Podstawy prawa cywilnego - ćwiczenia
Spis treści
Lekcja organizacyjna (17.02.2009)
Paweł Petasz, ppetasz@yahoo.com
telefon 793-793-633
26.II, 5.III - nie ma zajęć
Odpowiedzi ustne co tydzień
Sala 3056
ĆWICZENIA DO ODROBIENIA
1 kwietnia
godzina 15.00 - 16.30
SALA 3083
artykuł 115 KK - słowniczek wyrażeń ustawowych
Lekcja numer 1 i 2 (17.02.2009 - 12.03.2009)
Prawo karne
- zbiór przepisów zawierających normy określonego zachowania
- jest to określona dziedzina nauki (doktryna, dogmatyka prawa karnego)
- przedmiot wykładany na studiach wyższych.
A. Prawo karne materialne (określa materię, czyli podstawowe zasady) - zespól przepisów zawierających normy prawne regulujące czym jest przestępstwo, kto może być podmiotem przestępstwo. Określa typy przestępstw i zasady odpowiedzialności karnej. Określa sankcje - kary i środki karne. Źródłem prawa karnego materialnego jest przede wszystkim kodeks karny, ale także różne ustawy, głównie administracyjne.
B. Prawo karne formalne - zespół przepisów zawierających normy prawne określające przebieg i etapy procesu karnego, który jest wysoce sformalizowany (dlatego formalne). Źródłem tego prawa jest kodeks postępowania karnego.
C. Prawo karne wykonawcze - zbiór przepisów zawierający normy prawne regulujące wykonywanie orzeczeń w sprawach karnych. Źródło - kodeks karny wykonawczy.
Podział prawa karnego materialnego
A. Prawo karne powszechne
- dot. przestępstw
- dot. wykroczeń
B. Prawo karne specjalne
- wojskowe
* przestępstwa popełnione przez żołnierzy w związku z wykonywaniem służby wojskowej (delicja militaria)
* żołnierz odpowiada za przestępstwa powszechne
* źródłem tego prawa są przepisy części wojskowej kodeksu karnego
- skarbowe
* ochrona interesów fiskalnych państwa
* przestępstwa podatkowe, celne, dewizowe
* źródło - kodeks karny skarbowy
- prawo karne nieletnich dewiantów
* dot. osób, które nie ukończyły w chwili czynu 17 lat.
* źródło - ustawa o postępowaniu karnym wobec nieletnich z 1982 roku.
Międzynarodowe prawo karne a prawo karne międzynarodowe
MPK - zajmuje się takimi kwestiami jak zbrodnia ludobójstwa, przeciwko ludzkości, przeciwko pokojowi, zbrodnie wojenne, zwalczanie produkcji i międzynarodowego handlu narkotykami, zwalczanie handlu żywym towarem. Źródło - umowy międzynarodowe dwu - i wielostronne, powszechnie przyjęte zwyczaje i zasady prawne w relacjach międzynarodowych.
PKM - zajmuje się sprawami karnymi, w których występuje element obcy, czyli cudzoziemiec. Poza tym reguluje sprawę zasady współpracy organów sprawiedliwości różnych państw.
Nauki pokrewne i pomocnicze dla prawa karnego
Pokrewne - nauki penalne (karne). Mają większy stopień niezależności od prawa karnego.
- kryminologia - jest to nauka o przestępstwie i przestępcy. Bada ich na gruncie karnym i socjologicznym. Działem k. jest etiologia kryminalna, która bada przyczyny przestępczości.
- wiktymologia - nauka o ofiarach przestępstw. Bada, jacy ludzie są ofiarami jakich przestępstw.
- penologia (pena - kara) - nauka o karze kryminalnej. Bada cele i istotę kar, oraz jej funkcje. Zwana też jest socjologią kary.
- penitencjarystyka - nauka o metodach wykonywania kar i środków izolacyjnych.
- polityka kryminalna - bada działalność organów państwa w sferze wymiaru sprawiedliwości w sprawach karnych.
- kryminalistyka (spór w doktrynie, czy to jest nauka pokrewna czy pomocnicza) - jest nauką o metodach wykrywania przestępstwa i przestępcy. Dzieli się na technikę kryminalistyczną (daktyloskopia) i taktykę kryminalistyczną (metody prowadzenia przesłuchań)
Pomocnicze - nie muszą mieć charakteru penalnego
- Medycyna sądowa - bada zmiany powstałe na ciele pokrzywdzonego wskutek przestępstwa
Kwalifikacja prawna czynu
- psychiatria sądowa - bada zaburzenia psychiczne sprawców przestępstw.
