakazy importu, embargo; licencje; ograniczenia dewizowe; zakupy rządowe; kontyngenty ilościowe i wartościowe.

Jednak jak wszystkie procesy gospodarcze, działania związane z protekcjonizmem przynoszą także ujemne skutki. Interwencja państwa w gospodarkę powoduje wzrost cen, zmniejszenie dostępności niektórych towarów, efektywność gospodarcza spada oraz co najważniejsze wpływy do budżetu państwa znacznie się zmniejszają. Tego typu rozwiązania gospodarcze stosowane są głównie w wyniku nacisku wpływowych grup społecznych, którym taki stan rzeczy bardzo odpowiada, gdyż przynosi im korzyści materialne. Zastosowanie takiego stanu, jest bardzo proste i nie przynosi większych komplikacji. Wszelkie koszty ponoszą konsumenci, którzy w każdym społeczeństwie stanowią najliczniejszą grupę, która nie jest dobrze zorganizowana, jest rozproszona, nie posiada dużej siły przebicia. Przeważnie są nieświadomi protekcjonizmu jaki prowadzi państwo na niektóre towary, ani nie są zorientowani jakie koszty muszą płacić w związku z takim działaniem.

Pozytywy jakie towarzyszą zabiegom protekcjonizmu, są podawane przez poszczególne rządy i nie zmieniają się znacznie. Należą do nich:

• ochrona rodzimej gospodarki przed napływem towarów uznanych za strategiczne (produkcja leków, zbrojeniowa, żywnościowa) z zagranicy,

• ochrona rozwijających się przedsiębiorstw,

• zahamowanie bezrobocia,

• zatrzymanie pieniędzy w kraju.

Korzyści natomiast odczuwają przedsiębiorcy większych zakładów pracy, zainteresowani ochroną swoich towarów przed konkurencją z zagranicy. Presja polityczna jaką wywierają właściciele i ich pracownicy, w celu zwiększenia protekcjonizmu, jest znacznie skuteczniejsza ze względu na większe zorganizowanie tych grup. Posiadają oni związki zawodowe, zrzeszenia przedsiębiorców, oraz swoich przedstawicieli w parlamencie.

Pyt 13. Co to jest i jak funkcjonuje rynek walutowy?

Rynek walutowy jest to:

całokształt transakcji wymiany walut wraz z instytucjami wspomagającymi ich przeprowadzania (czyli głównie bankami komercyjnymi) oraz zespół reguł, według których zawierane są transakcje walutowe a także ogół urządzeń i czynności prowadzących do zawierania transakcji

Współczesny rynek walutowy jest przede wszystkim rynkiem typu over-the-counter, czyli rynkiem zdecentralizowanym pod względem technicznym i ekonomicznym.

Jest on w istocie siecią rozrzuconych po świecie i połączonych ze sobą telekomunikacyjnie (telefonami , faksami, radiem, teleksami) czy za pośrednictwem komputerów banków , niektórych nie bankowych instytucji finansowych oraz firm brokerskich.

Specyfika rynku walutowego jako miejsca handlu polega na tym, że chociaż obroty dewizowe są fizycznie przeprowadzone w konkretnych krajach i ośrodkach geograficznych , to jednak międzynarodowy rynek walutowy nie jest sumą rynków narodowych, lecz w istocie jednym wielkim rynkiem pracującym 24 godziny na dobę w skali światowej.

Najważniejsze funkcje makroekonomiczne rynku walutowego można ująć w następujących punktach :

• rynek walutowy umożliwia porównanie krajowych cen towarów , usług i instrumentów finansowych z cenami występującymi w innych krajach;

• rynek walutowy zapewniając porównywalność cen w skali międzynarodowej, przyczynia się do rozwoju handlu zagranicznego poszczególnych krajów ;

• ustalane na rynku walutowym kursy dewizowe są najważniejszą ceną w każdej otwartej gospodarce rynkowej oraz w gospodarce światowej ;

• rynek walutowy umożliwia dokonywanie transferu siły nabywczej między danym krajem i światem zewnętrznym ;

• rynek walutowy wiąże krajowy rynek finansowy z międzynarodowym rynkiem finansowym ;

• rynek walutowy jest jedną z bardzo ważnych instytucji , z pomocą której rządy realizują cele polityki gospodarczej ,a w szczególności polityki pieniężnej oraz polityki kursowej.

• Najważniejsza funkcja rynku walutowego z mikroekonomicznego punktu widzenia polega na dostarczaniu podmiotom finansowym oraz nie finansowym narzędzi ochrony przed rynkiem kursowym oraz narzędzi spekulacji walutowej

Pyt 14. Scharakteryzuj funkcjonowanie systemu stałego kursu walutowego.

W latach 1830-1970 większość państw usiłowała utrzymać stały kurs swej waluty, początkowo w stosunku do złota, a później w stosunku do USD

Z tego względu okres ten w międzynarodowych finansach nazywamy okresem stałego kursu walutowego.

Utrzymywanie stałego kursu możliwe było dzięki specyficznemu mechanizmowi.

Rządy każdego z krajów zobowiązane były do stosownej interwencji na rynku celem utrzymywania ceny swej waluty na zadeklarowanym wcześniej poziomie, zwanym parytetem kursu (par). Ustalały one tzw. dolną i górną granicę kursu. W tym niewielkim przedziale - najczęściej stanowiącym 1- 2 % kursu- mógł się on swobodnie zmieniać.

Jeśli jednak cena waluty „wychodziła” poza obręb ,,korytarza”, konieczna była wówczas interwencja rządu na rynku walutowym. Polegała ona najczęściej na kupnie lub sprzedaży złota lub innych walut ze zgromadzonych uprzednio przez rząd rezerw. Rezerwy te nazywamy rezerwami walutowymi państwa.

