Opracowanie zagadnień- administracja samorządowa, Politologia, egzamin magisterski na kierunku POLITOLOGIA w roku akademickim 2012 2013 UAM

Wykaz zagadnień do egzaminu magisterskiego na kierunku POLITOLOGIA

w roku akademickim 2012/2013

SPECJALNOŚĆ: ADMINISTRACJA SAMORZĄDOWA

Istota samorządu (terytorialnego, gospodarczego, zawodowego) i jego atrybuty

Definicje samorządu terytorialnego:

a) na gruncie prawnym - samorząd to wykonywanie zadań administracji publicznej w sposób zdecentralizowany na własną odpowiedzialność przez odrębne w stosunku do państwa podmioty, które w zakresie do wykonywanych zadań nie są poddane żadnej ingerencji państwa; %u201Ewolość od państwa%u201D

b) na gruncie politycznym - samorząd to honorowe uczestnictwo osób cywilnych w wykonywaniu określonych zadań państwowych, a więc wskazuje na %u201Ewolość do państwa%u201D

Dwa komponenty występujące na gruncie prawnym samorządu:

- funkcjonalny: wykonuje określone funkcje na rzecz mieszkańców sposób własny i na własną odpowiedzialność;

- korporacyjny: jeżeli jesteśmy przypisani do danego terytorium to jesteśmy członkiem tej wspólnoty, nie można nikogo pozbawić członkostwa we wspólnocie;

Cechy samorządu terytorialnego:

1) władza stanowienia prawa samorząd realizuje swoje kompetencje posiadając zdolność do stanowienia norm prawnych, norm prawa miejscowego(prawa i obowiązki mieszkańców danego terytorium); prawo miejscowe ma taką samą moc jak prawo ogólno-państwowe, w ramach którego musi się zawierać; prawo miejscowe jest zawsze ściśle przypisane do określonego terytorium

2) władza kadrowa samorząd realizując zadania musi korzystać z kompetentnej kadry pracowników; państwo wkracza z własną jurysdykcją, np. szkolenie jest uregulowane przez prawo krajowe, ustawy

3) władza finansowa i kadrowa samorząd musi posiadać zasoby finansowe, zasoby te pochodzić mogą z: dochodów własnych, subwencji, dotacji, prowadzonej działalności gospodarczej o charakterze komercyjnym, kompensat wyrównujące poziom życia mieszkańców; kwestia finansowa jest najbardziej istotna, gdyż świadczy o wpływie państwa na samorząd

4) władza organizacyjna samorząd posada swobodę w kształtowaniu struktury organizacyjnej dostosowanej do potrzeb danej jednostki; powinno się określić w ustawach jak daleko sięga władza samorządu, a jak daleko władza centralna, aby nie dochodziło do kontrowersji pomiędzy szczeblem lokalnym, a centralnym

Samorząd działalność administracyjna państwa, o charakterze terytorialnym lub specjalnym, wykonywany samodzielnie przez związki publiczno-prawne, obdarzone władzą na podstawie i w granicach ustaw państwowych.

Charakter specjalny wynika z tego, że samorządem nie są tylko związki lokalne, ale także związki specjalne, które wyodrębnia się z innych powodów niż terytorium.

Samorząd gospodarczy to odmienna forma administracji państwowej, odbiega od podstawowej i jedynej terytorialnej zasady administracji.

Samorząd gospodarczy (wg Huberta) pod tym pojęciem rozumie się związek zorganizowany na zasadach przedstawicielstwa wspólnych, kolektywnych, osobnych interesów osób należących do określonego stanu gospodarczego.

Różnice między samorządem terytorialnym a gospodarczym:

- samorząd terytorialny łączy, organizuje ogół mieszkańców pewnego obszaru bez względu na jego osobiste interesy;

- samorząd gospodarczy zrzesza określone kategorie osób biorąc pod uwagę ich kwalifikacje i odpowiadające im interesy życiowe;

Innymi słowy samorząd gospodarczy ma charakter nieterytorialny, publiczno-prawnych związków przymusowych występujących jako związki ekonomiczne.

Definicja samorządu zawodowego - to organizacyjna forma zrzeszania się osób, które wykonują ten sam zawód, a których celem jest m.in.:

reprezentowanie ich interesów wobec władz państwowych

czuwanie nad etyką wykonywania zawodu

doskonalenie zawodowe

realizowanie szeregu zadań typowych dla związków publiczno-prawnych

Publiczno-prawny zakres działań samorządu zawodowego decyduje o jego istocie i wyróżnia go spośród organizacji o charakterze typowo zrzeszeniowym.

Różnice i podobieństwa samorządu zawodowego i terytorialnego:

podobieństwa

- jeden i drugi należą do grupy samorządu korporacyjnego (podstawą działania tego samorządu jest związek osób o przymusowym charakterze członkostwa, posiadając osobowość prawną

różnice

- samorząd terytorialny łączy ogół mieszkańców bez względu na ich osobiste interesy

- samorząd zawodowy zrzesza określone osoby pod względem ich kwalifikacji i odpowiadającym im interesom zawodowym

Samorząd zawodowy ma charakter nieterytorialny, opiera się na podstawie zawodowej.

Państwo, a samorząd- pozycja ustrojowa samorządu i jego relacje z administracją rządową

W Polsce samorząd jest zorganizowany trójszczeblowo. Organy samorządu na szczeblu gminy wprowadzone zostały na mocy ustawy o samorządzie terytorialnym z 8 marca 1990r.Na mocy ustawy z 24 lipca 1998r został wprowadzony z dniem 1 stycznia 1999r trójstopniowy podział terytorialny państwa.Obecnie obok ustawy o samorządzie gminnym z 8 marca 1990r ramy prawne decentralizacji ustroju państwa określają takie akty prawne jak: ustawa z 5 czerwca 1998r o samorządzie powiatowym, ustawa z 5 czerwca 1998r o samorządzie województwa, ustawa z 20 czerwca 2002r o bezpośrednim wyborze wójta, burmistrza i prezydenta miasta. Podstawową jednostką samorządu, potwierdzoną zapisem w Konstytucji jest gmina. Wspólnota kilku gmin tworzy powiat. Powiaty łączą się w województwa. Województwa to jednostki, które otrzymały charakter rządowo-samorządowy, w odróżnieniu do powiatów i gmin jako jednostek samorządowych. Podstawowym organem administracji rządowej w województwie jest wojewoda, który jest przedstawicielem rządu w województwie. Zasady ustroju prawnego samorządu określa Konstytucja w rozdziale VII. W myśl art. 164 ust. 1 Konstytucji podstawową jednostką samorządu terytorialnego jest gmina, ustrojodawca zakłada możliwość powoływania innych jednostek samorządu regionalnego lub lokalnego. Gminy, powiaty i województwa nie są uszeregowane hierarchicznie, lecz uzupełniają się w działaniu na zasadzie pomocniczości. Zakres działania województwa nie narusza samodzielności powiatu i gminy. Ta sama zasada odnosi się również do relacji między samorządem powiatowym i gminnym. Organy samorządu działające na wyższych szczeblach podziału terytorialnego nie stanowią wobec pozostałych jednostek organów kontroli czy nadzoru. Ustrój województwa, powiatu i gminy określają statuty. Samorząd wykonuje zadania publiczne nie zastrzeżone przez Konstytucję lub ustawy dla organów innych władz publicznych. Jednostki samorządu terytorialnego mają osobowość prawną. Przysługuje im prawo własności i inne prawa majątkowe. Samodzielność jednostek samorządu terytorialnego podlega ochronie sądowej.

Zadania publiczne służące zaspokojeniu potrzeb wspólnoty samorządowej są wykonywane przez jednostkę samorządu terytorialnego jako własne. Jednakże ustawa może zlecić jednostkom samorządowym wykonywanie innych zadań publicznych. Ustawa określa tryb przekazywania i sposób wykonywania zadań zleconych. Spory kompetencyjne między organami samorządu terytorialnego i administracji rządowej rozstrzygają sądy administracyjne. Jednostkom samorządu zapewnia się udział w dochodach publicznych odpowiednio do przypadających im zadań. Relacja z administracją rządową: Samorząd terytorialny realizuje zadania administracji publicznej. Podmiotem samorządu terytorialnego jest społeczność mieszkająca na określonym terytorium i zorganizowana w związek samorządowy, który tworzony jest przez państwo do realizacji jego zadań. Natomiast przedmiotem jest administracja państwowa, realizowana przez powoływane w drodze wyborów organy związku samorządowego. Działalność samorządu realizującego samodzielnie zadania państwowe pozostaje pod nadzorem państwa. Samodzielność nie polega na uniezależnieniu się od państwa, ale na dokładnym określeniu przypadków, kiedy i jak państwo może oraz powinno wkraczać w sferę działalności samorządu, i na sprecyzowaniu samodzielności finansowej. Skoro samorząd wykonuje administrację państwową na zasadzie decentralizacji, to bardzo silne są jego powiązania z państwem. Państwo za pośrednictwem organów może wpływać na działalność samorządu. Oddziaływania te muszą być jednakże ściśle określone przepisami prawa. W rezultacie samodzielności samorządu upatruje się w nie w całkowitym uniezależnieniu od państwa, lecz w precyzyjnym określeniu kiedy administracja państwowa może ingerować w obszar samodzielnego działania organów komunalnych. Ingerencje te przybierają zazwyczaj postać oddziaływań nadzorczych. Organami nadzoru zawartymi w Konstytucji z 1997 w art. 171 ust.2 są: Prezes Rady Ministrów i wojewodowie, natomiast w zakresie spraw finansowych regionalne izby obrachunkowe. Na zasadzie wyjątku od powyższej reguły uprawnienia nadzorcze o charakterze ustrojowym posiada Sejm. Sejm na wniosek Prezesa Rady Ministrów, może rozwiązać organ stanowiący samorządu, jeżeli organ ten rażąco narusza Konstytucję lub ustawy. Obok środków nadzoru prawnego administracja państwowa stosuje wobec samorządu terytorialnego instrumenty oddziaływania o charakterze finansowym, subwencje, pożyczki rządowe, dotacje celowe. Instrumenty te stosowane są w sposób znacznie mniej sformalizowany niż środki nadzorcze, a wręcz arbitralny, prowadząc do znacznego czasem uzależnienia od administracji państwowej.

Samorząd lokalny (gminny i powiatowy) - kompetencje, zadania i organizacja

Samorząd terytorialny ma w Polsce długą tradycję, jego rozwój rozpoczął się zaraz po odzyskaniu niepodległości w 1918 r., ale jego działalność została jednolicie uregulowana w 1933 r. Po II wojnie światowej samorząd terytorialny funkcjonował, przez pewien czas, w postaci rad gminnych i zarządów gminy, oraz rad i zarządów miejskich i powiatowych, zlikwidowany został jednak 1950 r., tworząc jednolitą strukturę rad narodowych, które nie były już organami samorządu, ale terenowymi organami władzy państwowej.

