PODSTAWY PRAWA KARNEGO

Prawo karne wkracza w różne dziedziny życia.

FUNKCJE PRAWA KARNEGO:

• gwarancyjna

• sprawiedliwościowa (najstarsza funkcja)

• prewencyjna (poprzez zagrożenie karą odstraszamy potencjalnych sprawców - ogólna prewencja, prewencja szczególna - skierowana do określonego sprawcy)

• kompensacyjna (sprawca przestępstwa naprawi wyrządzoną szkodę)

ZASADY PRAWDA KARNEGO:

• zasada winy (musi być określona wina)

• zasada odpowiedzialności karnej za czyny

• zasada odpowiedzialności indywidualnej i osobistej

• zasada humanitaryzmu (dwie strony)

• „nie ma przestępstwa bez ustawy”

• zasada określoności przestępstwa

• zakaz analogii (nie ma podobieństw)

ŹRÓDŁA PRAWA KARNEGO:

1. konstytucja - zasady odpowiedzialności

2. ustawy - nowy typ przestępstwa i grożące kary

3. umowy międzynarodowe - zasady odpowiedzialności

1. PRAWO KARNE MATERIALNE: określa kary grożące za popełnienie przestępstw, czyny przestępne, środki karne 1997 r.

Kodeks karny: określa podstawowe typy przestępstw.

Prawo dodatkowe: ustawy, w których określone są różnego rodzaju środki karne.

2. PRAWO KARNE PROCESOWE: reguluje proces karny, sposób postępowania, cel: osądzenie przestępcy.

Kodeks postępowania karnego: przestępstwo / czyn zabroniony

zawinione, uzewnętrznione, znamiona przestępstwa,

pojawia się wina, zagrożony popełnione przez sprawcę

karą niepoczytalnego lub

nieletniego, zabrakło winy

GRANICE WIEKU ODPOWIEDZIALNOŚCI KARNEJ:

Normy prawa karnego : osoby, które ukończyły 17 lat powinny rozumieć te normy i umieć się do nich dostosować! REGUŁA

Wyjątki od reguły:

1. Podnoszenie odpowiedzialności karnej dla osoby, która ukończyła 15 lat - popełnienie konkretnego poważnego przestępstwa.

2. Jeżeli ukończyła 17 lat ……

KLASYFIKACJA PRZESTĘPSTW:

1. zbrodnie (zagrożone karą pozbawienia wolności na czas nie krótszy niż 3 lata, popełniona z winą umyślnie) i występki: kryterium wagi i przestępstwa

wykroczenie - nie jest przestępstwem!

Patrzy się na zagrożenie.

2. umyślne i nieumyślne

3. przestępstwa tylko przez działanie (gwałt)

4. przestępstwa przez zaniechanie (zeznanie nieprawdy)

5. przestępstwo bez skutkowe (nieudzielenie pomocy)

PRZESTĘPSTWA WEDŁUG TRYBU ŚCIGANIA:

1. Przestępstwa publiczno skarbowe z Urzędu (w imieniu państwa występuje prokurator)

• przestępstwa wnioskowe np. zgwałcenie, kradzież na rzecz osoby bliskiej warunkiem jest wniosek.

2. Przestępstwa prywatno skarbowe np. przestępstwo zniesławienia (decyzja w ręku ofiary), nietykalność cielesna

Typ podstawowy przestępstwa: np. zabójstwo: kara od 8 - 25 lat pozbawienia wolności

Postać kwalifikowana: okoliczności podnoszą wagę przestępstwa - 25 lat / dożywocie

Postać uprzywilejowana: kara od 1 - 10 lat pozbawienia wolności

PRZESTĘPSTWA DZIELĄ SIĘ NA: KWESTIA WINY

1. UMYŚLNIE POPEŁNIONE: zbrodnia zawsze umyślnie popełniona

2. NIEUMYŚLNIE POPEŁNIONE: naruszenie zasady ostrożności

1. 
   lekkomyślność nie zachowanie

2. niedbalstwo ostrożności

ad.a sprawca przewiduje popełnienie czynu zabronionego lecz przypuszcza że go uniknie (nieumyślna wina, ale świadoma).

ad. b sprawca popełnienie czynu zabronionego nie przewiduje (nie przyjdą mu do głowy skutki swojego zachowania), np. matka dostaje telefon, że dziecko jej przejechali, kobieta zostawia garnek na gazie i jedzie do szpitala.

