Prawo karne - to zespół przepisów prawnych normujących kwestie odpowiedzialności karnej człowieka za czyny zabronione pod groźbą kary kryminalnej

Podział prawa karnego:
Prawo karne materialne - zespół przepisów prawnych normujących czyny będące przestępstwami, zasady odpowiedzialności za te czyny oraz środki prawne stosowane wobec ich sprawców.
Ustawa z 06.06.1997r kodeks karny (kk)
Prawo karne procesowe - jest zespołem przepisów prawnych normujących wykonanie kar, środków karnych i zabezpieczających oraz innych rozstrzygnięć wydawanych w sprawach kryminalnych.
Ustawa z 06.06.1997r Kodeks postępowania karnego (kpk)
Prawo karne wykonawcze - obowiązki państwa w zakresie wykonywania kar.
Ustawa z 06.06.1997r kodeks karny wykonawczy (kkw)
Prawo karne skarbowe - tryb postępowania organów, zawiera kwalifikację czynów, które dotyczą przewinień fiskalnych państwa.
Ustawa z 10.09.1999r Kodeks Karny Skarbowy (uks) np. nie zgłoszenie prowadzenia działalności gospodarczej.
Prawo karno-administracyjne.
Ustawa Kodeks Wykroczeń 20.05.1971r są wykroczeniami możliwość karania mandatami, grzywną, przez Sąd Grodzki.
Ustawa Kodeks Postępowania w sprawach o wykroczenia 20.05.1971r w sprawach drobnych.
Postępowanie w sprawach nieletnich
Ustawa o postępowanie w sprawach nieletnich 26.10.1982r
Prawo penitencjale - wchodzi do PKW, czyli dotyczy tylko wykonywania kar.
Prawo karne wojskowe - zdefiniowane jako: czyny, które uznano za niedozwolone w zakresie wykonywania służby wojskowej (zawarty w kodeksie karnym)

Funkcje prawa karnego:
a) Funkcja ochronna
b) Funkcja gwarancyjna
Ad.a.
Określone przez społeczeństwo dobra, które prawo karne ma chronić. Istnieje katalog dóbr, który jest chroniony prawem karnym w zależności od hierarchii dóbr z taką siłą prawo będzie działało.
Ad.b.
Prawo karne jest gwarancją dla jednostek, czyli prawa poszczególnych jednostek będą przestrzegane. Hamuje zapędy państwa poprzez przyjęte standardy w zakresie ochrony dóbr i wolności. Prawo karne zareaguje na dane przewinienie.

Nauki pokrewne:
Kryminologia - o przestępczości i przestępcach. Traktuje przestępczość jako zjawisko społeczne. Bada przyczyny przestępczości.
Wiktymologia - o ofierze przestępstwa. Zajmuje się określeniem wpływu ofiary na dokonanie przestępstwa.
Kryminalistyka - o metodach i środkach wyrywania i ścigania sprawców.

Zasady Prawa Karnego:
Zasada odpowiedzialności za czyn.
Mówi nam o tym, co umieścić w centrum czyn czy sprawcę. Jakie kary zastosować by przywrócić do społeczeństwa? Kary adekwatne, sprawiedliwe za popełniony czyn. Nie jest ważna surowość, ale nieuchronność kary. Odpowiedzialności karnej podlega ten, kto popełnia czyn.
Zasada winy.
Mówi o tym że nie każemy sprawcy, za skutek, ale za popełnioną winę. Osoby do 13 roku życia nie odpowiadają za czyn.
Zasada odpowiedzialności indywidualnej i osobistej.
Mówi nam o tym, iż nie może iść do więzienia osoba za kogoś innego oraz o tym, że nie można odpowiadać za skutki czynów innych osób. Należy zindywidualizować czyn.
Zasada humanitaryzmu.
Mówi nam o tym, że powinny być stosowane kary, które dają się zamknąć w katalogu praw i wolności jednostki.

