UK.NERWOWY (systema nervosum) posiada umiejętność odróżniania bodźców pochodzących ze środowiska wewnętrznego oraz kieruje procesami wewnątrz organizmu. Receptory: 1.eksteroreceptory - odbierają bodźce ze środowiska zewnętrznego, są zlokalizowane w powłokach ciała. 2.interoreceptory - leżą w narządach wewnętrznych. 3.proprioreceptory - odbierają bodźce z układu ruchu. Łuk odruchowy składa się z: receptora, neuronu dośrodkowego, neuronu kojarzeniowego, neuronu odśrodkowego i narządu wykonawczego. Wyróżniamy: łuk odruchowy prosty - składa się z 2 neuronów (dośrodkowego i odśrodkowego) połączonych ze sobą synapsą oraz łuk odruchowy złożony - miedzy dośrodkowym a odśrodkowym jest jeszcze neuron kojarzeniowy.
PODZIAŁ UK.NERWOWEGO: 1.uk.nerwowy ośrodkowy (systema nervosum centrale), 2.uk.n.obwodowy (systema nervosum periphericum), 3.uk.n.autonomiczny - wegetatywny (systema nervosum autonomicum), który dzieli się na: współczulny i przywspółczulny.Uk.n.ośrodkowy to mózgowie (encephalon) w jamie czaszki i rdzeń kręgowy (medulla spinali), lezący w kanale kręgowym. Jest on otoczony tzw.oponami (meninges), które oddzielają go od ścian jamy czaszki i kanału kręgowego. Uk.n.obwodowy utw. jest przez nerwy (nervi) i związane z nimi zwoje (ganglia), które nazywamy n.rdzeniowymi (n.spinales) lub n.czaszkowymi (n.craniales) Uk.n.autonomiczny - dzieli się na część współczulną i przywspółczulną (pars sympathica et pars parasympathica), które działają w sposób przeciwstawny na wiele narządów.
Uk.n. zbudowany jest z tkanki nerwowej i tkanki glejowej, która wypełnia przestrzenie między kom.nerwowymi i ich wypustkami oraz pośredniczy w wymianie materii między tkanką nerwową a naczyniami krwionośnymi oraz ochrania tkankę nerwową. KOM.NERWOWA (neurocyt) ze swoimi wypustkami tworzy neuron jedno kuliste jądro, wewnątrz którego jest jąderko. Cytoplazma tych kom.to neuroplazma, która zawiera tzw.ciałka Nissla (tygroid). włókna nerwowe - neurofibryle, nazywane są włóknami bezrdzennymi czyli szarymi. znajdują się głównie w istocie szarej mózgowia i rdzenia kręgowego. Kom.nerwowa ma dwa rodzaje wypustek: dendryty i neuryty. Dendryty to liczne wypustki protoplazmatyczne, które rozgałęziają się i przewodzą bodźce do ciała kom. Neuryty (aksony) to wypustki dłuższe niż dendryty, a ich budowa jest przystosowana do przewodzenia impulsów nerwowych. Na końcu neuryt rozgałęzia się tworząc telodendron. Aksony pokryte są osłonką mielinową i noszą nazwę włókien białych albo rdzennych oraz prowadzą impulsy od ciała kom. do narządu wykonawczego. Osłonka rdzenna ma białe zabarwienie i jest ona przerywana tzw.przeweżeniami Ranviera. osłonkę tę pokrywa osłonka Schwanna, która zbudowana jest z lemocytów.
SYNAPSY to połączenia między neuronami to błonę przedsynaptyczną transmiter, który przenika do szczeliny synaptycznej, który w błonie zasynaptycznej powoduje zmianę przepuszczalności dla jonów oraz zwolnienie potencjału
PÓŁKULE MÓZGU: przedzielone szczeliną podłużną mózgu (fissura longitudinalis cerebri) na dnie której leży kresomózgowie środkowe zawiera 3 powierzchnie: górno-boczną (przylega do sklepienia czaszki), przyśrodkowa (zwrócona do półkuli przeciwległej), dolna (spoczywa na podstawie czaszki i namiocie móżdżku); powierzchnie te łączą się brzegami: górnym, dolnym, przyśrodkowym biegun przedni (czołowy), tylny (potyliczny), boczny (skroniowy)bruzdy o różnej głębokości pokrywają powierzchnię półkul mózgu i oddzielają od siebie zakręty (gyri) grupy zakrętów ograniczone głębszymi bruzdami tworzą płaty (lobi): 1.płat czołowy, 2.płat ciemieniowy, 3.płat skroniowy, 4.płat potyliczny piątym płatem jest tzw. wyspa (insula) położona w głębi bruzdy bocznej.