- seksuologia sądowa - wyodrębniła się w drugiej połowie XX w. z psychiatrii sądowej. Bada zaburzenia seksualne sprawców przestępstw na tle seksualnym.
Systematyka kodeksu karnego
Obecny kodeks został uchwalony 6 czerwiec 1997, wszedł w życie 1 września 1998.
Dzieli się na część ogólną, szczególną i wojskową
Ogólna - zawiera podstawowe zasady prawa polskiego, definicje, rodzaje kar, definicja przestępstwa
Szczególna - opisuje typy przestępstw oraz grożące za nie kary
Wojskowa - opisuje zasady odpowiedzialności karnej dot. żołnierzy, oraz poszczególne przestępstwa wojskowe i kary za nie grożące
Części dzielą się na działy, rozdziały, artykuły
Definicja przestępstwa
W KK nie ma jasnej definicji przestępstwa.
Przestępstwo - jest to czyn kryminalnie bezprawny, społecznie szkodliwy w stopniu większym niż znikomym i zawiniony. Brak któregoś z elementów powoduje, że nie ma przestępstwa.
Zewnętrzne zachowanie się człowieka, polegające na działaniu lub zaniechaniu.
Trzeba zaznaczyć, że czyn jest kryminalnie bezprawny, bezprawny na gruncie prawa karnego [zakazany pod groźbą kary kryminalnej przez obowiązującą ustawę i nie jest objęty kontratypem]. A nie tylko bezprawny, bo w takim wypadku może być bezprawny na gruncie np. prawa rolnego.
Kontratyp - okoliczność wyłączająca kryminalna bezprawność, np. obrona konieczna.
Szkodliwość społeczna - większość przestępstw godzi w pokrzywdzonego, ale też w porządek prawny.
Art. 1 par 2. KK - „Nie stanowi przestępstwa czyn zabroniony, którego społeczna szkodliwość jest znikoma”
Zawinienie
A. Wina umyślna [umyślność]
- zamiar bezpośredni [dorus directus]
Postać winy umyślnej., w której sprawca chce popełnić przestępstwo
* zamiar bezpośredni nagły [dorus directus repentinus]
Polega na tym, ze osobnik chce popełnić przestępstwo pod wpływem chwili
* zamiar zamierzony [dorus directus premeditatus]
Sprawca chce popełnić przestępstwo po namyśle
* zamiar ewentualny [dorus eventualis]
Sprawca nie tyle chce, co godzi się na przestępstwo
Sprawca nie chce, ale godzi się na przestępstwo
Istotą jest godzenie się na przestępstwo
- zamiar pośredni
B. Wina nieumyślna [nieumyślność]
- lekkomyślność [luxuria albo nieumyślność świadoma]
* forma nieumyślności polegająca na tym, że sprawca nie chce ani nie godzi się na przestępstwo, jednak przewiduje możliwość jego popełnienia i bezpodstawnie przypuszcza, że go uniknie.
- niedbalstwo [negligentia albo nieumyślność nieświadoma]
* postać winy nieumyślnej, w której sprawca w ogóle nie zdaje sobie sprawy że może popełnić przestępstwo. A możliwość taką powinien i mógł przewidzieć.
Przy obu formach winy nieumyślnej sprawcy można przypisać odpowiedzialność karną, dlatego, że naruszył on reguły ostrożności wymagane przy danych okolicznościach.
C. Wina mieszana/kombinowana [culpa doro exorta]
- połączenie umyślnego zachowania z nieumyślnymi skutkami (art. 158 par. 2 KK)
* bójka z skutkiem śmiertelnym [umyślne - pobicie, nieumyślne - spowodowanie śmierci]
Przestępstwa bez ofiar
Nie występuje pokrzywdzony.
- prostytucja
- kazirodztwo (w przypadku pełnoletniości obu stron)
Podziały przestępstw
1.
- przestępstwa z działania
- z zaniechania
- z działania i z zaniechania jednocześnie
2.
- przestępstwa materialne [skutkowe]
* do ich znamion ustawowych należy określony skutek. Jeżeli ten skutek nie nastąpił, może wystąpić co najwyżej usiłowanie przestępstwa.