Przestępstwo:
1. Czyn - w zachowaniu człowieka należy dopatrywać się czynów. Spowodowane ludzką wolą zmiany w świecie zewnętrznym. Efektywność woli człowieka w postaci ruchów ciała albo bezczynności o ile jest to uzależnione od procesów psychicznych. Czyn to także zaniechanie, brak aktywności.
2. Bezprawny - musi naruszać przepisy ustawy, niezgodny z prawem. Jest sprzeczny z normą prawną. Może być usprawiedliwiony, ale musi być sprzeczny z prawem
3. Zawiniony - musi wystąpić element winy. To jest psychologiczny stosunek sprawy do czynu
4. Karalny - musi być za ten czyn wymierzona kara. Musi istnieć określona kara w ustawie za popełniony czyn.
5. Społecznie szkodliwy. Każde zachowanie człowieka podlega pewnemu wartościowaniu i pewnej ocenie. Znikoma, normalna i nieznaczna szkodliwość społeczna nie jest przestępstwem.
Wystąpienie tych wszystkich elementów w sposób łączny to przestępstwo.

Przy ocenie stopnia szkodliwości społecznej bierzemy pod uwagę następujące czynniki:
• Rodzaj i charakter tego czynu.
• Rozmiary wyrządzonej szkody.
• Sposób i okoliczności popełnienia przestępstwa
• Wagę naruszanych praw.
• Motywację sprawcy.
• Postać zamiaru.
Czyn musi być karalny tzn. kara musi być precyzyjnie określona.
Kary za przestępstwa:
1. Kara pozbawienia wolności do lat 15, czyli od 1 m-ca do 15 lat.
2. Kara 25 lat pozbawienia wolności.
3. Dożywotnie pozbawienie wolności.
4. Kara ograniczenia wolności do 12 m-cy.
5. Kara grzywny.
Ad. 4.
Kara ograniczenia wolności do 12 m-cy. Ingerencja w prywatną sferę życia człowieka, występuje od 1 m-ca do 12 m-cy. Osoba skazana na taką karę nie może beż zgody sądu:
• Zmieniać miejsca stałego pobytu.
• Musi wykonywać prace społecznie - użyteczne wskazane przez sąd. W granicach od 20 do 40 h miesięcznie, jeżeli osoba jest zatrudniona to sąd może orzec potrącenie wynagrodzenia za pracę w granicach 10 - 25% na rzecz Skarbu Państwa lub cele społeczne.
• Rozwiązać umowy o pracę.
• Sąd może ustanowić dozór kuratora
• Udzielić informacji na każde zapytanie sądu
• Sąd może nałożyć również inne obowiązki takie jak: przeproszenie pokrzywdzonego, łożenia na rzecz rodziny, powstrzymanie się od nadużycia alkoholu, zobowiązanie do naprawienia szkody.
• Żołnierz zaś nie może awansować ani brać udziału w uroczystościach i paradach.