KOMORY BOCZNE(ventriculi laterales):leżą symetrycznie wewnątrz obu półkul, kształt nieregularnej przestrzeni, która zawiera część środkową i 3 rogi: przedni, tylny, dolny. Część środkowa - położona w płacie ciemieniowym; róg przedni - w płacie czołowym ; róg tylny - w płacie potylicznym ; róg dolny - w płacie skroniowym
JĄDRO OGNISTE (nucleus caudatus) zawiera głowę (jest to najgrubsza część), trzon jądra leży w ścianie dolnej części środkowej, ogon (najwęższa część jądra) kieruje się do rogu dolnego przyśrodkowo od splotu naczyniówkowego jest sklepienie (fornix) początek w ścianie rogu dolnego strzępkiem hipokampa, koniec - ciała suteczkowate;po wyjściu ze strzępka hipokampa przechodzi w odnogę sklepienia (crus fornicis);w kierunku do przodu odnogi zbliżają się (pomiędzy nimi rozpięta jest blaszka włókien poprzecznych - spoidło sklepienia; odnogi dalej łączą się tworząc trzon, którego powierzchnia górna zrasta się z ciałem modzelowatym; w rogu dolnym hipokamp (hippocampus) - kształt sierpowaty, wypukłością zwrócony w stronę boczną; w części przedniej rozszerza się w stopę hipokampa; ostrogą ptasią (calcar avis) wywołane przez bruzdę ostrogową płyn mózgowo-rdzeniowy odpływa z komory bocznej do komory 3 przez otwór międzykomorowy
KOMORA TRZECIA: znajduje się w obrębie międzymózgowia w postaci szczeliny. Boczne jej ściany tworzą powierzchnię wzgórza, w przedniej części tych ścian znajdują się otwory międzykomorowe. Przez środek komory przechodzi krótkie pasmo istoty szarej, które łączy ze sobą oba wzgórza. W tylnej ścianie znajduje się wejście do wodociągu mózgu. Część składu podwzgórza stanowią ściany dolne komory.
KOMORA CZWARTA verticulus quartuzs : znajduje się w obrębie tyłomózgowia. Z przodu łączy się przez wodociąg mózgu z komorą trzecią. Ku tyłowi przechodzi w kanał środkowy rdzenia przedłużonego. Szczyt wnika głęboko w istotę móżdżku. Sklepienie dzieli się na część przednią i część tylną. Dno komory to dwa złączone trójkąty: trójkąt górny stanowi powierzchnię grzbietową mostu, trójkąt dolny - powierzchnię grzbietową rdzenia przedłużonego. Otwór pośrodkowy łączy komorę czwartą i cały układ komorowy z jamą podpajenczynówkową.
KORA MÓZGU:pokrywa powierzchnię bruzd i zakrętów, warstwa grubości od 1,2 mm do 4,5 mm, tylko w niektórych okolicach można w obrębie istoty szarej dostrzec pasmo istoty białej (np. prążek Vice d'Azyra), wyróżnia się 3 rozwojowo różne części: korę dawną (paleocortex), korę starą (archicortex) - obydwie zajmują ok. 5% powierzchni półkuli; zbudowane z trzech warstw; korę nową (neorotex) - najbardziej rozwinięta, zajmuje przeszło 95%, wyróżnia się w niej 6 kolejno ułożonych warstw: 1.drobinową (mało komórek nerwowych, raczej glejowe), 2.ziarnistą zewnętrzną (liczne, małe komórki ziarniste, których wypustki nie opuszczają istoty szarej i często rozgałęziają się w pobliżu komórki), 3.piramidową zewnętrzną (luźne komórki piramidowe, z reguły najgrubsza warstwa kory), 4.ziarnistą wewnętrzną (gęsto ułożone komórki ziarniste, najlepiej rozwinięta w korze strefy czuciowej, w korowym ośrodku wzroku i słuchu), 5.piramidową wewnętrzną/zwojową (komórki piramidowe małe, średnie i duże, występują też tu komórki olbrzymie Betza, z których wychodzą włókna dróg korowo-rdzeniowych i korowo-jądrowych), 6.komórek różnokształtnych (różnorodność kształtów komórek, dendryty tych komórek kierują się do warstw obwodowych, neuryty wchodzą do istoty białej).
