I N A U K A O P R Z E S T Ę P S T W I E

1. POJĘCIE PRZESTĘPSTWA

1. Przestępstwo jest to czyn człowieka zabroniony przez ustawę pod groźbą kary jako zbrodnia lub występek, bezprawny, zawiniony i społecznie szkodliwy w stopniu wyższym niż znikomy

1. definicja formalna czyn zabroniony przez obowiązującą ustawę (istotą przestępstwa jest niezgodność konkretnego czynu z odpowiednim ustawowym stanem)

2. definicja materialna czyn zabroniony przez obowiązującą ustawę, który jest nadto społecznie szkodliwy (ustawa może zakazywać wyłącznie czynów społecznie szkodliwych) [w polskim KK]

2. na przestępstwo składa się:

1. czyn człowieka

2. zachowanie o znamionach określonych w ustawie karnej

3. karalność

4. bezprawność

5. społeczna szkodliwość

6. wina sprawcy

1. czyn karalny czyn jest to działanie lub zaniechanie działania, zależne od woli danego człowieka, sterowane jego wolą

+ ! 1 nie jest czynem zachowanie się człowieka pod wpływem przymusu bezwzględnego (vis absoluta), któremu nie mógł on się oprzeć i wobec tego nie było ono sterowane jego wolą (obezwładniony stróż)

+ ! 2 nie jest też czynem zachowanie wynikające z fizjologicznej lub psychicznej niemożności podjęcia lub realizacji woli (np. w stanie paraliżu, w przypadkowym odruchu [nie dotyczy to odruchu zautomatyzowanego, np. przyzwyczajenie do jazdy prawą stroną] )

Czyn karalny jest to termin prawa, który odnosi się tylko do zachowań ludzi, które zachodzą w warunkach wolnego wyboru postępowania i są wyrazem osobowości człowieka. Jest to czyn zabroniony przez ustawę jako:

• przestępstwo lub przestępstwo skarbowe

• wykroczenie określone w przepisach Kodeksu wykroczeń

2. karna bezprawność czynu jest to sprzeczność z normami prawa karnego. Wiąże się z zabronieniem określonego zachowania przez ustawę karną i wyraża się w tym, że czyn jest zabroniony pod groźbą kary. Bezprawne jest zachowanie sprzeczne z normami prawa karnego

3. społeczna szkodliwość czynu jest to materialna treść przestępstwa (element merytoryczny). Możemy wyróżnić kilka koncepcji mierników społecznej szkodliwości:

1. przedmiotowa o wysokości s.s. decydują okliczności obiektywne, a zwłaszcza wysokość wyrządzonej szkody

2. podmiotowa obiektywna szkodliwość oceniana na tle niebezpieczeństwa sprawcy

3. przedmiotowo-podmiotowa miernikami s.s. są przedmiotowe i podmiotowe elementy czynu, czyli strony podmiotowej

+ ! znikoma społeczna szkodliwość czynu nie stanowi przestępstwa czyn, którego społeczna szkodliwość jest znikoma

4. wina w prawie karnym materialnym jest personalną (a więc zaadresowaną do konkretnej osoby) zarzucalnością popełnionego czynu. Granice tej zarzucalności określa ustawa, ustanawiając przesłanki winy i wskazując okoliczności wyłączające winę

• przesłanki pozytywne winy muszą być ustalane by przypisać sprawcy winę:

1. strona podmiotowa przestępstwa zamiar popełnienia przestępstwa ( przy przestępstwach umyślnych) albo lekkomyślność lub niedbalstwo (przy przestępstwach nieumyślnych)

2. zdolność człowieka do ponoszenia winy musi to być osoba, która osiągnęła określony wiek

• przesłanki negatywne okoliczności wyłączające winę:

1. niepoczytalność sprawcy

2. błąd

3. działanie na rozkaz

• zasada winy (subiektywizmu) sprawca czynu zbronionego ponosi odpowiedzilność karną tylko wtedy, gdy z popełnienia czynu można postawić mu zarzut. To kiedy wina zachodzi (czyli kiedy można danej osobie postawić zarzut) określają przepisy obowiązującego prawa karnego. Podstawowym warunkiem zarzucalności winy jest przede wszystkim występowanie określonej więzi psychicznej między sprawcą a jego czynem (tzw. strona podmiotowa przestępstwa, jest ona podstawowym elementem winy). Dzieli się na:

• winę umyślną

• winę nieumyślną sprawca może lub powinien przypuszczać, że jego zachowanie przyniesie takie skutki

+ ! zasada winy jest w polskim prawie karnym wyrażona w art. 1. par. 3 KK "nie popełnia przestępstwa sprawca czynu zabronionego, jeżeli nie można mu przypisać winy w czasie czynu"

++ ! "czyn zabroniony" w KK oznacza to, że chodzi o czyn obiektywnie naruszający prawo karne, ale niekoniecznie przestępny (np. czyn popełniony przez niepoczytalnego)

Podział przestępstw

1. ze względu na podmiot:

1. przestępstwa powszechne jest to takie przestępstwo, które każdy może popełnić (zaczyna się od "kto...")

2. przestępstwa indywidualne jest to takie przestępstwo, które wymaga posiadania specjalnej cechy

• indywidualne właściwe ta szczególna cecha decyduje o bycie przestępstwa. Za takie przestępstwo odpowiada tylko osoba posiadająca szczególną cechę

• indywidualne niewłaściwe brak szczególnej cechy nie decyduje o tym, że nie ma przestępstwa, tylko o zmianie typu przestępstwa (o obostrzeniu lub złagodzeniu odpowiedzialności)

2. ze względu na ciężar gatunkowy:

1. Art. 7 KK dzieli przestępstwa na zbrodnie i występki

• zbrodnia czyn zagrożony karą pozbawienia wolności na czas nie krótszy niż od 3 lat (jest to dolna granica zagrożenia ustawowego) albo karą surowszą

• morderstwo

• rozbój z użyciem broni lub innego niebezpiecznego przedmiotu

• fałaszowanie pieniędzy

• występek czyn zagrożony karą przekraczającą 1 miesiąc pozbawienia wolności, 1 miesiąc ograniczenia wolności lub grzywny powyżej 30 stawek dziennych

+ ! 1 dodatkowo KW zawiera wyłącznie wykroczenia :

• wykroczenie czyn, przy którym górne zagrożenie karą nie przekracza granic wymienionych w występku

3. ze względu na formę winy:

1. przestępstwa umyślne

2. przestępstwa nieumyślne

3. przestępstwa z winy kombinowanej (culpa dola exorta)

• zbrodnie są przestępstwami popełnionymi wyłącznie umyślnie

• występki mogą być popełnione zarówno umyśnie (milczenie ustawy oznacza, że dany występek jest umyślny) jak i nieumyślnie (nieumyślność występku musi być wyraźnie określona w ustawie przez użycie słowa: "nieumyślnie" lub innego zwrotu określającego winę nieumyślną, np. "powinien i może przypuszczać")

4. ze względu na formę czynu:

1. czyny mogą być popełnione tylko przez działania, np. gwałt, czynna napaść na funkcjonariusza

2. czyny mogą być popełnione tylko przez zaniechanie działania, np. nie udzielenie pomocy, nie zawiadomienie o przestępstwie

3. czyny mogą być popełnione przez działanie lub przez zaniechanie, np. fałszywe zeznania (kwestia interpretacji: sprawca zeznaje nieprawdę lub sprawca zataja prawdę)

4. przestępstwa trwałe gdy w opisie czynu utrzymuje się pewien stan rzeczy (rozpijanie małoletniego, pozbawienie wolności)

5. przestępstwa wieloczynowe gdy na opis przestępstwa składa się kilka czynów

6. przestępstwa wieloosobowe np. bójka, pobicie

5. ze względu na znamię skutku:

skutek zmiana w świecie zewnętrznym, choćby przemijająca, będąca wynikiem zachwania się sprawcy

1. przestępstwa materialne jeżeli określony skutek należy do znamion przestępstwa. Takimi skutkami odnoszącymi się do przestępstw materialnych są np.:

• uszkodzenie rzeczy

• uszczerbek na zdrowiu

• pożar

• bezpośrednie niebezpieczeństwo dla życia

• pozbawienie człowieka wolności

• obawa

2. przestępstwa formalne jeżeli przestępstwo polega po prostu na określonym zachowaniu się, np.:

• nieudzielenie pomocy

• nakłanianie do uprawiania nierządu

• fałszywe zeznania

6. ze względu na typ przestępstwa:

1. typ podstawowy typ przestępstwa będący punktem wyjścia

2. typ kwalifikowany typ nowo utworzony po dodaniu do typu podstawowego dodatkowych znamion (z reguły zawarty w następnym paragrafie artykułu KK) tj. gdy jego zagrożenie karą jest surowsze

3. typ uprzywilejowany typ nowo utworzony, jego zagrożenie karą jest łagodniejsze

7. ze względu na tryb ścigania:

1. publicznoskargowe przestępstawa ścigane z oskarżenia publicznego. Większość przestępstw, ich ściganiem zajmuje się oskarżyciel publiczny działający w imieniu państwa

+ ! przestępstwa wnioskowe niektóre przestępstwa publicznoskargowe mogą być ścigane wyłącznie wtedy, gdy pokrzywdzony złoży wniosek o ściganie

2. prywatnoskargowe przestępstwa ścigane z oskarżenia prywatnego. Np. zniesławienie, zniewaga, naruszenie nietykalności cielesnej, ściaganie tych przestępstw jest w zasadzie prywatną sprawą pokrzywdzonego (prokurator może się dołączyć i wszcząć postępowanie z urzędu)

2. STRUKTURA PRZESTĘPSTWA (ustawowe znamiona zespół cech tworzących typ przestępstwa)

1. podmiot przestępstwa (sprawca)

2. przedmiot przestępstwa (przedmiot ochrony, przedmiot zamachu)

3. strona podmiotowa (wina, motywacja)

4. strona przedmiotowa (zabronione zachowanie i skutek lub okoliczności)

Podmiot przestępstwa

wiek sprawcy

1. art. 10 par. 1 KK pomiotem przestępstwa może być jedynie osoba fizyczna, która ukończyła w chwili popełnienia czynu 17 lat (osoba poniżej 17 lat dopuszcza się tylko czynu karalnego nie ponosi on odpowiedzialności karnej, a stosuje się wobec nigo środki wychwawcze lub poprawcze)

• wyjątki:

1. art. 10 par. 2 podmiotem przestępstwa może być osoba fizyczna, która ukończyła w chwili popełnienia czynu (najcięższe przestępstwa KK) 15 lat. Kara dla takiej osoby nie może przekraczać 2/3 górnej granicy ustawowego zagrożenia za dane przestępstwo, sąd może też zastosować nadzwyczajne złagodzenie kary. Nie może też orzec kary dożywotniego pozbawienia wolności. By taka osoba mogła odpowiadać przed sądem muszą być spełnione pewne warunki:

3. osoba taka musiała być wcześniej karana na podstawie ustawy o nieletnich (NielU)

4. jeżeli stosowane wcześniej środki wychowawcze lub poprawcze okazały się bezskuteczne

5. opinia psychologa

2. art. 10 par.4 dorosły sprawca występku, w wieku od 17 do 18 lat, może być potraktowany jak nieletni. Sąd zamiast kary stosuje środki poprawcze, wychowawcze lub lecznicze przewidziane dla nieletnich

3. art. 13 u.p.n. jeżeli wobec nieletniego, który dopuścił się czynu karalnego jako przestępstwo, a w chwili orzekania ukończył 18 lat, zachodzą podstawy do umieszczenia go w zakładzie poprawczym sąd rodzinny może mymierzyć karę, gdy uzna, że stosowanie środków poprawczych nie byłoby już celowe (wydając wyrok stosuje nadzwyczajne złagodzenie kary)

4. art.94 u.p.n. jeżeli nieletni, wobec którego orzeczono umieszczenie w zakładzie poprawczym, ukończył lat 18 przed rozpoczęciem wykonania orzeczenia sąd rodzinny decyduje czy wykonać orzeczony środek, czy też odstąpić od jego wykonania i wymierzyć sprawcy karę. Sąd stosuje tu nadzwyczajne złagodzenie kary (zwłaszcza gdy w zachowaniu sprawcy nastąpiła istotna poprawa