Występują również kary dodatkowe, inaczej nazwane środkami karnymi, są to:
1. Zakaz praw publicznych.
2. Zakaz zajmowania określonych stanowisk, wykonywania zawodu lub prowadzenia określonej działalności gospodarczej.
3. Zakaz prowadzenia pojazdów.
4. Przepadek przedmiotów.
5. Obowiązek naprawienia szkody.
6. Nawiązkę.
7. Świadczenie pieniężne.
8. Podanie wyroku do publicznej wiadomości.
Sąd może wymierzyć środki karne od 1 roku do 10 lat, czas ten nie biegnie do uprawomocnienia się wyroku oraz w czasie odbywania kary pozbawienia wolności.
Ad. 1.
Zakaz praw publicznych jest to wyraz moralnego potępienia sprawcy. Oznacza to że jest on niegodny sprawowania pewnych ról społecznych. W sferze społecznej:
a) Traci czynne i bierne prawo wyborcze
b) Nie może brać udziału w wymiarze sprawiedliwości (ławnik, sędzia, prokurator, obrońca, itp.)
c) Traci prawo do pełnienia funkcji w organach samorządowych i państwowych, oraz w organizacjach zawodowych.
d) Traci posiadany stopień wojskowy
e) Traci ordery, odznaczenia, tytuły honorowe, nie może również ich otrzymywać w okresie kary.
Na taką karę sąd może skazać, jeżeli skazuje na karę pozbawienia wolności przez 3 lata za przestępstwa wymagające szczególnego potępienia.
Ad. 2.
Zakaz zajmowania określonych stanowisk, wykonywania zawodu lub prowadzenia określonej działalności gospodarczej może nastąpić wtedy, gdy sprawca użył zawodu lub stanowiska do popełnienia przestępstwa, albo wykazać, że dalsze zajmowanie stanowiska zagraża porządkowi prawnemu lub publicznemu.
Ad. 3.
Zakaz prowadzenia pojazdów występuje w dwóch sytuacjach:
1. Sąd musi orzec, gdy sprawca kierujący pojazdem w stanie nietrzeźwości spowodował wypadek
2. Może, jeżeli w stanie trzeźwości kierowca spowodował zagrożenie w komunikacji.
Ad. 4.
Przepadek przedmiotów sąd może orzec w następujących przypadkach:
• Kiedy te przedmioty były użyte do popełnienia przestępstwa.
• Kiedy pochodzą z przestępstwa.
• Kiedy ich posiadanie jest zabronione.
• Kiedy pośrednio pochodzą z przestępstwa, czyli surogaty (rzecz kupiona za pieniądze pochodzące z przestępstwa)
Od roku 1997 nie ma konfiskaty majątków w całości.
Ad.6
Nawiązka to pewnie świadczenie pieniężne. Dolegliwość finansowa orzekana na cel społeczny wskazany przez sąd w wysokości określonej przez sąd.
Ad. 7.
Świadczenie pieniężne to również dolegliwość finansowa orzekana wtedy, gdy odstępuje się od ukarania, umarza postępowanie i w innych przypadkach określonych w ustawie.
Ad. 8.
Podanie wyroku do publicznej wiadomości ma znaczenie prewencyjne traktowane jest jako przestroga dla innych. Musi jednak być zgodne z ustawą. Redakcja gazety nie może odmówić opublikowania wyroku.

Grzywna
Grzywnę wymierza się od 10 do 360 stawek dziennych i przyjmuje się, że wartość jednej stawki od 10 zł do 2000 zł. Nie można orzekać kar, które już w założeniu są niewykonalne.

Wykroczenia



Wykroczenie jest to przestępstwo o niższym stopniu szkodliwości społecznej.
Kary za wykroczenia:
• Areszt od 5 do 30 dni.
• Ograniczenie wolności do 1 m-ca.
• Nagana.
• Grzywna do 5000 zł. ( w drodze mandatów karnych)
Środki karne:
• Zakaz prowadzenia pojazdów od 6 m-cy do 3 lat.
• Przepadek rzeczy.
• Nawiązka.
• Obowiązek naprawienia szkody.
• Podanie orzeczenia do publicznej wiadomości
• Inne oznaczone w ustawie.

Klasyfikacja przestępstw
1) Ze względu na wysokość grożącej kary (Kryterium wagi)
• Zbrodnia to czyn zagrożony karą pozbawienia wolności na czas nie krótszy od 3 lat albo karą surowszą.
• Występek to czyn, za który grozi kara pozbawienia wolności przekraczająca miesiąc do 3 lat, kara ograniczenia wolności lub grzywna powyżej 30 stawek dziennych.


