18. TRANSPORT I KOMUNIKACJA W AZJI
Poszczególne regiony Azji różnią się pomiędzy sobą znacznie w zakresie stopnia rozwoju komunikacji, co uzależnione jest głównie od warunków środowiska przyrodniczego i ogólnego poziomu rozwoju gospodarczego państw.
Dysproporcje dotyczą zwłaszcza transportu kolejowego - obok istniejącego do dziś na wielu obszarach przestarzałego systemu połączeń wąskotorowych (np. w Jordanii), funkcjonuje tu jedna z najszybszych i najnowocześniejszych linii kolejowych świata - japońska superekspresowa magistrala Shinkansen.
Sieć najstarszych azjatyckich linii kolejowych, budowanych w okresie kolonialnym, rozwijała się w powiązaniu z lokalizacją miejsc wydobycia surowców mineralnych oraz główne ośrodków miejsko-przemysłowych. W ten sposób powstały regionalne, odizolowane od siebie systemy kolejowe Chin, Mongolii, Wietnamu, Korei Północnej, Korei Południowej, a także Kolei Transsyberyjskiej oraz Azji Południowo-Wschodniej (Indonezji, Kambodży, Malezji, Myanmaru, Tajlandii, Singapuru), Azji Południowej (Pakistanu, Indii, Bangladeszu) i Południowo-Zachodniej.
Niedorozwój i dezintegracja tego systemu transportu w Azji jest też konsekwencją braku więzów ekonomicznych między istniejącymi tu w przeszłości koloniami, które oddzielały rozległe, trudno dostępne obszary gór, pustyń czy lasów równikowych.
Najdłuższymi sieciami linii kolejowych w Azji dysponują:
Chiny,
Indie
Japonia;
gdy odniesie się ich długość do powierzchni kraju, pierwsze miejsce zajmie Tajwan (12,8 km/ /100 km2), wyprzedzając Japonię (7,2), Singapur (6,5) i Koreę Południową (6,3).
Warto zauważyć, że prawie 1/4 wszystkich państw na kontynencie - z powodu zbyt małego terytorium lub trudnych warunków naturalnych i związanych z tym wysokich kosztów budowy - nie ma w ogóle linii kolejowych; do tej grupy należą m.in.
Afganistan,
Oman,
Jemen,
Laos, Bhutan, Brunei.
Nazwa "pociąg - pocisk" została nadana projektowanym pociągom jeszcze w latach 40. XX wieku.
Dziś pociągi znane są pod nazwą Shinkansen, którą tłumaczy się jako "Nowa magistrala". Same pociągi nazywa się oficjalnie "Super Ekspresami".
Przedrostek shin oznacza w języku japońskim nowy. Jest on także używany do wyróżnienia nowych stacji linii Shinkansen, jak np. w przypadku Stacji Shin-Ōsaka (nie znaczy to jednak, że każda stacja z tym przedrostkiem w nazwie jest stacją kolei Shinkansen - w nazwach nowych stacji na innych liniach także występuje).
Światowy rekord prędkości wynoszący 581,6 km/h (rekord dla pociągu poruszającego się po szynach wynosi 574,8 km/h) należy do pociągu na poduszce magnetycznej Shikansen.
Do najszybszych kolei w Azji i na świecie należy Maglev - tajwańska kolej wysokich prędkości - szybka kolej magnetyczna zdolna do przewozu zarówno pasażerów, jak i towarów. Odcinek szybkiej kolei na Tajwanie łączy Tajpej na północy wyspy i Kaosiung na południu. Trasa oddana została do użytku 5 stycznia 2007 r. i liczy 335,5 km.
Po odcinku poruszają się pociągi Shinkansen typu 700T, osiągające prędkość 300 km/h, dzięki czemu podróż pomiędzy miastami skróciła się z 4,5 godz. do około 90 min.
Transrapid jest produkowany przez Transrapid Intl. GmbH & Co. KG, kooperację Siemensa i ThyssenKrupp. Jest to dotychczas jedna z największych prywatnie sfinansowanych inwestycji transportowych na świecie.
18.1. Transport drogowy Azji
cechują również znaczne różnice poziomu rozwoju. Dotyczy to zarówno gęstości dróg, jak i ich parametrów technicznych w poszczególnych regionach tej części globu.
Obok państw należących pod tym względem do czołówki światowej:
Japonia,
Singapur,
Izrael,
istnieje tu wiele obszarów odznaczających się niedorozwojem sieci drogowej, a nawet jej brakiem:
znaczne obszary Iranu, Półwyspu Arabskiego, zach. Chin, Mongolii, niektóre wyspy Azji Południowo-Wschodniej,
w których jedynym sposobem zapewnienia łączności pozostaje transport juczny.
Najwyższym w całej Azji poziomem rozwoju motoryzacji odznacza się Japonia - na 1 samochód przypada tu zaledwie 1,8 osób.
Zbliżonym wskaźnikiem cechuje się Brunei (1,9 osób), nieco wyższym - Cypr (2,2), Kuwejt (2,8) i Liban (2,9).