Od 1 stycznia 1999 r. obowiązuje w Polsce nowy podział terytorialny obejmujący: gminę, powiat, województwo.

Samorząd terytorialny stanowią regionalne, powiatowe i gminne wspólnoty samorządowe, umiejscowione na trzech stopniach samorządu terytorialnego. Z takiego podziału nie wynikają jednak stosunki nadrzędności i podporządkowania między poszczególnymi wspólnotami.

GMINA

Gmina jest - zgodnie z art. 1 ustawy o samorządzie gminnym - wspólnotą samorządową oraz odpowiednim terytorium. Przez pojęcie wspólnoty samorządowej należy rozumieć prawnie zorganizowany, terytorialny związek osób. Gminy tworzy, łączy, znosi i ustala ich granice Rada Ministrów w formie rozporządzenia. Obecnie istnieje w Polsce 2478 gmin. Wyróżniamy gminy miejskie i wiejskie.

ZADANIA

Gmina jest samodzielna tzn. że wykonuje zadania publiczne w imieniu własnym i na własną odpowiedzialność i że posiada osobowość prawna. Ustawa o samorządzie samorządzie gminnym przy określaniu zakresu działania gminy posłużyła się klauzulą generalną, polegającą na domniemaniu właściwości gminy we wszystkich sprawach publicznych o znaczeniu lokalnym, niezastrzeżonych ustawami na rzecz innych podmiotów.

Zadania gminy dzielimy na własne i zlecone. W obu przypadkach gmina wykonuje zadania określone ustawami.Gmina może wykonywać zadania nalezące do administracji rządowej jeżeli zaspokajają zbiorcze potrzeby wspólnoty i są sprawami publicznymi o znaczeniu lokalnym. Zadania wykonywane przez gminę są nadzorowane pod względem legalności.
Do zadań gminy należy przede wszystkim zaspokajanie zbiorowych potrzeb wspólnoty. Do zadań własnych gminy zaliczyć należy sprawy z zakresu:
a) infrastruktury technicznej gminy (np.: gminne drogi, ulice, place, kanalizacja, komunalne budownictwo mieszkaniowe),
b) infrastruktury społecznej (np.: ochrona zdrowia, oświata, kultura),
c) porządku i bezpieczeństwa publicznego (np.: organizacja ruchu drogowego, ochrona przeciwpożarowa),
d) ładu przestrzennego i ekologicznego (planowanie przestrzenne, gospodarka terenami, ochrona środowiska).

ORGANY GMINY
1) Podmiotami upoważnionymi do rozstrzygania w sprawach gminy są władze gminy. Głównym organem władz gminy jest wspólnota samorządowa, którą z mocy prawa tworzą mieszkańcy gminy. Wspólnota ta podejmuje rozstrzygnięcia bezpośrednio w głosowaniu wyborczym oraz w referendum, a także poprzez organy gminy. W referendum mogą brać udział wszyscy mieszkańcy gminy uprawnieni do głosowania. Szczegółowe zasady określa ordynacja wyborcza do rad gmin, rad powiatów i sejmików wojewódzkich. W sprawach samo opodatkowania się, ustawa gminna przewiduje wyłączność referendum. Może ono być ponadto przeprowadzone w każdej innej sprawie ważnej dla gminy. Decyduje o tym rada gminy, jeżeli ma ono zostać przeprowadzone z jej inicjatywy. O przeprowadzeniu referendum mogą zdecydować również obywatele, jeżeli z inicjatywą wystąpi co najmniej 1/10 uprawnionych.

2) Rada gminy.

Rada gminy jest organem stanowiącym i kontrolnym gminy. Kadencja trwa 4 lata. Liczba radnych jest zależna od liczby mieszkańców(min. 15 max. 45 radnych).

Radny nie jest organem gminy a członkiem organu kolegialnego. Jego obowiązkiem jest utrzymywanie więzi z mieszkańcami i branie udziału w pracach rady gminy i komisjach. Radny składa ślubowanie, przysługuje mu roszczenie o zwrot kosztów podróży, dieta i ochrona prawna. Nie może prowadzić działalności gospodarczej z wykorzystaniem mienia komunalnego, nie może łączyć mandatu radnego z pełnieniem innego stanowiska publicznego, w wyjątkowych sytuacjach można pozbawić radnego mandatu.

Rada wybiera ze swojego grona przewodniczącego i 1-3 wiceprzewodniczących. Przewodniczący organizuje i przewodniczy obradom rady. Rada pracuje w oparciu o statut gminy.

Sesje rady: zwyczajne, zwoływane nie rzadziej niż raz na kwartał; nadzwyczajne zwoływane przez przewodniczącego na wniosek burmistrza lub ¼ składu rady. Pierwszą sesje zwołuje ustępujący przewodniczący w przeciągu 7 dni od ogłoszenia wyborów. Uchwały rady zapadają zwykłą większością głosów przy obecności co najmniej połowy składu rady.

Komisje to organy wewnętrzne rady, które mają charakter pomocniczy. Mogą być stałe i doraźne. Szczególnym typem komisji jest komisja rewizyjna. Członkami komisji mogą być wyłącznie radni.

Odwołanie rady przed upływem kadencji- w drodze referendum lokalnego na wniosek co najmniej 10% mieszkańców. Odwołanie rady nie jest równoznaczne z odwołaniem wójta. Ale odwołanie wójta z przyczyny innej niż nieudzielenie absolutorium= odwołanie rady

Zadania rady

Zgodnie z art. 18 ustawy samorządowej rada gminy jest we wszystkich sprawach z zakresu działania gminy, jeżeli ustawy nie stanowią inaczej. Ustawa określa również katalog spraw, należących do wyłącznej właściwości gminy. Zaliczymy do nich:
a) organizacyjne (np.: uchwalanie statutu gminy, ustalanie zakresu działania jednostek pomocniczych),
b) finansowo - majątkowe (np.: przekazywanie jednostkom pomocniczym składników mienia do korzystania oraz zasad przekazywania im składników mienia do korzystania);
c) osobowe (wybór i odwołanie zarządu gminy, powoływanie i odwoływanie sekretarza oraz skarbnika gminy),
d) kierowniczo - kontrolne (np.: rozpatrywanie sprawozdań z zakresu wykonania budżetu oraz podejmowania uchwały w sprawie udzielenia lub nie udzielenia absolutorium zarządowi z tego tytułu),
e) inne (podejmowanie uchwał w sprawach herbu gminy, nazw ulic i placów publicznych, wznoszenia pomników, nadawania honorowego obywatelstwa).

3) Wójt/Burmistrz/Prezydent miasta

Wójt to monokratyczny organ wykonawczy gminy wybierany w wyborach tajnych, bezpośrednich, powszechnych, równych.

Bierne prawo wyborcze ma każdy obywatel polski, który ukończył 25 lat

Prawo zgłaszania kandydata mają partie polityczne, stowarzyszenia, organizacje, wyborcy

Wybory odbywają się w 1 lub 2 turach

W pierwszej turze za wybranego uważa się kandydata, który otrzymał bezwzględna liczbę głosów. W 2 turze(odbywa się po 14 dniach, biorą w niej udział dwaj kandydaci, którzy otrzymali najwięcej głosów) za wybranego uważa się tego, który otrzymaj zwykłą większość głosów

Jeżeli nie ma żadnego kandydata przedłuża się czas zgłaszania kandydatów o 5 dni. Jeżeli nadal kandydata nie ma, to wójta wybiera rada gminy bezwzględną większością głosów.

Jeżeli jest jeden kandydat przedłuża się czas zgłaszania kandydatów o 5 dni. Jeżeli nadal jest jeden, przeprowadza się wybory, ale musi on otrzymać większość głosów. Jeżeli otrzyma mniej, wójta wybiera rada tak jak wyżej.

Wójta można odwołać z innego powodu niż nieudzielenie absolutorium w drodze referendum na wniosek rady gminy lub mieszkańców

Wójt ponosi odpowiedzialność za wykonanie budżetu w gminie. Do 30 kwietnia kolejnego roku budżetowego składa sprawozdanie z wykonania budżetu z czego otrzymuje lub też nie absolutorium.

Wójt może stracić mandat z powodu śmierci, prawomocnego wyroku sądowego, naruszenia zasad łączenia funkcji itd.

Wójt w drodze zarządzenia wybiera swoich zastępców max. 4

Zadania wójta

wykonuje uchwały rady gminy i zadania gminy określone przepisami prawa

gospodaruje mieniem komunalnym, wykonuje budżet

zatrudnia i zwalnia kierowników gminnych jednostek organizacyjnych

przygotowuje projekt budżetu

reprezentowanie gminy na zewnątrz

4) Skarbnik i Sekretarz

Powołuje/odwołuje ich rada gminy na wniosek wójta

Sekretarz pełni funkcję kierownika urzędu gminy

Skarbnik pełni funkcję głównego księgowego budżetu

5) Jednostki pomocnicze gminy

Gmina jest podzielona terytorialnie na jednostki pomocnicze, takie jak sołectwa na obszarach wiejskich, a dzielnice czy osiedla w miastach, wreszcie miasta na terenie gminy. Tworzy je w drodze uchwały rada gminy, z urzędu, po przeprowadzeniu konsultacji z mieszkańcami lub z inicjatywy samych mieszkańców. Zasady tworzenia jednostek pomocniczych określa statut gminy. Organizacja i zakres działania sołectwa, dzielnicy lub osiedla ustala rada gminy indywidualnie w formie odrębnego statutu

6) Urząd gminy

Jest organem pomocniczym wójta. Wójt jest zwierzchnikiem służbowym pracowników urzędu.

POWIAT

Struktura administracji państwowej na poziomie powiatu jest analogiczna do struktury gminy Ustawa z dnia 5 czerwca 1998 r. o samorządzie powiatowym stanowi w art. 1, że przez powiat należy rozumieć lokalną wspólnotę samorządową oraz odpowiednie terytorium.

Występują dwa rodzaje powiatów: zasadnicza jednostka podziału terytorialnego, która obejmuje całe obszary graniczących ze sobą gmin - powiat ziemski albo cały obszar miasta - miasto na prawach powiatu. Powiat powinien obejmować obszar możliwie jednorodny ze względu na układ osadniczy i przestrzenny oraz więzi społeczne i gospodarcze, zapewniające zdolność wykonywania zadań publicznych.