LOKALIZACJA CZYNNOŚCIOWA W KORZE MÓZGU:
Kora ruchowa: w skład wchodzą: *zakręt przedśrodkowy* części zakrętów: czołowego górnego, środkowego i dolnego * część płacika okołośrodkowego w zakręcie przedśrodkowym - najniżej pole dla mięśni głowy, wyżej dla mięśni kończyny górnej i tułowia, w przejściu na powierzchnię przyśrodkową półkuli mózgu dla kończyny dolnej. W tylnej części zakrętu czołowego środkowego występuje korowy ośrodek spojrzenia w bokw tylnej części zakrętu czołowego dolnego znajduję się ruchowy ośrodek mowy (skoordynowana praca mięśni związanych z mową).
Kora czuciowa: w skład wchodzą:* zakręt zarodkowy* część płacika okołośrodkowego ośrodki czuciowe główne i dodatkowe (obszary te tworzą wielką strefę rzutową czuciowo-ruchową) ośrodki poznania przedmiotów przez dotyk - tylna część płata ciemieniowego ośrodki ruchowe i czuciowe wtórne.
Kora wzrokowa: w skład wchodzą:* bruzda ostrogowa* częściowo klinek (tzw. pole prążkowe)kończą się tutaj włókna promienistości wzrokowej (prowadzą impulsy z siatkówki oka ośrodki rozumienia i pamięci widzianego obrazu (w polu potylicznym)wtórne pole wzrokowe (np. ośrodek czytania zwany także ośrodkiem pamięci znaków pisarskich).
Kora słuchowa: w skład wchodzą:* górna powierzchnia zakrętu skroniowego górnego* zakręty skroniowe poprzeczne (w nich kończy się droga słuchowa biegnąca z receptorów ślimaka). Ośrodek czuciowy mowy Wernickego - zniszczenie tego ośrodka powoduje brak rozumienia słyszanych słów (w tylnej części zakrętu skroniowego górnego).
Kora smakowa: w skład wchodzą:* wieczko czołowo-ciemieniowepola czuciowe dla twarzy. Kora węchowa: związana z węchomózgowiem (przednia część powierzchni podstawnej mózgu)-ośrodek pamięci wykonywania wyuczonych ruchów i prawidłowego używania przedmiotów (w tylnej części płata ciemieniowego)-ośrodki kojarzeniowe - związane z procesami psychicznymi; tutaj tworzą się myśli, pojęcia, występuje koncentracja uwagi (w płacie czołowym)Przy obustronnym uszkodzeniu kory czołowej ziarnistej występują zmiany charakteru i obniżenie sprawności intelektualnej.
Droga wzrokowa: prowadzi impulsy z siatkówki do kory płata potylicznego. Bodźce odbierają pręciki i czopki, które są pierwszym neuronem. Drugim neuronem są komórki dwubiegunowe, trzecim neuronem są komórki zwojowe. Dendryty tworzą nerw wzrokowy, który po wejściu do czaszki tworzy skrzyżowanie wzrokowe kierujące się do ciała kolankowatego.
