mgr Maciej MITERA

POSTĘPOWANIE EGZEKUCYJNE W DMINISTRACJI

Ustawa z dnia 17 czerwca 1966 r. o postępowaniu egzekucyjnym w administracji (Dz. U. z 2005 r. Nr 229 poz. 1954)

Nie każde orzeczenie nadaje się do wykonania (egzekucji). W przypadku wyroku rozwodowego w czystej postaci nie każdy wyrok daje się egzekwować.

Postępowanie egzekucyjne może występować w sądzie (postępowanie egzekucyjne sądowe).

Jedynym sądowym organem egzekucyjnym jest komornik.

Całkiem inne organy egzekucyjne występują w egzekucji administracyjnej, w zależności od tego, czy chodzi o egzekucję świadczeń pieniężnych, czy egzekucja dotyczy świadczeń niepieniężnych.

Organ egzekucyjny - rozumie się przez to organ uprawniony do stosowania w całości lub w części określonych w ustawie środków służących doprowadzeniu do wykonania przez zobowiązanych ich obowiązków o charakterze pieniężnym lub obowiązków o charakterze niepieniężnym oraz zabezpieczania wykonania tych obowiązków.

Egzekutor świadczeń pieniężnych:

1. naczelnik urzędu skarbowego;

2. dyrektor oddziału ZUS - w zakresie należności, jakie przyznaje mu ustawa;

3. dyrektor Izby Celnej - w zakresie swoich kompetencji.

Egzekutor świadczeń niepieniężnych:

1. wojewoda;

2. wszystkie służby mundurowe (ABW, Straż Graniczna, Policja, Żandarmeria Wojskowa - w zakresie swoich uprawnień).

Wierzyciel - podmiot uprawniony do żądania wykonania obowiązku lub jego zabezpieczenia w administracyjnym postępowaniu egzekucyjnym lub zabezpieczającym. Jest to podmiot, który inicjuje postępowanie egzekucyjne. Jeżeli wierzyciel jest jednocześnie organem egzekucyjnym, przystępuje z urzędu do egzekucji na podstawie tytułu wykonawczego przez siebie wystawionego.

Pełnomocnik - w sprawie postępowania egzekucyjnego można go ustanowić zgodnie z ogólnymi przepisami, ale dopiero po wszczęciu postępowania. Jeśli pełnomocnik zostanie ustanowiony wcześniej, jego czynności będą bezskuteczne.

Zobowiązany - osoba prawna albo jednostka organizacyjna nie posiadająca osobowości prawnej albo osoba fizyczna, która nie wykonała w terminie obowiązku o charakterze pieniężnym lub obowiązku o charakterze niepieniężnym, a w postępowaniu zabezpieczającym - również osoba lub jednostka, której zobowiązanie nie jest wymagalne albo jej obowiązek nie został ustalony lub określony, ale zachodzi obawa, że brak zabezpieczenia mógłby utrudnić lub udaremnić skuteczne przeprowadzenie egzekucji, a odrębne przepisy na to zezwalają.

„Zobowiązany”” nie mylić z pojęciem „dłużnik”, który występuje na gruncie postępowania sądowego.

Egzekucja - rozumie się przez to wszelkie podejmowane przez organ egzekucyjny działania zmierzające do zastosowania lub zrealizowania środka egzekucyjnego.

Egzekucji administracyjnej podlegają obowiązki:

1. podatki;

2. opłaty;

3. inne należności (zobowiązania podatkowe - z ustawy z dnia 29 sierpnia 1997 r. Ordynacja podatkowa Dz. U. z 2005 r. nr 8 poz. 60);

4. niepodatkowe należności budżetowe;

5. należności z tytułu przychodów z prywatyzacji;

6. grzywny i kary pieniężne wymierzane przez organy administracji publicznej;

7. inne należności pieniężne (patrz art. 2 § 1 UoPEwA).