Powiaty tworzy, łączy dzieli oraz znosi Rada Ministrów, po zasięgnięciu opinii zainteresowanych rad gmin, rad powiatów i sejmików województw, w drodze rozporządzenia określającego gminy wchodzące w skład powiatów oraz nazwy powiatów i siedziby ich władz.

W Polsce jest aktualnie 379 powiaty, w tym: 314 ziemskich; 65 miast na prawach powiatu.

ZADANIA

Zadania powiatu określa art. 4 ustawy powiatowej, według którego powiat wykonuje zadania publiczne o charakterze ponadgminnym w zakresie:
a) infrastruktury technicznej (np.: transport i drogi publiczne);
b) infrastruktury społecznej (np.: edukacja publiczna, kultura fizyczna i turystyka, promocja powiatu);
c) porządku i bezpieczeństwa publicznego (ochrona przeciwpowodziowa, przeciwpożarowa);
d) ład przestrzenny i ekologiczny (geodezja, zagospodarowanie przestrzenne i nadzór budowlany)

Istnieje możliwość przejęcia zadania powiatu przez gminę- zawiera się porozumienie i określa się, które zadanie przechodzi na gminę. Inicjatywa musi wyjść od gminy a nie od powiatu. Gmina nie może powierzyć wykonania swojego zadania przez powiat.

ORGANY POWIATU

1) Rada powiatu

Jest organem stanowiącym i kontrolnym powiatu.

Kadencja 4 lata

Rada składa się z radnych min. 15 max. 29(w mieście na prawach powiatu max 49)

Uchwały rady powiatu zapadają zwykłą większością głosów obecności co najmniej połowy ustawowego składu rady

Rada wybiera przewodniczącego i 1-2 zastępców( 1-3 w mieście na prawach powiatu) bezwzględną większością głosów przy obecności co najmniej połowy składu rady

Status radnego taki jak w gminie

Rada pracuje w oparciu o statut

Rada powiatu jako organ kolegialny pracuje w trybie sesyjnym. Sesje zwyczajne zwoływane przez przewodniczącego, nie rzadziej niż raz na kwartał; nadzwyczajne zwoływane przez przewodniczącego na wniosek burmistrza lub ¼ składu rady lub zarządu. Pierwszą sesje zwołuje ustępujący przewodniczący w przeciągu 7 dni od ogłoszenia wyborów.

Organami wewnętrznymi rady są komisje: zwykłe, doraźne, rewizyjna

Zadania rady

Zgodnie z art. 12 ustawy powiatowej, do wyłącznej właściwości powiatu należą sprawy:
a) organizacyjne (np.: uchwalanie statutu powiatu);
b) planistyczne (uchwalanie budżetu powiatu);
c) finansowo - majątkowe (np.: podejmowanie uchwał w sprawach wysokości podatków i opłat w granicach określonych ustawami, emitowanie obligacji oraz określanie zasad ich zbywania);
d) osobowe (wybór i odwołanie zarządu powiatu, powoływanie i odwoływanie na wniosek starosty sekretarza oraz skarbnika powiatu);
e) kierowniczo - kontrolne (np.: rozpatrywanie sprawozdania z wykonania budżetu oraz podejmowania uchwały w sprawie udzielenia lub nieudzielenia absolutorium zarządowi z tego tytułu),
f) inne (podejmowanie uchwał w sprawach herbu i flagi powiatu).

2) Zarząd powiatu

Zarząd powiatu jest kolegialnym organem wykonawczym. W jego skład wchodzą: starosta jako przewodniczący, wicestarosta i pozostali członkowie.

Rada powiatu bezwzględną większością głosów ustawowego składu rady w głosowaniu tajnym wybiera starostę oraz na jego wniosek pozostałych członków zarządu w liczbie 3-5(w tym starostę i wicestarostę)

Kadencja 4 lata

Na wniosek starosty rada powołuje skarbnika i sekretarza

Nieudzielenie zarządowi absolutorium= złożenie wniosku o odwołanie zarządu. Rada odwołuje zarząd większością 3/5 głosów ustawowego składu racy w głosowaniu tajnym.

Odwołanie zarządu/jego poszczególnych członków z przyczyny innej niż nieudzielenie absolutorium na wniosek ¼ składu rady. Decyzja o odwołaniu zapada większością 3/5 głosów ustawowego składu rady w głosowaniu tajnym

Rada na wniosek starosty może odwołać poszczególnych członków zarządu zwykłą większością głosów w obecności co najmniej połowy składu rady

W mieście na prawach powiatu funkcję zarządu sprawuje prezydent(czyli może być monokratyczny)

Zadania zarządu

wykonawcze- wykonywanie uchwał rady powiatu i własnych

stanowiące- podejmowanie uchwał zawierających przepisy porządkowe w sprawach nie cierpiących zwłoki

gospodarczo - majątkowe - gospodarowanie mieniem, zarządzanie sprawami majątkowymi w ramach zarządu zwykłego

finansowe- przygotowanie, wykonanie budżetu

kontrolne- zatrudnianie/ zwalnianie kierowników powiatowych jednostek organizacyjnych

administracyjno- procesowe- wydawanie dec. administracyjnych z zakresu administracji publicznej

3) Starosta

Starosta organizuje pracę zarządu powiatu i starostwa powiatowego, kieruje bieżącymi sprawami powiatu oraz reprezentuje powiat na zewnątrz.

Zadania starosty podczas pracy zarządu

przygotowanie projektu porządku obrad zarządu

określanie czasu i miejsca posiedzenia zarządu

przygotowywanie materiałów do projektowego porządku obrad

zapewnienie obsługi posiedzenia zarządu

zwoływanie posiedzeń zarządu

przewodniczenie obradom zarządu

Zadania starosty bez zarządu

kierowanie bieżącymi sprawami powiatu

reprezentowanie powiatu na zewnątrz

funkcja kierownika starostwa powiatowego

zwierzchnictwo nad kierownikami państwowej inspekcji i straży

wydawanie indywidualnych decyzji z zakresu administracji publicznej

działanie w ramach klęski żywiołowej

szczególna kompetencja to powołanie i przewodniczenie Komisji porządku i bezpieczeństwa publicznego

4) Skarbik i Sekretarz

Sekretarza i skarbnika powołuje rada powiatu na wniosek starosty

Sekretarz w imieniu starosty sprawuje nadzór nad wykonywaniem bieżących zadań przez komórki organizacyjne starostwa

Skarbnik jest głównym księgowym budżetu powiatu

5) Jednostki organizacyjne powiatu, powiatowe służby, inspekcje i straże

Zespolenie aparatu administracyjnego ma miejsce na wszystkich płaszczyznach administracji samorządowej. Zarząd powiatu wykonuje zadania powiatu przy pomocy starostwa powiatowego, kierowników powiatowych służb, inspekcji i straży oraz jednostek organizacyjnych powiatu, które wspólnie tworzą powiatową administrację zespoloną.

6) Starostwo powiatowe

Zarząd wykonuje zadania powiatu przy pomocy starostwa powiatowego. Organizację i zasady funkcjonowania starostwa powiatowego określa regulamin organizacyjny uchwalony przez radę powiatu na wniosek zarządu.

Samorząd regionalny (wojewódzki) - kompetencje, zadania i organizacja

Województwo jako jednostką samorządu terytorialnego jest przewidziane w art. 164 Konstytucji. Ustawa z dnia 5 czerwca 1998 r. o samorządzie województwa stanowi w art. 1, że województwo oznacza: jednostkę samorządu terytorialnego - regionalną wspólnotę samorządową oraz największą jednostkę zasadniczego podziału terytorialnego kraju w celu wykonywania administracji publicznej. Nowe województwa utworzono na podstawie ustawy z dnia 24 lipca 1998 r. o wprowadzeniu zasadniczego trójstopniowego podziału terytorialnego państwa. Zgodnie z powyższą ustawą, zmiana granic województw, w tym związana z tworzeniem, łączeniem, dzieleniem, znoszeniu powiatów, następuje w drodze rozporządzenia Rady Ministrów, po zasięgnięciu opinii organów jednostek samorządu terytorialnego, których zmiana dotyczy. W Polsce jest aktualnie 16 województw. Województwo nie jest strukturą hierarchiczną wobec powiatu i gminy. Posiada możliwość współdziałania z gminą i powiatem, ale nie może przekazywać zadań bez chęci szczebla niższego. Województwo nie kontroluje niższych szczebli.

Zadania województwa

pielęgnowanie polskości

polityka rozwoju woj.

utrzymywanie infrastruktury i jej rozbudowa

wspieranie działań edukacyjnych

pozyskiwanie i łączenie środków finansowych publicznych i prywatnych

wspieranie nauki i innowacji

ORGANY SAMORZĄDU WOJEWÓDZTWA

1)Sejmik województwa

Sejmik jest to kolegialny organ stanowiący i kontrolny

Kadencja 4 lata

Sejmik składa się z radnych min. 30 i po 3 na każde 500 tys. mieszkańców

Uchwały sejmiku zapadają zwykłą większością głosów w obecności co najmniej połowy ustawowego składu sejmiku w głosowaniu jawnym, lub jawnym pisemnym

Sejmik wybiera ze swojego grona nie więcej niż 3 wiceprzewodniczących, bezwzględną większością głosów w obecności co najmniej połowy ustawowego składu sejmiku w tajnym głosowaniu

Odwołanie wice/przewodniczącego następuje na wniosek co najmniej ¼ ustawowego składu sejmiku województwa bezwzględną większością głosów w obecności co najmniej połowy ustawowego składu sejmiku w tajnym głosowaniu

Sejmik obraduje na sesjach stałych i doraźnych

Sejmik może też powołać komisje stałe i doraźne, a także komisję rewizyjną

Status prawny radnego

Zadana sejmiku

ustrojowo- organizacyjne- ustanowienie statutu województwa, uchwalanie strategii rozwoju, powoływanie/odwoływanie zarządu

majątkowo- gospodarcze- podejmowanie uchwał przekraczających zarząd zwykły

finansowanie- jak w powiecie

współpraca zagraniczna- nawiązywanie kontaktów, uchwalanie priorytetów współpracy zagranicznej

(z innego źródła Do wyłącznej właściwości sejmiku należą sprawy:
a) prawotwórcze (stanowienie aktów prawa miejscowego);
b) organizacyjne (np.: uchwalanie statutu województwa);
c) planistyczne (np.: uchwalanie budżetu powiatu);
d) finansowo - majątkowe (np.: podejmowanie uchwał w sprawach zasad i trybu gospodarowania mieniem wojewódzkim; w sprawie trybu prac nad projektem uchwały budżetowej);
e) osobowe (wybór i odwołanie zarządu województwa, powoływanie i odwoływanie na wniosek marszałka województwa skarbnika województwa);
f) kierowniczo - kontrolne (np.: rozpatrywanie sprawozdań z wykonania budżetu oraz podejmowania uchwały w sprawie udzielenia lub nieudzielenia absolutorium zarządowi z tego tytułu),
g) w zakresie współpracy zagranicznej (podejmowanie uchwał w sprawach: uczestnictwa w międzynarodowych zrzeszeniach regionalnych i innych formach współpracy regionalnej).)

