Przestępstwo - to czyn człowieka społecznie szkodliwy w stopniu większym niż znikomy określony w ustawnie jako bezprawny, zawiniony, zabroniony pod groźną kary przez ustawę obowiązującą w czasie jego popełnienia.

Przestępstwo dzieli się na zbrodnie lub występek.

Zbrodnią jest czyn zabroniony, zagrożony karą pozbawienia wolności na czas nie krótszy od lat 3 albo karą surowszą.

Występkiem jest czyn zabroniony zagrożony grzywną powyżej 30 stawek dziennych, karą ograniczenia wolności albo karą pozbawienia wolności przekraczającą miesiąc.

Prawo karne w znaczeniu najszerszym obejmuje prawo karne materialne, procesowe i wykonawcze. Prawo karne to zespół norm określających jakie czyny ze względu na ich społeczne niebezpieczeństwo są przestępstwami, jakie powinny być stosowane kary za ich popełnienie oraz zasady odpowiedzialności karnej.

Wina - to stosunek psychiczny sprawcy do popełnionego czynu. Jest to możliwość postawienia sprawcy zarzutu, że w danych okolicznościach mógł działać zgodnie z prawem.

Rozróżnia się winę umyślną i nieumyślną.

Wina umyślna może występować jako tzw. zamiar bezpośredni - sprawca wyraża chęć wywołania zamierzonego skutku np. zabicie człowieka albo zamiar ewentualny - brak wyraźnej chęci wywołania pewnego skutku, ale godzenie się z nim jeżeli zaistnieje.

Wina nieumyślna może być:

Lekkomyślna - jej istota polega na tym, że sprawca wie, że zachowaniem swoim może doprowadzić do niepożądanego skutku, ale bezpodstawnie przypuszcza, że go uniknie nb. myśliwy strzelający w kierunku lasu do zwierzyny zabija, niechcący człowieka wychodzącego z lasu.

Z niedbalstwa - jego istotę stanowi to, że sprawca nie przewiduje skutku przestępego swojego zachowania chociaż może i powinien przewidzieć.

Okoliczności wyłączające winę:

• niepoczytalność sprawcy (art. 31 KK)

• błąd (art. 28 - 30 KK)

• działanie na rozkaz (art. 318 KK)

• stan wyższej konieczności (art. 26 § 2 KK)

Kara jest prawną i społeczną konsekwencją popełnienia przestępstwa. Ma charakter osobisty.

Kara jest środkiem przymusu stosowanego przez państwo, jest reakcją ze strony uprawnionego organu państwowego za czyn zabroniony, zawiniony przez sprawcę. Kara ma sprawiać dolegliwość sprawcy przestępstwa.

Dolegliwość stanowi istotę kary a jej stopień może być różny, od pozbawienia życia do ograniczenia wolności lub grzywny.

W prawie karnym mówiąc o karze mamy na myśli tzw. karę kryminalną.

Kara kryminalna to osobista dolegliwość ponoszona przez sprawcę jako odpłata za popełnione przestępstwo, wyrażająca potępienie popełnionego przez niego czynu, i wymierzana w imieniu państwa przez sąd.

• Teorie kary:

1. Bezwzględne (absolutne, odpłatne, odwetowe) teorie kary - celem kary jest odpłata za przestępstwo, kara jako zaspokojenie społecznego poczucia sprawiedliwości, kara jest współmierna do czynu sprawcy.

2. Względne (utylitarne, porzytkowe) teorie kary - celem kary jest przeszkodzenie winnemu w popełnieniu przestępstw i odstraszenie innych. Kara nie tylko jako odpłatą ale służy także jako działanie poprawcze, wychowawcze i odstraszające.

3. Mieszane teorie kary - kara jako odwet za czyn sprawcy, współmierność kary do ciężaru czynu, ale kara ma również realizować cele zapobiegawcze, szczególno i ogólno prewencyjne, kara jako działanie poprawcze i wychowawcze.

Zasada obiektywizmu - Zgodnie z tą zasadą organ procesowy powinien ustosunkowywać się w sposób bezstronny do stron i uczestników procesu oraz nie powinien nastawiać się kierunkowo do danej sprawy.

Jest tu konieczne spełnienie trzech warunków:

• niezawisłość - niezależność organu procesowego - brak układów międzypersonalnych,Środkiem ochrony przed naruszeniem zasady niezawisłości jest instytucja wyłączenia sędziego. Sędzia może zostać wyłączony

• przestrzeganie reguły audiatur et altera pars (należy wysłuchać także drugiej strony- przed wydaniem orzeczenia) - sąd powinien wziąć pod uwagę cały materiał dowodowy i wysłuchać argumentów obu stron procesu.