- przestępstwa formalne [bez skutkowe]
* skutek nie należy do ustawowych znamion, czyli do zaistnienia przestępstwa wystarczy samo zachowanie się sprawcy opisane w ustawie.
Znamiona ustawowe - są to cechy danego zachowania opisane w przepisie ustawy karnej.
Lekcja numer 3 i 4 (19.03.2009 - 26.03.2009)
Zbrodnie i występki (Art. 7 KK)
1. Zbrodnia - przestępstwo zagrożone dolną granicą kary wynosi co najmniej 3 lata pozbawienia wolności
2. Występek - czyn zagrożony grzywną powyżej 30 stawek dziennych, karą ograniczenia wolności, albo karą pozbawienia wolności przekraczającą miesiąc
Podmiot przestępstwa [sprawca]
Może to być tylko osoba fizyczna, poczytalna, w odpowiednim wieku.
* w chwili czynu musi być poczytalny,
* posiadać 17 lat,
* w wyjątkowych sytuacjach 15 lat, jeżeli popełnił jedno z 9 ciężkich przestępstw, i spełnia określone, dodatkowe warunki określone w art. 10 par. 2 KK
Art. 134 KK - zamach na życie prezydenta RP
Art. 148 KK - zabójstwo, zabójstwo kwalifikowane
Art. 156 KK - ciężki uszczerbek na zdrowiu, także ze skutkiem śmiertelnym
Art. 163 KK - spowodowanie niebezpiecznych zdarzeń
Art. 166 KK - piractwo morskie i powietrzne
Art. 173 KK - katastrofa w ruchu morskim, powietrznym lub lądowym
Art. 197 KK - zgwałcenie, w tym zgwałcenie wspólne [zbiorowe]
Art. 252 KK - wzięcie zakładnika
Art. 280 KK - rozbój
* nieletni może otrzymać góra 2/3 maksymalnej, przewidzianej ustawowo kary
* osobie poniżej 18 roku życia nie można dać dożywocia
Przedmiot przestępstwa
Jest to dobro prawne, w które sprawca godzi swoim czynem. Dobro to jest wartość materialna lub niematerialna, posiadająca ochronę ze strony państwa przed jej bezprawnym naruszaniem.
Przedmiot czynności wykonawczej
Jest to obiekt materialny na którym sprawca wykonuje swoje przestępstwo.
Casus
Gwałt, zabójstwo, fałszerstwo dokumentu
Przedmiot przestępstwa - wolność seksualna, życie ludzkie, wiarygodność dokumentu
Przedmiot czynności wykonawczej - ciało człowieka , ciało ludzkie, papierowy dokument
Formy stadialne popełnienia przestępstwa [etapy popełnienia przestępstwa]
1. Przygotowanie (art. 16 par. 2 KK)
- co do zasady nie jest karalne, chyba że ustawa stanowi inaczej
2. Usiłowanie (Art. 13 KK)
- przesłanki
* zamiar popełnienia przestępstwa,
* bezpośrednie zmierzanie do dokonania,
* dokonanie nie następuje
- usiłowanie nieudolne
* zamiar popełnienia przestępstwa
* bezpośrednie zmierzanie do dokonania
* brak dokonania, ponieważ dokonanie od samego początku nie było możliwe, o czym sprawca nie wiedział
3. Dokonanie
* swoim zachowaniem wyczerpał wszystkie ustawowe przesłanki określonego czynu zabronionego
Postacie zjawiskowe
Opisują współdziałanie osób w przestępstwie
jedno-sprawstwo
- sam, osobiście sprawca dokonuje przestępstwa
współsprawstwo
- co najmniej dwóch współsprawców, którzy działają wspólnie i w porozumieniu
* porozumienie zawarte przed lub w trakcie przestępstwa (porozumienie dorozumiane)
* porozumienie dot. wyboru przestępstwa, jego czasu i miejsca, podział ról w przestępstwie
* współdziałanie oznacza, że przestępcy mogą wykonywać różne role, ale odpowiedzą za to samo przestępstwo
* eksces współsprawcy - sytuacja w której jeden z współsprawców złamał istotne postanowienia porozumienia; pozostali współsprawcy nie odpowiedzią za eksces, jeżeli nie będzie można im przypisać żadnej postaci winy umyślnej
* zasada nieakcesoryjności odpowiedzialności karnej (art. 20 KK) - każdy odpowiada za swoje czyny niezależnie od czynów innych współsprawców
sprawstwo kierownicze
- istnieje sprawca kierowniczy i sprawca bezpośredni
