Występek – czyn zabroniony zagrożony grzywną powyżej 30 stawek dziennych, karą ograniczenia wolności albo karą pozbawienia wolności przekraczającą miesiąc (art. 7 § 3 Kodeksu karnego).
Czyn zabroniony, którego dolna granica ustawowego zagrożenia wynosi nie mniej niż 3 lata pozbawienia wolności albo jest zagrożony karą surowszą, stanowi zbrodnię.
Kto (...) podlega grzywnie, karze ograniczenia wolności albo pozbawienia wolności do roku.
Kto (...) podlega karze pozbawienia wolności
do lat 3
od 3 miesięcy do lat 5
od 6 miesięcy do lat 8
od roku do lat 10
od lat 2 do 12
1. Prawo karne - materialne
Prawo karne (materialne) (k.k.) jest jedną z dziedzin prawa, która określa czyny będące przestępstwami, oraz kary grożące za ich popełnienie. Prawo karne określa zasady odpowiedzialności, czyli ogół praw jakie ma odpowiedzialny za ich popełnienie, oraz środki karne i środki zabezpieczające, czyli cały system stosowania ograniczenia lub pozbawiania wolności w zależności od popełnionego czynu, jak i wysokość kary stosowanej w określonym przypadku.
2. Prawo karne procesowe
Prawo karne procesowe (k.p.k.) jest tą dziedziną prawa karnego, która określa reguły postępowania organów państwowych w procesie karnym, tzn. takiej działalności która zmierza do ustalenia czy i przez kogo popełnione zostało przestępstwo i zmierza do osądzenia sprawcy przestępstwa. Prawo karne procesowe określa też uprawnienia i obowiązki osób uczestniczących w procesie karnym.
3. Prawo karne wykonawcze
Prawo karne wykonawcze (k.w.k.) jest również dziedziną prawa karnego, która reguluje tryb wykonywania kar orzeczonych za przestępstwo. Reguluje uprawniena osób skazanych, czyli cały system penitencjarny (więzienny).
4. Źródła prawa karnego materialnego
Konstytucja – nie określa jakie konkretne typy zachowań człowieka są przestępstwami i jaki za nie grożą kary. Zawiera przepisy regulujące zasady odpowiedzialności karnej zawarte w części ogólnej prawa karnego, np. w art. 42 ust. 1 wskazuje. iż tylko akt rangi ustawy może zabronić określonych czynów pod groźbą kary.
Ustawa – jest w Polsce
źródłem prawa, w takim zakresie, w jakim oznacza ona co jest
przestępstwem i jakie sankcje są za nie przewidziane.
Podstawową ustawą jest kodeks karny z 1997 r., który składa się z 3 części:
1.
ogólnej
– która określa podstawowe zasady
odpowiedzialności za przestępstwo, formy jego popełnienia,
okoliczności wyłączające, odpowiedzialność, system kar i
środków karnych itd.,
2. szczególnej – zawiera typy
przestępstw i karę grożącą za nie,
3. wojskowej –
wskazuje na odrębności zastosowania zasad odpowiedzialności, kar i
środków karnych w stosunku do żołnierzy oraz opisuje
najważniejsze przestępstwa wojskowe.
Umowa międzynarodowa – jeśli zostanie ratyfikowana i ogłoszona w Dz. U. RP to jest ona częścią krajowego porządku prawnego i stosuje się ją bezpośrednio.
Ma ona pierwszeństwo przed ustawą o ile została ratyfikowana za zgodą wyrażoną w ustawie (art. 91 ust.2 Konstytucji).
Najważniejszymi umowami są:
Europejska Konwencja Praw Człowieka z 1950 r., oraz Międzynarodowy
Pakt Praw Obywatelskich i Politycznych z 1966 r.
5. Konstytucja RP a prawo karne
Źródła polskiego prawa można podzielić na:
źródła powszechnie obowiązujące i
źródła wewnętrznie obowiązujące.
✔ Do źródeł powszechnie obowiązujących Konstytucja zalicza:
Konstytucję,
ustawy,
ratyfikowane umowy międzynarodowe,
rozporządzenia oraz
akty prawa miejscowego (z zastrzeżeniem że obowiązują one tylko na obszarze działania organów, które je ustanowiły).
Konstytucja w art. 234 przewiduje kolejny akt powszechnie obowiązujący
rozporządzenie z mocą ustawy, wydawane przez prezydenta RP, wyłącznie w ściśle określonych przez Konstytucję wypadkach.
Nadto źródłami powszechnie obowiązującego prawa są przepisy stanowione przez organizację międzynarodową, jeśli umowa międzynarodowa konstytuująca tę organizację przewiduje taką skuteczność prawną tych przepisów w prawie wewnętrznym.