DWIE POSTACIE (FORMY) WINY:

• zamiar bezpośredni: sprawca chce popełnić czyn zabroniony, sprawca zdaje sobie sprawę, że wychodzi poza prawo - ZAMIAR/CHCE (słowa kluczowe)

• zamiar ewentualny: mamy do czynienia z dwoma czynami np. sprawy chcą się włamać do sklepu i wynieść drogi sprzęt - zamiar bezpośredni, w sklepie pojawia się strażnik i sprawca uderza go w głowę i ten traci słuch - przewidywali, ze tak może być, że go unieszkodliwią - zamiar ewentualny, nigdy nie występuje samodzielnie w czynie - PRZEWIDYWALI/GODZILI SIĘ (słowa kluczowe)

W prawie karnym materialnym wina jest tylko jednym z elementów.

FORMY POPEŁNIENIA PRZESTĘPSTWA: KODEKS KARNY

1. współsprawstwo: dokonanie czynu zabronionego przez co najmniej 2 osoby, porozumienie tych osób; porozumienie: może być wcześniej uzgodnione, nie musi być zawsze bardzo wyraźne, jeśli jeden ze sprawców wykroczy poza porozumienie dodatkowo „coś” zrobi to wówczas jest to - eksces, zostaje on surowiej ukarany

2. sprawstwo kierownicze: podporządkowanie wykonawców jednostce kierującej (sprawcy kierującemu)

3. sprawstwo na polecenie: jest wydane polecenie jak się ktoś ma zachować, musi istnieć zależność między polecającym a osobą wykonującą polecenie

4. podżeganie: umyślne nakłanianie innej osoby do popełnienia czynu zabronionego, podżegacz odpowiada jak sprawca

5. 
   pomocnictwo: umyślne ułatwianie innej osobie dokonania czynu zabronionego np. zaniechanie

• pomocnictwo fizyczne przed popełnieniem

• pomocnictwo psychiczne przestępstwa

zacieranie śladów - nie jest pomocnictwem

Przygotowanie do przestępstwa, np.: zamach na prezydenta, podrabianie pieniędzy - bez przygotowania nie miałyby miejsca. Przygotowanie do przestępstwa w tych przypadkach jest karalne.

Usiłowanie nieudolne: sprawca nie wie, że nie może dokonać przestępstwa, np. sprawca chce kogoś otruć, ale kupił nieodpowiednią truciznę.

Sprawca nie zostanie ukarany, gdy:

• przedawnienie

• nie odnalezienie sprawcy

• obrona konieczna

Obrona konieczna: odpieranie bezpośredniego, bezprawnego zamachu na jakiekolwiek dobro chronione prawem przy użyciu środków koniecznych do odparcia tego zamachu i w sposób współmierny do niebezpieczeństwa ataku - daje nam większe możliwości:

• bezpośredni zamach (ze strony człowieka)

• bezprawny

• współmierność obrony do niebezpieczeństwa ataku

• odpieramy zamach

Bezpośrednie niebezpieczeństwo: pożar, powódź.

Stan wyższej konieczności: poświęcenie jakiegoś dobra jeżeli było to zachowanie się podjęte w celu uchylenia się od bezpośredniego niebezpieczeństwa - inaczej nie można było uniknąć tego niebezpieczeństwa, dobro poświęcone nie przedstawia wartości wyższej niż dobro ratowane:

• poświęcamy dobro

• zasada subsydiarności - tylko w ten jeden jedyny sposób możemy uniknąć niebezpieczeństwa, nie ma wyboru, np. w celu uratowania rodziny przed pożarem wybijamy szybę w domu

• dysproporcja dóbr może być duża

• proporcja dóbr istotna

Niepoczytalność: brak możliwości rozpoznania znaczenia swego czynu lub pokierowania swym postępowaniem , który zachodzi w stanie czynu, powody: upośledzenie umysłowe, choroba psychiczna, inne zakłócenie czynności psychicznych.

Poczytalność ograniczona: art.31 paragraf 2

1. Sprawca - czy sam wprawił się w stan nietrzeźwości czy upojenia

2. Sprawca - czy przewidywał lub mógł przewidzieć że wprowadzając się w stan nietrzeźwości lub upojenia doprowadzi się do stanu niepoczytalności lub poczytalności ograniczonej

Odpowiedzialność karna zależna od:

• ten czyn musi byś społecznie szkodliwy w stopniu wyższym niż znikomy

• winy

Kara kryminalna: osobista dolegliwość ponoszona przez sprawcę jako odpłata za popełnione przestępstwo, wyrażająca potępienie popełnionego przez niego czynu i wymierzana w imieniu państwa przez sąd.

Kara ma charakter celowy!