+ ! w razie wymierzenia kary pozb.wol. lub ogr.wol. czas jej trwania nie może przekroczyć okresu jaki pozostaje do ukończenia przez sprawcę 21 lat

2. ustawa o nieletnich (NielU) generalną zasadą jest kierowanie się dobrem nieletniego. Kategorie osób nieletnich:

1. osoby od 0 do 18 lat, wobec których stosuje się środki wychowawcze w związku z ich demoralizacją

2. osoby między 13 a 17 rokiem życia, wobec których toczy się postępowanie o czyny karalne wypełniające znamiona przestępstw lub niektórych wykroczeń

3. osoby, wobec których wykonuje się orzeczone środki wychowawcze lub poprawcze, określane są przez ustawę jako nieletni do czasu ukończenia przez nie 21 lat

Kategorie kar wobec nieletnich:

1. środki wychowawcze

• upomnienie

• zobowiązanie do określonego postępowania

• nadzór odpowiedzialny rodziców lub opiekuna

• nadzór kuratora

• umieszczenie w rodzinie zastępczej lub w placówce resocjalizacyjnej

2. środki leczniczo-wychowacze

• umieszczenie w zakładzie leczniczym (odwykowym) lub psychiatrycznym

3. umieszczenie w zakładzie poprawczym zastosować można jedynie w razie popełnienia przez nieletniego między 13 a 17 rokiem życia czynu wypełniającego znamiona przestępstwa, wykazuje on wysoki stopień demoralizacji i gdy były już (nieskutecznie) zastosowane wobec niego środki wychowawcze i leczniczo-wychowawcze. Jest to ostateczność !

3. małoletni osoba fizyczna od 0 do 18 roku życia, wyjątkowo kobieta, która ukończyła co najmniej 16 lat do momentu zawarcia za zgodą sądu rodzinnego i opiekuńczego małżeństwa

4. młodociany osoba, która nie ukończyła w chwili czynu 21 lat i w chwili orzekania w I instancji 24 lat

+ ! demoralizacja nieletnich jest to stan bądź proces charakteryzujący negatywnie postawy i zachowania nieletniego w stosunku do obowiązujących w społeczeństwie podstawowych norm i zasad postępowania. Demoralizacja jest wynikiem i przejawem nieprzystosowania społecznego czyli powtarzającego się wielokrotnie zachowania, nacechowanego zespołem objawów świadczących o nieprzestrzeganiu podstawowych zasad postępowania, norm społecznych obowiązujących dzieci i młodzież

Przemiot przestępstwa (przedmiot ochrony)

Przedmiot przestępstwa (ochrony) istotne dla społeczeństwa dobra prawne, chronione przez przepisy prawa karnego (np. życie, własność, wolność itp.), w które godzi czyn zabroniony

1. przedmiot ogólny porządek stosunków społecznych

2. przedmiot grupowy określony rodzaj stosunków społecznych, chroniony przez grupę przepisów (określony w tytule rozdziału KK, np. "życie i zdrowie")

3. przedmiot indywidualny dobro, chronione przez określonym przepisem KK, np. art. 148 KK - chroni życie człowieka

Strona podmiotowa przestępstwa (subiektywna)

Strona podmiotowa zjawiska psychiczne towarzyszące stronie przedmiotowej przestępstwa (zewnętrznemu zachowaniu się sprawcy) i wyrażające stosunek psychiczny sprawcy do czynu

1. teorie winy:

• psychologiczna teoria winy według tej teorii istota winy polega na zaszłości psychicznej sprawcy do czynu (jest to stosunek psychiczny sprawcy do czynu)

• normatywna teoria winy według tej teorii wina to zarzucalność bezprawnego czynu i nie wyczerpuje się w elemencie psychicznym, ważny jest także czynnik oceny

2. formy winy (umyślna i nieumyślna)

1. formy winy umyślnej (różnią się elementem świadomości i woli)

1. zamiar bezpośredni (dolus directus) jest to najpełniejszy sposób popełnienia przestępstwa (najwyżej karany)