2) Zarząd województwa

Zarząd jest organem wykonawczym województwa.

Składa się z 5 osób w tym: marszałek woj. Jako przewodniczący zarządu, wicemarszałek lub dwóch oraz pozostali członkowie

Marszałka wybiera sejmik bezwzględną większością głosów ustawowego składu sejmiku w głosowaniu tajnym. Pozostałych członków zarządu na wniosek marszałka zwykłą większością głosów w obecności co najmniej połowy ustawowego składu sejmiku.

Marszałek, wicemarszałkowie i pozostali członkowie zarządu mogą być wybrani spoza składu sejmiku

Odwołanie zarządu może nastąpić z powodu: nieudzelenia absolutorium, z innej przyczyny na wniosek co najmniej ¼ ustawowego składu sejmiku, w głosowaniu tajnym, większością co najmniej 3/5 głosów ustawowego składu rady lub z powodu rezygnacji marszałka

Zadania zarządu

wykonywanie uchwał sejmiku

gospodarowanie mieniem województwa

przygotowywanie projektów strategii rozwoju województwa

przygotowanie projektu i wykonywanie budżetu województwa

kierowanie, koordynowanie i kontrolowanie działalności wojewódzkich samorządowych jednostek organizacyjnych

3) Marszałek województwa

Marszałek organizuje prace zarządu i urzędu marszałkowskiego

Zajmuje się bieżącymi sprawami województwa i reprezentuje je na zewnątrz

Jest kierownikiem urzędu marszałkowskiego, zwierzchnikiem służbowym pracowników tego urzędu i kierownikiem wojewódzkich samorządowych jednostek organizacyjnych

4) Skarbnik województwa

Powoływany/odwoływany jest przez sejmik na wniosek marszałka województwa, bezwzględną większością głosów, w obecności co najmniej połowy ustawowego składu sejmiku, w głosowaniu tajnym

Pełni funkcje głównego księgowego budżetu województwa

Administracja samorządowa w woj. jest zespolona w jednym urzędzie i pod jednym zwierzchnikiem. Tym zwierzchnikiem jest marszałek województwa jako kierownik urzędu marszałkowskiego, zwierzchnik służbowy pracowników tego urzędu i kierownik wojewódzkich samorządowych jednostek organizacyjnych. Zasada zespolenia łączy w sobie zespolenie organizacji, finansowe, osobowe i kompetencyjne.

Wybory do organów samorządu terytorialnego

Wybory samorządowe w Polsce to wybory członków organów stanowiących jednostek samorządu terytorialnego:

rad gmin,

rad powiatów,

sejmików województw

oraz (od 2002) jednoosobowych organów wykonawczych gmin - wójtów, burmistrzów, prezydentów miast. Wybory są powszechne, równe, bezpośrednie i odbywają się w głosowaniu tajnym, co cztery lata.

Prawo wyborcze

Wpisanie do rejestru wyborców jest formą urzędowego potwierdzenia posiadania praw wyborczych z uwzględnieniem faktu stałego zamieszkiwania na obszarze gminy. Przesłanką decydującą o posiadaniu biernego lub czynnego prawa wyborczego w wyborach samorządowych jest fakt stałego zamieszkiwania.

Prawo wybierania (czynne prawo wyborcze) do danej rady ma każdy obywatel polski, który najpóźniej w dniu wyborów kończy 18 lat i stale zamieszkuje na obszarze działania tej rady.

Nie mają prawa wybierania osoby:

1) pozbawione praw publicznych prawomocnym orzeczeniem sądowym,

2) pozbawione praw wyborczych orzeczeniem Trybunału Stanu,

3) ubezwłasnowolnione prawomocnym orzeczeniem sądowym.

Prawo wybieralności (bierne prawo wyborcze) przysługuje osobie mającej prawo wybierania do danej rady. Prawo wybieralności na stanowisko wójta, burmistrza i prezydenta miasta ma każdy obywatel polski posiadający prawo wybierania do rady gminy, który najpóźniej w dniu głosowania kończy 25 lat, z tym, że kandydat nie musi stale zamieszkiwać na obszarze gminy, w której kandyduje.

Nie mają prawa wybieralności osoby:

1.karane za przestępstwo umyślne ścigane z oskarżenia publicznego;

2.wobec których wydano prawomocny wyrok warunkowo umarzający postępowanie karne w sprawie popełnienia przestępstwa umyślnego ściganego z oskarżenia publicznego.

Kandydaci

Liczbę radnych wybieranych do rad ustala, odrębnie dla każdej rady, wojewoda, po porozumieniu z komisarzem wyborczym. Ustalenie liczby radnych dla każdej rady następuje na podstawie liczby mieszkańców zamieszkałych na obszarze działania danej rady, według stanu ewidencji ludności na koniec roku poprzedzającego rok, w którym wybory mają być przeprowadzone.

Prawo zgłaszania kandydatów na radnych przysługuje komitetom wyborczym. Kandydaci zgłaszani są w formie list kandydatów. Przez listę kandydatów rozumie się również zgłoszenie jednego kandydata. W przypadku utworzenia koalicji wyborczej partia wchodząca w jej skład nie może zgłaszać kandydatów do danej rady samodzielnie albo w innej koalicji, jeżeli została zgłoszona wspólna lista kandydatów.

Kandydować można tylko w jednym okręgu wyborczym i tylko z jednej listy kandydatów.

Każda zgłaszana lista kandydatów rady powinna być poparta podpisami, co najmniej 300 wyborców.

W celu zgłoszenia kandydata na wójta, burmistrza i prezydenta miasta komitet wyborczy musi uzyskać poparcie, ujętych w rejestrze wyborców, co najmniej:

1) 150 wyborców - w gminie liczącej do 5 000 mieszkańców,

2) 300 wyborców - w gminie liczącej do 10 000 mieszkańców,

3) 600 wyborców - w gminie liczącej do 20 000 mieszkańców,

4) 1 500 wyborców - w gminie liczącej do 50 000 mieszkańców,

5) 2 000 wyborców - w gminie liczącej do 100 000 mieszkańców,

6) 3 000 wyborców - w gminie liczącej powyżej 100 000 mieszkańców.

Wybory

Radni są wybierani w okręgach wyborczych bezpośrednio spośród zgłoszonych kandydatów. Na jednego kandydata wyborca może oddać tylko jeden głos.

W gminie liczącej do 20.000 mieszkańców o wyborze na radnego rozstrzyga liczba ważnie oddanych głosów na poszczególnych kandydatów.

W gminie liczącej powyżej 20.000 mieszkańców podziału mandatów pomiędzy listy kandydatów dokonuje się proporcjonalnie do łącznej liczby ważnie oddanych głosów na kandydatów danej listy; mandaty przypadające na daną listę otrzymują zgłoszeni na tej liście kandydaci, którzy uzyskali najwięcej ważnych głosów.

W miastach na prawach powiatu w podziale mandatów, uczestniczą listy kandydatów tych komitetów wyborczych, na których listy oddano w skali miasta na prawach powiatu, co najmniej 5% ważnie oddanych głosów.

Radni w powiatach są wybierani w okręgach wyborczych bezpośrednio spośród zgłoszonych kandydatów. W każdym okręgu wyborczym wybiera się od 3 do 10 radnych.

O wyborze radnego powiatu, województwa rozstrzyga liczba ważnie oddanych głosów na poszczególne listy kandydatów. Podziału mandatów pomiędzy listy kandydatów dokonuje się proporcjonalnie do łącznej liczby głosów oddanych na kandydatów danej listy. W podziale mandatów, uczestniczą listy kandydatów tych komitetów wyborczych, na których listy oddano w skali powiatu, co najmniej 5% ważnie oddanych głosów.

Za wybranego na wójta, burmistrza lub prezydenta miasta uważa się tego kandydata, który w głosowaniu otrzymał więcej niż połowę ważnie oddanych głosów. Jeżeli żaden z kandydatów nie otrzymał określonej liczby ważnie oddanych głosów, czternastego dnia po pierwszym głosowaniu przeprowadza się ponowne głosowanie.

W ponownym głosowaniu wyboru dokonuje się spośród dwóch kandydatów, którzy w pierwszym głosowaniu otrzymali największą liczbę ważnie oddanych głosów.

Źródła prawa administracyjnego

Źródłem prawa jest forma, w której normy prawne powstają i są ogłaszane. W dzisiejszym znaczeniu przez źródła prawa rozumie się sposoby, w jakich tworzy się, utrzymuje i zmienia prawo. Wydawanie owych aktów normatywnych należy do organów administracji. Zgodnie z panującym poglądem za źródła prawa uważa się akty normatywne, zawierające obowiązujące normy prawa.

Przyjmując jako kryterium podziału pozycję organu stanowiącego prawo można wyodrębnić:

źródła prawa stanowione przez centralne organy państwa -Sejm i Senat, Prezydent RP, Rada Ministrów, Ministrowie i inne organy administracji centralnej,

źródła prawa stanowione przez organy terenowe- to organy rządowej administracji ogólnej i specjalnej (niezespolonej) oraz organy jednostek samorządu terytorialnego;

Podstawowym, aczkolwiek nie jedynym jest podział na:

- źródła prawa powszechnie obowiązującego,

źródła prawa wewnętrznego,

Źródła prawa powszechnie obowiązującego to takie, na podstawie których można zbudować ogólną i abstrakcyjną normę prawną. Normy generalne są skierowane do węższej lub szerszej, ale zawsze bliżej nieoznaczonej liczby adresatów. Normy abstrakcyjne to natomiast takie, które nie odnoszą się do jednej, konkretnej sytuacji. Aktami powszechnie obowiązującymi są: Konstytucja RP, ustawy, ratyfikowane umowy międzynarodowe, rozporządzenia, akty prawa miejscowego.

1) Akty obowiązujące na terytorium całego kraju - do aktów powszechnie obowiązujących, których moc rozciąga się na cały kraj należą źródła wymienione w Art. 87 ust. 1 KRP, a więc Konstytucja, ustawy, ratyfikowane umowy międzynarodowe i rozporządzenia.

