GENEZA POLITYKI SPOŁECZNEJ

Polityka społeczna jest to działalność państwa oraz organizacji pozarządowych, mająca na celu rozwiązywanie kwestii socjalnych. Do zadań realizowanych w ramach tejże polityki należy zatem kształtowanie warunków życia i pracy ludności oraz poprawnych stosunków międzyludzkich, zwłaszcza w środowisku zamieszkania i pracy. Działania tego typu mają doprowadzić między innymi do zapewnienia bezpieczeństwa socjalnego, zaspokojenia potrzeb wyższego rzędu, a także zapewnienia ładu społecznego. Prowadzeniem polityki społecznej zajmują się władze państwowe danego kraju, co w przypadku Polski wynika z zapisów Konstytucji Rzeczypospolitej Polskiej. W najbardziej ogólny sposób zasadę tę obrazuje art. 2, zgodnie z którym Rzeczpospolita Polska jest państwem "urzeczywistniającym zasady sprawiedliwości społecznej". Z kolei poszczególne przepisy wspomnianej ustawy konkretyzują ten zapis poprzez nakładanie na rząd obowiązków w ramach polityki społecznej w takich dziedzinach jak ochrona zdrowia, stosunki pracy, edukacja, pomoc socjalna oraz wielu innych resortach, jak na przykład zabezpieczenia społecznego, edukacji, kultury, rolnictwa, polityki regionalnej, polityki zatrudnienia, mieszkaniowej i socjalizacyjnej, sprawiedliwości, czy też zdrowia.

Geneza polityki społecznej to przede wszystkim historia wykształcenia się jej pojęcia oraz zdarzeń i procesów, które ona oznacza. Po raz pierwszy z tymże terminem spotykamy się we Francji na przełomie XVIII i IX wieku, kiedy to wyrażenie politique sociale pojawiło się w pismach C. Fouriera. Jednakże jeszcze do połowy XX wieku częściej stosowano w terminologii francuskiej takie określenia jak législation industrielle, droit social czy économie sociale. Z kolei w 1851 roku w Niemczech wykształcił się termin Sozialpolitik, który utrzymuje się w języku niemieckim aż do obecnych czasów. Co więcej, prawdopodobnie właśnie z tego języka pojęcie to zostało przeniesione do języka polskiego. W Anglii natomiast dość długo bardziej popularne było określenie social administration. Niemniej jednak współcześnie dominuje tam social policy. W literaturze amerykańskiej częściej używana jest nazwa public policy, aczkolwiek tu także pojawia się pojęcie social policy.

Ponadto zakres znaczeniowy terminu polityka społeczna jest w przeważającym stopniu uzależniony od jego definicji, a tych pojawiło się w literaturze światowej wiele. Większość z nich nawiązuje do zjawisk i procesów, których historia bywa dłuższa niż historia samego pojęcia. Za przykład mogą tu posłużyć zdarzenia mające miejsce już w starożytności takie jak między innymi skoordynowana pomoc ubogim, zorganizowane działania samopomocowe, ruchy społeczne, wszelkiego rodzaju działalność związana z ochroną bezpieczeństwa obywateli i zdrowia publicznego, a także regulacje stosunków pracy.

Ze wzrostem roli państwa jako podmiotu sprawującego kontrolę nad polityką społeczną spotykamy się w XIX i XX wieku, co nastąpiło w wyniku wielu historycznych procesów. Wydarzeniami o znaczeniu strategicznym dla zaistnienia tego zjawiska we wspomnianym okresie były przede wszystkim wprowadzenie regulacji pracy najemnej w przemyśle (obejmującej między innymi zakaz pracy dla dzieci, skracanie czasu pracy, ochronę wynagrodzenia) oraz inspekcji fabrycznej, czyli przemysłowej (polegającej na nadzorowaniu przez państwo przestrzegania prawa pracy w przedsiębiorstwach), a ponadto zaistnienie obowiązku szkolnego oraz obowiązkowych ubezpieczeń od wypadków przy pracy, chorób, starości i inwalidztwa. Natomiast na ziemiach polskich w okresie zaborów obowiązywało prawo zaborców. W związku z tym Polskie akty prawne w dziedzinie polityki społecznej powstały dopiero po I Wojnie Światowej.

