Autoprezentacja: formy, style i skuteczność interpersonalna (Andrzej Szmajke)

AUTOPREZENTACJA TO CELOWE DZIAŁANIA ZMIERZAJĄCE DO WYTWORZENIA W OTOCZENIU SPOŁECZNYM (AUDYTORIUM) POŻĄDANEGO PRZEZ JEDNOSTKĘ WIZERUNKU WŁASNEJ OSOBY. REALIZOWANE JEST PRZEZ KONTROLOWANIE INFORMACJI O SOBIE, INNYCH LUDZIACH, POGLĄDACH, REZULTATACH I MOTYWACH AKTYWNOŚCI, PLANACH I ZAMIERZENIACH, UJAWNIAJĄCYCH PRZEZ PODMIOT AUDYTORIUM, OBECNEMU REALNIE LUB SYMBOLICZNIE.

Motywy podejmowania zachowań autoprezentacyjnych:

1. Dążenie do maksymalizacji blina su zysków i kosztów w relacjach społecznych

2. Podwyższenie i/lub ochrona poczucia własnej wartości autoprezentera

3. Tworzenie i podtrzymywanie określonej tożsamości

Środkiem autoprezentacji może być każde zachowanie, zarówno werbalne, jak i niewerbalne, a także odpowiednie kształtowanie swego otoczenia fizycznego i społecznego oraz ujawnianie innym ludziom informacji na ten temat.

Konkretne działanie autoprezentacyjne może być „obliczone” na krótki dystans czasowy; dla ustalenia „definicji i charakteru relacji”, jak i mieć charakter bardziej „długofalowy” i strategiczny (np. działania zmierzające do zmian wyglądu ciała).

DZIAŁANIE AUTOPREZENTACYJNE JAKO SPECYFICZNA FORMA (TECHNIKA) WYWIERANIA WPŁYWU SPOŁECZNEGO: kontrolując informacje, jakie docierają do otoczenia, autoprezentera stara się sprawić odpowiednie wrażenie na odbiorcy, które ma skłonić partnera interakcji do zachowania pożądanego przez aktora. Autoprezentacja rozpatrywana z perspektywy kontaktów społecznych zmierza, więc do zwiększenia kontroli autoprezentera nad zachowaniem partnera, a odbywa się przez kreowanie odpowiedniego wizerunku własnej osoby.

Działania autoprezentacyjne są zazwyczaj realizowane w trybie automatycznym. Natomiast planowo i świadomie, gdy cele do jakich dąży autoprezentera podczas danej interakcji, są dlań bardzo doniosłe, sytuacja jest nowa i mało znana aktorowi, a także, gdy automatyczna realizacja działań autoprezentacyjnych została zakłócona.

AUTOPREZENTACJA JAKO „WSZECHOBECNA CECHA ZACHOWAŃ SPOŁECZNYCH” (Schlenker): zachowania autoprezentacyjne sprzyjają sprawnemu przebiegowi interakcji międzyludzkich, ułatwiają bowiem szybkie porozumienie partnerów co do jej charakteru, wzajemnych oczekiwań co do roli w interakcji, życzeń i pragnień dotyczących wzajemnego traktowania się przez uczestników interakcji.

Zachowania auto. Polegają najczęściej na ujawnianiu zasadniczo prawdziwych informacji o własnej osobie w sposób, który ma doprowadzić partnera interakcji do określonych konkluzji o autoprezenterze.

Strategiczność autoprezentacji polega, więc najczęściej na selektywnym ujawnianiu innym określonych fragmentów swojego „ja”, dostosowanym do aktualnych warunków. Rzadko dochodzi do prób tworzenia publicznego wizerunku, który jest sprzeczny z „prawdziwym ja”.

Nie tylko „ja” wpływa na sposób autoprezentacji, ale także dokonanie określonej auto. Zwrotnie modyfikuje „ja” - rzadko mamy do czynienia z rzeczywistym autop. kłamstwem. Jeśli do tego dochodzi, to najczęściej wywołuje to następcze zmiany „ja”, w których wyniku rozbieżność jest niwelowana.

STYLE AUTOPREZENTACJI: NAJCZĘŚCIEJ SPOTYKANE PUBLICZNE WIZERUNKI.