Konstytucja w hierarchii źródeł prawa administracyjnego jest aktem normatywnym najwyższej rangi. Ustala podstawowe zasady ustroju politycznego i społeczno - gospodarczego państwa, strukturę i kompetencje naczelnych, centralnych i lokalnych organów państwa, a także zasady i treść stosunków między obywatelami i państwem. Konstytucja określa kompetencje Prezydenta RP, Rady Ministrów (Rządu), Prezesa Rady Ministrów oraz ustala pozycję ministrów i innych członków rządu oraz wojewodów i samorządu terytorialnego w systemie organizacji państwa. Przesądza ona o istnieniu samorządu terytorialnego. Postanowienia Konstytucji mają pierwszeństwo przed postanowieniami niższych aktów normatywnych w procesie stosowania prawa. Oznacza to, że organ stosujący uznając jednoczesną niejednolitość regulacji konstytucyjnej i regulacji prawnej poza konstytucyjnej stosuje regulację konstytucyjną, chyba że ta odsyła go w wyznaczonym zakresie bezpośrednio do regulacji ustawowej. Dla prawa administracyjnego najważniejszymi normami z Konstytucji będą przepisy dotyczące organizacji administracji rządowej i samorządowej oraz związane z prawami i wolnościami obywatelskimi. Przepisy Konstytucji można stosować bezpośrednio. Tylko wyjątkowo Konstytucja może stanowić inaczej. W zakresie administracji publicznej konstytucja określa ustrój organów administracji publicznej, a także innych podmiotów wykonujących zadania administracji publicznej. Określa także zadania i kompetencje w/w organów i podmiotów. Formułuje podstawowe zasady i formy działania wskazanych organów i innych podmiotów. W szczególności wskazuje, jakie akty normatywne są źródłami prawa. Konstytucja kreuje zasady kontroli administracji publicznej, w tym zaś zakresie formułuje także zasady prawa administracyjnego. Konstytucyjne określenie wolności i prawa człowieka i obywatela stanowi zarazem określenie granic dozwolonej ingerencji administracji publicznej w sferze tych wolności i praw.

Ustawa Sejm jest jedynym organem, który ma prawo uchwalania ustaw. Inicjatywa ustawodawcza przysługuje posłom, Senatowi, Prezydentowi i Radzie Ministrów, co najmniej 100 000 obywateli mających prawo wybierania do Sejmu Ustawa jest podstawowym aktem prawnym regulującym materię prawa administracyjnego. Konkretyzuje ona postanowienia Konstytucji. Ustawy obowiązują także w sposób bezpośredni. W polskim prawie znaczenie ustawy podkreślają dwie zasady: zasada nadrzędności ustawy ( wszystkie inne źródła prawa muszą, nie tylko formalnie, być zgodne z ustawami, lecz również materialnie powinny służyć ich wykonywaniu, nawet wówczas, gdy tylko konkretyzują przepisy ustawowe) oraz zasada wyłączności ustawy ( określana także jako zasada wyłącznej materii ustawowej. Oznacza ona, że najważniejsze dla funkcjonowania państwa i jego organów oraz dla życia obywateli sprawy powinny być rozstrzygane wyłączenie w drodze ustawowej, a nie w drodze innych aktów normatywnych).

Ratyfikowana umowa międzynarodowa Umowa międzynarodowa stanowi część polskiego porządku prawnego i może być stosowana bezpośrednio, o ile została ratyfikowana i ogłoszona w Dzienniku Ustaw, chyba że dodatkowym warunkiem jej skuteczności jest wydanie ustawy. Ponadto Art. 89 ust. 1 KRP przewiduje określone typy umów międzynarodowych, dla ratyfikacji których konieczne jest wcześniejsze wyrażenie w ustawie zgody na ratyfikację. Z rozdziału III Konstytucji wynika, że spośród norm praw międzynarodowych tylko umowy ratyfikowane są źródłami powszechnie obowiązującego prawa i częścią krajowego porządku prawnego. Ratyfikacja to akt, w którym organ upoważniony do reprezentowania państwa w stosunkach międzynarodowych wyraża wolę związania państwa treścią zawartej przez inny organ (lub swojego pełnomocnika) umowy międzynarodowej.

Rozporządzenie Rozporządzeniami są akty normatywne wydawane przez organy władzy wykonawczej na podstawie szczególnego upoważnienia zawartego w ustawie i w celu jej wykonania. Są źródłem prawa, będącym jednocześnie formą działania administracji. Im niższa jest pozycja organu stanowiącego ten akt w systemie organów administracji, tym bardziej bezpośrednia służy on wykonywaniu zadań administracyjnych. W polskim prawie wykluczona jest subdelegacja, a więc podmiot uprawniony do wydawania rozporządzeń nie jest upoważniony do przekazania tej kompetencji innym organom. W hierarchii źródeł prawa rozporządzenia zajmują pozycje niższą niż ustawa, chociaż podobnie jak ustawa zawierają normy prawne powszechnie obowiązujące. Rozporządzenie nie ma zastępować ustawy, lecz ją odciążyć od szczegółów technicznych, uregulowań zamiennych w czasie, postanowień ściśle fachowych o niewielkim znaczeniu politycznym. Z tych przyczyn rozporządzenie jest dla władzy wykonawczej niezbędne. Obecnie do kręgu organów uprawnionych do wydawania rozporządzeń należą: Prezydent RP, Rada Ministrów, Prezes Rady Ministrów, ministrowie kierujący działami administracji rządowej, Krajowa Rada Radiofonii i Telewizji oraz przewodniczący Komitetu Integracji Europejskiej.

2) Akty prawa miejscowego - są przepisami prawnymi obowiązującymi na części terytorium państwa, a nie na całym jego obszarze, i tylko wtedy, gdy wydawane są przez organy samorządu terytorialnego lub terenowe organy administracji rządowej. a) akty stanowione przez organy samorządu terytorialnego Organy samorządu terytorialnego mają prawo stanowienia statutów, przepisów wykonawczych oraz przepisów porządkowych.

Regulaminy i statuty - akty normatywne, w których reguluje się wewnętrzny ustrój i funkcjonowanie jednostek organizacyjnych administracji publicznej (także niepublicznej). Przedmiotem regulacji są tu w szczególności podziały pracy, zakres czynności, układy zależności organizacyjnych, zasady wewnętrznej koordynacji działań, często także kwestie kontroli wewnętrznej. Akty normatywne o charakterze regulaminów i statutów stanowią zawsze jakąś postać prawa ściśle wewnętrznego, jednakże nieautonomicznego wobec konstytucji, ustaw i innych aktów powszechnie obowiązujących . Ich bezsporną funkcją jest wyeliminowanie swobody i dowolności w zakresie organizacji i funkcjonowania jednostek organizacyjnych administracji publicznej. Regulaminy i statuty podobnie jak wszystkie akty normatywne administracji publicznej muszą mieć podstawę ustawową, mieścić się w granicach prawa powszechnie obowiązującego. Typowym przykładem mogą być statuty i regulaminy urzędów administracyjnych, które regulują szczegółową organizację i szczegółowy tryb pracy urzędów.

Przepisy wykonawcze - mogą być także wydane jedynie w przypadku wyraźnego upoważnienia w ustawie, które przewidywać powinno sytuacje, w jakich dopuszczalne jest wydanie tego rodzaju przepisów oraz ich zakres i sposób regulacji.

Przepisy porządkowe - mogą być wydawane na podstawie generalnego upoważnienia zawartego w ustawach. Mogą być one wydawane tylko w zakresie nie uregulowanym w odrębnych ustawach lub innych przepisach powszechnie obowiązujących.

b) akty stanowione przez organy terenowej administracji rządowej Organy administracji rządowej mają prawo stanowienia przepisów porządkowych i wykonawczych.

Przepisy wykonawcze mogą wydawać wojewodowie oraz organy rządowej administracji niezespolonej. Przepisy porządkowe mogą być wydawane na podstawie art. 40 Adm. Rząd. Woj. U.

3) Akty prawa wewnętrznego -skierowane do jednostek organizacyjnie podległych organowi, który te akty wydał. Źródła te można podzielić na dwie grupy: akty prawa wewnętrznego przewidziane w wyraźny sposób w Konstytucji oraz inne. Konstytucja wymienia: uchwały Rady Ministrów, zarządzenia Prezesa Rady Ministrów, ministrów i Prezydenta. Jako pozostałe akty prawa wewnętrznego wymienia się regulaminy, instrukcje, okólniki i wytyczne. Regulaminy określają wewnętrzną strukturę organizacyjną organu administracji oraz zasady organizacji pracy urzędów. Pozostałe zawierają zazwyczaj treść informacyjną lub interpretacyjną przepisów prawa, a ich celem jest ujednolicenie działań administracji publicznej. Niektórzy zaliczają do aktów prawa wewnętrznego także statuty.

Uchwały - to z reguły akty normatywne kolegialnych organów administracji publicznej. Wśród tego typu aktów normatywnych wyróżnia się w szczególności uchwały Rady Ministrów, a poza uregulowaniem konstytucyjnym także uchwały kolegialnych centralnych organów administracji publiczne, uchwały organów samorządu terytorialnego zaliczane do aktów prawa miejscowego, uchwały kolegialnych organów zakładów administracyjnych. Jedynie niektóre z wymienionych wyżej typów uchwał stanowią źródła powszechnie obowiązującego prawa Rzeczpospolitej Polskiej. Charakter taki mają np. uchwały organów samorządu terytorialnego kwalifikowane jako akty prawa miejscowego obowiązujące na obszarze działania tych organów.

Zarządzenia - są aktami normatywnymi nie mającymi waloru źródeł powszechnie obowiązującego prawa Rzeczpospolitej Polskiej. Mają one bowiem charakter wewnętrzny i obowiązują tylko jednostki organizacyjne podległe organowi wydającemu zarządzenia. Zarządzenia są wydawane tylko na podstawie ustawy. Zarządzenia nie mogą stanowić podstawy decyzji wobec obywateli, osób prawnych oraz innych podmiotów, które nie są organizacyjnie związane z normodawcą. Zarządzenia nie mogą ani zastępować aktów normatywnych o mocy powszechnej ani też modyfikować ich treści, sensu i znaczenia. Zarządzenia mogą być wydawane przez Prezydenta RP, Prezesa Rady Ministrów, ministrów, przewodniczących określonych w ustawach komitetów, państwowej, terenowe organy rządowej administracji zespolonej i niezespolonej oraz organy zakładów administracyjnych.

4) Nieformalne źródła prawa określa się normy pozaprawne wykorzystywane w działaniach administracji. Należą do nich: zwyczaj, orzecznictwo sądowe, doktrynę prawniczą, normy i zasady pozaprawne.

Finansowanie działalności samorządu terytorialnego

Konstytucja( z 2 kwietnia 1997)

Art. 167.

- Jednostkom samorządu terytorialnego zapewnia się udział w dochodach publicznych odpowiednio do przypadających im zadań.

- Dochodami jednostek samorządu terytorialnego są ich dochody własne oraz subwencje ogólne i dotacje celowe z budżetu państwa.