2) Z uwagi na skutek, przestępstwa dzielą się na:
• Skutkowe (materialne) to takie, na które składa się: a) działanie sprawcy, b) skutek tego działania. Należy do nich kradzież, rozbój, zabójstwo, uszkodzenia ciała i in.
• Bezskutkowe (formalne) tym się odznacza, że do jego popełnienia dochodzi przez samo działanie sprawcy, bez względu na skutek.
3) Ze względu na rodzaj winy sprawcy:
• Umyślne to takie, które sprawce chce popełnić i popełnia (umyślna wina sprawcy).
• Nieumyślne popełniane jest z winy nieumyślnej, sprawce nie chce popełnić przestępstwa, lecz popełnia je na skutek nieostrożności.
4) Ze względu na sposób zachowania się sprawcy:
• Popełnione przez działanie
• Popełnione przez zaniechanie
5) Ze względu na sposób ścigania:
Przeważająca część przestępstw jest ścigana z urzędu przez oskarżyciela publicznego, najczęściej prokuratora. Należą do nich wszystkie poważniejsze przestępstwa. Do przestępstw ściganych z oskarżenia prywatnego ( tzw. prywatno-skargowych) należą przestępstwa popełnione na szkodę jednostki, o niewielkiej szkodliwości społecznej ( np. obraza, naruszenie nietykalności cielesnej). W charakterze oskarżyciela występuje tu pokrzywdzony.
6) Ze względu na typ przestępstwa:
• Podstawowy (zabójstwo min 8 lat)
• Kwalifikowany (morderstwo min 12 lat)
• Uprzywilejowany (nieumyślne spowodowanie śmierci 6 m-cy do 5 lat)

Wyłączenie odpowiedzialności karniej

Ustawodawca uznaje działalność sprawcy za społecznie usprawiedliwioną. Ustawodawca uznaje, że naruszenie prawa jest czymś korzystniejszym niż jego nienaruszenie. Zaatakowanie dobra prawnie chronionego może być usprawiedliwione, jeżeli służy obronie innego dobra. Są to tzw. kontratypy, czyli wyłączenie odpowiedzialności karnej.
Rodzaje kontratypów
I. Wyłączając bezprawność czynu:
1. Obrona konieczna.
2. Stan wyższej konieczności.
3. Działanie w ramach uprawnień, bądź obowiązków.
4. Zgoda pokrzywdzonego. Dotyczy dobra, którym osoba udzielająca zgody mogła swobodnie dysponować, zgoda ta jest dobrowolna i istnieje ona w chwili czynu.
5. Czynności lecznicze. Działanie musi być odjęte w celu leczniczym, a leczący działał zgodnie z zasadami sztuki medycznej.
6. Karcenie małoletnich. Muszą być podjęte pewne czynności w celach wychowawczych, te czynności muszą być wykonywane przez rodziców, lecz nie mogą przekraczać pewnego stopnia intensywności.
7. Ryzyko sportowe. Uprawianie danej dyscypliny musi być dozwolone, działanie w celach sportowych, nie może naruszać reguł w danej dyscyplinie.
8. Ryzyko nowatorskie. Nie popełnia przestępstwa, kto działa w celu przeprowadzenia eksperymentu poznawczego, medycznego, technicznego lub ekonomicznego, jeżeli spodziewana korzyść ma istotne znaczenie poznawcze, medyczne lub gospodarcze, a oczekiwanie jej osiągnięcia, celowość oraz sposób przeprowadzenia eksperymentu są zasadne w świetle aktualnego stanu wiedzy. Eksperyment jest niedopuszczalny bez zgody uczestnika, na którym jest przeprowadzany, należycie poinformowanego o spodziewanych korzyściach i grożących mu ujemnych skutkach oraz prawdopodobieństwie ich powstania, jak również o możliwości odstąpienia od udziału w eksperymencie na każdym jego etapie. Zasady i warunki dopuszczalności eksperymentu medycznego określa ustawa.
9. Potrzeba ostateczna.
II. Kontratypy wyłączające winę:
1. Niepoczytalność.
2. Błąd.
3. Nieletniość.
4. Rozkaz przełożonego.
III. Kontratypy wyłączające społeczną szkodliwość, czyli takie elementy, które powodują, że szkodliwość społeczna jest znikoma, podlega ocenie stopnia, dzięki określeniu następujących czynników:
a) Rodzaj i charakter naruszonego dobra
b) Ocenę szkody
c) Sposób i okoliczność popełnienia przestępstwa
d) Zamiar
e) Motywacja