- sprawca kierowniczy wydaje polecenie popełnienia przestępstwa
- sprawca kierowniczy sprawuje ogólny nadzór nad przebiegiem przestępstwa
* sprawca kierowniczy odpowiada w granicach zagrożenia karnego przewidzianego za przestępstwo które polecił sam wykonać
sprawstwo polecające
- jest sprawca polecający i sprawca bezpośredni
- sprawca polecający wydaje polecenie wykonania określonego przestępstwa
- sprawca bezpośredni jest uzależniony w sposób formalny lub faktyczny od sprawcy polecającego
* nie ma elementu nadzoru
* uzależnienie formalne - np. pracownik, uczeń
* uzależnienie faktyczne - np. dłużnik,
podżeganie (art. 18 par. 2 KK)
- wina umyślna, tylko w zamiarze bezpośrednim
- forma podżegania nie jest ważna, ponieważ ustawodawca nie określił definicji „nakłaniania”
* można nakłaniać słownie, pismem, gestem
- podżegacz odpowiada w granicach w granicach przewidzianych za sprawstwo
- nie jest możliwe podżeganie nieumyślne
pomocnictwo
- możemy podzielić pomocnictwo na psychiczne i fizyczne(art. 18 par. 3)
- jest to zamiar bezpośredni, zamierzony lub ewentualny
* fizyczne - dostarczenie narzędzi, środka transportu
* psychiczne - udzielanie rad, informacji, wsparcie psychiczne, utwierdzanie sprawcy w zamiarze
- pomocnictwo musi zaistnieć przed przestępstwem, lub najpóźniej w jego trakcie; pomoc po przestępstwie to nie jest pomocnictwo, tylko osobne przestępstwo określane jako poplecznictwo lub paserstwo
* poplecznictwo - pomoc po przestępstwie, np. ukrywanie
* paserstwo - sprzedaż rzeczy skradzionych; może być umyślne lub nieumyślne
- sąd fakultatywnie może zastosować nadzwyczajne złagodzenie kary za pomocnictwo
Sprawstwo na zlecenie (nienormowane w polskim PK)
- sprawca nie nadzoruje, nie kieruje, a wykonawca nie jest uzależniony
* w Polsce kwalifikuje się to jako podżeganie
Czas popełnienia przestępstwa
-
- czas popełnienia przestępstwa może być tylko jeden
* żeby ustalić, pod władzą jakiej ustawy karnej był przestępca w danym czasie, i czy w ogóle było to w tym czasie przestępstwo
* do określenia wieku przestępcy, czy może odpowiadać karnie
* żeby ustalić, czy nie nastąpiło przedawnienie
Lekcja 5 i 6 (02.04.2009 - 16.04.2009)
Miejsce popełnienia przestępstwa
1. Art. 6 par. 2 KK
A. Miejsce popełnienia przestępstwa to miejsce, w którym sprawca działał w sposób zabroniony lub zaniechał działania, do którego był zobowiązany, albo gdzie czyn zabroniony nastąpił lub miał nastąpić
2. Miejsc popełnienia przestępstwa może być wiele [teoria wszędobylstwa]
- potrzebne jest do określenia, czy w ogóle ma zastosowanie polska ustawa karna
- potrzebne jest do określenia właściwego miejscowo organu (policji, sądu)
3. W Polsce nie obowiązuje koncepcja przestępstwa tranzytowego
- za miejsce popełnienia przestępstwa uważa się także miejsce tranzytu
Przestępstwa powszechne i indywidualne
1. Powszechne
A. Mogą zostać popełnione przez każdego człowieka zdolnego do ponoszenia odpowiedzialności karnej (ma 17 lat, ew. 15 lat i jest poczytalny)
- w przepisach występuje zaimek „kto”
2. Indywidualne
- Podmiot (sprawcę) charakteryzuje określona w ustawie cecha
A. Indywidualne właściwe
- są to przestępstwa, gdzie brak wymaganej przez przepis cechy po stronie podmiotu powoduje brak przestępstwa
- np. dezercja
B. Indywidualne niewłaściwe
- są to przestępstwa, gdzie brak wymaganej przez przepis cechy po stronie podmiotu nie powoduje braku przestępstwa, ale inną kwalifikację prawną czynu (zastosowanie innego przepisu)
- dzieciobójstwo
Typy przestępstwa
1. Typ podstawowy (zwykły)
2. Typ kwalifikowany