- Źródła dochodów jednostek samorządu terytorialnego są określone w ustawie.

- Zmiany w zakresie zadań i kompetencji jednostek samorządu terytorialnego następują wraz z odpowiednimi zmianami w podziale dochodów publicznych.

Art. 168.

- Jednostki samorządu terytorialnego mają prawo ustalania wysokości podatków i opłat lokalnych w zakresie określonym w ustawie.

Dochodami jednostek samorządu terytorialnego są:

1) dochody własne;

2) subwencja ogólna;

3) dotacje celowe

Przychody budżetowe(służą finansowaniu deficytu budżetowego, uregulowane prawnie jest to w: ustawie o finansach publicznych, ustawie o obligacjach, prawie o publicznym obrocie papierami wartościowymi, prawie bankowym, kodeksie cywilnym…):

kredyty

pożyczki

obligacje

Źródłami dochodów własnych gminy są:

1) wpływy z podatków: od nieruchomości, rolnego, leśnego, od środków transportowych, dochodowego od osób fizycznych, opłacanego w formie karty podatkowej, od spadków i darowizn, od czynności cywilnoprawnych;

2) wpływy z opłat:

skarbowej, targowej, miejscowej, uzdrowiskowej i od posiadania psów, eksploatacyjnej, innych stanowiących dochody gminy, uiszczanych na podstawie odrębnych przepisów;

3) dochody uzyskiwane przez gminne jednostki budżetowe gminy oraz wpłaty od gminnych zakładów budżetowych i gospodarstw pomocniczych gminnych jednostek budżetowych;

4) dochody z majątku gminy;

5) spadki, zapisy i darowizny na rzecz gminy;

6) dochody z kar pieniężnych i grzywien określonych w odrębnych przepisach;

7) 5,0 % dochodów uzyskiwanych na rzecz budżetu państwa w związku z realizacją zadań z zakresu administracji rządowej oraz innych zadań zleconych ustawami,

odsetki od pożyczek udzielanych przez gminę,

9) odsetki od nieterminowo przekazywanych należności stanowiących dochody gminy;

10) odsetki od środków finansowych gromadzonych na rachunkach bankowych gminy, o ile odrębne przepisy nie stanowią inaczej;

11) dotacje z budżetów innych jednostek samorządu terytorialnego;

12) inne dochody należne gminie na podstawie odrębnych przepisów.

Wysokość udziału we wpływach z podatku dochodowego od osób fizycznych, od podatników tego podatku zamieszkałych na obszarze gminy wynosi 39,34 %.

Wysokość udziału we wpływach z podatku dochodowego od osób prawnych, od podatników tego podatku, posiadających siedzibę na obszarze gminy, wynosi 6,71 %.

Źródłami dochodów własnych powiatu są:

wpływy z opłat stanowiących dochody powiatu,

2) dochody uzyskiwane przez powiatowe jednostki budżetowe powiatu oraz wpłaty od powiatowych zakładów budżetowych i gospodarstw pomocniczych powiatowych jednostek budżetowych;

3) dochody z majątku powiatu;

4) spadki, zapisy i darowizny na rzecz powiatu;

5) dochody z kar pieniężnych i grzywien określonych w odrębnych przepisach;

5,0 % dochodów uzyskiwanych na rzecz budżetu państwa w związku z realizacją zadań z zakresu administracji rządowej oraz innych zadań zleconych ustawami,

7) odsetki od pożyczek udzielanych przez powiat

8) odsetki od nieterminowo przekazywanych należności stanowiących dochody powiatu;

odsetki od środków finansowych gromadzonych na rachunkach bankowych powiatu,

10) dotacje z budżetów innych jednostek samorządu terytorialnego;

11) inne dochody należne powiatowi na podstawie odrębnych przepisów.

Wysokość udziału we wpływach z podatku dochodowego od osób fizycznych, od podatników tego podatku zamieszkałych na obszarze powiatu wynosi 10,25 %.

Wysokość udziału we wpływach z podatku dochodowego od osób prawnych, od podatników tego podatku, posiadających siedzibę na obszarze powiatu, wynosi 1,40 %.

Źródłami dochodów własnych województwa są:

1) dochody uzyskiwane przez wojewódzkie jednostki budżetowe oraz wpłaty od wojewódzkich zakładów budżetowych i gospodarstw pomocniczych wojewódzkich jednostek budżetowych;

2) dochody z majątku województwa;

3) spadki, zapisy i darowizny na rzecz województwa;

4) dochody z kar pieniężnych i grzywien określonych w odrębnych przepisach;

5) 5,0 % dochodów uzyskiwanych na rzecz budżetu państwa w związku z realizacją zadań z zakresu administracji rządowej oraz innych zadań zleconych ustawami,

odsetki od pożyczek udzielanych przez województwo,

7) odsetki od nieterminowo przekazywanych należności stanowiących dochody województwa;

8) odsetki od środków finansowych gromadzonych na rachunkach bankowych województwa, o ile odrębne przepisy nie stanowią inaczej;

9) dotacje z budżetów innych jednostek samorządu terytorialnego;

10) inne dochody należne województwu na podstawie odrębnych przepisów.

Wysokość udziału we wpływach z podatku dochodowego od osób fizycznych, od podatników tego podatku zamieszkałych na obszarze województwa wynosi 1,60 %.

Wysokość udziału we wpływach z podatku dochodowego od osób prawnych, od podatników tego podatku, posiadających siedzibę na obszarze województwa, wynosi 14,0 %.

Subwencja ogólna podzielona jest na części: wyrównawczą, równoważącą oraz oświatową. Subwencje i dotacje pełnią funkcję fiskalną (zwiększają dochody jednostek samorządu), a także wiele innych funkcji (np. funkcję redystrybucyjną, alokacji środków, zarządzania finansowego, dotyczącą samodzielności finansowej jednostek samorządu, wpływania na stan koniunktury gospodarczej) . Subwencje i dotacje mają różnorodną konstrukcję prawną. W systemie polskim subwencje mają. charakter ogólny, a dotacje celowy. Subwencje ogólne odnoszą się do finansowania ogółu zadań komunalnych danej jednostki samorządu terytorialnego. Jednostka samorządu uzyskuje subwencje w sposób automatyczny i w zasadzie przysługuje jej roszczenie o ich przekazanie. Stosuje się subwencje uwzględniające potencjał podatkowy samorządu i takie, które tego nie biorą pod uwagę.

Dotacje celowe z kolei są przydzielane na ogół na wniosek jednostki samorządu. Niektóre dotacje przekazywane są przez państwo pod warunkiem wniesienia przez samorząd własnego wkładu (np. 50% kosztów zadania). Istotną różnicą między tymi dwiema postaciami źródeł dochodów samorządu jest także to, że subwencje przeznaczone są na finansowanie zadań własnych, natomiast dotacje służą finansowaniu zarówno zadań własnych, jak i zadań zleconych. Łączna, ogólna suma subwencji i dotacji ograniczona jest pewnym limitem (rezerwą) przewidzianym w ustawie budżetowej.

Subwencje i dotacje o różnym stopniu ogólności i celowości mogą być przydzielane automatycznie lub na wniosek, związane z obowiązkiem współfinansowania zadania przez samorząd lub nieprzewidujące takiego obowiązku, biorące pod uwagę ogólny potencjał finansowy gminy, powiatu i województwa lub specjalne okoliczności charakteryzujące daną jednostkę samorządu terytorialnego, ograniczone ogólnym limitem lub nie. W świetle regulacji prawnych stosowanych w Polsce subwencje ogólne występują obok i niezależnie oc dotacji celowych.

Ustalenie przejrzystego podziału źródeł dochodów samorządowych nie jest łatwe, bowiem kryteria podziału są różnorodne i nakładają się na siebie. Przy dokonywaniu klasyfikacji można przy tym wychodzić z różnych punktów widzenia i odmienne mogą być cele, jakie przyświecają przeprowadzaniu podziału dochodów samorządu. Dochody jednostek samorządu terytorialnego można podzielić na dwie główne grupy: dochody publicznoprawne (pochodzące ze źródeł dochodów o charakterze publicznym) i dochody prywatnoprawne (pochodzące ze źródeł dochodów o charakterze prywatnym).

Dochody publicznoprawne przypadają gminom lub innym jednostkom samo- rządu terytorialnego na podstawie stosunku prawnego o charakterze publicznym. Prawo do wykorzystywania tych dochodów uzyskują samorządy bezpośrednio z mocy ustawy przydzielającej im określone podatki, udziały w podatkach, opłaty, dotacje i subwencje. Jednakże uzyskanie niektórych dochodów publiczno- prawnych (np. dotacji, subwencji) uzależnione jest od tego, czy spełnione zostały określone warunki wyznaczone przez ustawę (np. czy zachodzą warunki od- noszące się do potencjału podatkowego gminy, powiatu, województwa, czy jednostka samorządu przekazała na rzecz realizowanej inwestycji wymaganą ustawowo część dochodów własnych).

Dochody prywatnoprawne osiąga jednostka samorządu terytorialnego, wykorzystując jako właściciel należące do niej mienie. Konstytucja RP w art. 165 ust. 1 wskazuje wyraźnie: „Jednostki samorządu terytorialnego mają osobowość prawną. Przysługują im prawo własności i inne prawa majątkowe". Jednostka samorządu jako właściciel może poszczególne składniki swego majątku wynająć, wydzierżawić, oddać w użytkowanie wieczyste, wnieść jako udział lub wkład do spółki lub spółdzielni, może powołać zakład, może też sprzedać odpowiedni składnik mienia komunalnego. Dochody prywatnoprawne uzyskuje więc jednostka samorządu na podstawie zawieranych umów cywilnoprawnych lub innych czynności prywatnoprawnych określonych przepisami prawa cywilnego lub handlowego.

Samorząd gospodarczy w RP

PODSTAWY PRAWNE SAMORZĄDU GOSPODARCZEGO W POLSCE

Podstawy prawne samorządu gospodarczego zostały określone w art. 17 ust. 2 Konstytucji, zgodnie z którym w drodze ustawy można tworzyć inne, obok samorządu terytorialnego i zawodowego rodzaje samorządu, pod warunkiem, że nie narusza to wolności wykonywania zawodu ani nie ogranicza wolności podejmowania działalności gospodarczej.

Do podstawowych aktów ustawowych regulujących zasady funkcjonowania samorządu gospodarczego w Polsce można zaliczyć następujące przepisy:

- ustawa z dnia 30 maja 1989 r. o izbach gospodarczych1,

- ustawa z dnia 22 marca 1989 r. o rzemiośle2,

- ustawa z dnia 14 grudnia 1995 r. o izbach rolniczych3,

- ustawa z dnia 30 maja 1989 r. o samorządzie zawodowym niektórych przedsiębiorców4.