Ad. I. 1.
Obrona konieczna. Nie popełnia przestępstwa, kto w obronie koniecznej odpiera bezpośredni, bezprawny zamach na jakiekolwiek dobro chronione prawem. Nie możemy jednak użyć większej siły ani silniejszego środka ze środków przez nas dysponowanych niż wystarczający do odparcia zamachu, wyrządzając napastnikowi możliwie jak najmniejszą szkodę. Nie możemy również zastosować obrony koniecznej przed lub po fakcie dokonanego na nas zamachu. W razie przekroczenia granic obrony koniecznej, w szczególności, gdy sprawca zastosował sposób obrony niewspółmierny do niebezpieczeństwa zamachu, sąd może zastosować nadzwyczajne złagodzenie kary, a nawet odstąpić od jej wymierzenia. Sąd odstępuje od wymierzenia kary, jeżeli przekroczenie granic obrony koniecznej było wynikiem strachu lub wzburzenia usprawiedliwionych okoliczności zamachu.
Kolizja dóbr - dobro atakowane przez sprawcę i dobro sprawcy.
Działania obronne wynikają z prawa człowieka do obrony swoich dóbr. Wynikają z potrzeby spokoju społecznego. Prawo nie może uciekać przed bezprawiem.
Po stronie napastnika musi być:
Zamach - ma sprowadzać jakieś niebezpieczeństwo dla jakiegoś dobra. Jest działaniem bądź zaniechaniem człowieka. To godzenie w dobro prawnie chronione. Zamach musi być bezpośredni. Jest bezpośredni, gdy z zachowania napastnika wynika nieuchronność ataku. Gdy atakuje dobro osobiste. Nie można podejmować działań obronnych „tak na wszelki wypadek”. Zamach jest bezpośredni tak długo jak długo trwa zagrożenie dla dobra. Zamach musi być bezprawny, czyli działanie napastnika musi być pozbawione podstawy prawnej.
Po stronie broniącego:
1. Działanie obronne musi być skierowane wyłącznie przeciwko napastnikowi.
2. Działania obronne muszą być motywowane odparciem zamachu.
3. Odparcie zamachu kosztem dobra napastnika jest wtedy legalne, gdy konieczne działania obronne są usprawiedliwione. Przepisy nie wprowadzają proporcji dóbr. Wymagają tylko by obrona była współmierna do ataku i aby była skuteczna tzn. ma gwarantować odparcie ataku. Stosujemy takie środki, które są skuteczne do przeciwdziałania atakowi.
Przekroczenie granic obronny koniecznej:
1) W zakresie używanego środka eksces intensywny, gdy naruszono dysproporcje dóbr.
2) Eksces ekstensywny - przekroczenie obrony w czasie, tzn. wydłużony czas działania lub przedwczesne działanie.
Jeżeli przekroczymy obronę w czasie lub dysproporcji dóbr odpowiadamy za czyn przed sądem, sąd może złagodzić wymiar kary lub odstąpić od ukarania. Jeżeli to było w stanie wzburzenia lub szoku sąd musi uwolnić od ukarania.
Silne wzburzenie to stan psychiczny, w którym emocje decydują i biorą górę nad intelektem.
Przy ograniczeniu kontrolnej funkcji rozumu tzw.: nagły impuls, silne wzburzenie usprawiedliwione okolicznościami to takie, gdy osoba doznaje silnej krzywdy: moralnej, materialnej.
Zabójstwo w afekcie pod wpływem silnego wzburzenia usprawiedliwione określonymi okolicznościami.
Strach - zaburzeniu ulega f. rozumu.
Podłożem obrony koniecznej jest społeczne usprawiedliwienie.
Ad. I.2
Stan wyższej konieczności:
Nie popełnia przestępstwa, kto działa w celu uchylenia bezpośredniego niebezpieczeństwa grożącego jakiemukolwiek dobru chronionemu prawem, jeżeli niebezpieczeństwa nie można inaczej uniknąć, a dobro poświęcone przedstawia wartość niższą od dobra ratowanego.
Nie popełnia przestępstwa także ten, kto, ratując dobro chronione prawem w warunkach określonych poświęca dobro, które nie przedstawia wartości oczywiście wyższej od dobra ratowanego. W razie przekroczenia granic stanu wyższej konieczności, sąd może zastosować nadzwyczajne złagodzenie kary, a nawet odstąpić od jej wymierzenia.
Ad.II.1
Nie popełnia przestępstwa, kto, z powodu choroby psychicznej, upośledzenia umysłowego lub innego zakłócenia czynności psychicznych, nie mógł w czasie czynu rozpoznać jego znaczenia lub pokierować swoim postępowaniem.
Jeżeli w czasie popełnienia przestępstwa zdolność rozpoznania znaczenia czynu lub kierowania postępowaniem była w znacznym stopniu ograniczona, sąd może zastosować nadzwyczajne złagodzenie kary.
Przepisów nie stosuje się, gdy sprawca wprawił się w stan nietrzeźwości lub odurzenia powodujący wyłączenie lub ograniczenie poczytalności, które przewidywał albo mógł przewidzieć.
AD.II.2
Błąd - mylne wyobrażenie o rzeczywistości, istotny jest tylko taki błąd, który dotyczy faktu, czyli pomylenie jakby istotnych elementów czynu np. sprawca, który strzela do zwierzyny, a strzelił do myśliwego to odpowiada za błąd, co do faktu, Anie popełnia przestępstwa.