Pamiętać należy, iż grzywna administracyjna, która podlegać będzie egzekucji w trybie administracyjnym jest czymś innym niż kara grzywny, która to kara podlega egzekucji przez komornika i regułom określonym w regulaminie wykonawczym.

ŚRODKI EGZEKUCYJNE:

a) w postępowaniu egzekucyjnym dotyczącym należności pieniężnych, egzekucja:

- z pieniędzy,

- z wynagrodzenia za pracę,

- ze świadczeń z zaopatrzenia emerytalnego oraz ubezpieczenia społecznego, a także z renty socjalnej,

- z rachunków bankowych,

- z innych wierzytelności pieniężnych,

- z praw z instrumentów finansowych w rozumieniu przepisów o obrocie instrumentami finansowymi, zapisanych na rachunku papierów wartościowych lub innym rachunku, oraz z wierzytelności z rachunku pieniężnego służącego do obsługi takich rachunków,

- z papierów wartościowych niezapisanych na rachunku papierów wartościowych,

- z weksla,

- z autorskich praw majątkowych i praw pokrewnych oraz z praw własności przemysłowej,

- z udziału w spółce z ograniczoną odpowiedzialnością,

- z pozostałych praw majątkowych,

- z ruchomości,

- z nieruchomości,

b) w postępowaniu egzekucyjnym dotyczącym obowiązków o charakterze niepieniężnym:

- grzywna w celu przymuszenia,

- wykonanie zastępcze,

- odebranie rzeczy ruchomej,

- odebranie nieruchomości, opróżnienie lokali i innych pomieszczeń,

- przymus bezpośredni.

TYTUŁ EGZEKUCYJNY

„Art. 777 (Kodeksu postępowania cywilnego).  

§ 1. Tytułami egzekucyjnymi są:

1) orzeczenie sądu prawomocne lub podlegające natychmiastowemu wykonaniu, jak również ugoda zawarta przed sądem;

1¹) orzeczenie referendarza sądowego prawomocne lub podlegające natychmiastowemu wykonaniu,

2) wyrok sądu polubownego lub ugoda zawarta przed takim sądem;

2¹⁾ ugoda przed mediatorem,

3) inne orzeczenia, ugody i akty, które z mocy ustawy podlegają wykonaniu w drodze egzekucji sądowej;

4) akt notarialny, w którym dłużnik poddał się egzekucji i który obejmuje obowiązek zapłaty sumy pieniężnej lub uiszczenia rzeczy oznaczonych co do gatunku, ilościowo w akcie oznaczonych, albo też obowiązek wydania rzeczy indywidualnie oznaczonej, lokalu, nieruchomości lub statku wpisanego do rejestru gdy termin zapłaty, uiszczenia lub wydania jest w akcie wskazany;

5) akt notarialny, w którym dłużnik poddał się egzekucji i który obejmuje obowiązek zapłaty sumy pieniężnej do wysokości w akcie wprost określonej albo oznaczonej za pomocą klauzuli waloryzacyjnej, gdy akt określa warunki, które upoważniają wierzyciela do prowadzenia przeciwko dłużnikowi egzekucji na podstawie tego aktu o całość lub część roszczenia, jak również termin, do którego wierzyciel może wystąpić o nadanie temu aktowi klauzuli wykonalności.

6) akt notarialny, w którym właściciel nieruchomości albo wierzyciel wierzytelności obciążonych hipoteką, niebędący dłużnikiem osobistym, poddał się egzekucji z obciążonej nieruchomości albo wierzytelności, w celu zaspokojenia wierzyciela hipotecznego, jeżeli wysokość wierzytelności podlegającej zaspokojeniu jest w akcie określona wprost albo oznaczona za pomocą klauzuli waloryzacyjnej, i gdy akt określa warunki, które upoważniają wierzyciela do prowadzenia egzekucji o część lub całość roszczenia, jak również wskazany jest termin, do którego wierzyciel może wystąpić o nadanie temu aktowi klauzuli wykonalności.

§ 2. Oświadczenie dłużnika, o którym mowa w § 1 pkt 4 lub 5, może być złożone także w odrębnym akcie notarialnym.

