ŹRÓDŁA PRAWA - Rozdz. III Konstytucji

• odnosi się do prawa jako formy działalności prawotwórczej organów państwa (źródła prawa w znaczeniu formalnym)

Cechy charakterystyczne regulacji systemu źródeł prawa w Konstytucji RP:

1. całościowa regulacja w osobnym rozdziale

2. hierarchiczna budowa

• Konstytucja i ustawy - pozycja nadrzędna

• wykluczenie kompetencji organów władzy wykonawczej do stanowienia jakichkolwiek aktów normatywnych
  o randze ustawy (WYJĄTEK! art.234)

3. uwzględnienie w systemie źródeł prawa miejsca umów międzynarodowych

4. rozróżnienie przepisów prawa :

• powszechnie obowiązujących

wiążą wszystkich - zarówno podmioty państwowe (organy, instytucje, funkcjonariuszy, itd.), jak również obywateli i wszystkie znajdujące się pod jurysdykcją RP osoby oraz podmioty prawne

• o charakterze wewnętrznym

obowiązują tylko jednostki organizacyjne podległe organowi wydającemu te akty

5. zamknięcie systemu źródeł prawa
   w odniesieniu do prawa
   o powszechnie obowiązującym charakterze

zamknięcie w aspekcie przedmiotowym

• Konstytucja w sposób wyczerpujący (enumeratywny) wylicza formy aktów,
  w jakich mogą być zawierane normy
  o powszechnie obowiązującym charakterze

• Ustawy zwykłe nie mogą tego katalogu rozszerzać, i nie mogą przewidywać dodatkowych, nieznanych Konstytucji aktów prawa powszechnie obowiązującego

Katalog źródeł prawa powszechnie obowiązującego:

Art. 87

1. Konstytucja

2. ustawy

3. ratyfikowane umowy międzynarodowe

4. rozporządzenia

5. akty prawa miejscowego

6. rozporządzenia z mocą ustawy Prezydenta - art. 234

7. ustawy konstytucyjne - art.235

8. przepisy stanowione przez organizację międzynarodową, do której należy Polska, jeżeli umowa międzynarodowa konstytuująca tę organizację przewiduje taką skuteczność (art. 91 ust.3 - „wtórne prawo wspólnotowe” UE)

9. układy zbiorowe pracy - art. 59 ust.2

zamknięcie w aspekcie podmiotowym

• Konstytucja wymieniła w sposób wyczerpujący katalog organów upoważnionych do stanowienia prawa powszechnie obowiązującego

Akty prawa wewnętrznego

• otwarcie systemu prawa obowiązującego wewnętrznie
  (podmiotowe i przedmiotowe)

Wyrok TK z 1 grudnia 1998 (K 21/98)

„system aktów prawa wewnętrznego ma - w przeciwieństwie do systemu aktów będących źródłami prawa powszechnie obowiązującego - charakter systemu otwartego (...)”

art. 93 ust. 1 wymienia następujące akty prawa wewnętrznego:

1. uchwały Rady Ministrów

2. zarządzenia Prezesa Rady Ministrów

3. zarządzenia ministrów

Każdy akt prawa wewnętrznego musi odpowiadać następującym wymaganiom:

1. może być adresowany tylko do jednostek organizacyjnie podległych organowi wydającemu ten akt

2. może obowiązywać tylko te jednostki, a nie może działać ”na zewnątrz”, nie może być podstawą decyzji wobec obywateli, osób prawnych i innych podmiotów

3. może być wydany tylko na podstawie ustawy, która musi określać ogólną kompetencję danego organu do wydawania aktów prawa wewnętrznego /wyjątek: uchwały RM/

USTAWA

1. akt parlamentu

2. o charakterze normatywnym

3. zajmujący najwyższe miejsce
   w systemie źródeł prawa krajowego (podporządkowany jednak Konstytucji)

4. o nieograniczonym zakresie przedmiotowym (przy czym niektóre materie mogą być uregulowane tylko w drodze ustawy lub z jej wyraźnego upoważnienia)

5. dochodzący do skutku w szczególnej procedurze, która w swych zasadniczych zrębach znajduje unormowanie konstytucyjne - tryb ustawodawczy

Szczególna moc prawna ustawy:

1. Ustawa (normy w niej zawarte) ma samoistną moc powszechnie obowiązującą - do wydania
   i obowiązywania nie jest potrzebne szczegółowe upoważnienie

2. Ustawa może być zmieniona, uchylona lub zawieszona tylko przez inna normę ustawową, nigdy przez normę niższego rzędu

3. Ustawa może zmieniać, uchylać lub zawieszać każdą inną normę prawa wewnętrznego

4. Wydawanie innych aktów normatywnych powszechnie obowiązujących (prawa krajowego) dopuszczalne jest tylko na podstawie szczegółowego upoważnienia zawartego w ustawie i w celu jej wykonania

Ograniczenie odnośnie przedmiotu normowania przez ustawę - art. 112 Konstytucji- materie zastrzeżone dla regulaminu Sejmu i Senatu

Zakres materii objęty wyłącznością regulacji ustawowej:

• Normowanie sytuacji prawnej obywatela (określanie praw
  i obowiązków publicznoprawnych
  i prywatnoprawnych)

• Normowanie podstawowych elementów ustroju aparatu władzy publicznej (organizacji, kompetencji, procedury działania)

ROZPORZĄDZENIE

• jedyna forma stanowienia prawa powszechnie obowiązującego przez organy
  władzy wykonawczej

• akt podustawowy, wykonawczy w stosunku do ustawy

• może być wydane tylko na podstawie ustawy, potrzebne jest tzw. upoważnienie ustawowe

(delegacja ustawowa)

przepis zawarty w ustawie zawierający upoważnienie do wydania rozporządzenia

(art. 92 ust.1)

upoważnienie ustawowe

• fakultatywne - przyzwolenie na wydanie rozporządzenia

• obligatoryjne - nakaz wydania rozporządzenia

Musi mieć charakter szczegółowy pod względem:

1. podmiotowym

2. przedmiotowym

3. treściowym

Organ upoważniony do wydania rozporządzenie nie może przekazać swych kompetencji innemu organowi- zakaz subdelegacji - art. 92ust.2

Organy posiadające kompetencje do wydawania rozporządzeń: /KATALOG ZAMKNIĘTY/

1. Prezydent - art. 142 ust. 1

2. Rada Ministrów - art. 146 ust.4 p.2

3. Prezes Rady Ministrów - art. 148p.3

4. minister kierujący określonym działem administracji rządowej (minister resortowy) - art. 149 ust.2

5. przewodniczący określonych
   w ustawie komitetów - art. 149 ust. 3

6. Krajowa Rada Radiofonii
   i Telewizji - art. 213.2

ROZPORZĄDZENIA Z MOCĄ USTAWY

wniosek Rady Ministrów

Prezydent

Przesłanki:

• stan wojenny

• Sejm nie może zebrać się na posiedzenie

• zatwierdzenie rozporządzenia na najbliższym posiedzeniu Sejmu
  (w przeciwnym razie rozporządzenie przestaje obowiązywać)

UMOWY MIĘDZYNARODOWE

1. umowy ratyfikowane na podstawie zgody wyrażonej :

• w ustawie w normalnym postępowaniu ustawodawczym (art. 89 ust.1)

• w ustawie w procedurze szczególnej (art. 90 ust.2)

• w referendum (art. 90 ust.3)

2. umowy, dla których ratyfikacji nie ma wymogu uzyskania takiej zgody (art. 89 ust.2)

Ratyfikacja (z francuskiego ratification - usankcjonowanie), zatwierdzenie umowy międzynarodowej przez powołany do tego organ państwowy. W Polsce ratyfikacja umów międzynarodowych należy do kompetencji PREZYDENTA.

Ratyfikowane umowy międzynarodowe

• po opublikowaniu w Dzienniku ustaw stanowią część krajowego porządku prawnego i są stosowane bezpośrednio, chyba że ich stosowanie zależy od wcześniejszego wydania ustawy - włączenie prawa międzynarodowego do wewnętrznego porządku prawnego- transformacja

art. 91 ust.1

(w rezultacie normy prawa międzynarodowego stają się normami prawa wewnętrznego)

Warunek transformacji - opublikowanie umowy w Dzienniku Ustaw.

Miejsce ratyfikowanych umów międzynarodowych
w systemie źródeł prawa

1. umowy ratyfikowane za uprzednią zgodą wyrażoną w ustawie (dotyczy to także umów ratyfikowanych za zgodą wyrażona w referendum) -

• mają moc prawna niższą od Konstytucji,

• mają moc równą ustawom zwykłym

albo: wyższą od ustaw jeśli nastąpi kolizja pomiędzy ustawą a umową - wówczas umowa ma pierwszeństwo przed ustawą - art. 91 ust. 2

2. umowy ratyfikowane bez upoważnienia ustawy, w przypadku kolizji norm ustępują swą skutecznością ustawie, ale mają pierwszeństwo przed innymi aktami prawnymi (art. 87 - usytuowanie przed rozporządzeniami)

Prawo stanowione przez organizacje międzynarodowe (tzw. wtórne prawo wspólnotowe)

- gdy wynika to z ratyfikowanej umowy konstytuującej organizację międzynarodową,
prawo to ma pierwszeństwo w przypadku kolizji z ustawami

art. 91 ust.3

AKTY PRAWA MIEJSCOWEGO

• mają charakter wykonawczy

• mają ograniczony zakres obowiązywania - do obszaru, na którym działa organ uprawniony do ich stanowienia

• mogą być wydawane przez :

• administrację rządową

• oraz organy samorządu terytorialnego

Wojewoda - wydaje akty prawa miejscowego w formie rozporządzeń

Organy samorządu terytorialnego - wydają akty prawa miejscowego w formie uchwał

Promulgacja - ogłaszanie aktów normatywnych

Ustawa z 20 lipca 2000 r. O ogłaszaniu aktów normatywnych i niektórych innych aktów prawnych (z późniejszymi zmianami, ustawa jest zamieszczona na mojej stronie WWW).

2

---