✔ Źródła prawa wewnętrznie obowiązujące Konstytucja wymienia:
uchwały i zarządzenia Rady Ministrów.
Należy przy tym podkreślić, że o ile katalog źródeł prawa powszechnie obowiązującego jest w zasadzie zamknięty i nie może być rozszerzany to katalog źródeł prawa wewnętrznie obowiązującego jest otwarty i istnieją również inne akty prawne wewnętrznie obowiązujące nie wymienione w Konstytucji (okólniki, zalecenia itp.).
Zasada winy
Zasada winy – jedna z fundamentalnych zasad współczesnego prawa karnego, zgodnie z którą nie popełnia przestępstwa (ani też wykroczenia) sprawca, któremu nie można przypisać winy w czasie czynu.
Zasada ta opiera się na założeniu, że reakcja prawnokarna tylko wtedy jest celowa i racjonalna, gdy czyn zabroniony jest rezultatem świadomie powziętej i zrealizowanej woli sprawcy – negatywnie ocenianego nastawienia psychicznego w formie zamiaru popełnienia czynu albo niezachowania wymaganej w danych warunkach ostrożności.
Historycznym przeciwieństwem zasady winy była tzw. zasada odpowiedzialności za skutek, zastosowana m.in. w Kodeksie Hammurabiego.
W systemie prawa polskiego zasada winy jest wyrażona wprost w art. 1 § 3 k.k. i art. 1 § 2 k.w..
Naczelna zasada prawa karnego – nie ma przestępstwa bez winy sprawcy – łac. Nullum crimen sine culpa
psychologiczna (woli i wyobrażenia)
normatywna (czysta i kompleksowa)
relacyjna
prewencyjna
W rozumieniu potocznym społeczna szkodliwość czynu oznacza, iż zachowanie sprawcy przynosi stratę, uszczerbek danej społeczności.
W rozumieniu prawa karnego jest to jednak pojęcie normatywne – kodeks karny expressis verbis określa kryteria, które należy brać pod uwagę przy ocenianiu społecznej szkodliwości konkretnego czynu. Zostały one ujęte w Art. 115 § 2 Kodeksu karnego.
Kryteriami przy ocenie stopnia szkodliwości społecznej czynu są :
rodzaj i charakter naruszonego dobra,
rozmiary wyrządzonej lub grożącej szkody,
sposób i okoliczności popełnienia czynu,
rodzaj naruszonych przez sprawcę obowiązków,
postać zamiaru i motywację sprawcy,
rodzaj naruszonych reguł ostrożności i stopień ich naruszenia,
Tak więc sąd orzekając o społecznej szkodliwości czynu musi się kierować kryteriami ustalonymi przez ustawodawcę.
Kodeks karny z 1969 r. posługiwał się pojęciem społecznego niebezpieczeństwa czynu; pojęcie to nie zostało jednak recypowane przez obecnie obowiązującą regulację ze względu na to, iż przypisywano mu treści natury ideologicznej. Wprowadzenie do Kodeksu karnego pojęcia społecznej szkodliwości czynu miało także na celu zdezaktualizowanie części PRL-owskiego orzecznictwa sądowego nasyconego właśnie treścią ideologiczną
Czyn wypełniający znamiona czynu zabronionego pod groźbą kary nie jest przestępstwem, jeżeli jego szkodliwość społeczna jest znikoma lub w ogóle jej brak. Wyraża to łacińska paremia nullum crimen sine periculo sociali (pol. "nie ma przestępstwa bez niebezpieczeństwa dla społeczeństwa (szkodliwości społecznej)"). Jeżeli szkodliwość czynu jest znikoma, nie wyklucza to pociągnięcia sprawcy do odpowiedzialności za wykroczenie, jeżeli takowy typ wykroczenia istnieje (np. wykroczeniem jest kradzież rzeczy do wartości 250 zł.)
Czyn zabroniony
- zachowanie wypełniające ustawowe znamiona, czyli odpowiadające opisowi zachowania określonego w ustawie karnej.
Czyn zabroniony jest obwarowany sankcją karną, tym samym jest czynem bezprawnym karnie i stanowi element składający się na strukturę przestępstwa lub wykroczenia.
Czyn zabroniony jest rodzajem czynu bezprawnego i stanowi zarazem jeden z czterech podstawowych komponentów przestępstwa lub wykroczenia.