Błąd, co do prawa - błędnie wyobrażenie, co do karalności czynu. Nie znajomość prawa nie zwalnia od odpowiedzialności.
Ad.II.3
Nieletniość - związana jest z pułapem wieku.
0 - 13 nie ma świadomości tego, co zrobił, nie podlega karze.
13 - 17 ma już świadomość popełnionego czyny, stosuje się środki o postępowaniu w sprawach nieletnich, środki wychowawcze.
W szczególnych przypadkach odpowiedzialność karną stosuję się już w wieku 15 lat.
Wybrane przestępstwa muszą być dokonane w określonych z góry warunkach.
Czyny: zabójstwo umyślne, umyślne porwanie samolotu itp.: rozbój, katastrofa komunikacyjna, gwałt zbiorowy lub ze szczególnym okrucieństwem.
Ad.II.4
Rozkaz przełożonego - odnosi się do dyscypliny wojskowej. Ślepe wykonywanie rozkazu doprowadza do naciągnięcia prawa (przepisów) każdy żołnierz ma prawo do umiarkowanego posłuszeństwa, czyli rozstrzygnąć czy ma wykonać dany rozkaz czy nie. Jeśli wie, że to przestępstwo podlega on odpowiedzialności karnej.


Element zawinienia winy - polskie prawo przyjmuje element winy. Wina jest psychicznym stosunkiem sprawcy do czynu. Bez winy nie ma przestępstwa.
Wyróżniamy:
a). popełnienie czynu umyślnie
b). popełnienie czyny nie umyślnie,
Ad. a
Umyślnie jest popełniany wtedy, jeśli sprawca ma zamiar go popełnić tzn.: chce go popełnić, albo przewidując możliwości popełnienia godzi się na to.
Zamiar bezpośredni zachodzi wtedy, kiedy sprawca ma zamiar popełnienia, chce i to robi.
Zamiar ewentualny, gdy sprawca nie chce popełnić czynu niedozwolonego, ale przewidując jego możliwości godzi się na to.
Oba zamiary różnią się elementem świadomości i woli.
Ad. b.
Nieumyślność sprawca nie mając zamiaru popełnienia czynu, popełnia go na wskutek nie zachowanie ostrożności wymaganej w danej okoliczności, mógł przewidzieć możliwości popełnienia czynu.

Formy popełnienia przestępstwa.
Są dwie formy stadialna i zjawiskowa.
Stadialna to pewne etapy, dojście do przestępstwa:
1. Zamiar
2. Przygotowanie
3. Usiłowanie
4. Dokonanie
Zjawiskowa odnosi się do osobistego udziału w dokonaniu. Wskazanie na współdziałanie i zaangażowanie wielu osób w dokonaniu. Może to być sprawstwo, sprawstwo kierownicze, współsprawstwo, podżeganie, pomocnictwo.