KATALOG KAR: artykuł 32 kodeksu karnego (od najłagodniejszej do najsurowszej) :

• grzywna

• kara ograniczenia wolności

• kara pozbawienia wolności

• terminowa - 25 lat pozbawienia wolności

• dożywotnie pozbawienie wolności

Grzywna: kara majątkowa orzekana jest w stawkach dziennych, wymierzana jest w dwóch etapach:

1. Sąd wymierza liczbę stawek dziennych wg ciężaru przestępstwa

2. Określa wysokość wartości jednej stawki

Art. 33 par.1 Grzywnę wymierza się od 10 - 360 stawek dziennych - ZASADA. Ale są również i wyjątki od tego.

Wysokość stawki dziennej ustala się w granicach od 10 - 2000 złotych, bierze się pod uwagę dochody sprawcy, warunki osobiste, rodzinne, stosunki majątkowe i możliwości zarobkowe.

KATALOG KAR: ciąg dalszy

• kara ograniczenia wolności: art.34, trwa najkrócej jeden miesiąc, wymierza się w miesiącach, skazany nie może zmienić miejsca pobytu, dwie formy pracy: skazany wykonuje nieodpłatną kontrolowaną pracę lub pracę na rzecz społeczności lokalnych (od 20 do 40 h) lub potrącanie od 20 do 25% z wynagrodzenia skazanego

• kara pozbawienia wolności: od miesiąca do 15stu lat, wymierza się w miesiącach i latach

• kara 25 lat pozbawienia wolności charakter izolacyjny i ochronny, w przypadku

• kara dożywotniego pozbawienia wolności poważnego przestępstwa, osoby te mogą się

starać o warunkowe przedterminowe

zwolnienie po 15stu i 25ciu latach

KATALOG ŚRODKÓW KARNYCH: art.39

• 
  pozbawienie praw publicznych

• zakaz prowadzenia działalności związanej z wychowaniem, leczeniem przestępstwa

np. za pedofilię umyślne, nowo

• obowiązek powstrzymywania się do przebywania w określonych wprowadzone

środowiskach

• zakaz wstępu na imprezę masową np. chuligaństwo stadionowe

• zakaz wstępu do salonów gier i uczestnictwa w grach hazardowych

• nawiązka do 100 tys. złotych

• podanie wyroku do publicznej wiadomości

ŚRODKI ZABEZPIECZAJĄCE: ( nie są karami!!! )

1. izolacyjno lecznicze (nie określa się czasu trwania tych środków)

2. administracyjne probacyjne (poddaje się sprawcę próbie, nakłada się na niego obowiązki i poddaje dozór)

jeśli ktoś jest niepoczytalny - nie ma winy i nie ma kary, ale jest środek, np. przebywanie w zakładzie zamkniętym lub ambulatoryjnym

1. WARUNKOWE UMOŻENIE POSTĘPOWANIA (przed sądem)

2. WARUNKOWE ZAWIESZENIE WYKONANIA KARY (etap sądowy)

3. WARUNKOWE PRZEDTERMINOWE ZWOLNIENIE (wykonywanie kary)

ad.2 Musi być pozytywna prognoza, następuje na okres próby w zależności od kary czy pozbawienia wolności czy ograniczenia czy grzywny; pomyślny przebieg próby po 6 miesiącach, skazanie ulega zatarciu (może w dokumentach podawać, że nie był karany).

ad.3 Formalną przesłanką jest odbycie przez skazanego co najmniej połowy kary jednak nie mniej niż 6 miesięcy.

SĄDOWY WYMIAR KARY: (stosowany w konkretnym przypadku, wyróżnia się tutaj):

• dyrektywny ogólne wymiaru kary : wobec ogółu sprawców

• dyrektywy szczególne wymiaru kary: wobec np. małoletnich

• stopień winy sprawcy

• stopień społeczny szkodliwości czynu

• dyrektywy prewencyjne wymiaru kary : cele zapobiegawcze i wychowawcze w stosunku do sprawcy

Wyjątkowy charakter kary pozbawienia wolności: kara ta, nie może przekroczyć 5ciu lat, zamiast tego grzywna.

Szczególne dyrektywy ze względu na kategorię sprawców:

1. Dotyczy nieletnich (15 lat) art.54 dyrektywa: aby sprawcę wychować

2. Dotyczy młodocianych (nie ukończone 21 lat) nie orzeka się kary dożywotniego

pozbawienia wolności (sprawca > 18)

Mediacja: sprawca naprawi wyrządzoną szkodę itd. , czynnik uwzględniany przy orzekaniu kary.

---