MÓŻDŻEK (cerebellum): możemy podzielić również na 4 wększe jednostki:płat przedni, środkowy, tylny, grudkowo-kłaczkowy. Zewnątrz: POW GÓRNA ROBAKA języczek móżdżku (lingula cerebelli), płacik środkowy (lobulus centrali), czub (culmen), spadzisość (declive), liść robaka (folium vermis). POW DOLNA guz robaka (tuber vermis), piramida (pyrami), czopek (uvula), grudka (nodulus). POW GÓRNA PÓŁKULI przewiązka języczka (vinculum lingulae), skrzydło płacika środkowego (ala lobulcentralis), płacik czworoboczny (lobulus quadrangularis), płacik prosty (lobulus simplex), płacik półksiężycowaty górny POW DOLNA PÓŁKULI płacik półksiężycowaty dolny (lobulus semilunaris interior), płacik dwubrzuśćcowy (lobulus biventer), migdałek (tonsilla), kłaczek (flocculus).
MÓŻDŻEK wewnątrz: ISTOTA SZARA-kora móżdżku (cortex cerebelli) stanowi warstwę zewnętrzną. Pod nią znajduje się istota BIAŁA tworząca ciało rdzenne (corpus medullare). Od ciała rdzennego w kierunku kory biegną blaszki białe, tworzące na przekroju tzw drzewa życia (arbor vitae). Wewnątrz istoty białej leżą 4 parzyste skupienia istoty szarej i są to tzw jądra móżdżku: jądro zębate, jądrowierzchu, jądro czopowate, kulkowate.Móżdżek łączy się z sąsiednimi cz mózgowia za pośrednictwem pasm istoty białej tzw konarów móżdżku:*konary dolne łączą móżdżek z rdzeniem przedłużonym, wnikają
przez nie drogi rozpoczynające się w jądrach przedsionkowych, rdzeniu kręgowym, jądrach oliwki. konary środkowe łączą móżdżek z mostem, wchodzą przez nie do móżdżku drogi mostowo-móżdżkowe prowadzące impulsy z kory mózgu.* konary górne biegną w kierunku śródmózgowia, prowadzą głównie włókna odmóżdżkowe do jądra czerwiennego do wzgórza.
W KORZE wyróżniamy 3 warstwy:*drobinowa-budują ją kom gwiaździste małe i duże oraz kom koszyczkowe.*zwojowa-składa się z kom gruszkowatych, które są charakterystyczne tylko dla móżdżku *ziarnista-budują ją kom ziarniste małe i duże. W istocie białej oprócz włókien rzutowych znajdują się włókna składające się na drogi własne. Rozpoczynają się one i kończą w móżdżku. Drogi doprowadzające i odprowadzające łączą móżdżek z innymi cz ośrodkowego ukł nerwowego.drogi własne łączą korę z jądrami móżdżku lub różne cz kory jako włókna kojarzeniowe krótkie i długie.
D.MÓZGOWO-RDZENIOWE: to d.zstępujące i wychodzące z różnych części mózgowia, jest ich 2 rodzaje. D.piramidowe - korowo-rdzeniowe (tractus corticospinales) przewodzą impulsy dla ruchów dowolnych. Zacz. się w korze mózgu i nieprzerwanie biegną do rdzenia kregowego. Włókna rozpoczynają się w zakręcie przyśrodkowym płata czołowego, biegną przez wieniec promienisty, odnogę mózgu i most do rdzenia przedłużonego, gdzie tworzą na powierzchni przedniej wyniosłość tzw.piramide (pyramis). W dolnej części rdzenia włókna tej drogi ulegają skrzyżowaniu (decussatio pyramidum) i tworzą drogę korowo-rdzeniową boczną (tractus corticospinalis lateralis). Pozostałe włókna biegną w sznurze przednim jako nieskrzyżowana droga korowo-rdzeniowa przednia (tractus corticospinalis anterior).