• TAKSONOMIA STYLÓW AUTO. JONESA I PITTMAN

• INGRACJACJA - wizerunek os sympatycznej, miłej, posiadającej cechy „nagradzające” dla partnera interakcji;

• GROŻENIE / ZASTRASZANIE - wizerunek os groźnej, niebezpiecznej, zdolnej do „sprawiania kłopotów” partnerowi interakcji, jeśli ten nie będzie spełniał jego oczekiwań;

• AUTOPROMOCJA - wizerunek os sprawnej, kompetentnej, posiadającej wiele uzdolnień przydatnych do sprawnego realizowania zadań;

• DEMONSTROWANIE DOSKONAŁOŚCI MORALNEJ - wizerunek os doskonałej moralnie, „męczennika” poświęcającego się „dla sprawy”, wzorca postępowania, „jedynego sprawiedliwego”;

• DEMONSTROWANIE SŁABOŚCI I ZALEŻNOŚCI OD INNYCH - wizerunek os niezaradnej, niezdolnej do samodzielnego radzenia sobie z zadaniami i wymogami, wymagającej opieki i „specjalnego” traktowania przez innych.

• AUTOPREZENTACJE ZDOBYWCZO - ATRYBUTYWNE I OBRONNO - UKRYWAJĄCE.

Zdobywczo - asertywne

Obronno - ukrywające

Demonstracja roszczenia do posiadania pozytywnie wartościowanych cech (samochwalstwo również). Podejmowanie ryzyka autoprez. z pewnością osiągnięcia sukcesu i uznania. Ludzie prezentujący ten styl przyjmują osobista odpowiedzialność za rezultaty ważnych działań, ponieważ oczekują sukcesu i dążą do uzyskania prestiżu oraz zaufania, wynikającego z odniesienia sukcesu. Są skoncentrowani na rozwijaniu swoich zdolności i innych cech ułatwiających prezentowanie się w sposób pozytywny i godny pochwały. Są zdolni do podejmowani złożonych, strategicznych działań autoprez dla podwyższenia swojej reputacji. Osoby cechujące się wysoką samooceną. Aktywność, optymizm, otwarte ujawnianie informacji o sobie w warunkach publicznych. Obecność audytorium, jako szansa na zaprezentowanie siebie z jak najlepszej strony.

Ludzie prezentujący ten styl dążą do uniknięcia autoprezentacyjnego ryzyka, aby zminimalizować szansę przeżycia upokorzenia i zakłopotania. Odrzucają podejmowania osobistej odpowiedzialności za rezultaty działań, aby uniknąć negatywnych konsekwencji ewentualnej porażki. Są skoncentrowani na przeciwdziałaniu swoim wadom, słabościom oraz innym celom, które mogą prowadzić do prezentowania się innym w sposób negatywny i przynoszący ujmę. Unikają podejmowania złożonych, strategicznych działań autoprez, co jest konsekwencją ich ostrożności i dążenia do minimalizowania ryzyka. Niska samoocena. Pasywność, zahamowanie, ukrywanie informacji o sobie. Obecność audytorium, jako zagrożenie, że może podczas niej ujawnić swoją niekorzystną stronę.

„Zdobywczość” lub „obronność” kierowania wrażeniem wyniki przede wszystkim z oceny subiektywnego prawdopodobieństwa dokonania skutecznej autoprezentacji. Kiedy aktor sądzi, że prawdopodobieństwo takie jest wysokie, będzie podejmował autoprez „zdobywczą. „Zdobywczość” i „obronność” autoprezentacji jest nie tylko cechą osoby, ale także sytuacji.

• „OCZAROWANI ADUTORIUM” LUB TWORZENIE WIZERUNKU ZGODNEGO Z „JA IDELANYM”

Oczarowanie

tworzenie

Autoprezentacja ukierunkowana na pozyskanie nagród musi uwzględniać kryteria wartościowania stosowane przez dane audytorium i dlatego wizerunek ukazywany publicznie jest dostosowywany do jego wartości i kryteriów. Istotą działań aktora jest próba „oczarowania audytorium”, przedstawienie siebie w sposób maksymalnie spójny z oczekiwaniami i życzeniami widzów. Wymaga to od aktora wcześniejszego rozszyfrowania oczekiwań, systemu wartości i kryteriów oceniania danego audytorium.