Regulacje te nie dają samorządowi gospodarczemu uprawnień z zakresu władztwa administracyjnego. Jedynie w przypadku samorządu rolniczego i rzemieślniczego można mówić o tego typu kompetencjach, choć w bardzo ograniczonym zakresie. Poniżej scharakteryzowano podstawowe regulacje prawne odnoszące się do poszczególnych typów organizacji samorządu gospodarczego.

Izby gospodarcze

Zgodnie z ustawą o izbach gospodarczych, izba gospodarcza jest organizacją samorządu gospodarczego, reprezentującą interesy gospodarcze zrzeszonych podmiotów w zakresie ich działalności wytwórczej, handlowej, budowlanej lub usługowej, w szczególności wobec organów państwowych. Mogą się w niej zrzeszać podmioty prowadzące działalność gospodarczą za wyjątkiem osób fizycznych wykonujących taką działalność jako uboczne zajęcie zarobkowe.

W ustawie wymieniono następujący katalog zadań, które mogą być wykonywane przez izby gospodarcze:

- przyczynianie się do tworzenia warunków rozwoju życia gospodarczego oraz wspieranie inicjatyw gospodarczych członków,

- popieranie, we współpracy z właściwymi organami oświatowymi, rozwoju kształcenia zawodowego, wspieranie nauki zawodu w zakładach pracy oraz doskonalenia zawodowego pracowników,

- delegowanie swoich przedstawicieli, na zaproszenie organów państwowych, do uczestniczenia w pracach instytucji doradczo-opiniodawczych w sprawach działalności wytwórczej, handlowej, budowlanej i usługowej,

- organizowanie i stwarzanie warunków do rozstrzygania sporów w drodze postępowania polubownego i pojednawczego oraz uczestniczenie na odrębnie określonych zasadach w postępowaniu sądowym w związku z działalnością gospodarczą jej członków,

- wydawanie opinii o istniejących zwyczajach dotyczących działalności gospodarczej,

- informowanie o funkcjonowaniu przedsiębiorców oraz wyrażanie opinii o stanie rozwoju gospodarczego na obszarze działania izby.

Izba gospodarcza jest również uprawniona do wyrażania opinii o projektach rozwiązań odnoszących się do funkcjonowania gospodarki oraz może uczestniczyć, na zasadach określonych w odrębnych przepisach, w przygotowaniu projektów aktów prawnych w tym zakresie.

Nie są to więc uprawnienia z zakresu władztwa administracyjnego, chociaż ustawa przewiduje możliwość powierzenia przez Radę Ministrów wykonywania przez izbę gospodarczą niektórych zadań zastrzeżonych w przepisach prawa dla administracji państwowej.

Warunkiem założenia izby gospodarczej jest powzięcie takiej inicjatywy przez co najmniej 50 podmiotów działających na terenie danego województwa i spełniających wcześniej opisane wymogi. Ustawa daje możliwość utworzenia izby ponadregionalnej, ale w takim wypadku liczba założycieli nie może być mniejsza niż 100.

Izby gospodarcze, jak również organizacje gospodarcze i społeczne, których przedmiotem działania jest wspieranie rozwoju gospodarczego, mogą na zasadzie dobrowolności zrzeszać się w Krajowej Izbie Gospodarczej.

Krajowa Izba Gospodarcza

Utworzona w 1990 r. Krajowa Izba Gospodarcza jest ogólnokrajową instytucją samorządu gospodarczego w Polsce, zrzeszającą ponad 130 organizacji gospodarczych, w tym m.in. izby regionalne, branżowe, bilateralne, kółka rolnicze, fundacje, stowarzyszenia, Naczelną Organizacje Techniczną. Tym samym Izba pośrednio reprezentuje około 300 tys. krajowych przedsiębiorstw. KIG posiada swoje oddziały w każdym większym mieście w Polsce.

Działalność Izby koncentruje się na następujących zadaniach:

- organizowanie i wspieranie wszelkich działań na rzecz rozwoju i podnoszenia konkurencyjności polskiej gospodarki, jak również ocena działań podejmowanych w tym zakresie przez władze państwowe i samorządowe,

- reprezentowanie interesów polskich przedsiębiorców w stosunkach z Prezydentem RP, parlamentem, rządem i samorządami lokalnymi, m.in. poprzez opiniowanie projektów aktów prawnych dotyczących gospodarki,

- wspieranie przedsiębiorczości opartej na wysokich standardach etycznych i uczciwej konkurencji,

- promowanie produktów markowych,

- reprezentowanie polskich przedsiębiorstw za granicą13.

Przy KIG działa Sąd Arbitrażowy, który jest niezależną jednostką powołaną do polubownego rozstrzygania sporów gospodarczych. Jest on największą tego typu instytucją w Polsce, a rocznie rozpatruje od 400 do 500 spraw, w tym 20% o charakterze międzynarodowym.

Samorząd rzemieślniczy

Ustawa o rzemiośle określa warunki dla funkcjonowania samorządu gospodarczego rzemiosła. Stanowi ona, iż samorząd gospodarczy rzemiosła jest niezależny w wykonywaniu swoich zadań. Do organizacji samorządu gospodarczego rzemiosła ustawa zalicza cechy, izby rzemieślnicze oraz Związek Rzemiosła Polskiego, a wśród zadań należących do samorządu wymienia następujące:

- promocja działalności gospodarczej i społeczno-zawodowej rzemiosła,

- nadzór nad organizacją i przebiegiem procesu przygotowania zawodowego w rzemiośle,

- udzielanie pomocy rzemieślnikom i innym przedsiębiorcom zrzeszonym w organizacjach samorządu gospodarczego rzemiosła,

- reprezentowanie interesów środowiska rzemieślniczego wobec organów administracji publicznej,

- uczestniczenie w realizacji zadań z zakresu oświaty i wychowania w celu zapewnienia wykwalifikowanych kadr dla gospodarki.

O ile cechy zrzeszają rzemieślników według kryterium terytorialnego lub rodzaju działalności gospodarczej, izby rzemieślnicze stanowią wyższy poziom organizacji samorządu rzemiosła

Ich zadaniem, zgodnie z ustawą o rzemiośle, jest organizowanie działalności usługowej i wytwórczej rzemiosła, udzielanie pomocy członkom w wykonywaniu ich zadań oraz prowadzenie własnej działalności gospodarczej i społeczno-wychowawczej. Spółdzielnie rzemieślnicze działają w oparciu o ustawę z 16 września 1982 r. Prawo spółdzielcze

i zrzeszają: cechy, spółdzielnie rzemieślnicze, rzemieślników nie należących do cechów, a także inne jednostki organizacyjne, których celem jest wspieranie rozwoju gospodarczego rzemiosła.

Podstawowym zadaniem izb rzemieślniczych jest pomoc w reprezentowaniu zrzeszonych członków wobec innych organizacji i instytucji, a zwłaszcza wobec organów administracji publicznej, a także pomoc instruktażowa i doradcza oraz przeprowadzanie egzaminów kwalifikacyjnych. Izby rzemieślnicze są uprawnione do potwierdzania egzaminów kwalifikacyjnych świadectwami czeladniczymi i dyplomami mistrzowskimi oraz do opatrywania ich pieczęcią z godłem Państwa.

Związek Rzemiosła Polskiego

Związek Rzemiosła Polskiego (ZRP), istniejący od 1933 r., jest najstarszą organizacją samorządu gospodarczego w sektorze prywatnym w Polsce. Stanowi on również największą tego typu strukturę, zrzeszając ponad 300 tys. zakładów rzemieślniczych, które zatrudniają ok. 1,5 mln osób. W strukturze ZRP funkcjonuje 490 cechów, 271 spółdzielni rzemieślniczych, 27 izb rzemiosła i przedsiębiorczości (w tym 26 terytorialnych i jedna izba branżowa).

Podstawowym zadaniem ZRP jest zapewnienie zrzeszonym organizacjom pomocy w realizacji zadań statutowych, rozwijanie działalności gospodarczej i społeczno-kulturalnej rzemiosła i małej przedsiębiorczości, udzielanie wszechstronnego wsparcia i ochrony prawnej, reprezentowanie interesów rzemiosła i małej przedsiębiorczości w kraju i za granicą oraz działanie na rzecz kształtowania jednolitego stanowiska we wszystkich sprawach dotyczących rzemiosła i małej przedsiębiorczości.

Do zakresu działalności Związku Rzemiosła Polskiego należy w szczególności:

- reprezentowanie interesów rzemiosła i zrzeszonych w Związku organizacji, wobec organów władzy i administracji, sądów oraz organizacji społecznych i gospodarczych w kraju i za granicą,

- prowadzenie i rozwijanie działalności społeczno-zawodowej, socjalnej i gospodarczej, w sposób zapewniający integralność rzemiosła,

- pomoc zrzeszonym w Związku organizacjom rzemiosła i małej przedsiębiorczości w zakresie realizacji zadań statutowych,

- podejmowanie inicjatyw legislacyjnych dotyczących rzemiosła i małej przedsiębiorczości,

- uczestniczenie w realizacji zadań w zakresie oświaty i wychowania w celu zapewnienia wykwalifikowanych kadr dla rzemiosła i małej przedsiębiorczości oraz dla gospodarki narodowej,

- propagowanie zasad etyki zawodowej i rzetelnego wykonywania zawodu,

- upowszechnianie dorobku polskiego rzemiosła i małej przedsiębiorczości i jego roli społeczno-gospodarczej,

- podejmowanie wszelkich działań, mających na celu przygotowanie małych i średnich przedsiębiorstw oraz ich organizacji do funkcjonowania w warunkach globalizacji obrotu towarowego, ze szczególnym uwzględnieniem Jednolitego Rynku Europejskiego11.