Najgorzej pod tym względem przedstawia się sytuacja w:
Myanmarze (685,5 osób na 1 samochód),
Bangladeszu (566,9),
Wietnamie (433,1),
Kambodży (378,1) i Afganistanie (370,1).
Odpowiednikiem Europejskiej Sieci Drogowej (ang.: European Road Network) jest azjatycki Asian Highway Network - Azjatycka Sieć Dróg Głównych.
Niektóre kraje (Rosja, Gruzja, Armenia, Azerbejdżan, Turcja, Kazachstan, Kirgistan, Turkmenistan i Uzbekistan) biorą udział zarówno w programie tras europejskich, jak i tras azjatyckich.
18.2 Transport rzeczny,
na który składa się ponad 1 30 tys. km śródlądowych dróg wodnych zajmuje ważne miejsce w dziedzinie komunikacji. Na szeroką skalę jest on rozwinięty zwłaszcza w:
Chinach, w których istnieje ponad 100 tys. km szlaków wodnych (na wielu odcinkach możliwa jest żegluga statków oceanicznych o wyporności do 10 tys. t).
Spośród rzek wykorzystywanych w celach transportowych pierwszorzędne znaczenie mają:
Jangcy,
Huang he,
Rzeka Perłowa,
Amur,
Kluczową funkcję spełnia też Wielki Kanał.
Spośród pozostałych azjatyckich szlaków wodnych wymienić należy systemy rzeczne Gangesu i Brahmaputry, Tygrysu i Eufratu, a także Mekongu.
W mniejszym stopniu żegludze śródlądowej służą natomiast naturalne i sztuczne zbiorniki wodne.
Wyjątek stanowi Morze Kaspijskie - wykorzystywane m.in. przez Azerbejdżan, Turkmenistan i Iran, którym transportowana jest głównie ropa naftowa, wydobywana ze złóż azerbejdżańskich.
18.3. Transport morski -
zarówno kabotażowy, jak i dalekomorski ma w Azji bogate tradycje; sprzyja temu:
długa i dobrze rozwinięta linia brzegowa kontynentu
oraz duża liczba wysp.
Wśród państw odznaczających się najwyższym poziomem rozwoju żeglugi wymienić należy
Japonię
oraz Chiny (ponad 2 tys. portów, w tym około 100 międzynarodowych).
Do największych na świecie należą porty azjatyckie:
Singapur,
Kóbe,
Chiba,
Szanghaj,
Nagoja,
Jokohama,
Hongkong, Kalkuta, Bombaj, Bangkok, Karaczi, Pusan czy Dumai.
Szereg portów, m.in.:
Ras Tannura (Arabia Saudyjska),
Mina al-Ahmadi (Kuwejt),
port w Dubajju,
jest przystosowanych do obsługiwania największych supertankowców o wyporności przekraczającej 500 tys. ton.
18.4 Transport lotniczy
Azji ma bardzo istotne znaczenie w wielu krajach.
Nad kontynentem krzyżują się ważne szlaki lotnicze łączące Europę z Australią i Oceanią, w związku z czym jest to jedna z najważniejszych przestrzeni powietrznych na świecie.
Do największych międzynarodowych portów lotniczych należą:
Tokio (ok. 80 mln pasażerów)
Seul (ok. 37 mln pasażerów)
Osaka (ok. 35 mln pasażerów)
Hongkong (ok. 30 mln pasażerów)
Bangkok i Singapur (po ok. 26 mln pasażerów).
W przewozach krajowych przodują Chiny, wyprzedzając Indie i Indonezję.
Rozwój transportu lotniczego związany jest w dużej mierze z obsługą ruchu turystycznego i przewozami czarterowymi, zwłaszcza w takich państwach, jak:
Turcja
Indie
Tajlandia
Indonezja, Malezja.
18.5. Transport rurociągowy
Za pomocą rurociągów, głównie w Azji Południowo-Zachodniej transportuje się znaczną część dóbr (ropa naftowa, gaz ziemny i produkty naftowe). Rurociągi obsługują pola roponośne i rafinerie państw Zatoki Perskiej, Morza Śródziemnego i Morza Czerwonego.
Typową cechą krajów Azji jest niski poziom rozwoju łączności, co wynika z ilości mieszkańców przypadających na 1 telefoniczny numer abonencki.
Najbardziej niekorzystna jest sytuacja w Kambodży (na 1 numer abonencki przypada aż 1 400 osób), podobnie jest w Afganistanie (ok. 850 osób na 1 numer abonencki), Bangladeszu, Myanmarze, Bhutanie, Nepalu i Laosie.
Najwyższy wskaźnik łączności mają:
Japonia (2 mieszkańców na 1 telefoniczny numer abonencki),
Singapur i Cypr (po ok. 2),
Izrael (po 2,2),
Tajwan (2,3),
Korea Południowa (2,6).
Geografia ekonomiczna - Wyższa Szkoła Ekonomii i Innowacji
63