RDZEŃ KRĘGOWY (medulla spinalis). ZEWNĄTRZ: Położony w kanale kręgowym. Kończy się na wysokości L1-L2 stożkiem rdzeniowym (conus medullaris) którego przedłużeniem jest nic końcowa (filum terminale). Zbudowany z mostu, rdzenia przedłużonego, z 2 zgrubień :szyjnego (intumescentia cervicalis) które jest związane z odejściem nerwów unerwiających kończynę górną i lędźwiowego (intumescentia lumbalis)- kończyna dolna. STR PRZEDNIA nieparzysta szczelina pośrodkowa przednia (fissura mediana anterior), pole korzeniowe przednie (area radicularis anterior), sznur przedni -szczelina pośrodkowa przednia + bruzda boczna przednia (funiculus anterior), sznur boczny-ograniczają go bruzda boczna tylna i pole korzeniowe przednie (f. lateralis). STR TYLNA: bruzda pośrodkowa tylna (sulcus medianus posterior), bruzda boczna tylna (s.lateralis posterior), pole korzeniowe tylne (area radicularis posterior), bruzda pośrednia tylna (s.intermedius posterior)-oddziela pęczek klinowaty od smukłego,sznur boczny jw., sznur tylny (f.posterior)-tworzą go oba pęczki.
WEWNĄTRZ: Istota szara ma kształt litery H na przekroju poprzecznym. Ramiona pionowe tworzą rogi: przedni i tylny (cornu anterius et posterius). Między rogami- istota szara pośrednia (substantia grisea intermedia). Segmenty piersiowe cześć boczna tworzy róg boczny (c.laterale). Słupy: przedni. Tylny i boczny (columna anterior posterior lateralis). Róg przedni-ruchowy, tylny-czuciowy i w nim wyróżniamy: szczyt (apex,) głowę (caput), szyjkę (cervix), istota galaretowata (s.gelatinosa)-otacza szczyt i głowę. Istota szara tworzy twór siatkowaty (formatio reticularis). Istota pośrednia środkowa (s. intermedia centralis) tworzy spoidła szare przednie i tylne (commissura grisea anterior et posterior). Na dnie szczeliny pośrodkowej-spoidło białe. Istota biała tworzy 3 sznury: tylny: pęczek smukły i klinowaty i sznur przednio-boczny (funiculus anteriolaterali)
RDZEŃ PRZEDŁUŻONY (medulla oblongata) WEWNĄTRZ: wyróżniamy odcinek dolny-podoliwkowy i górny-oliwkowy. PODOLIWKOWY istota biała położona jest obwodowo w stosunku do istoty szarej i tworzy trzy pary sznurów: przedni, boczny i tylny. Przed istotą szarą środkową położone jest skrzyżowanie piramid. Włókna piramidowe dzielą róg przedni istoty szarej na cz boczną i przyśrodkową. Cz boczna ulega dalszemu rozdrobnieniu i wchodzi w skład tworu siatkowatego. Cz przyśrodkowa zostaje włączona do istoty szarej środkowej. Róg tylny istoty szarej wchodzi częściowo w skład tworu siatkowatego (formatio reticularis) a reszta kom tworzą jądra pasma rdzeniowego n trójdzielnego. Z przemieszania kom nerwowych i włókien powstaje twór siatkowaty będący przedłużeniem tworu siatkowatego rdzenia kręgowego. W cz grzbietowejodcinka dolnego jest jądro smukłe i klinowate. Włókna z nich wychodzące biegną do wzgórza jako wstęga przyśrodkowa. OLIWKOWY cz brzuszna utworzona jest przez piramidę i zawiera włókna drogi korowo-rdzeniowej. Cz grzbietowa wraz z mostem tworzy nakrywkę tyłomózgowia.wyróżniamy: jądro oliwki, twór siatkowy (formatio reticularis) , istotę szarą środkową, która pokrywa dno komory czwartej i zawiera jądra nerwów czaszkowych, istotę białą, zawierającą drogi rdzeniowo-mózgowe i pozapiramidowe.