Pozostałymi są: bezprawność, wina i społeczna szkodliwość (w wypadku przestępstwa - większa, niż znikoma; w odniesieniu do wykroczenia nie ma takiego wymogu). Oznacza to, że każde przestępstwo lub wykroczenie jest jednocześnie czynem zabronionym, natomiast nie każdy czyn zabroniony stanowi przestępstwo lub wykroczenie (nie jest nim, gdy zabraknie któregokolwiek z pozostałych trzech elementów definicji przestępstwa lub wykroczenia). Tym samym możliwe jest m. in. stworzenie takiej konstrukcji, w której czyn wypełniający znamiona czynu zabronionego nie będzie przestępstwem lub wykroczeniem z powodu zaistnienia okoliczności wyłączającej bezprawność czynu, dokładniej okoliczności wyłączającej karną bezprawność czynu, czyli kontratypu.
Przestępstwo
Przestępstwo – intencjonalne popełnienie czynu zwykle uznawanego za społecznie szkodliwy lub społecznie niebezpieczny, konkretnie zdefiniowanego, zabronionego i zagrożonego karą na mocy prawa karnego
W polskim prawie karnym nie ma wprost wyrażonej definicji przestępstwa. Można ją skonstruować na podstawie przepisów części ogólnej Kodeksu karnego z 1997
Po skonstruowaniu definicji, na gruncie polskiego prawa karnego
przestępstwem jest:
„czyn zabroniony pod groźbą kary jako zbrodnia albo występek, przez ustawę obowiązującą w czasie jego popełnienia, bezprawny, zawiniony i społecznie szkodliwy w stopniu wyższym niż znikomy. „
Przestępstwo musi zawierać 5 elementów:
czyn - zachowanie człowieka, nie ma przestępstwa bez czynu (ACTIONE);
czyn bezprawny - sprzeczny z normą sankcjonowaną (nie ma przestępstwa bez ustawy) oraz nie mogą zachodzić żadne kontratypy
czyn karalny - musi być zagrożone karą opisaną w ustawie,
czyn karygodny - który zasługuje na karę w stopniu wyższym niż znikomy
czyn zawiniony - nie ma przestępstwa bez winy
Przestępstwo:
art. 9 § 1 - umyślne - sprawca ma zamiar jego popełnienia
Są dwa rodzaje zamiaru:
-bezpośredni - chcę popełnić czyn zabroniony
-wynikowy - przewidując możliwość popełnienia czynu zabronionego godzę się na niego
2. art. 9 § 2 - nieumyślne - brak zamiaru popełnienia przestępstwa, nie zachowanie ostrożności, przewidywał możliwość popełnienia czynu zabronionego ( świadoma nieumyślność), mógł przewidzieć popełnienie czynu zabronionego (nieświadoma nieumyślność)
3. umyślno - nieumyślne np. art. 173 § 3
nieumyślno - nieumyślne art. 163 § 2
Przestępstwa kwalifikowane przez następstwo -
sprawca powoduje katastrofę komunikacyjną w wyniku której ginie osoba. Następstwem jest śmierć, która powoduje podwyższenie kary sprawcy katastrofy.
Z uwagi na formę przestępstwa można podzielić na:
przestępstwa z działania np. kradzież
przestępstwa z zaniechania (brak aktywności) w określonym kierunku np. nie udzielenie pomocy
Przestępstwo skutkowe- to takie dla swego dokonania wymaga nastąpienia określonego skutku,
Przestępstwo bez skutkowe- sprawca odpowiada za samo zachowanie;
Przestępstwa powszechne - podmiotem może być każdy,
Przestępstwa indywidualne - takie gdzie ustawa wskazuje na cechę sprawcy dzielą się one na:- właściwe - tzn., posiadanie cechy decyduje o możliwości karania danej osoby,
-niewłaściwe - zawężenie kręgu podmiotów nastąpiło w trybie zmodyfikowanym i jeżeli osoba posiada daną cechę to odpowiada za typ zmodyfikowany
Przestępstwo:
1. trwałe polega na wytworzeniu i utrzymywaniu stanu niezgodnego z prawem.
ciągłe - art. 12 - definiując czyn przestępstwa ciągłego 2 lub więcej zachowań w krótkim odstępie czasu z góry zaplanowanym określa się jednym zachowaniem.
Struktura przestępstwa:
podmiot - sprawca musi mieć określony wiek; nieletniość wyłącza winę. Nieletni to osoba do 17 lat. Nieletni który popełnia wyliczone enumeratywnie przestępstwa, może odpowiadać na zasadach przewidzianych w kodeksie. Jeśli sprawca w czasie występku nie skończył 18 lat stosuje się środki wychowawcze.
strona podmiotowa czynu zabronionego -przeżycie psychiczne sprawcy, czy działa umyślnie czy nie.