- zachodzą okoliczności, w których ustawodawca przewidział surowszą sankcję
- np. zabójstwo ze szczególnym okrucieństwem
3. Typ uprzywilejowany
- zagrożenie karne jest mniejsze niż w typie podstawowym (okoliczności łagodzące)
- np. zabójstwo w afekcie
Okoliczności wyłączające bezprawność
1. Wyłączające kryminalną bezprawność
A. kontratypy (Władysław Wolter stworzył ten termin)
- ustawowe (w ustawie karnej)
* obrona konieczna
* stan wyższej konieczności
* eksperyment
Obrona konieczna (art. 25 KK)
- nasze zachowanie jest świadome i umyślne
* świadome działanie dotyczy obrony, odparcia zamachu na nasze chronione prawem dobra
* zamach musi być bezpośredni i bezprawny
* zamach musi być skierowany na jakiekolwiek dobro prawne
- źródłem zamachu jest zachowanie człowieka
* to zachowanie nie musi mieć postaci przestępstwa (może być to zamach ze strony osoby niepoczytalnej lub niepełnoletniej)
- zamach bezpośredni dzieje się już teraz lub w najbliższej przyszłości
- zamach jest bezprawny - czyli jest niezgodny z prawem jako całością
- przekroczenie obrony koniecznej polega na:
* użyciu środków niewspółmiernych do zamachu
* zbyt intensywna obrona
* obrona przedwczesna
- art. 25 par. 2 KK - sąd może złagodzić lub odstąpić od wymierzenia kary za przekroczenie obrony koniecznej
- odstąpienie od wymierzenia kary następuje, jeżeli przekroczenie było spowodowane strachem lub wzburzeniem spowodowanym zamachem
- obrona konieczna przy bójce
* uczestnik bójki nie może się powołać na obronę konieczną, ponieważ jednocześnie broni się i atakuje
* wyjątek: kiedy uczestnik wycofuje się z bójki, a nadal jest atakowany
* na obronę konieczną może się powołać osoba chcąca przerwać bójkę
- prowokacja a obrona konieczna
* prowokator nie może powołać się na obronę konieczną (orzeczenie SN z lat 70. XX wieku)
* stanowisko SN się zmieniło i stanowi teraz:
przy prowokacji zwykłej prowokator może się powołać na obronę konieczną
przy prowokacji celowej nie może się powołać; prowokacja celowa występuje, kiedy pod pozorem obrony koniecznej chcemy wyrządzić krzywdę prowokowanemu
Stan wyższej konieczności (art. 26 KK)
- nasze zachowanie musi być świadome
- działamy w celu uchylenia niebezpieczeństwa
- to niebezpieczeństwo musi być bezpośrednie
- musi zagrażać jakiemukolwiek dobru prawnemu
- tego niebezpieczeństwa nie można inaczej uniknąć
- dobro które poświęcamy przedstawia wartość niższą od dobra ratowanego
* życie ludzkie jest najwyższą wartością
- źródłem stanu może być:
* zachowanie człowieka
* zachowanie zwierzęcia
* siły przyrody
Eksperyment (art. 27 KK)
- eksperyment musi mieć określony cel (poznawczy, medyczny, ekonomiczny lub gospodarczy)
- eksperyment musi przynosić określone korzyści
- eksperyment musi być zasadny w świetle obecnego stanu wiedzy
- człowiek biorący udział w eksperymencie musi być poinformowany o pozytywnych i negatywnych skutkach eksperymentu
- uczestnik eksperymentu może odstąpić od niego na każdym etapie
- pozaustawowe
* karcenie małoletnich
* ryzyko sportowe
* zabiegi lecznicze
* zabiegi kosmetyczne
* zwyczajowe dowody wdzięczności
* śmigus-dyngus
* kontratyp nocy sylwestrowej
* prima aprilis
* topienie marzanny
Karcenie małoletnich
- karcić może prawny opiekun
- karcić może tylko w celach wychowawczych, i tylko jako reakcja na negatywne zachowanie się dziecka
- karcenie małoletnich nie może zagrażać zdrowiu czy życiu dziecka, nie może prowadzić do uszkodzenia ciała dziecka
- karcenie nie może przekraczać zwyczajowo przyjętych granic
Ryzyko sportowe
- sport jest społecznie pożyteczny, dlatego ryzyko sportowe jest kontratypem