• minimalne działanie czynników irracjonalnych (nielogicznych, sprzeczne z rozumem) wpływających na podejmowanie decyzji - chodzi o to by ich oddziaływanie (uprzedzeni, gniew, niechęć) sprowadzić do minimum.

Zasada kontradyktoryjności (spójności) - zgodnie z ta zasadą strony procesu mają prawo do walki o korzystne dla siebie rozstrzygnięcie . Kontradyktoryjność będzie zachodziła wtedy, gdy zostaną spełnione 4 warunki:

1. dokładne oznaczeni przedmiotu sporu - procesu,

2. istnienie przeciwstawnych sobie stron toczących spór oraz organu rozstrzygającego ten spór czyli oskarżyciel -oskarżony-organ procesowy.

3. równouprawnienie stron prowadzących spór,

4. prawo stron do wpływania swoim zachowaniem na przebieg i wynik procesu.

Zasada domniemania niewinności - zgodnie z tą zasadą osobę oskarżoną traktuje się jako niewinną, dopóki nie zostanie jej udowodniona wina w sposób przewidziany przez prawo karne procesowe. Jest to zasada konstytucyjna wynikająca z art. 43 ust. 3 Konstytucji.
Zgodnie z tą zasadą obowiązują dwa nakazy:

1. traktowanie oskarżonego jako niewinnego - odnoszenie się do niego w taki sposób, jak nie byłby on uznany winnym,

2. krytyczne nastawienie do wysuniętego przeciw niemu zarzutu.

Obaleniem tej zasady jest tylko "udowodnienie winy" i stwierdzenie tego prawomocnym orzeczeniem sądu, czyli albo prawomocny wyrok skazujący oskarżonego lub prawomocne orzeczenie o warunkowym umorzeniu.

Zasada jawności - zasada konstytucyjna - art. 45 - wiadomości o procesie karnym powinny być dostępne społeczeństwu. Rozprawa sądowa jest jawna - art. 355 k.p.k. z pewnymi wyjątkami. Zasada ta polega na tym, że każdy pełnoletni ma prawo do obecności na rozprawie. Ograniczenie jawności określa ustawa.

Zasada niezawisłości - niezależność organu procesowego - brak układów międzypersonalnych,
Środkiem ochrony przed naruszeniem zasady niezawisłości jest instytucja wyłączenia sędziego. Sędzia może zostać wyłączony

Zamiar bezpośredni (dolus directus) - sprawca chce popełnić czyn zabroniony; zamiar bezpośredni zachodzi wtedy, gdy sprawca uświadamiając sobie, że wypełnia znamiona czynu zabronionego albo że jego zachowanie się może wypełnić te znamiona - chce jego popełnienia. W ramach zamiaru bezpośredniego wyróżnia się:

zamiar bezpośredni nagły, decyzja o zamiarze popełnienia czynu zabronionego podejmowana jest w krótkim czasie, bez szczegółowych przemyśleń, zabójstwo pod wpływem silnego wzburzenia, zachowanie się na skutek nagłych przeżyć psychicznych

zamiar bezpośredni przemyślany, powstaje w wyniku trwającego jakiś czas kształtowania się decyzji, często połączonego że stworzeniem dokładnego planu

Zamian ewentualny - (dolus eventualis) zachodzi wtedy, gdy sprawca możliwość popełnienia czynu zabronionego przewiduje i na to się godzi (art. 9 § 1 KK)

Nieumyślność - czyn jest popełniony nieumyślnie, jeżeli sprawca nie mając zamiaru jego popełnienia, popełnia go jednak na skutek niezachowania ostrożności wymaganej w danych okolicznościach, mimo że możliwość popełnienia tego czynu przewidywał lub mógł przewidzieć.

Przestępstwo materialne - charakteryzuje się tym, iż do jego znamion należy spowodowanie określonego w ustawie skutku np. uszkodzenie cudzej rzeczy, uszkodzenie ciała. Oznacza to, że dopóki określony w ustawie skutek nie zostanie spowodowany możemy mówić jedynie o usiłowaniu a nie dokonaniu przestępstwa.

Przestępstwo formalne (bezskutkowe) - wywołanie skutku nie jest wymagane, albowiem samo postępowanie sprawcy jest już karalne, np. składnie fałszywych zeznań, kierowanie ruchem drogowym w stanie upojenia alkoholowego, w stanie nietrzeźwym.

W przypadku przestępstw formalnych skutek nie jest warunkiem ich dokonania, jednakże gdy zostanie on spowodowany wpływa zaostrzająco na wymiar kary (przestępstwo formalne kwalifikowane).