§ 3. Tytułem egzekucyjnym jest również akt notarialny, w którym niebędący dłużnikiem osobistym właściciel ruchomości lub prawa obciążonych zastawem rejestrowym albo zastawem, poddaje się egzekucji z obciążonych składników w celu zaspokojenia zastawnika. Przepis § 1 pkt 6 stosuje się odpowiednio.”

Prościej:

Tytuł egzekucyjny to każde orzeczenie, z którego wynika każde świadczenie możliwe do realizacji:

1. decyzja administracyjna (bądź postanowienie);

2. wyroki;

3. postanowienia;

4. ugody;

5. te akty notarialne, w których dłużnik podda się egzekucji (z klauzulą wykonalności);

6. bankowy tytuł egzekucyjny (klauzulę wydaje sąd).

Tytuł wykonawczy - jest to tytuł egzekucyjny zaopatrzony w tytuł wykonalności.

Przepisy podatkowe stosujemy te, które obowiązywały w dacie powstania.

Nie można stosować analogii w prawie karnym, natomiast jest ona jak najbardziej dozwolona na gruncie prawa administracyjnego.

ZASADY POSTĘPOWANIA EGZEKUCYJNEGO

Każdym postępowaniem rządzą pewne reguły, które mogą przybierać formę pewnych naczelnych zasad. Nie inaczej jest jeżeli chodzi o postępowanie egzekucyjne w administracji.

1. Zasada zagrożenia - w tej zasadzie całe postępowanie egzekucyjne (jego wszczęcie) poprzedza wysłanie tzw. upomnienia dla zobowiązanego, w którym to upomnieniu zobowiązany jest do uregulowania należności z jednoczesnym zagrożeniem, że jeżeli tego nie spełni sprawa będzie skierowana na drogę egzekucji. Rozpoczęcie egzekucji następuje dopiero po upływie 7 dni od daty doręczenia upomnienia.

2. Zasada podwójnego awizowania (art. 44 kpa).

3. Zasada poszanowania minimum egzystencji (art. 8 - 12 UoPEwA). Nie można pozbawić zobowiązanego minimum egzystencji.

4. Zasada działania z urzędu (ex officio) - organ egzekucyjny ma obowiązek prowadzić postępowanie egzekucyjne na żądanie wierzyciela.

5. Zasada stosowania środków znanych ustawie - organ egzekucyjny może stosować tylko te środki, które przewiduje dana ustawa (np. grzywna w celu przymuszenia, opróżnienie lokalu, wykonanie zastępcze).

6. Zasada racjonalności (racjonalnego działania) - organ egzekucyjny stosuje środki egzekucyjne, które prowadzą bezpośrednio do wykonania obowiązku, a spośród kilku takich środków - środki najmniej uciążliwe dla zobowiązanego.

ZBIEG EGZEKUCJI

Może zdarzyć się, że do jednego przedmiotu egzekucji może zostać skierowana zarówno egzekucja sądowa jak i administracyjna.

Egzekucje takie prowadzą jednocześnie komornik bądź organ egzekucji administracyjnej (w zależności czy chodzi o egzekucję świadczeń pieniężnych czy niepieniężnych). Zgodnie z art. 62 UoPEwA w przypadku zbiegu egzekucji administracyjnej i egzekucji sądowej do tej samej nieruchomości, rzeczy albo prawa majątkowego lub niemajątkowego, organ egzekucyjny wstrzymuje czynności egzekucyjne na wniosek wierzyciela, zobowiązanego lub z urzędu i przekazuje akta egzekucji administracyjnej sądowi rejonowemu zgodnie z przepisami Kodeksu postępowania cywilnego.

Organ egzekucyjny w przypadku zbiegu egzekucji ma bezwzględny obowiązek przekazania sądowi akt sprawy niezależnie od jego oceny okoliczności sprawy.