3. przedmiot - dobro, które jest przedmiotem ochrony - porządek prawny, praworządność, ochrona dóbr prawnych, rodzajowy przedmiot - życie człowieka, indywidualny przedmiot - dobro chronione przez konkretny przepis kodeksu karnego; dobro, które jest przedmiotem zamachu
4. czynność sprawcza - musi być opisane zachowanie zabronione np. kto zabija
5. skutek, ale tylko przy przestępstwach skutkowych
Rodzaje przestępstw
Według kryterium wysokości ustawowego zagrożenia karą, przestępstwa dzieli się na zbrodnie i występki. Zbrodnią jest przestępstwo zagrożone pod groźbą kary pozbawienia wolności na czas nie krótszy od 3 lat albo karą surowszą. Występkiem jest przestępstwo zagrożone karą grzywny powyżej 30 stawek dziennych, karą ograniczenia wolności albo karą pozbawienia wolności przekraczającą miesiąc. Pozostałe czyny zabronione stanowią wykroczenia, które nie są przestępstwami i są uregulowane przede wszystkim w Kodeksie wykroczeń.
Według kryterium sposobu zachowania się sprawcy: przestępstwa z działania (łac. delicta commissiva), przestępstwa z zaniechania (łac. delicta ommissiva) oraz przestępstwa z działania i zaniechania.
Wg kryterium obejmowania przez znamiona czynu zabronionego jego skutku: przestępstwa materialne (skutkowe) i formalne (bezskutkowe). Skutek jest znamieniem ustawowym (np. przy zabójstwie skutkiem jest śmierć człowieka). Przykładem przestępstwa bezskutkowego (nie ma konieczności wystąpienia prawnie relewantnego skutku) jest składanie fałszywych zeznań.
Dzielą się na przestępstwa naruszenia dobra prawem chronionego i przestępstwo narażenia na niebezpieczeństwo dobra prawem chronionego. W tym kontekście niebezpieczeństwem jest pewien obiektywny, dynamiczny układ, z którego dalszym rozwojem wiąże się znaczne prawdopodobieństwo nastąpienia ujemnego skutku w postaci zagrożenia dobra prawnego.
Przestępstwa narażenia na niebezpieczeństwo dzieli się na przestępstwa abstrakcyjnego i konkretnego narażenia na niebezpieczeństwo. Według K. Buchały i A. Zolla nie można ich popełnić w formie stadialnej usiłowania, ponieważ usiłowanie pokrywa się z narażeniem na niebezpieczeństwo.
Dzielimy co do zasady na przestępstwa umyślne i nieumyślne.
Możliwe są różne kombinacje strony podmiotowej, mianowicie wyróżnia się także przestępstwa
umyślno – nieumyślne (czyn umyślny skutkujący nieumyślnie wywołanym następstwem), a także nieumyślno – nieumyślne (czyn nieumyślny skutkujący nieumyślnie wywołanym następstwem).
Niektórzy Autorzy wyróżniają też przestępstwo umyślno – umyślne, jednak zwykle czyn taki jest uznawany za w całości umyślny (W. Wolter: Nauka o przestępstwie, Warszawa 1973, s. 152 – 153).
Według kryterium cech posiadanych przez sprawcę: przestępstwa powszechne (ogólnosprawcze; łac. delicta communia) i przestępstwa indywidualne (łac. delicta propria). Przestępstwa indywidualne właściwe to przestępstwa, w których cecha indywidualna sprawcy przesądza o bycie przestępstwa. Przestępstwa indywidualne niewłaściwe to przestępstwa, w których istnienie cechy indywidualnej sprawcy nie przesądza o bycie przestępstwa, a jedynie wpływa na zaistnienie typu podstawowego lub kwalifikowanego.
Część doktryny wyróżnia przestępstwa indywidualne co do czynu, zwanymi też przestępstwami własnoręcznymi; podmiotem takiego przestępstwa może być każda karnie odpowiedzialna osoba, ale jedynie pozostająca w określonej sytuacji faktycznej. Przykładem przestępstwa indywidualnego co do czynu jest przestępstwo samouwolnienia się.
Wg kryterium rodzaju dóbr chronionych przez prawo karne rozróżnia się zbrodnie przeciwko ludzkości, przestępstwa polityczne (skierowane przeciwko podstawom ustroju państwa, z pobudek politycznych) oraz przestępstwa pospolite (wszystkie pozostałe). W grupie przestępstw pospolitych natomiast wyróżnia się m.in. przestępstwa przeciwko życiu i zdrowiu, przestępstwa przeciwko wolności, przeciw obyczajowości, mieniu, wymiarowi sprawiedliwości, dokumentom, przestępstwa skarbowe itd.