- dyscyplina sportu musi być legalna
- udział w dyscyplinie sportowej jest dobrowolny
- zachowanie jest podjęte w celach sportowych
- zachowanie zgodne z zasadami danej dyscypliny sportowej
Zabiegi lecznicze
- przepisy ustawy o zawodzie lekarza
- zabieg musi być wykonywany w celach leczniczych
* terapia, diagnoza, rehabilitacja
- zabieg wykonuje uprawniona osoba
- zabieg jest wykonywany lege artis [zgodnie ze sztuką]
- co do zasady wymagana jest zgoda pacjenta
* nie jest wymagana, gdy pacjent jest nieprzytomny, ma mniej niż 13 lat, jest niepoczytalny, i gdy zachodzi bezpośrednie zagrożenie dla jego życia lub zdrowia
Zabiegi kosmetyczne
- cel to zmiana wygladu fizycznego
- zabieg wykonywany przez osobę uprawnioną i lege artis
- zgoda pacjenta musi być wyrażona w sposób bezwzględny
Zwyczajowe dowody wdzięczności
- dotyczy głównie urzędników, nauczycieli i lekarzy
- prezent jest dobrowolny
- prezent nie był wcześniej przyobiecany
- czynność nie była uzależniona od wręczenia prezentu
- prezent jest wyrazem wdzięczności, jest wręczany po czynności
- nie powinien przekraczać zwyczajowo przyjętych granic
- prezent nie powinien przedstawiać zbyt dużej wartości materialnej (spory w doktrynie)
Topienie marzanny
- wyłącza kryminalną bezprawność czynu polegającego na zanieczyszczaniu środowiska naturalnego
Kontratyp nocy sylwestrowej
- może wyłączać kryminalną bezprawność czynów polegających na:
* piciu alkoholu w miejscach publicznych
* przepisy ograniczające używanie petard i środków pirotechnicznych
* zakłócanie ciszy nocnej
Śmigus - dyngus
- wyłącza naruszenie nietykalności cielesnej
- nie wyłącza kryminalnej bezprawności czynu zniszczenia mienia (art. 288 KK)
Przestępstwo nigeryjskie
- polega na oszukiwaniu ludzi poprzez wyłudzanie od nich numerów kont i danych osobowych
Kontratypy wojskowe
Rozkaz (art. 318 KK)
Przesłanki
- tylko żołnierz może być podmiotem kontratypu
- żołnierz musi wykonywać rozkaz
- wykonując rozkaz nie popełnia on umyślnie przestępstwa
Art. 115 par. 17 KK
- żołnierzem jest osoba pełniąca czynną służbę wojskową
Art. 115 par. 18 KK
- rozkazem jest polecenie określonego działania lub zaniechania wydane służbowo żołnierzowi przez przełożonego lub uprawnionego żołnierza starszego stopniem
W Polsce nie obowiązuje koncepcja „ślepych bagnetów”, gdzie rozkazy wypełnia się bezwzględnie
Koncepcja „myślących bagnetów” także nie obowiązuje; żołnierz nie analizuje rozkazu
Ostateczna potrzeba (art. 319 KK)
Przesłanki
- tylko żołnierz jest podmiotem
- żołnierz w celu wymuszenia posłuchu dla rozkazu stosuje pewne środki do tego niezbędne w danych okolicznościach, a inne środki realizacji rozkazu nie skutkowały
Lekcja 7 i 8 (22.04.2009 - 30.04.2009)
Okoliczności wyłączające winę
- czyn pozostaje kryminalnie bezprawny przy okolicznościach wyłączających winę
Niepoczytalność (art. 31 par. 1 KK)
Przyczyny
- choroba psychiczna
* schizofrenia
* psychozy (np. maniakalno - depresyjna)
- upośledzenie umysłowe
* podział na ciężkie i nieznaczne;
ciężkie - kretynizm i idiotyzm
nieznaczne - matołectwo i głuptactwo
nieznaczne upośledzenie nie powoduje niepoczytalności
* niedorozwój funkcji mózgu
* ciężki wpadek
* zapalenie opon mózgowych
- inne zakłócenia czynności psychicznych
* wysoka gorączka
* alkohol i środki odurzające
* zatrucia chemiczne
* dojrzewanie płciowe, menstruacja
* skrajne przemęczenie
Skutki
- sprawca nie może rozpoznać znaczenia swojego czynu
- sprawca nie może zapanować nad swoim postępowaniem