• wola sprawca chce popełnić czyn zabroniony

• świadomość jest pewien tego, że popełnia czyn zbroniony i zdaje sobie sprawę z nieuchronności pewnych skutków

+ ! 1 jest kilka rodzajów zamiaru bezpośredniego:

1. bezpośredni nagły (d.d. repentinus) nagłe, instynktowne działanie (np. przy in flagrante)

2. bezpośredni przemyślany (d.d. praemeditatus) przemyślane działanie (wyżej karane)

różnią się czasem podjęcia decyzji

3. bezpośredni zabarwiony (d.d. coloratus) sprawca działa w określonym celu np. w celu osiągnięcia korzyści majątkowej

4. bezpośredni przemienny (d.d. alternativus) sprawca chce wywołać jeden spośród kilku możliwych lub koniecznych skutków, np. otruć albo A albo B

+ ! przestępstwa kierunkowe popełniane wyłącznie w zamiarze bezpośrednim i zawierające jeszcze dodatkowo inne cechy umyślności :

• cel zaczynają się w kodeksie od słów: "kto w celu[...]"

• motyw

• pobudka

2. zamiar pośredni, ewentualny (dolus eventualis)

• wola sprawca przewiduje możliwość popełnienia czynu zbronionego i godzi się na jego popełnienie (jest mu obojętne)

• świadomość sprawca wie o tym, że dany czyn jest zabroniony

+ ! 1 zamiar niby - ewentualny (quasi - eventualis) jest to odmiana zamiaru bezpośredniego. Sprawca chce realizacji znamienia czasownikowego czynu zabronionego, ale nie ma pewności co do wystąpienia w rzeczywistości, w której działa, innych znamion czynu np. sprawca podejmujący życie płciowe z osobą poniżej 15 lat nie ma pewności, czy ta osoba jest w takim wieku

+ ! 2 zamiar ogólny (dolus generalis) mieści się on w ramach zamiaru ewentualnego, sprawca nie precyzuje jednak skutku jaki chce osiągnąć np. chce spowodować obrażenia ciała, ale nie określa ich ciężkości (często stosowany w judykaturze)

2. formy winy nieumyślnej

1. lekkomyślność (luxuria) sprawca, świadomie naruszając zasady ostrożności, choć nie mając zamiaru popełnienia czynu zabronionego, przewiduje możliwość jego popełnienia lecz bezpodstawnie sądzi, że tego popełnienia uniknie (wyższa forma nieumyślności)

+ ! przy lekkomyślności sprawcy stawia się zarzut z tego, że uświadamiając sobie nieostrożny charakter swego zachowania, nie skorygował go, ani nie zaniechał, lecz liczył na uniknięcie popełnienia czynu zabronionego

2. niedbalstwo (negligentia) sprawca, świadomie lub nieświadomie naruszając reguły ostrożności wymaganej w danych okolicznościach, nie przewiduje możliwości popełnienia czynu zabronionego chocież mógł ją z łatwością przewidzieć (u sprawcy nie ma tu żadnych przeżyć psychicznych związanych z czynem)

+ ! zarzut przy niedbalstwie stawia się z nie wykorzystania możliwości intelektualnych

3. wina kombinowana (culpa dolo exorta) skupia w sobie winę umyślną i nieumyślną

+ ! są to tzw. przestępstwa z następstwem najpierw jest wina umyślna (np. bójka), a następstwem jest wina nieumyślna (np. nieumyślne spowodowanie śmierci), zaczynają się w kodeksie od słów: "w następstwie[...]"

Strona przedmiotowa przestępstwa (zewnętrzne zachowanie podmiotu)

1. elementy strony przedmiotowej:

1. czyn zachowanie się sprawcy [podmiotu], określone tzw. znamieniem czasownikowym (określa się je czasownikiem, np. "zabija", "niszczy", "sprowadza" )

2. skutek czynu przy przestępstwach materialnych (skutkowych)

3. znamiona modalne czynu:

• czas czynu należy on do znamion przestępstwa, tylko gdy od niego ustawa uzależnia przestępsność czynu lub łagodniejsze potraktowanie sprawcy (np. czynna napaść na funkcjonariusza publicznego lub jego znieważenie może mieć miejsce m.in. tylko podczas pełnienia przez niego obowiązków służbowych ; uprzywilejowane zabójstwo dziecka przez matkę wchodzi w grę, gdy uczyni to ona w okresie porodu)