Rozbój ciężar gatunkowy występek przepis karny art. 280 K.k. grożąca kara pozbawienia wolności od 2 do 12 lat strona podmiotowa umyślna w zamiarze bezpośrednim możliwość odpowiedzialności nieletnich od 15 roku życia tak typ kwalifikowany / uprzywilejowany: tak / typ kwalifikowany jest zbrodnią
Dzielą się na publiczno-skargowe (w tym ścigane z urzędu i ścigane na wniosek) oraz z oskarżenia prywatnego (prywatno-skargowe).
29. Formy popełnienia przestępstwa
Nazwa „formy popełnienia przestępstwa” jest nazwą ustawową,
a oznacza ogólne kształty, jakie może przybrać realizacja
znamion
dowolnego czynu zabronionego, tj. chodzi o odmiany ogólne
przestępstwa w przeciwieństwie do odmian szczególnych, które
wyrażają się w określonych typach przestępstw.
Rozróżnia się odmiany:
formy stadialne – wiążą się ze stopniem realizacji znamion czynu zabronionego; stanowią one w stosunku do pełnej realizacji – rozszerzenie karalności na etapy „przed dokonania” będące niepełną realizacją znamion czynu zabronionego. Zalicza się tu przygotowanie i usiłowanie.
formy zjawiskowe – wiążą się z możliwymi postaciami jakie realizacja znamion czynu zabronionego może przybrać. Stanowi ona rozszerzenie karalności poza sprawstwo pojedyncze na: współsprawstwo, sprawstwo kierownicze, podżeganie i pomocnictwo, i tym samym ma szerszy krąg osób
Sprawstwo - sprawcą jest ten kto swoim zachowaniem realizuje znamiona typu czynu zabronionego;
Okoliczności wyłączają winę:
-nieletniość - to sytuacja kiedy osoba nieletnia popełnia czyn zabroniony. Osoba nieletnia nie popełnia przestępstwa! Nieletniość stanowi więc okoliczność wyłączającą winę. KK ogranicza nieletniość do 17 lat, powyżej tego wieku osoba jest uznawana za dorosłą. W KK nie ma osób małoletnich i pełnoletnich, ale są niepełnoletni i dorośli. Problematyką dotyczącą osób letnich zajmuje się ustawa o postępowaniu w sprawach nieletnich. W prawie karnym można mówić o pewnym uelastycznieniu, które dokonuje się w dwie strony tzn. pociąga się do odpowiedzialności 15 latka (warunki określa art. 10 §2), a wobec 18-latka nie zostanie orzeczona kara dożywotniego pozbawienia wolności (art.54. §2. Wina nieletniego jest niższa niż dorosłego. Kary nieletniego nie może przekraczać 2/3 stopnia winy niepoczytalność.
stan niepoczytalności - sprawia, iż człowiek nie może odpowiadać za swe czyny. KK wskazuje na źródła i na konsekwencje stanu niepoczytalności.
Źródła stanu:
1. choroba psychiczna - psychoza, schizofrenia
2. upośledzenie umysłowe -niedorozwoju, jest stopniowalna, np. upośledzenie głębokie, taka osoba nie jest w stanie popełnić przestępstwa;
3. inne zakłócenia czynności psychicznej.
40. Błąd i jego rola w prawie karnym
Art. 28 - 30
Błąd - niezgodność pomiędzy rzeczywistością a jej odbiciem w świadomości człowieka.
Art.. 28 - błąd co do znamienia typu czynu zabronionego oraz błąd co do typu uprzywilejowanego wyłącza winę umyślną - polega on na mylnym wyobrażeniu rzeczywistości. Błąd może mieć charakter nieświadomości lub urojenia, czyli braku informacji na temat fragmentu rzeczywistości
Art. 29 - błąd co do kontratypu lub okoliczności wyłączającej winę - kiedy sprawca jest przekonany że odbywa się na nim zamach i jest przekonany, że może zastosować obronę konieczną, ale zamachu tak naprawdę nie ma. Jeżeli ta nieświadomość jest usprawiedliwiona to wyłącza to winę, ale jeżeli błąd jest nieusprawiedliwiony to jest on podstawą do złagodzenia kary.