- kiedy sprawca nie rozpoznaje znaczenia czynu i nie może zapanować nad swoim postępowaniem
Poczytalność ograniczona nie wyłącza winy, tylko skutkuje złagodzeniem kary! (art.32 par. 2 KK)
Art. 32 par. 3 KK - par. 1 i 2 nie stosuje się, jeżeli SAMI wprawiliśmy się w stan upojenia alkoholowego
Stan wyższej konieczności (art. 26 par. 2 KK)
Przesłanki
- działanie świadome
- w celu uchylenia niebezpieczeństwa
- niebezpieczeństwo było bezpośrednie
- to niebezpieczeństwo groziło jakiemukolwiek dobru prawnemu
- tego niebezpieczeństwa nie można było inaczej uniknąć
- dobro poświęcane nie przedstawia wartości OCZYWIŚCIE WYŻSZEJ
* czyli wartość dobra poświęcanego może być taka sama lub wyższa
Błąd co do faktu (co do znamienia) [art. 28 KK]
- istnieje rozbieżność pomiędzy świadomością sprawcy a obiektywną rzeczywistością
- błąd sprawcy dot. pewnego elementu czynu
- jest to okoliczność, która wyłącza tylko winę umyślną!
- łagodniejszej karze podlega ten, kto dopuszcza się czynu w usprawiedliwionym błędnym przekonaniu, że zachodzi okoliczność stanowiąca znamię czynu zabronionego, od której taka łagodniejsza odpowiedzialność zależy
Błąd co do prawa (art. 30 KK)
- dotyczy całościowej oceny czynu
- dotyczy wyłącznie występków, nigdy zbrodni
- będą to te przestępstwa, o których wiedza w społeczeństwie jest znikoma
* np znieważenie pomnika, art. 261 KP, kradzież drewna w lesie, nawoływanie do niepłacenia podatków, zbycie dowodu tożsamości
Błąd co do kontratypu lub okoliczności wyłączającej winę [art. 29 KK]
- sprawca jest pewien, że zachodzi kontratyp lub okoliczność wyłączająca winę, co w rzeczywistości nie zachodzi
* urojona obrona konieczna
Lekcja numer 9 (07.05.2009)
Zbieg przestępstw [art. 85 KK]
1. Przesłanki
- co najmniej dwa przestępstwa
- nie zapadł za nie żaden wyrok (ani prawomocny, ani nieprawomocny)
- za te sąd wymierzono kary tego samego rodzaju, albo inne podlegające łączeniu
* łączeniu podlega pozbawienie z ograniczeniem wolności
- sąd orzeka karę łączną na podstawie wszystkich kar wchodzących w skład zbiegu przestępstw
Res iudicata - powaga rzeczy osądzonych [zakaz ponownego karania za to samo przestępstwo]
Metody wymiaru kary łącznej
1. System kumulacji
- polega na sumowaniu wszystkich kar
2. System absorpcji
- kara najsurowsza pochłania pozostałe
3. Metoda asperacji
- najsurowsza z kar ulega zaostrzeniu
- zaostrzenie zależy od ustawy karnej
Art. 86 par. 1 - w Polsce obowiązuje system mieszany
„Sąd wymierza karę łączną w granicach od najwyższej z kar wymierzonych za poszczególne przestępstwa do ich sumy”
nie może przekraczać 540 stawek dziennych, 18 miesięcy ograniczenia albo 15 lat pozbawienia wolności
dodatkowe warunki
art. 87 KK - łączenie ograniczenia z pozbawieniem wolności
miesiąc ograniczenia = 15 dni pozbawienia
żeby nie było problemów, sady orzekają parzyste liczby miesięcy pozbawienia wolności
art. 88 KK - łączenie z karami najsurowszymi
25 lat albo dożywocie = kara łączna
25 lat + 25 lat = sąd może orzec dożywocie
Ciąg przestępstw
- co najmniej dwa, podobne przestępstwa popełnione w krótkich odstępach czasu
* podobieństwo prawne (ten sam przepis)
* podobieństwo faktyczne (popełnione podobnymi metodami)
- przestępstwa popełnione w krótkich odstępach czasu
* odstępy kilkumiesięczne, do pół roku
- nie zapadł za nie żadne wyrok
- sąd orzeka jedną karę na podstawie przepisu, w wysokości górnej granicy zagrożenia powiększonej o połowę
Przy ciągu przestępstw nie ma kary łącznej, ale jest na podstawie art. 91 par. 2 przy zbiegu ciągów przestępstw, lub przy zbiegu ciągów z innym przestępstwem można orzec karę łączną.