Do czasu wydania postanowienia przez Sąd w przedmiocie dalszego prowadzenia egzekucji ulegają wstrzymaniu wszelkie czynności egzekucyjne w obu trybach egzekucji, przy czym wstrzymanie tych czynności nie oznacza zawieszenia postępowania.

Decyzję w formie postanowienia o tym, który organ będzie prowadził dalej egzekucję podejmuje Sąd. Sąd wydaje postanowienie w ciągu 14 dni od daty otrzymania akt od pierwszego z organów. To w interesie wierzyciela wprowadzono wymóg badania stopnia zawansowania każdego z postępowań egzekucyjnych. Dalszą egzekucję powinien prowadzić ten organ, którego czynności mają bardziej zaawansowany charakter. Natomiast w przypadku braku różnic co do etapu zaawansowania Sąd powinien brać pod uwagę inne okoliczności, a mianowicie: wysokość wyegzekwowanych należności czy też kolejność zaspokojenia należności. W każdym przypadku Sąd powinien badać i jednocześnie stać na straży zabezpieczenia interesu wszystkich wierzycieli -zakaz dyskryminacji poszczególnych wierzycieli kosztem uprzywilejowanej pozycji danego podmiotu (nie można zapominać, iż zabezpieczenia skarbu państwa - ZUS, US, hipoteki - mają pierwszeństwo przed innymi wierzytelnościami).

Postanowienie Sądu w przedmiocie rozstrzygnięcia zbiegu egzekucji powinno określać też organ, który będzie prowadził łączną egzekucję. Sąd w tym postanowieniu musi też wskazać, które z dokonanych czynności egzekucyjnych pozostają w mocy pomimo tego, że zostały wykonane w innym trybie (np. czynności w egzekucji administracyjnej mimo prowadzenia dalszej egzekucji w tryubie sądowym).

UMORZENIE I ZAWIESZENIE POSTĘPOWANIA EGZEKUCYJNEGO

Zawieszenie postępowania egzekucyjnego

Postępowanie egzekucyjne ulega zawieszeniu na mocy postanowienia organu (na które służy środek odwoławczy w postaci zażalenia).

Zawieszenie jest obligatoryjne w przypadku:

1. wstrzymania wykonania, odroczenia terminu wykonania, rozłożenia na raty spłat należności pieniężnych;

2. śmierć zobowiązanego, jeżeli obowiązek nie był ściśle związany z osobą zmarłego;

3. utrata przez zobowiązanego zdolności do czynności prawnych i brak przedstawiciela ustawowego tej osoby (zdolność do czynności prawnej - chodzi tu o ponoszenie skutków prawnych);

4. na każde żądanie wierzyciela;

5. gdy ustawodawca tak wskazuje.

Umorzenie postępowania egzekucyjnego

Obligatoryjne:

1. śmierć zobowiązanego, jeżeli obowiązek był ściśle związany z osobą zmarłego;

2. jeżeli obowiązek został wykonany przed wszczęciem postępowania;

3. jeżeli obowiązek nie jest wymagalny bądź też został umorzony, bądź też obowiązek w ogóle nie istniał;

4. jeżeli obowiązek został określony niezgodnie z treścią obowiązku wynikającego z treści decyzji organu administracyjnego bądź orzeczenia sądowego;

5. jeżeli wystąpił błąd co do osoby zobowiązanego (błąd - jest to mylne wyobrażenie o istniejącym stanie rzeczy). Umorzenie musi również nastąpić, jeżeli egzekucja nie może być prowadzona ze względu na osobę zobowiązanego (np. przedstawicielstwo dyplomatyczne);

6. w przypadku, gdy obowiązek o charakterze niepieniężnym okazał się niewykonalny;

7. jeżeli egzekucja lub zastosowany w niej środek egzekucyjny są niedopuszczalne albo zobowiązanemu nie doręczono upomnienia, mimo tego, że taki obowiązek ciąży na wierzycielu;

8. na każdorazowe żądanie wierzyciela.