Art. 30 - błąd co do prawa - wyłącza winę- nieświadomość bezprawności tzn. nie mam świadomości, że dany czyn jest bezprawny i ta nieświadomość jest usprawiedliwiona
nieusprawiedliwiona nieświadomość bezprawności - sprawca odpowiada za popełniony czyn, ale można mu karę nadzwyczajnie złagodzić (nie wyłącza winy)
urojenie bezprawności - nie ma znaczenia
KARA
Kary art. 32
-- Grzywna - zmiana systemu; w 1969 roku była umowną; obecnie orzeka się ją w tzw. stawkach dziennych, najpierw określa się liczbę stawek (10 - 360) przy karze łącznej obostrzonej stawki mogą dojść do liczby 540 czyli o połowę większą od normalnej stawki. Jest również przepis szczególny, który stanowi, że można wymierzyć 2000 stawek jest to kara kumulatywna art. 309. Określając karę grzywny należy znać: stopień i charakter przestępstwa. Ustala się również wysokość stawki dziennej od 10 - 2000 zł. Wysokość jest determinowana dochodami skazanego. Grzywna może być kumulatywna lub samoistna. Samoistna gdy jest przewidziana w przepisie za dane przestępstwo i sąd wymierza ją sprawcy - art. 212, 216, 217. Grzywna kumulatywna - orzeka się ją obok kary pozbawienia wolności trwającej od 1 miesiąca - 15 lat.
Ograniczenie wolności - stosunkowo młoda kara, pojawiła się w KK z 1969r. oznacza pewne obowiązki i ograniczenia dla przestępcy np. związane z obowiązkiem pracy, ewentualne potrącenia części wynagrodzenia, a nawet polegające na pewnych zakazach, jak np. obowiązku informowania sądu o przebiegu kary; obowiązek odpłatnej pracy na cele społeczne. Praca ma być wykonywana od 20 - 40 godzin miesięcznie. (od 1 - 12 miesięcy).
Pozbawienie wolności - progresja - może być wymierzona w granicach od jednego miesiąca do lat 15, wymierza się ją w miesiącach i latach
- Kara pozbawienia wolności na 25 lat;
- Dożywotnie pozbawienie wolności.
W kodeksie wojskowym jest areszt wojskowy - od 1997 nie ma kary śmierci.
Kary dodatkowe - art. 39 środki karne. Możliwość orzeczenia zakazu prowadzenia samochodów na zawsze. Są również środki jednorazowe np. obowiązek naprawienia szkody.
Zasady wymiaru kary i środków karnych
ustawowy wymiar kary - zagrożenie przewidziane w ustawie za dane przestępstwo
sądowy wymiar kary - rzeczywiste orzeczenie kary w konkretnej sprawie w granicach przewidzianych w ustawie karnej
zwykły wymiar kary - zagrożenie karami znajduje się w części szczególnej KK, określa górną i dolna granicę kary
nadzwyczajny wymiar kary - modyfikacja granic ustawowego wymiaru kary albo w kierunku obniżenia granic ( nadzwyczajne złagodzenie kary) albo w kierunku zaostrzenia granic (obostrzenia kary).
Sądowy wymiar - orzeczenie kary ściśle określonej co do rodzaju wysokości przez sąd przypisanej sprawcy.
Ustawa karna przewiduje za zbrodnie karę w granicach od 3 do 15 lat - sąd konkretyzuje karę1. zasady wymiaru
5. Dyrektywy- wskazówki dla sądu przy wymiarze kary
Okoliczności wyłączające bezprawność karną,
które nie wynikają z przepisów wprost, lecz dadzą się wyinterpretować choćby z ogólnych zasad prawa nazywamy kontratypami pozaustawowymi.
Działanie w ramach kontratypu oznacza, że czyn spełniający formalnie znamiona czynu zabronionego – nie jest przestępstwem z uwagi na brak cechy bezprawności kryminalnej. Co za tym idzie, sama bezprawność kryminalna (karna) sprowadza się do dwóch elementów – popełnienia czynu zabronionego przez ustawę pod groźbą kary jako przestępstwo i nieistnienia okoliczności wyłączającej bezprawność (legalizującej czyn zabroniony).
Podżeganie
Podżeganie w polskim prawie karnym stanowi samoistną formę popełnienia czynu zabronionego.
Oznacza to, że podżegacz popełnia własne przestępstwo w formie podżegania, a jego odpowiedzialność jest niezależna od odpowiedzialności pozostałych współdziałających. Polega ona na nakłanianiu innej osoby do popełnienia czynu zabronionego.
Nakłanianie może przybrać postać słownej namowy, lecz także każdego innego zachowania, które wywołuje u innej osoby zamiar popełnienia czynu zabronionego. Nie można dopuścić się podżegania przez zaniechanie.