Autoprezentacja ukierunkowana na umocnienie poczucia własnej wartości polega na przedstawieniu wizerunku „przesuniętego” w kierunku idealnego wyobrażenia własnej osoby; aktor ujawnia raczej swoje „ja idealne” niż „ja realne”. Taka auoprez kierowana jest dążeniem do „sprawienia generalnego wrażenia na innych”, a nie tylko na określonym audytorium - poprzez ujawienie „dobrych cech”, a owe dobre cechy są definiowane przez osobiste wartości i kryteria aktora. Ten styl wiąże się z mniejszą wrażliwością na wymogi i naciski zewnętrzne niż autoprezentacja „oczarowanie audytorium”, a z większą międzysytuacyjną stabilnością ukazywania wizerunku. „transfer audytorium” - konsekwencje i implikacje autoprezentacji doświadczonych przez aktora przed jednym audytorium prowadzą do zmian zachowania w obecności innego audytorium.

Osoby, które szybko i sprawnie odczytują oczekiwania innych, zdobywają orientację w ich systemie wartości, kryteriach oceniania wydają się bardziej predysponowane do plastycznej autpprezentacji zmieniającej się w zależności od audytorium i jego właściwości. U mniej sprawnych społecznie bardziej prawdopodobne wydaje się preferowanie stabilnej transsytuacyjnie autoprezentacji polegającej na ujawnianiu autowizerunku zbliżonego do „ja idealnego”.

• AUTOPREZENTACJA „KOMPENSACYJNA”

Autoprezentacja godnościowa	Kompensacyjna
Polega na takim ujawnianiu siebie, który potwierdza reputację, jaką jednostka posiada u określonego audytorium. Autoprezenter potwierdza, to co o nim myślą inni. Posługują się nią ludzie o niskiej samoocenie.	Aktor przeciwdziała swojej dotychczasowej reputacji, bo jej nie akceptuje. Polega na przekazywaniu publiczności pozytywnych informacji o sobie, ale tylko takich, które nie pozostają w sprzeczności z danymi, jakie audytorium skądinąd posiada o aktorze. Posługują się nią os o wysokiej samoocenie, gdy zostanie ona zagrożona.

Autoprezentacja kompensacyjna jest uznawana za skuteczny i relatywnie bezpieczny sposób kierowania wrażeniem, aktore nie zaprzecza bowiem posiadanej reputacji, lecz wzbogaca ją nowymi informacjami.

• AUTOPREZENTACJA POŚREDNIA : „PŁAWIENIE SIĘ W CUDZEJ CHWALE”

Pośrednie formy autoprez bazują na psychologicznym mechanizmie skojarzenia i prawie generalizacji ewaluatywnej. Zgodnie z nimi jednostka dąży do tego, aby zintensyfikować siłę skojarzeń własnej osoby z obiektami wartościowymi pozytywnie, a minimalizować skojarzenia z obiektami wartościowanymi negatywnie, oceny bowiem różnych obiektów spostrzeganych jako „bliskie” upodobniają się do siebie, nawet wtedy, gdy kryterium ich bliskości jest trywialne czy przypadkowe.

Skłonność do podkreślania swoich związków ze zwycięzcami.

Ludzie podkreślają swoje związki i koneksje z atrakcyjnymi obiektami, a dystansują się od obiektów nieatrakcyjnych, ale także „wybielają” obiekty, z którymi łączą ich ewidentne związki i koneksje.

W warunkach nie stwarzających zagrożenia dobrego imienia, autoprez przez skojarzenie posługują się osoby o niskiej samoocenie i poczuciem braku osobistej kontroli nad zdarzeniami.

APLAUZ - polega na podkreślaniu, powiększaniu, „nadmuchiwaniu” czy innym zniekształcaniu związków jednostki ze zdarzeniami ocenianymi jako sukcesu czy osiągnięcia. Schlenker: wyjaśnienia maksymalizujące pożądane, korzystne dla aktora konsekwencje pozytywnie wartościowanych zdarzeń. Ma dwie formy:

1. Tytułowanie - polega na maksymalizowaniu osobistej odpowiedzialności za pozytywnie wartościowanie zdarzenie

2. Uwydatnianie - polega na maksymalizowaniu pozytywnego znaczenie danego wydarzenia czy jego skutków.

WOJCISZKE

5 warunków sprzyjających zachowaniom autoprezentacyjnym:

1. Skłonność do zabiegów autoprez jest tym większa, im silniej wierzymy, że sposób spostrzegania nas przez innych ludzi decyduje o osiągnięciu naszych celów.