Organ egzekucyjny i egzekutor są obowiązani odstąpić od czynności egzekucyjnych, jeśli zobowiązany okazał dowody stwierdzające wykonanie, umorzenie, wygaśnięcie lub nieistnienie obowiązku, odroczenie terminu wykonania obowiązku, rozłożenie na raty spłaty należności pieniężnych, albo gdy zachodzi błąd co do osoby zobowiązanego. Organ egzekucyjny zawiadamia wierzyciela o odstąpieniu od czynności egzekucyjnych.

Fakultatywne - w przypadku stwierdzenia, że w postępowaniu egzekucyjnym, które dotyczy należności pieniężnej nie uzyska się kwoty przewyższającej wydatki egzekucyjne (ekonomia procesu). W razie umorzenia postępowania fakultatywnego wszczęcie ponownej egzekucji może nastąpić wówczas, gdy zostanie ujawniony majątek lub źródła dochodu zobowiązanego, które przewyższają kwotę wydatków egzekucyjnych.

ZASADY PROWADZENIA EGZEKUCJI

Organ egzekucyjny wszczyna egzekucję administracyjną na wniosek wierzyciela i na podstawie wystawionego przez niego tytułu wykonawczego, sporządzonego według ustalonego wzoru. Wzór ten określony jest w drodze rozporządzenia przez ministra właściwego do spraw finansów publicznych. Jeżeli wierzyciel jest jednocześnie organem egzekucyjnym, przystępuje z urzędu do egzekucji na podstawie tytułu wykonawczego przez siebie wystawionego.

We wniosku o wszczęcie egzekucji administracyjnej wierzyciel może wskazać środek egzekucyjny. Wierzyciel powinien wskazać środek egzekucyjny, gdy wniosek dotyczy egzekucji obowiązku o charakterze niepieniężnym.

Tytuł wykonawczy zawiera:

1. oznaczenie wierzyciela;

2. wskazanie imienia i nazwiska lub firmy zobowiązanego i jego adresu, a także określenie zatrudniającego go pracodawcy i jego adresu, jeżeli wierzyciel posiada taką informację;

3. treść podlegającego egzekucji obowiązku, podstawę prawną tego obowiązku oraz stwierdzenie, że obowiązek jest wymagalny, a w przypadku egzekucji należności pieniężnej - także określenie jej wysokości, terminu, od którego nalicza się odsetki z tytułu niezapłacenia należności w terminie, oraz rodzaju i stawki tych odsetek;

4. wskazanie zabezpieczenia należności pieniężnej hipoteką przymusową albo przez ustanowienie zastawu skarbowego lub rejestrowego lub zastawu nieujawnionego w żadnym rejestrze, ze wskazaniem terminów powstania tych zabezpieczeń;

5. wskazanie podstawy prawnej pierwszeństwa zaspokojenia należności pieniężnej, jeżeli należność korzysta z tego prawa i prawo to nie wynika z zabezpieczenia należności pieniężnej;

6. wskazanie podstawy prawnej prowadzenia egzekucji administracyjnej;

7. datę wystawienia tytułu, podpis z podaniem imienia, nazwiska i stanowiska służbowego podpisującego oraz odcisk pieczęci urzędowej wierzyciela;

8. pouczenie zobowiązanego o skutkach niezawiadomienia organu egzekucyjnego o zmianie miejsca pobytu;

9. pouczenie zobowiązanego o przysługującym mu w terminie 7 dni prawie zgłoszenia do organu egzekucyjnego zarzutów (patrz niżej) w sprawie prowadzenia postępowania egzekucyjnego;

10. klauzulę organu egzekucyjnego o skierowaniu tytułu do egzekucji administracyjnej;

11. wskazanie środków egzekucyjnych stosowanych w egzekucji należności pieniężnych.