Po 1970 roku system stałych kursów walutowych - zwany często systemem Bretton Woods - załamał się.

Wszyscy potentaci ekonomiczni przeszli na tzw. system płynnego kursu walutowego, czyli na kurs zmieniający się tylko i wyłącznie w oparciu o mechanizm dostosowawczy do warunków rynkowych.

Niemniej jednak wiele krajów zwłaszcza słabo rozwiniętych , opiera wymianę na kursie stałym.

System stałych kursów walutowych:

• System stałych kursów walutowych odrzucający ideę sztywnych kursów i zakładający możliwość zmiany kursu w przypadku wystąpienia braku równowagi bilansu płatniczego.

• System stałych kursów z tolerowaną marżą odchyleń , która pozwalana eliminację krótkotrwałych zakłóceń w bilansie płatniczym.

• Stały kurs ze stopniową systematyczną niewielką zmianą parytetu, który jest najbardziej zbliżony do kursu zmiennego, nosi nazwę kursu pełzającego, w warunkach inflacji zapewnia większa swobodę w zakresie polityki gospodarczej.

System stałego kursu walutowego zakłada, że bank centralny jest zaangażowany w utrzymanie kursu rynkowego na względnie stałym poziomie ( na przykład ± 2 %). W sytuacji gdy popyt na zagraniczną walutę przekracza jej podaż w kraju bank centralny interweniuje na rynku walutowym i wykorzystuje swe rezerwy do zwiększenia podaży zagranicznej waluty na rynku krajowym, zaś w sytuacji przeciwnej bank centralny zmuszony jest do interwencji poprzez zakup zagranicznej waluty na rynku za walutę krajową.

23.Specjalne prawa ciągnienia (SDR)

Specjalne prawa ciągnienia (Ang. Special Drawing Rights), SDR, to międzynarodowa jednostka rozrachunkowa, umowna jednostka monetarna, mająca charakter pieniądza bezgotówkowego, czyli istniejącego wyłącznie w postaci zapisów księgowych na bankowych rachunkach depozytowych.

SDR została utworzona w celu stabilizacji międzynarodowego systemu walutowego przez Międzynarodowy Fundusz Walutowy w 1967 roku, używana jest od 1970. Od roku 1974, SDR jako pierwsza waluta na świecie została zdemonetyzowana (przestała mieć swój parytet w złocie).

Jednostkami SDR mogą się posługiwać wyłącznie banki centralne państw oraz niektóre instytucje finansowe w rozrachunkach między nimi. Jednostki SDR zostały wyemitowane dwukrotnie. Po raz pierwszy, w latach 1970-72. W trzech transzach, łącznie 9,4 mld. Drugi raz w latach 1979-81 w sumie 12 mld, również w trzech transzach. Jednostki SDR przyznawane są krajom-członkom MFW proporcjonalnie do ich udziałów wniesionych do MFW. W 1997 roku podjęto uchwałę o potrzebie kolejnej emisji SDR, jednak do chwili obecnej nie została ratyfikowana. Do ratyfikacji potrzebnych jest 85% głosów na Radzie Gubernatorów Międzynarodowego Funduszu Walutowego. Ratyfikację blokują Stany Zjednoczone.

Jednostki SDR służą głównie do regulowania zobowiązań poszczególnych krajów z tytułu bieżących obrotów bilansu płatniczego (m.in. kraje z deficytem bilansu płatniczego dokonują płatności w tej walucie lub przeprowadzają interwencje na rynku walutowym poprzez wymianę SDR-ów na walutę innych krajów, kraje z nadwyżką bilansu płatniczego). Są też wykorzystywane przy porównywaniu kursów walut w rozliczeniach międzynarodowych.

Początkowo wartość jednostki SDR była wyznaczana jako wartość 0,888671 g czystego złota (zwana była czasem „papierowym złotem”), od 1974 roku jest wyznaczana na podstawie koszyka walutowego, składającego się obecnie z euro, japońskiego jena, funta szterlinga i dolara amerykańskiego, w proporcjach zależnych od wagi danej waluty w międzynarodowych transakcjach finansowych.

24. Europejski System Walutowy

Europejski System Walutowy powstał w odpowiedzi na reakcję krajów europejskich, które postanowiły zawężyć pasmo wahań między ich własnymi walutami. Najpierw został stworzony tzw. wąż walutowy, a następnie w wyniku rozwoju systemu międzynarodowych płynnych kursów walutowych postanowiono wprowadzić dalsze regulacje i ustanowiono Europejski System Walutowy (ESW), oparty na stałych kursach walutowych.

Cele ESW:

• stworzenie obszaru stabilności monetarnej, która regulowałaby sytuację gospodarczą i polityczną w ramach Europejskiej Wspólnoty Gospodarczej

• uniknięcie wpływu na gospodarki państw z niską inflacją konkurencyjnych dewaluacji przeprowadzanych przez kraje z wyższą inflacją

• wprowadzenie zewnętrznego czynnika, który dyscyplinowałby związki zawodowe lub wzmacniał wiarygodność polityki antyinflacyjnej w krajach z wysoką inflacją

Najważniejsze dwa elementy ESW to:

• Mechanizm Kursów Walutowych (ERM) mający na celu redukcję wahań między kursami walut krajowych Wspólnoty Europejskiej ( 6 członków UE)

• Mechanizm dostarczania kredytu krajom mającym trudności z bilansem płatniczym (wszystkie państwa członkowskie UE)

Nowa Encyklopedia Powszechna PWN, Warszawa 1996, t. 4, s. 672

http://wiem.onet.pl, hasło: organizacje międzynarodowe, dane aktualne 25.05.2004

---