2. Im bardziej zależy nam na celu kontrolowanym przez innych ludzi.

3. Im bardziej zależy nam na aprobacie innych.

4. Im większa jest rozbieżność miedzy pożądanym a rzeczywistym obrazem naszej osoby, jaki mają inni.

5. Skłonność do zabiegów autoprez jest nasilona u osób o dużej skłonności do obserwacyjnej samokontroli zachowania i samoświadomości publicznej.

OBRONNE TAKTYKI AUTOPREZENTACJI.






To zachowania ukierunkowane na ochronę, utrzymanie lub obronę zaatakowanej lub zagrożonej tożsamości i wartości naszej osoby. Zachowanie te motywowane są pragnieniem uniknięcia autoprezentacyjnej porażki i charakteryzują raczej osoby o niskiej samoocenie.

Samoutrudnianie wymówki suplikacja usprawiedliwienia przeprosiny

Samo utrudnianie - angażowanie się w działania, które obniżają nasze szanse sukcesu, ale zwalniają z osobistej odpowiedzialności za porażkę, a w dodatku nasilają osobistą chwałę w przypadku sukcesu.

• Lęk przedegzaminacyjny

• Hipochondria

• Przejawiane w pewnym sposobie spostrzegania i interpretacji sytuacji - skłonności do spostrzegania zadań jako trudnych, a warunków ich rozwiązywania jako niesprzyjających.

Suplikacja - prezentowanie własnej bezradności, w nadziei na uzyskanie pomocy od innych dzięki odwołaniu się do normy odpowiedzialności społecznej nakazującej pomagać tym, których losy od las zależą.

Wymówki - zaprzeczanie intencji wyrządzenia szkody i/lub przekonywanie, że nie miało się kontroli nad przebiegiem zachowanie, które szkodę wyrządziło.

Usprawiedliwienia - akceptowanie własnej odpowiedzialności przy jednoczesnych próbach redefinicji czynu, jako mało szkodliwego lub dotyczącego w istocie czegoś innego niż szkoda.

• Zaprzeczanie szkodliwości czynu

• Zaprzeczanie krzywdzie ofiary lub przekonywanie, że w istocie zasłużyła sobie na swój los.

• Odwoływanie się do powszechności postępku i usprawiedliwień porównawczych.

• Redefinicji czynu, jako dotyczącego nie tyle szkód, ile spełnienia rozkazów.

Przeprosiny - akceptowanie własnej odpowiedzialności za szkodę, okazanie żalu, kompensowanie szkody ofierze. Są najskuteczniejszym sposobem przywracania własnego pozytywnego obraz w oczach innych.

ASERTYWNE TAKTYKI AUTOPREZENTACJI





Taktyki zdobywczo - asertywne ukierunkowane na zbudowanie, pozyskanie, utrwalenie, jakiejś nowej tożsamości naszej osoby.

Ingracjacja autopromocja świecenie przykładem zastraszanie

Ingracjacja to wkradanie się w cudze łaski bądź pozyskiwanie sympatii, poprzez:



Prezentowanie cech budzących sympatię schlebianie innym i prawienie komplementów



Ingracjacja

Konformizm - prezentowanie opinii podobnych do opinii partnera wyrządzanie przysług

Zabiegi ingracjacyjne ulegają nasileniu, gdy cudza sympatia staja się bardziej pożądana, zaś wybór konkretnej formy ingracjacji podyktowany jest przekonaniem jednostki, że dane zachowanie doprowadzi do celu, tj. pozyskania sympatii.

!Jednak, im ważniejsze jest dla nas pozyskanie sympatii jakiejś osoby, tym większa szansa, że osoba zdaje sobie z tego sprawę i wątpić będzie w szczerość naszych zabiegów autoprezentacyjnych - DYLEMAT LIZUSA.

Rozwiązanie: prezentowanie poglądów sprzecznych z opiniami partnera w mało ważnych sprawach, lub używaniu pośredników do przekazywania komplementów.

DYLEMAT ZRÓŻNICOWANEJ PUBLICZNOŚCI - gdy ludzie różnią się wartościami i upodobaniami.

Rozwiązanie: segregacja widowni.