Lekcja numer 10 (14.05.2009)
Czyn ciągły (art. 12 KK)
Przesłanki:
- co najmniej dwa zachowania podjęte w krótkich odstępach czasu w celu zrealizowania z góry powziętego zamiaru, stanowią jeden czyn zabroniony
Kary
Kara kryminalna - osobista i celowa dolegliwość, wymierzana sprawcy przestępstwa przez sąd w drodze przymusu państwowego
Cechy kary kryminalnej:
- najsurowsza sankcja wymierzana przez państwo
- jest zawsze wymierzana w imieniu państwa
- wymierzana tylko przez organy państwowe
- jest wymierzana w specjalnym trybie [postępowanie karne]
- polega na pozbawieniu lub pomniejszeniu praw skazanego
Cele kary kryminalnej
- cel sprawiedliwościowy
* poprzez karę chcemy zaspokoić społeczne poczucie sprawiedliwości
- cel prewencyjny
* zapobieganie przestępstwom poprzez karę
* prewencja ogólna i szczególna (do społeczeństwa i do jednostki)
- cel resocjalizacyjny
* kara kryminalna powinna wychować, przywrócić społeczeństwu skazanego
- cel kompensacyjno - restytucyjny
* naprawienie szkody i przywrócenie porządku prawnego
Rodzaje kary kryminalnej
artykuł 32 KK
Grzywna
- jej ogólną wadą jest to, że nie jest karą osobistą
- grzywna jest karą samoistną, ale może być też karą kumulatywną (występuje jednocześnie obok drugiej kary)
- kara grzywny w KW wynosi od 20 do 5000 tyś złotych, ma charakter kwotowy
- w postępowaniu mandatowym wynosi od 20 do 500 zł., a przy zbiegu wykroczeń do 1000 złotych
Wyróżnia się grzywnę kwotową i stawkową
Kwotowa
- za określony czyn przewidziana jest grzywna w określonej kwocie pieniężnej
- w polskim KK nie występuje
- kwotowa występuje w KW i KK Skarbowym
- nie stosuje się jej za często ze względu na inflację
- grzywny kwotowej nie można dostosować do zarobków sprawcy
- sprawca może wykalkulować, że popełnienie przestępstwa jest mimo wszystko opłacalne
C. Stawkowa (art. 33 par.1 KK)
- od 10 do 360 stawek dziennych
* wyjątki
pranie brudnych pieniędzy - 2000 stawek
kara łączna - 540 stawek
- jedna stawka wynosi od 10 do 2000 złotych, w zależności od sytuacji i dochodów sprawcy (par. 3)
* grzywna może wynosić od 100 zł do 720 tys. złotych
Ograniczenie wolności
- artykuł 34 KK i następne
- wymierzana jest od 1 do 12 miesięcy [jest wymierzana tylko w miesiącach]
- kara polega na limitacji zakresu wolności
* praca nieodpłatna i kontrolowana, w miejscu wyznaczonym przez sąd, w wymiarze od 20 do 40 godzin miesięcznie, od miesiąca do dwóch lat
* sąd musi skazanego wysłuchać przed wysłaniem do pracy; wysłuchanie ma na celu znalezienie odpowiedniej pracy dla skazanego
* nakaz obowiązku pracy
Pozbawienie wolności
25 lat pozbawienia wolności
Dożywotnie pozbawienie wolności
Ustawodawca preferuje kary wolnościowe; czyli bardziej woli grzywnę i ograniczenie zamiast pozbawienia wolności lub dożywocia.
pytanie - okoliczności wyłączające winę, ciąg przestępstw, czyn ciągły, kara kryminalna, grzywna
Utworzony przez Mateusz Zieliński Strona 1 2011-04-01