PROCES KARNY jest to prawnie uregulowana działalność zmierzająca do wykrycia i ustalenia czynu przestępnego i jego sprawcy, do osądzenia go za ten czyn i ewentualnie wykonania kary i innych środków reakcji karnej.

Przedmiotem procesu karnego jest kwestia odpowiedzialności karnej, a czasem i cywilnej oskarżonego za zarzucany mu czyn zabroniony.

PROCES KARNY SKŁADA SIĘ Z NASTĘPUJĄCYCH STADIÓW:

1. postępowanie przygotowawcze,

2. postępowanie jurysdykcyjne, w tym: główne i odwoławcze - apelacyjne,

3. postępowanie wykonawcze.

POSTĘPOWANIE PRZYGOTOWAWCZE
Jest to stadium procesu karnego, którego celem jest wstępne przygotowanie sprawy do rozpoznania sądowego. Kodeks postępowania karnego w art. 297 wymienia następujące zadania postępowania karnego:

1. ustalenie, czy został popełniony czyn zabroniony i czy stanowi on przestępstwo,

2. wykrycie i w razie potrzeby ujęcie sprawcy,

3. zebranie danych o osobie oskarżonego oraz innych danych w drodze wywiadu środowiskowego,

4. wyjaśnienie okoliczności sprawy, w tym ustalenie rozmiarów szkody,

5. zebranie, zabezpieczenie i w niezbędnym zakresie utrwalenie dowodów.

Poza tym w postępowaniu przygotowawczym należy dążyć do wyjaśnienia okoliczności, które sprzyjały popełnieniu czynu.

Postępowanie przygotowawcze składa się z trzech faz procesowych:

1. postępowania wstępnego,

2. śledztwa lub dochodzenia właściwego,

3. przygotowania aktu oskarżenia.

POSTĘPOWANIE WSTĘPNE
To faza postępowania przygotowawczego, która ma miejsce jeszcze przed formalnym wszczęciem postępowania - wydaniem postanowienia o wszczęciu śledztwa lub dochodzenia. Rozpoczyna się z powzięciem pierwszej wiadomości o przestępstwie. Na tę fazę postępowania składają się dwie formy czynności: tzw. dochodzenie w niezbędnym zakresie oraz czynności sprawdzające.

PROCES KARNY jest to prawnie uregulowana działalność zmierzająca do wykrycia i ustalenia czynu przestępnego i jego sprawcy, do osądzenia go za ten czyn i ewentualnie wykonania kary i innych środków reakcji karnej.

Przedmiotem procesu karnego jest kwestia odpowiedzialności karnej, a czasem i cywilnej oskarżonego za zarzucany mu czyn zabroniony.

Celem procesu karnego jest realizacja norm prawa karnego materialnego. Niektórzy autorzy wyróżniają dwa cele procesu - osiągnięcie stanu sprawiedliwości materialnej (doprowadzenie do słusznego zastosowania normy prawa karnego materialnego a niekiedy i prawa cywilnego materialnego) oraz osiągnięcie stanu sprawiedliwości proceduralnej (przekonanie osoby, przeciwko której lub na rzecz której proces się toczy, że organy procesowe zrobiły wszystko by prawu stało się zadość, postępując w stosunku do niej sumiennie zgodnie z prawem i w najlepszej woli).

PROCES KARNY SKŁADA SIĘ Z NASTĘPUJĄCYCH STADIÓW:

4. postępowanie przygotowawcze,

5. postępowanie jurysdykcyjne, w tym: główne i odwoławcze - apelacyjne,

6. postępowanie wykonawcze.

POSTĘPOWANIE PRZYGOTOWAWCZE
Jest to stadium procesu karnego, którego celem jest wstępne przygotowanie sprawy do rozpoznania sądowego. Kodeks postępowania karnego w art. 297 wymienia następujące zadania postępowania karnego:

6. ustalenie, czy został popełniony czyn zabroniony i czy stanowi on przestępstwo,

7. wykrycie i w razie potrzeby ujęcie sprawcy,

8. zebranie danych o osobie oskarżonego oraz innych danych w drodze wywiadu środowiskowego,

9. wyjaśnienie okoliczności sprawy, w tym ustalenie rozmiarów szkody,

10. zebranie, zabezpieczenie i w niezbędnym zakresie utrwalenie dowodów.

Poza tym w postępowaniu przygotowawczym należy dążyć do wyjaśnienia okoliczności, które sprzyjały popełnieniu czynu.