Podstawą zarzutu w sprawie prowadzenia egzekucji administracyjnej może być:

1. wykonanie lub umorzenie w całości albo w części obowiązku;

2. przedawnienie;

3. wygaśnięcie albo nieistnienie obowiązku;

4. odroczenie terminu wykonania obowiązku albo brak wymagalności obowiązku z innego powodu;

5. rozłożenie na raty spłaty należności pieniężnej;

6. określenie egzekwowanego obowiązku niezgodnie z jego treścią wynikającego z orzeczenia (decyzji administracyjnej lub postanowienia);

7. błąd co do osoby zobowiązanego;

8. niewykonalność obowiązku o charakterze niepieniężnym;

9. niedopuszczalność egzekucji administracyjnej lub zastosowanego środka egzekucyjnego;

10. brak uprzedniego doręczenia zobowiązanemu upomnienia, o którym mowa w art. 15 § 1 UoPEwA, które jednocześnie stanowi pogwałcenie zasady zagrożenia;

11. zastosowanie zbyt uciążliwego środka egzekucyjnego;

12. prowadzenie egzekucji przez niewłaściwy organ egzekucyjny;

13. niespełnienie wymogów określonych w art. 27 UoPEwA - czyli brak któregokolwiek z elementów, które ustawodawca wskazał jako niezbędne dla tytułu wykonawczego.

Wniesienie przez zobowiązanego zarzutu w sprawie prowadzenia postępowania egzekucyjnego nie wstrzymuje tego postępowania. Organ egzekucyjny może jednak w uzasadnionych przypadkach wstrzymać postępowanie egzekucyjne lub niektóre czynności egzekucyjne do czasu rozpatrzenia zarzutu.

Wszczęcie egzekucji następuje z chwilą doręczenia zobowiązanemu odpisu tytułu wykonawczego lub doręczenia dłużnikowi zajętej wierzytelności zawiadomienia o jej zajęciu lub też innego prawa majątkowego, jeżeli to doręczenie nastąpiło przed doręczeniem zobowiązanemu odpisu tytułu wykonawczego.

STOSUNKI MAJĄTKOWE MAŁŻONKÓW, WSPÓLNICY SPÓŁEK

W stosunkach majątkowych małżonków istotną kwestią jest czy małżonkowie pozostają w ustawowej wspólności majątkowej czy dotyczy ich rozdzielność majątkowa.

Niezależnie od tego, czy decyzja podatkowa ustalająca zobowiązanie jednego z małżonków dotyczy zobowiązania tej tylko osoby, to wówczas egzekucja będzie skierowana do majątku wspólnego, ale warunkiem egzekucji będzie uzyskanie klauzuli wykonalności przeciwko obojgu małżonkom.

Inaczej będzie w sytuacji tzw. hipoteki przymusowej. Tutaj nie ma znaczenia, przeciwko komukolwiek został nadany wpis do księgi. Skarb państwa zaspokoi swoje roszczenia niezależnie od tego, kto jest również wierzycielem i czy dłużnikiem jest którekolwiek z małżonków (hipoteka przymusowa ma pierwszeństwo).

Egzekucja dotycząca wspólników w spółkach i samej spółki - zależy do jakiego rodzaju spółki kierujemy egzekucję.

Inne regulacje dotyczą spółki cywilnej (spółek o charakterze osobowym). Jeżeli chodzi o spółkę osobową egzekucję kierujemy co do osoby wspólnika - musimy uzyskać klauzulę przeciwko tej osobie. W kapitałowej czynnikiem decydującym jest udział lub akcja.

Jeżeli spółka jest wieloosobowa, egzekucję kierujemy przeciwko wszystkim wspólnikom.

Przy spółkach kapitałowych klauzulę nadaje się przeciwko spółce. W przypadku, gdyby majątek spółki nie był wystarczający, egzekucję możemy kierować przeciwko wszystkim wspólnikom.

Jeżeli zaniedbano by postępowania z nadaniem klauzuli przeciwko wszystkim dłużnikom, to konsekwencją tego będzie zaniechanie całej egzekucji.

ELEMENTY NOTATEK, KTÓRE SĄ PODKREŚLONE SĄ NA EGZAMINIE (USTNYM)

---