Formy stadialne nie występują we wszystkich przestępstwach, np. przy przestępstwach nieumyślnych.
Zamiar nigdy nie jest karalny, obejmuje sferę psychiczną (przemyślenia) i wskazuje na pewne nastawienie psychiczne.
Przygotowanie - zajmuje przestrzeń pomiędzy zawsze bezkarnym zamiarem, a zawsze karalnym usiłowaniem. Przygotowanie zachodzi tylko wtedy, gdy sprawca w celu popełnienia czynu zabronionego podejmuje czynności mające stworzyć warunki do przedsięwzięcia czynu zmierzającego bezpośrednio do jego dokonania, w szczególności w tymże celu wchodzi w porozumienie z inną osobą, uzyskuje lub przysposabia środki, zbiera informacje lub sporządza plan działania. Przygotowanie jest karalne tylko wtedy, gdy ustawa tak stanowi.
Nie podlega karze za przygotowanie, kto dobrowolnie od niego odstąpił, w szczególności zniszczył przygotowane środki lub zapobiegł skorzystaniu z nich w przyszłości; w razie wejścia w porozumienie z inną osobą w celu popełnienia czynu zabronionego, nie podlega karze ten, kto nadto podjął istotne starania zmierzające do zapobieżenia dokonaniu.
Usiłowanie. Odpowiada za usiłowanie, kto w zamiarze popełnienia czynu zabronionego swoim zachowaniem bezpośrednio zmierza do jego dokonania, które jednak nie następuje.
Usiłowanie zachodzi także wtedy, gdy sprawca nie uświadamia sobie, że dokonanie jest niemożliwe ze względu na brak przedmiotu nadającego się do popełnienia na nim czynu zabronionego lub ze względu na użycie środka nienadającego się do popełnienia czynu zabronionego.
Usiłowanie jest zagrożone kara taka jak za dokonanie.
Usiłowanie nie udolne, gdy sprawca nie wiem, że dokonanie czynu nie jest możliwe z uwagi na brak przedmiotu lub użycie, środka nienadającego się do użycia. Kara jest taka sama jak za usiłowanie udolne. Nie podlega karze, jeżeli sprawca dobrowolnie odstąpi od usiłowania.
Dokonanie to zrealizowanie wszystkich ustawowych przesłanek, kumulacja wszystkich wcześniejszych etapów.
Formy zjawiskowe:
Współsprawstwo - dokonanie przestępstwa wspólnie z osobą lub osobami. Wiąże się z uzgodnieniem, porozumieniem z innymi osobami. Kilka osób realizuje pewną całość,
Współsprawstwo jednorodne - obaj dokonują ten sam czyn
Współsprawstwo wielorodne - każdy realizuje coś innego, ale suma składa się na dokonanie. Każdy z nich odpowiada za całość. Sprawcy musza wspólnie dążyć do realizacji czyny poprzez wspólne przejęcie i realizację określonych zadań.
Sprawstwo kierownicze - to ten, kto kieruje dokonywaniem czynu przez inną osobę albo wykorzystuje uzależnienie innej osoby i poleca jej wykonać dokonanie tego czynu.
Podżeganie - to nakłanianie. Podżega ten, kto nakłania inną osobę by popełniła czyn niedozwolony np.: jest to gest. Podżeganie popełnia się w formie umyślnej. Można podżegać do konkretnych przestępstw. Podżegacz musi chcieć by inna osoba popełniła czyn niedozwolony. Odpowiada w granicach dokonania
Pomocnictwo. Odpowiada za pomocnictwo, kto w zamiarze, aby inna osoba dokonała czynu zabronionego, swoim zachowaniem ułatwia jego popełnienie, w szczególności dostarczając narzędzie, środek przewozu, udzielając rady lub informacji; odpowiada za pomocnictwo także ten, kto wbrew prawnemu, szczególnemu obowiązkowi niedopuszczenia do popełnienia czynu zabronionego swoim zaniechaniem ułatwia innej osobie jego popełnienie. Odpowiada w granicach zagrożenia w dokonaniu.
Pokrzywdzony