W XX wieku warunki pracy podległy coraz bardziej szczegółowym regulacjom i kontroli. Systemy dotyczące ubezpieczeń społecznych, publicznej edukacji, ochrony zdrowia i budownictwa mieszkaniowego zostały rozbudowane i poszerzane o kolejne uregulowania. Ogólnie zaczęto przykładać większą wagę do prawa socjalnego, które zaczęły być uznawane za integralną część praw człowieka. Analiza pewnych wspólnych i odmiennych elementów historii polityki społecznej w wielu państwach jest podstawą do uogólnień i formułowania  modeli polityki społecznej.

Na przebieg przekształcania się i rozwoju państwowej polityki społecznej w XIX i XX wieku miało wpływ wiele wydarzeń i zjawisk. Za umowny początek całego procesu można uznać procesy społeczne takie jak między innymi urbanizacja i industrializacja, które to przyczyniły się do powstania nowych grup społecznych (najemni robotnicy fabryczni i rolni oraz wiele innych). Grupy te z kolei uległy samo organizacji i zaczęły walczyć o zaspokojenie swoich potrzeb oraz realizację swoich interesów. W rezultacie, w poczucie zagrożenia zaistniałą sytuacja, podobnych roszczeń zaczęli się domagać na przykład przedsiębiorcy i właściciele ziemi zatrudniający robotników oraz władze publiczne, co uzasadniali przy użyciu rozmaitych argumentów: miedzy innymi postępu społecznego, przeciwdziałania rewolucji, ochrony demokracji i kapitalizmu, poprzez poprawianie sprawności narodowej, czy też wspieranie konkurencyjności gospodarki. Wszystkie te działania w mniejszym lub też większym stopniu przyczyniały się do usprawnienia polityki społecznej. Jednakże poza nimi występowało wiele innych czynników, które miały wpływ na tenże proces. Była to na przykład urbanizacja, czyli zwiększanie się liczby osób mieszkających w miastach. Poza tym: wzmożona aktywność i liczebność ruchu robotniczego, powszechność praw wyborczych, protesty i konflikty społeczne, rodzaj partii lub koalicji rządzącej, wojny, pojawienie się konkurencyjnych w stosunku do demokratycznego kapitalizmu ustrojów politycznych, aktywna ingerencja państwa w gospodarkę, działalność organizacji międzynarodowych, forma państwa i jego administracji. Oprócz wymienionych wyżej czynników demograficznych i politycznych należałoby wspomnieć również o przyczynach gospodarczych, czyli kryzysach gospodarczych, wzroście gospodarczym, industrializacji, wdrażaniu nowych technologii, czy także o międzynarodowej konkurencji gospodarczej. Co więcej niezwykle duże znaczenie miały czynniki ściśle związane ze świadomością społeczeństwa, a były to między innymi te uzasadniające aktywną politykę społeczną, podważające rolę państwa oraz obawa elit przed rozpadem społeczeństwa upadkiem moralnym, zamieszkami i rewolucją oraz wiele innych.

Podsumowując można zauważyć, iż już od paru wieków spojrzenie na potrzeby człowieka, jako jednostki ludzkiej, członka rodziny, szerszych społeczności , lokalnych, regionalnych, narodowych nabiera coraz większego znaczenia. Rozwiązywanie problemów wzrostu gospodarczego, rozwoju wymiany międzynarodowej, bezrobocia czy inflacji nie ogranicza się jedynie do nauki ekonomii, ale jest ściśle związane z aspektami społecznymi. Narzędzia ekonomiczne, przy pomocy których, w gospodarce rynkowej określa się warunki funkcjonowania wolnego rynku, wywołują konsekwencje społeczne, a płaszczyzna społeczna w określonych sytuacjach wywiera decydujący wpływ na wybory rozwiązań w sferze polityki ekonomicznej.

Literatura:

St. Golinowska, Polityka społeczna w gospodarce rynkowej, 1994

Polityka społeczna w okresie transformacji., red. A. Frączkiewicz - Wronka, M. Zrałek,  AE Katowice 2000

Świat w przekroju, Warszawa 1994

Szukasz gotowej pracy ?

To pewna droga do poważnych kłopotów.

Plagiat jest przestępstwem !

Nie ryzykuj ! Nie warto !

Powierz swoje sprawy profesjonalistom.

---