KRESOMÓZGOWIE (telencephalon):ZEWNĄTRZ: największa i najbardziej wysunięta do przodu część mózgowia.składa się z 2 silnie rozwiniętych półkul mózgu (hemispheria cerebri), oprócz półkul kresomózgowie buduje niewielkie kresomózgowie środkowe (telencephalon medium):* pole przedwzrokowe (area preoptika) - w części kresomózgowiowej komory 3* blaszka krańcowa (lamina terminali) - stanowiąca przednią ścianę komory 3* spoidła (commisura) kresomózgowia (przednie, sklepienia, ciało modzelowate),przegroda przeźroczysta - strzałkowo pomiędzy przednimi częściami sklepienia i ciała modzelowatego/najstarsze filogenetycznie -> twory węchomózgowia (rhinencephalon): opuszka węchowa, pasmo węchowe (ku tyłowi przechodzi w trójkąt węchowy)
ZESTAWIENIE DRÓG RDZENIA KRĘGOWEGO: Sznur tylny (funiculus posterior): 1.drogi rdzeniowo-mozgowe wstępujące: *peczek smukly (fasciculus gracilis), *peczek klinowaty (fasciculus cuneatus). 2.drogi wlasne rdzenia kregowego. Sznur boczny (funiculus lateralis):1.drogi rdzeniowo-mozgowe wstępujące: *droga rdzeniowo-wzgorzowa boczna (t.spinothalamicus lateralis), *droga rdzeniowo-mozdzkowa tylna (t. spinocerebellaris posterior), *droga rdzeniowo-mozdzkowa przednia (t.spinocerebellaris anterior). 2.drogi mozgowo-rdzeniowe zstępujące: *droga korowo-rdzeniowa boczna (t.corticospinalis lateralis), *droga siatkowo-rdzeniowa boczna (t.reticulospinalis lateralis), *droga czerwienno-rdzeniowa (t.rubrospinalis), *droga oliwkowo-rdzeniowa (t.olivospinali). 3.drogi wlasne rdzenia kregowego. Sznur przedni (funiculus anterior): 1.drogi rdzeniowo-mozgowe wstępujące: *droga rdzeniowo-wzgorzowa przednia (t.spinothalamicus anterior). 2.drogi mozgowo-rdzeniowe zstępujące: *droga korowo-rdzeniowa przednia (t.corticospinalis anterior), *droga siatkowo-rdzeniowa przysrodkowa (t.reticulospinalis medialis), *droga pokrywowo-rdzeniowa (t.tectospinalis), *droga przedsionkowo-rdzeniowa (t.vestibulospinalis)
UKŁAD POZAPIRAMIDOWY:zalicza się ośrodki i drogi nerwowe związane z motoryką niezależną od woli. Ośrodki pozapiramidowe leżą w przodomózgowiu(prążkowanie, gałka blada, jądro niskowzgórzowe), w śródmózgowiu (istota czarna, jądro czerwienne, twór siatkowaty), w tyłomózgowiu (twór siatkowaty). Ośrodki układu pozapiramidowego łączą się ze sobą poprzez pęczki włókien nerwowych. Do dróg układu pozapiramidowego należą: drogi czuciowe(rdzeniowo-opuszkowe, rdzeniowo-wzgórkowa boczna i przednia), drogi móżdżku(własne, doprowadzające i odprowadzające), drogi nerwów rdzenia kręg (krótkie i długie).
D.RDZENIOWO-MÓZGOWE: utworzone są przez długie włókna wstępujące (pośredniczą one w przekazywaniu impulsów z receptorów do mózgowia). Należą do nich: d.rdzeniowo-wzgórzowe, d.wstępujące sznura tylnego, d.rdzeniowo-móżdżkowe.
D.rdzeniowo-wzgórzowe, które biegną w sznurze przednim to d.rdzeniowo-wzgórzowe przednie - prowadzą czucie dotyku sznurze ucisku. W sznurze bocznym - boczne, które prowadzą uczucie bólu, ciepła i zimna. D.rdzeniowo-wzgórzowa boczna (tractus spinotha lamicus lateralis) zaczyna się w kom.rogu tylnego, następnie przechodzi przez istotę pośrednią środkową i zgodnie z prawem Auerbacha-Flataua. Włókna tej drogi kierują się z rdzenia kręgowego do rdzenia przedłużonego przez most i śródmózgowie dochodzi do wzgórza. D.rdzeniowo-wzgórzowa przednia (tractus spinothalamicus anterior) ma przebieg podobny do bocznej. Włókna jej w rdzeniu kręgowym po przejściu przez spoidło białe układają się zgodnie z prawem Auerbacha-Flataua w sznurze przednim.