Postępowanie przygotowawcze składa się z trzech faz procesowych:

4. postępowania wstępnego,

5. śledztwa lub dochodzenia właściwego,

6. przygotowania aktu oskarżenia.

POSTĘPOWANIE WSTĘPNE
To faza postępowania przygotowawczego, która ma miejsce jeszcze przed formalnym wszczęciem postępowania - wydaniem postanowienia o wszczęciu śledztwa lub dochodzenia. Rozpoczyna się z powzięciem pierwszej wiadomości o przestępstwie. Na tę fazę postępowania składają się dwie formy czynności: tzw. dochodzenie w niezbędnym zakresie oraz czynności sprawdzające.

Postępowanie kończą następujące akty:

1. akt oskarżenia - sporządza go prokurator, chyba, że toczy się dochodzenie uproszczone (wówczas sporządzenie należy do Policji lub innego organu dochodzenia). Prokurator zatwierdza i wnosi do sądu tylko policyjny akt oskarżenia

2. postanowienie o umorzeniu śledztwa lub dochodzenia,

3. wniosek prokuratora do sądu o warunkowe umorzenie,

4. wniosek prokuratora do sądu o umorzenie postępowania i zastosowanie środków zabezpieczających, np. umieszczenie sprawcy przestępstwa w zamkniętym zakładzie psychiatrycznym,

5. postanowienie o zawieszenie postępowania - nie jest to jednak ostateczne załatwienie sprawy, lecz tylko na czas trwania przeszkody uniemożliwiającej proces (np. choroba psychiczna).

POSTĘPOWANIE JURYSDYKCYJNE
Jest tym stadium procesu karnego, w którym sąd rozstrzyga w przedmiocie procesu karnego.
Składa się ono z dwu zasadniczych części:

1. postępowania głównego,

2. postępowania odwoławczego.

POSTĘPOWANIE GŁÓWNE rozpoczyna się z momentem wniesienia do sądu aktu oskarżenia lub wniosku o warunkowe umorzenie postępowania. Dzieli się ono na trzy fazy:

1. przygotowanie do rozprawy głównej, zwane też postępowaniem przejściowym

2. rozprawa główna,

3. czynności końcowe.

ROZPRAWA GŁÓWNA
Jest najważniejszą fazą postępowania głównego, w której odbywa się rozpoznanie sprawy oraz zapada rozstrzygnięcie odnośnie przedmiotu procesu karnego.

Rozprawa odbywa się jawnie (za wyjątkami wskazanymi w ustawie tj. w art. 359-360 k.p.k.) oraz ustnie (art. 365 k.p.k.). Kieruje nią przewodniczący, czuwając nad jej prawidłowym przebiegiem i bacząc aby zostały wyjaśnione wszystkie istotne okoliczności sprawy, a w miarę możliwości także okoliczności sprzyjające popełnieniu przestępstwa. Powinien on także dążyć do tego, aby rozstrzygnięcie sprawy nastąpiło na pierwszej rozprawie głównej. W ramach tego uprawniony jest do podejmowania różnych decyzji procesowych i innych czynności(por. hasło przewodniczący składu orzekającego)

CZYNNOŚCI KOŃCOWE POSTĘPOWANIA GŁÓWNEGO
Ostatnią fazą postępowania głównego są czynności końcowe, które obejmują czynności jak:

1. sporządzenie uzasadnienie wyroku na piśmie, po złożeniu przez stronę w terminie zawitym 7 dni od daty ogłoszenia wyroku, wniosku o jego sporządzenie,

2. doręczenie wyroku z uzasadnieniem stronie, która złożyła wniosek o jego uzasadnienie(art. 423 k.p.k.),

3. uzupełnienie wyroku postanowieniem co do kwestii wskazanych w art. 420 k.p.k. (zaliczenie tymczasowego aresztowania, zatrzymania, środków zapobiegawczych wymienionych w art. 276 k.p.k. albo dowodów rzeczowych),

4. skierowanie prawomocnego wyroku do wykonania.

POSTĘPOWANIE ODWOŁAWCZE
Zgodnie z art. 176 § 1 Konstytucji postępowanie sądowe jest, co najmniej dwuinstancyjne. Tym dwuinstancyjnym postępowaniem jest właśnie postępowanie odwoławcze.
Ma ono dwie postaci:

1. postępowania apelacyjnego,

2. postępowania zażaleniowego.

Po wydaniu wyroku przez Sąd I instancji - gdy orzeczenie stało się wykonalne, co następuje z chwilą uprawomocnienia, chyba, że ustawa stanowi inaczej wszczyna się postępowanie wykonawcze, które prowadzone jest na podstawie kodeksu karnego wykonawczego z 1997 r.

8

---