Usiłowanie jest zawsze karalne na gruncie kodeksu karnego. Odpowiedzialność karna za usiłowanie wymaga wystąpienia jednego elementu podmiotowego (zamiaru popełnienia przestępstwa) oraz dwóch przedmiotowych (zachowania które zmierza bezpośrednio do dokonania; braku dokonania).
W polskim kodeksie karnym wyróżnia się dwie postacie usiłowania: usiłowanie udolne i usiłowanie nieudolne.
Znamiona usiłowania udolnego:
zamiar popełnienia czynu zabronionego (zamiar bezpośredni lub zamiar ewentualny);
zachowanie bezpośrednio zmierzające do popełnienia czynu zabronionego;
brak popełnienia czynu zabronionego – brak dokonania ma miejsce, gdy sprawca nie ukończył czynności prowadzącej bezpośrednio do dokonania (usiłowanie nieukończone, niezupełne) albo mimo ukończenia tej czynności nie nastąpił zamierzony skutek (usiłowanie ukończone, zupełne).
Usiłowanie nieudolne nie stanowi obiektywnego zagrożenia dla dobra prawnego. Karalne jest tylko w dwóch wypadkach, gdy ma miejsce:
użycie środka nienadającego się do popełnienia zamierzonego czynu,
braku przedmiotu nadającego się do popełnienia nim zamierzonego czynu zabronionego.
W przypadku usiłowania nieudolnego sąd może zastosować nadzwyczajne złagodzenie kary, a nawet odstąpić od jej wymierzenia. Usiłowanie co do zasady jest karalne, ale zwykle powinno się je traktować jako okoliczność łagodzącą. (art. 14§2 KK)
24. Zbrodnia a występek
Podział przestępstw ze względu na ciężar szkodliwości czynu:
zbrodnia - art. 7 § 2 - zagrożenie karą pozbawienia wolności na czas nie krótszy od lat 3 albo karą surowszą
występki - art. 7 § 3 - czyn zabroniony zagrożony grzywną powyżej 30 stawek dziennych, karą ograniczenia wolności albo karą pozbawienia wolności przekraczającą miesiąc ( nie przekraczającą jednak 3 lat)
26. Przestępstwo nieumyślne - przestępstwo dokonane bez zamiaru spowodowania określonych ustawą skutków, popełnione z powodu niezachowania ostrożności pożądanej w danych okolicznościach, mimo że możliwość popełnienia tego czynu przewidywał lub mógł przewidzieć (art. 9 § 2 k.k.).
Przestępstwo umyślne - rodzaj przestępstwa dokonanego z zamiarem spowodowania określonego ustawą skutku. Ze względu na podział przestępstw wchodzi ono do grupy, w której bierze sie pod uwagę rodzaj winy sprawcy. Przed jego popełnieniem sprawca jest świadomy, że czyn, który ma zamiar dokonać jest przestępstwem, jednak godzi się na jego popełnienie (zamiar bezpośredni) - art. 9. § 1. k.k. Umyślnym jest też czyn, którego efektu sprawca nie jest pewien, ale działa w kierunku osiągnięcia zamierzonego celu. Przy przewidywaniu skutków czynu zabronionego i godzeniu się na nie jest mowa o zamiarze ewentualnym (sprawca godzi się tutaj z ewentualnością popełnienia czynu zabronionego).
Czynem popełnionym umyślnie jest zbrodnia, natomiast występek można popełnić również nieumyślnie, jeżeli ustawa tak stanowi. Czynu zabronionego nie popełnia umyślnie osoba, która pozostaje w błędzie co do okoliczności stanowiącej jego znamię (art. 28. § 1.).
34. Granica wieku odpowiedzialności karnej
Na zasadach określonych w kodeksie karnym odpowiada osoba, która w chwili popełnienia czynu ukończyła 17 lat. Wyjątkowo na zasadach określonych w kodeksie karnym odpowiadać może osoba, która po ukończeniu 15 lat, ale przed ukończeniem lat 17 dopuściła się przestępstwa ( art. 10 ust. 2 kk ):
zamachu na Prezydenta RP (art. 134)
zabójstwa w typie podstawowym (art. 148 § 1) i kwalifikowanym (art. 148 § 2 i 3)
umyślnego spowodowania ciężkiego uszczerbku na zdrowiu (art. 156 § 1 lub 3)
umyślnego sprowadzenia katastrofy zagrażającej życiu lub zdrowiu wielu osób albo mieniu w wielkich rozmiarach (art. 163 § 1 lub 3, art. 173 § 1 lub 3)
porwania statku wodnego lub powietrznego (art. 166)
zgwałcenia wspólnie z inną osobą (art. 197 § 3 i 4)
czynnej napaści z użyciem broni, noża lub innego podobnie niebezpiecznego przedmiotu albo środka obezwładniającego, wspólnie i w porozumieniu z inną osobą na funkcjonariusza publicznego lub osobę mu pomagającą, gdy wskutek napaści nastąpił ciężki uszczerbek na zdrowiu (art. 223 § 2)
wzięcia lub przetrzymywania zakładnika (art. 252 § 1 lub 2)
rozboju (art. 280),
Warunkiem koniecznym jest, aby okoliczności sprawy oraz stopień rozwoju sprawcy, jego właściwości i warunki osobiste za tym przemawiały, w szczególności jeżeli poprzednio stosowane środki wychowawcze lub poprawcze okazały się bezskuteczne. Jeśli sprawca występku w momencie popełnienia czynu ukończył lat 17, natomiast nie ukończył lat 18, to sąd zamiast kary stosuje środki wychowawcze, lecznicze albo poprawcze przewidziane dla nieletnich, jeżeli okoliczności sprawy oraz stopień rozwoju sprawcy, jego właściwości i warunki osobiste za tym przemawiają.