Autopromocja - przedstawianie siebie jako osoby kompetentnej, podkreślanie, że nasze dokonania są większe niż się wydaje, rzadko osiągane, pomimo poważnych przeszkód. Pożądana gdy ubiegamy się o pracę ;)

DYLEMAT SKROMNOŚCI - więcej sympatii w cudzych oczach przydaje raczej pomniejszanie znaczenia własnych sukcesów niż chwalenie się nimi; z drugiej strony ludzie mogą potraktować nasze skromne autoprezentacje dosłownie (uważać, że nasze sukcesy są niewielkie), bądź też Nawet jako wyraz niskiej samooceny, lub uznać za arogantów.

Rozwiązanie:

1. Skromność jest skuteczna po fakcie, niż przez faktem

2. Umiarkowana skromność jest bardziej pożądana od krańcowej, gdyż ta ostatnia może sprawiać wrażenie nonszalancji

3. Skromność jest skuteczna tylko wtedy, gdy audytorium i tak wie, że dobrze wypadliśmy

4. Taktyka polegająca na wskazywaniu, że się odniosło sukces przy jednoczesnym pomniejszaniu wagi tego sukcesu, może przynieść efekt odwrotny od zamierzonego (wniosek o naszej zarozumiałości).

DYLEMAT AUTENTYCZNOŚCI - im bardziej pożądany jest w oczach innych obraz naszej osoby, tym bardziej odbiega od naszych przekonań na swój temat.

Rozwiązanie:

1. Możemy przedstawić siebie w sposób autentyczny, tzn. jako osoby odbiegającej od tego co pożądane. Jest to skuteczne, jeżeli negatywna informacja jest przedstawiania we wczesnych fazach interakcji.

2. Możemy przedstawić siebie, omijając niebezpieczne tematy, unikając podawania informacji prawdziwej, a niepochlebnej.

3. Możemy przedstawić siebie w sposób kłamliwy, a zgodny z wizerunkiem pożądanym.

Obronną wersją tej techniki jest autopromocja przez skojarzenie, polegająca na kojarzeniu własnej osoby z pozytywnymi zdarzeniami lub osobami. W naturalnych warunkach skłonność do autoprezentacji przez skojarzenie występuje głównie u osób o niskiej samoocenie i zewnętrznym poczuciu kontroli.

Świecenie przykładem - przedstawianie sobie jako osoby moralnej.

Zastraszanie - przedstawienie siebie jako „twardego faceta”, osoby agresywnej, nieprzyjemnej, groźnej, która może narobić kłopotów i od której niczego nie można uzyskać.

SKUTKI AUTOPREZENTACJI

1. Interpersonalne - wpływanie na wizerunek wykształcony przez innych

2. Intrapersonalne - wpływa na autoprezentera

• Wiele aktów autoprezentacji podnosi własną samoocenę ich sprawcy.

• Większość aktów autoprezentacji zwrotnie modyfikuje koncepcje własnego ja ich wykonawcy.

Większość autoprezentacji nie odbiega zbyt daleko od rzeczywistych przekonań osoby na własny temat. Skłonność do autopromocji jest zdecydowanie większa u osób narcystycznych i z wysoką samooceną, silnie przypisujących sobie cechy sprawnościowe i męskie, zaś skłonność do prezentowania siebie w sposób skromny czy bezradny jest większa u osób o niskiej samoocenie, odmawiających sobie cech sprawnościowych i męskich.

Autoprezentacja jest robieniem miny za pomocą własnej twarzy - a więc prezentacją jakiegoś fragmentu rzeczywistego ja, choć jest to fragment wyselekcjonowany i często przedstawiony w sposób przesadny. Tym bardziej, że wiele zabiegów autoprezentacyjnych ma charakter działań nawykowych.

Bromley :

1. AUTOPREZENTACJE TAKTYCZNE - nawykowe i zautomatyzowane przedstawianie własnej osoby audytorium, które jest obecne tu i teraz. Dotyczą sytuacji codziennych, skryptowych (zrutynizowanych), mogą być wykonywane bez świadomego zamiaru i w dużym stopniu stanowią ekspresję autentycznego ja człowieka, np. uśmiech na powitanie.

2. AUTOPREZENTACJE STRATEGICZNE - mają charakter zabiegów przemyślanych i zaplanowanych z wyprzedzeniem czasowym, ukierunkowanym na odległe efekty, a więc na kształtowanie wizerunku naszej osoby, jaki tworzyć sobie będzie jakieś przyszłe audytorium nieobecne w bieżącej sytuacji, np. długotrwałe opalanie się, by opalenizna była widoczna długo po wakacjach.

---