D.wstępujące sznura tylnego: inaczej zwane d.rdzeniowo-opuszkowymi (tractus spinobulbares) to wypustki kom.zwojów rdzeniowych, które po wyjściu z rdzenia tworzą w sznurze tylnym 2 pęczki: p.smukły i p.klinowaty. Pęczek smukły (fasciculus gracilis) leży przyśrodkowo oraz biegnie przez całą długość rdzenia. Pęczek klinowaty (fasciculus cuneatus) jest w górnych segmentach piersiowych i w szyjnej części oraz leży bardziej bocznie.
D.rdzeniowo-móżdżkowe przewodzą impulsy z mięśni i stawów. Obie drogi - przednia i tylna mają inny przebieg i pochodzenie, ale kończą się w robaku i półkulach móżdżku. D.rdzeniowo-móżdżkowa przednia (tractus spinocerebellaris anterior) rozpoczyna się w kom.rogów tylnych, przechodzi przez spoidło przednie i biegnie do mózgu w sznurze bocznym. W mózgowiu droga ta biegnie dalej przez most i śródmózgowie do konara górnego móżdżku a włókna kończą się w robaku. D.rdzeniowo-móżdżkowa tylna (tractus spinocerebellaris posteriori) tworzą włókna kom.jądra piersiowego i biegną łukowato do sznura bocznego, kończąc się w dolnym konarze móżdżku.
MOST (pons): jest szeroką taśmą ułożoną poprzecznie poza konarami mózgu. Boczne jego części wnikają w istotę móżdżku jako konary. Brzuszna powierzchnia mostu składa się z włókien poprzecznych. Włókna przednie - pęczek skośny. Na brzusznej powierzchni mostu zaznacza się bruzda podstawna (sulcus basilaris), w której przebiega tętnica. Bocznie ograniczają bruzdę wyniosłości piramidowe. Na przednim brzegu mostu wychodzą lub wchodzą do mózgowia korzenie piątego nerwu czaszkowego, na tylnym brzegu wychodzą korzenie siódmego nerwu czaszkowego i wchodzą korzenie ósmego nerwu czaszkowego. WEWNĄTRZ: istota szara występuje głównie w części grzbietowej mostu, jest to istota szara środkowa i tworzy system jąder: jądro nerwu twarzowego, w środkowym odcinku mostu leży jądro ruchowe nerwu trójdzielnego i jądro czuciowe, jądro wstęgi bocznej. Istota biała - włókna nerwowe w postaci pęczków podłużnych tworzących drogi piramidowe (drogi korowo-rdzeniowe, drogi korowo-jądrowe, drogi koro-mostowe). W środkowym odcinku mostu wnikają konary móżdżku górne.
OPONY RDZENIA KRĘGOWEGO I MÓZGOWIA:Rdzeń otoczony jest przez trzy opony: oponę twardą, oponę pajęczynówkową i oponę miękką rdzenia. Mocna i gruba opona twarda jest przedłużeniem opony twardej mózgowia. Składa się z dwóch blaszek. Mózgowie otaczają trzy opony: zewnętrzna opona twarda, środkowa opona podpajęczynówkowa i wewnętrzna opona miękka. Opona twarda jest błoną włóknistą i stanowi okostną jamy czaszki. Przez otwór wielki przechodzi do kanału kręgowego i przedłuża się w oponę twardą rdzenia. Opona oddaje wewnątrz czaszki trzy wyrostki: sierp mózgu, sierp móżdżku i namiot móżdżku. Opona miękka zrośnięta jest z powierzchnią zewnętrzną mózgu i wchodzi we wszystkie zagłębienia, bruzdy i szczeliny. Zawiera liczne naczynia krwionośne, które wnikają do tkanki mózgowej. Pajęczynówka to cienka błona, między nią a oponą miękką powstaje szereg przestrzeni tworząc jamy podpajęczynówkowe wypełnione płynem mózgowo-rdzeniowym. Płyn rozkłada równomiernie ciśnienie wewnątrz czaszki, chroni przed urazami i amortyzuje wstrząsy.