Niepoczytalność
Polskie prawo karne stanowi, że nie popełnia przestępstwa, kto z powodu choroby psychicznej, upośledzenia umysłowego lub innego zakłócenia czynności psychicznych, nie mógł w czasie czynu rozpoznać jego znaczenia lub pokierować swoim postępowaniem. Zasady tej nie stosuje się, jeśli niemożność rozpoznania znaczenia czynu lub pokierowania swoim postępowania były skutkiem wprawienia się przez sprawcę w stan nietrzeźwości, o ile sprawca przewidywał albo mógł przewidzieć powstanie stanu niepoczytalności (art. 31 Kodeksu karnego).
46. Kara ograniczenia wolności – polska odmiana znanej porządkom prawnym wielu państw kary pracy na cele społecznie użyteczne. Stanowi nieizolacyjną alternatywę dla krótkoterminowego pozbawienia wolności. Stosowana jest wyłącznie za stosunkowo drobne występki. Jej zaletą jest to, że sprawca drobnego przestępstwa nie trafia do zakładu karnego, gdzie mógłby ulec dalszej demoralizacji, natomiast wynikający z niej obowiązek pracy, lub potrącanie części wynagrodzenia za pracę stanowi dla niego realną dolegliwość.
Czyn
Przez czyn należy rozumieć stanowiące realizację decyzji woli zachowanie się przejawiające się w formie działania lub zaniechania. Wszelkiego rodzaju zachowania niebędące efektem realizacji decyzji woli nie stanowią czynu, np. zachowania będące wynikiem działania siły bezwzględnej (łac. vis absoluta), czy podjęte w odruchu bezwarunkowym.
Nie jest więc dopuszczalne pociągnięcie do odpowiedzialności karnej za myśli, które nie zostały uzewnętrznione, nie są bowiem czynami.
Znęcanie się
występek polegający na fizycznym lub psychicznym znęcaniu się nad osobą najbliższą lub nad inną osobą pozostającą w stałym lub przemijającym stosunku zależności od sprawcy albo małoletnim lub osobą nieporadną ze względu na jej stan psychiczny lub fizyczny. Do istoty przestępstwa należy przewaga sprawcy nad pokrzywdzonym, której nie może się on przeciwstawić
Znęcanie się
ciężar gatunkowy występek
przepis karny art. 207 § 1. K.k.
grożąca kara pozbawienia wolności od 3 miesięcy do lat 5
strona podmiotowa umyślna w zamiarze bezpośrednim
możliwość odpowiedzialności nieletnich od 15 roku życia tak
typ kwalifikowany / uprzywilejowany: nie /
Rozbój
Rozbój to kradzież połączona z użyciem przemocy wobec osoby lub groźbą natychmiastowego jej użycia albo dokonana poprzez doprowadzenie człowieka do stanu nieprzytomności lub bezbronności. Na równi z tym należy traktować sytuację, w której pokrzywdzony pod wpływem takiej groźby natychmiast wydaje przedmiot sprawcy.
W przypadkach mniejszej wagi przestępstwo rozboju zagrożone jest karą pozbawienia wolności od 3 miesięcy do 5 lat pozbawienia wolności (typ uprzywilejowany).
Rozbój
ciężar gatunkowy występek
przepis karny art. 280 K.k.
grożąca kara pozbawienia wolności od 2 do 12 lat
strona podmiotowa umyślna w zamiarze bezpośrednim
możliwość odpowiedzialności
nieletnich od 15 roku życia tak
typ kwalifikowany / uprzywilejowany: tak / typ kwalifikowany jest zbrodnią