Pokrzywdzonym jest osoba fizyczna bądź prawna, której dobro prawne zostało bezpośrednio naruszone lub zagrożone przestępstwem. Pokrzywdzonym może być osoba fizyczna, instytucja, zakład ubezpieczeń itp.
W imieniu instytucji, organizacji czynności procesowych dokonuje organ, który działa w jego imieniu, natomiast, jeżeli poszkodowanym jest małoletni albo ubezwłasnowolniony to czynności procesowych dokonuje jego przedstawiciel. W razie śmierci pokrzywdzonego prawa może domagać się osoba bliska lub osoba, która jest opiekunem osoby pokrzywdzonej.
Uprawnienia:
1. Pokrzywdzony może w toku postępowania karnego składać wnioski określonych czynności.
2. Ma prawo uczestniczyć w dokonaniu czynności, w których nie można pokazać na sali rozpraw.
3. Pokrzywdzony może żądać dopuszczenia do wykonania innych czynność, prokurator może odmówić ze względu na ważny interes śledztwa (dochodzenia)
4. Pokrzywdzony za zgodą prowadzącego postępowanie może w toku postępowania przeglądać akta i może robić odpisy, może złożyć zażalenie w razie odmowy udostępnienia akt.
5. Pokrzywdzony może żądać sporządzenia protokołu czynności, w której uczestniczył lub miał uczestniczyć.
6. Pokrzywdzony może po wniesieniu aktu oskarżenia aż do momentu jego odczytania złożyć wniosek, że chce wystąpić w charakterze oskarżyciela posiłkowego.
7. Pokrzywdzony może do momenty odczytania aktu oskarżenia wytoczyć powództwo cywilne w celu dochodzenia roszczeń majątkowych związanych z przestępstwem.
8. Pokrzywdzony może w toku postępowania przygotowawczego żądać zabezpieczenia roszczeń majątkowych, jeżeli złożył już powództwo cywilne (na poczet przyszłych roszczeń odszkodowawczych).
9. Pokrzywdzony może zgłosić się do sądu z prośbą o przesłuchanie świadka, jeżeli nie będzie możliwości przesłuchania świadka na rozprawie.
10. Pokrzywdzony ma prawo do otrzymania postanowienia o powołaniu biegłego do wzięcia udziału w przesłuchaniu biegłego i do zapoznania się z jego opinią.
11. Pokrzywdzony ma prawo do złożenia wniosku o spisanie protokołu z każdej czynności dowodowej choćby spisanie protokołu nie było konieczne.
12. Pokrzywdzony ma prawo otrzymać na swój koszt po jednej kopii zapisu dźwięku lub obrazu utrwalonej czynności procesowej.
Obowiązki pokrzywdzonego:
1. Poddanie się oględzinom i badaniom niepołączonym z zabiegiem chirurgicznym lub obserwacją w zakładzie leczniczym. Jeżeli karalność czynu zależy od jego zdrowia.
2. Zawiadomić organ procesowy o każdej zmianie miejsca zamieszkania, przebywania i jeśli tego nie uczyni korespondencja wysłana na dotychczasowy adres jast traktowana jako doręczona.
Świadek
Każda osoba, która jest wezwana w charakterze świadka ma obowiązek wstawić się i złożyć zeznanie. Świadek, który nie może się wstawić ze wzglądów zdrowotnych, można przesłuchać w miejscu jego pobytu.
Jako świadka nie wolno przesłuchiwać:
• Duchownych, co do faktów, których dowiedział się przy spowiedzi.
• Obrońcy, co do faktów, których dowiedział się przy przygotowaniu linii obrony.
Osoby zobligowane do zachowania tajemnicy, mogą być z niej zwolnione. Minister spraw wewnętrznych jest uprawniony do zwolnienia z obowiązku zachowania tajemnicy.
Osoba najbliższa dla podejrzanego lub oskarżonego może odmówić zeznań, przysługuje ono również małżonkowi również po ustąpieniu małżeństwa.
Można go przesłuchać z wyłączeniem jawności. Z zasady dane świadka są jawne. Świadek jest uprzedzony o odpowiedzialności karnej za zeznanie nieprawdy i utajenie prawdy. Za zgodą można poddać świadka badaniom lekarskim, psychologicznym.

---