Samorząd rolniczy

Podobnie jak samorząd rzemiosła, również samorząd rolniczy jest niezależny w wykonywaniu swych zadań i podlega tylko ustawom. Stanowi o tym art. 2 ustawy o izbach rolniczych. Należy zauważyć, że samorząd rolniczy jest jedynym w Polsce rodzajem samorządu gospodarczego, który ma charakter obligatoryjny. Z mocy prawa, członkami samorządu rolniczego są podatnicy podatku rolnego oraz dochodowego z działów specjalnych produkcji rolnej, a także członkowie rolniczych spółdzielni produkcyjnych, posiadający w tych spółdzielniach wkłady gruntowe. Cechą charakterystyczną samorządu rolniczego jest również charakter władczy niektórych zadań przez niego wykonywanych. Do takich zadań należy prowadzenie listy rzeczoznawców oraz przyznawanie tytułów kwalifikacyjnych w zakresie rolnictwa. Pozostałe zadania przypisane izbom rolniczym mają charakter „miękki” i ograniczają się do opiniowania, analizowania, doradztwa czy działań organizatorskich, tj.:

- sporządzanie analiz, ocen, opinii i wniosków z zakresu produkcji rolnej oraz rynku rolnego i przedstawianie ich organom administracji rządowej i samorządu terytorialnego,

- występowanie do organów administracji rządowej w województwie i organów samorządu terytorialnego z inicjatywą w zakresie regulacji prawnych dotyczących rolnictwa, rozwoju wsi i rynków rolnych oraz opiniowanie projektów tych przepisów,

- prowadzenie działań na rzecz tworzenia rynku rolnego oraz poprawy warunków zbytu płodów rolnych i produktów rolnych,

- prowadzenie analiz kosztów i opłacalności produkcji rolnej,

- gromadzenie, przetwarzanie i przekazywanie informacji gospodarczych na potrzeby producentów rolnych oraz innych przedsiębiorców,

- doradztwo w zakresie działalności rolniczej, wiejskiego gospodarstwa domowego oraz uzyskiwania przez rolników dodatkowych dochodów,

- podejmowanie działań na rzecz rozwoju infrastruktury rolnictwa i wsi oraz poprawy struktury agrarnej,

- podnoszenie kwalifikacji osób zatrudnionych w rolnictwie,

- kształtowanie i upowszechnianie zasad etyki i rzetelnego postępowania w działalności gospodarczej,

- działanie na rzecz podnoszenia jakości środków i urządzeń stosowanych w działalności rolniczej oraz na rzecz poprawy warunków pracy i bezpieczeństwa w rolnictwie,

- współdziałanie z jednostkami prowadzącymi szkoły rolnicze, wspieranie ich działalności, inicjowanie powstawania nowych szkół i zmian w programach nauczania oraz współorganizowanie praktyk,

- kształtowanie świadomości ekologicznej producentów rolnych,

- inicjowanie działań mających na celu powoływanie i wspieranie zrzeszeń i stowarzyszeń producentów rolnych i leśnych,

- działanie na rzecz poprawy jakości produktów rolnych,

- promowanie eksportu produktów rolnych,

- rozwijanie współpracy z zagranicznymi organizacjami producentów rolnych,

- współpraca z administracją publiczną w zakresie ochrony środowiska, zdrowia i wiejskiego dziedzictwa kulturowego.

Poza ww. działaniami izby mogą wykonywać zadania zlecone z zakresu administracji rządowej, przekazane ustawami lub na podstawie porozumień z właściwymi organami administracji rządowej. Mogą one również wykonywać zadania z zakresu zadań własnych jednostek samorządu terytorialnego, przekazane w drodze porozumienia przez organy jst.

Ustawa o izbach rolniczych przewiduje reprezentację krajową izb w postaci Krajowej Rady Izb Rolniczych, mającej następujące kompetencje:

- reprezentowanie izb przed Sejmem, Senatem i organami administracji rządowej, z wyłączeniem administracji rządowej w województwie,

- opiniowanie projektów aktów prawnych dotyczących rolnictwa i gospodarki żywnościowej oraz założeń i programów polityki rolnej,

- przedstawianie właściwym organom, o których mowa w pkt 1, oraz organom samorządu terytorialnego wniosków w sprawie sytuacji w rolnictwie oraz inicjatyw w zakresie regulacji prawnych,

- udzielanie izbom pomocy w wykonywaniu ich zadań,

- zarządzanie wyborów do walnych zgromadzeń izb

W skład KRIR wchodzą prezesi izb oraz wybrani przez walne zgromadzenie delegaci - po jednym z każdej izby.

Zrzeszenia handlu, usług i transportu

Zasady tworzenia i działania samorządu zawodowego przedsiębiorców prowadzących działalność gospodarczą w zakresie handlu, gastronomii, usług, transportu oraz innych działalności reguluje ustawa o samorządzie zawodowym niektórych przedsiębiorców. Nie dotyczy ona osób, które uzyskały status rzemieślnika. Przedsiębiorcy spełniający powyższe warunki mogą dobrowolnie zrzeszać się w zawodowych samorządowych organizacjach, takich jak zrzeszenia handlu i usług, zrzeszenia transportu oraz inne organizacje przedsiębiorców. Warunkiem utworzenia zrzeszenia jest powzięcie takiej inicjatywy przez co najmniej 50 osób, a w przypadku prowadzenia działalności w zakresie transportu - co najmniej 200 osób.

Ustawa daje możliwość powoływania przez zrzeszenia swoich ogólnokrajowych reprezentacji. Obecnie taką funkcję spełnia Naczelna Rada Zrzeszeń Handlu i Usług.

Naczelna Rada Zrzeszeń Handlu i Usług

NRZHiU jest ogólnopolską organizacją samorządu zawodowego skupiającą małe i średnie przedsiębiorstwa handlowe, gastronomiczne i usługowe. Reprezentuje ona m.in. firmy consultingowe, biura usług projektowych, geodezyjnych, pośrednictwa handlowego, handlu nieruchomościami, usług komputerowych, rozrywkowych oraz cały kompleks usług turystycznych.

NRZHiU realizuje następujące działania:

- reprezentowanie środowiska kupieckiego i MSP wobec Parlamentu, Rządu, terenowej administracji państwowej i gospodarczej, samorządu terytorialnego oraz krajowych i regionalnych organizacji samorządu gospodarczego,

- ochrona interesów członków, w tym m.in. działania zmierzające do poprawy warunków funkcjonowania placówek handlowych, gastronomicznych i usługowych,

- opiniowanie aktów prawnych dotyczących działalności środowiska kupieckiego (podatki, ubezpieczenia, Kodeks Pracy, warunki prowadzenia handlu itp.),

- udział w pracach organizacji gospodarczych i rządowych na rzecz integracji z Unią Europejską,

- doradztwo prawne, podatkowe, organizacyjne, marketing, szkolenia zawodowe i branżowe,

- prowadzenie działalności oświatowej (w tym: szkół średnich, studium policealnego w Gdańsku i Wyższej Szkoły Handlu i Usług w Poznaniu), szkoleniowej i organizowanie praktycznej nauki zawodu w placówkach handlowych i gastronomicznych,

- reprezentowanie polskich małych i średnich przedsiębiorców w stosunkach zagranicznych.

Organizacje pracodawców

Organizacje pracodawców funkcjonują w oparciu o ustawę z 23 maja 1991 r. o organizacjach pracodawców. Umożliwia ona pracodawcom8 tworzenie związków według swego uznania, jak również przystępowanie do tych organizacji.

Związki pracodawców, ich federacje i konfederacje są samorządne i niezależne w swej działalności statutowej od organów administracji rządowej, samorządu terytorialnego oraz innych organizacji.

Związek pracodawców powstaje z mocy uchwały o jego założeniu , podjętej na zgromadzeniu założycielskim przez co najmniej 10 pracodawców. Związki pracodawców mogą tworzyć federacje i konfederacje (jak również przystępować do nich), z tym, że liczba założycieli nie może być w takim przypadku mniejsza niż 3.

Podstawowym zadaniem związków pracodawców, ich federacji i konfederacji jest ochrona praw i reprezentowanie interesów, w tym gospodarczych, zrzeszonych członków wobec związków zawodowych, organów władzy i administracji rządowej oraz organów samorządu terytorialnego.

Organizacja pracodawców, reprezentatywna w rozumieniu ustawy z 6 lipca 2001 r. o Trójstronnej Komisji do Spraw Społeczno-Gospodarczych i wojewódzkich komisjach dialogu społecznego, ma prawo opiniowania założeń i projektów aktów prawnych w zakresie praw i interesów związków pracodawców, za wyjątkiem projektu budżetu państwa oraz projektu ustawy budżetowej, których opiniowanie regulują odrębne przepisy. Reprezentatywnym organizacjom pracodawców przysługuje również prawo opiniowania, w zakresie objętym zadaniami związków pracodawców, dokumentów konsultacyjnych Unii Europejskiej, w szczególności białych ksiąg, zielonych ksiąg i komunikatów oraz projektów aktów prawnych Unii Europejskiej.

Izby przemysłowo-handlowe

Izby przemysłowo-handlowe mogą działać na poziomie regionalnym (np. Pomorska Izba Przemysłowo-Handlowa, Wielkopolska Izba Przemysłowo-Handlowa) lub też mogą funkcjonować samodzielnie, w sposób niezależny od izb regionalnych. Większość izb wojewódzkich posiada również swoje oddziały terenowe. Obecnie działa w Polsce ponad 100 izb przemysłowo-handlowych.

Poza wcześniej omówioną ustawą o izbach gospodarczych, izby przemysłowo-handlowe funkcjonują w oparciu o swoje statuty, w których izba formułuje indywidualne zadania. Najczęściej izby deklarują podejmowanie takich działań, jak: występowanie w imieniu reprezentowanych podmiotów wobec organów państwowych, działania na rzecz przedsiębiorczości, współtworzenie regionalnej polityki gospodarczej, promowanie członków izby w kraju i zagranicą, organizowanie szkoleń, udzielanie pomocy doradczej zrzeszonym podmiotom. Przykładowo, Wielkopolska Izba Przemysłowo-Handlowa swoje cele i zadania określiła w następujący sposób:

- reprezentowanie i ochrona interesów gospodarczych członków Izby,

- kultywowanie tradycji wielkopolskiej gospodarności oraz propagowanie i wspieranie przedsiębiorczości obywateli jako podstawy rozwoju ekonomicznego,

- udzielanie członkom Izby pomocy w rozwiązywaniu problemów ekonomicznych, organizacyjnych i prawnych związanych z obejmowaniem i prowadzeniem przez nich działalności zarobkowej,

- współdziałanie z organami państwowymi i samorządowymi w zakresie tworzenia korzystnych warunków działalności gospodarczej,

- inspirowanie i rozwijanie współpracy gospodarczej członków Izby z zagranicą,

- stanie na straży przestrzegania dobrych obyczajów kupieckich w stosunkach między członkami Izby,

- prowadzenie działalności kulturalnej, oświatowo - wychowawczej, sportowo - turystycznej i towarzyskiej służącej integracji członków Izby.

- działanie na rzecz wzrostu konkurencyjności i innowacyjności przedsiębiorstw z regionu Wielkopolski19.

Przy izbach gospodarczych, szczególnie regionalnych, funkcjonują sądy polubowne. Mają one charakter niepaństwowych instytucji prawnych, powołanych do bezstronnego i niezawisłego rozstrzygania sporów cywilno-prawnych pomiędzy przedsiębiorcami, w zakresie krajowego, ale również międzynarodowego obrotu gospodarczego.