• miejsce czynu tak jak przy czasie (np. karalność czynnej napaści na głowę obcego państwa jest tylko wówczas, gdy nastąpi to na terytorium RP ; przywłaszczenia drzewa można się dopuścić tylko w lesie)

• sytuacja w jakiej czyn popełniono

4. sposób popełnienia czynu np. "groźbą bezprawną", "przemocą", podstępem"

5. przedmiot wykonawczy czynu przdmiot materialny, na którym dokonuje się czynu zabronionego (np. samochód, dokument, pieniądz)

+ ! [a.)] - musi być zawsze opisany, pozostałe [b.),c.),d.),e.)] - nie muszą się pojawiać

2. związek przyczynowy warunkiem odpowiedzialności za przestępstwo skutkowe jest istnienie związku przyczynowego między zachowaniem a skutkiem. Istnieje kilka teorii związku przyczynowego :

1. teoria równowartości (ekwiwalencji) działanie jest przyczynowe, gdy jest warunkiem koniecznym nastąpienia skutku w myśl tej teorii za przyczynę określonego skutku można uznać każde zachowanie o ile stanowiło ono jeden z warunków nastąpienia skutku. Wadą tej teorii jest to, że stawarza ona możliwość pociągnięcia do odpowiedzialności za każde zachowanie, jeżeli pozostawało ono w jakimkolwiek związku ze skutkiem (niweluje to zasada winy)

2. teoria adekwatnego związku przyczynowego przyczyną jest to zachowanie, przy którym skutek jest normalnym lub typowym następstwem tego zachowania (ta teoria obowiązuje w Polsce)

3. teoria relewancji badanie związku przyczynowego sprowadza się do oceny zachowania sprawcy jako warunku istotnego, tj. relewantnego

4. teoria skutków koniecznych i przypadkowych odpowidzialność karna jest dopuszczalna za skutki konieczne konkretnego zachowania, a nie za skutki przypadkowe

+ ! 1 skutek konieczny skutek będący wyrazem prawidłowości rozwoju danego zjawiska

+ ! 2 skutek przypadkowy skutek nie wynikający z rozwoju danego zjawiska

5. teoria sprawstwa społecznie niebezpiecznego dla uznania danego zachowania człowieka za początkowe ogniwo łańcucha przyczyn konieczne jest, aby było ono warunkiem koniecznym nastąpienia skutku, a także dodatkowo aktem wolnego wyboru i społecznie niebezpieczne

3. FORMY POPEŁNIENIA PRZESTĘPSTWA

Formy popełnienia przestępstwa

1. formy zjawiskowe postaci realizacji znamion typu czynu zabronionego (rozszerzają odpowiedzialność karną w zakresie podmiotowym)

1. sprawstwo ("jednosprawstwo") odpowiada za nie ten kto wykonuje czyn zabroniony sam

sytuacja, w której pojedyncza osoba osobiście popełnia przestępstwo

2. współsprawstwo polega ono na wykonaniu przestępstwa z inną osobą

sytuacja, w której działania dwóch lub więcej osób objęte są ich porozumieniem (element subiektywny) i są pewnym działaniem wspólnym - składają się na pewną całość wypełniającą znamiona określonego przestępstwa (element obiektywny)

3. sprawstwo kierownicze odpowiada za nie ten, kto kieruje wykonaniem przestępstwa przez inną osobę lub wykorzystując uzależnienie innej osoby, poleca jej wykonanie takiego czynu

sprawca kieruje popełnianiem przestępstwa, ale sam nie bierze w nim udziału

sprawca decyduje także o czasie przestępstwa (o rozpoczęciu i przerwaniu) :

• bezpośrednio

• w formie polecenia*

* polecenie urzędowe (rozkaz wojskowy) lub polecenie faktyczne (do osób ubezwłasnowolnionych lub uzależnionych)

4. podżeganie nakłanianie innej osoby do popełnienia czynu zabronionego (czynu zabronionego nie koniecznie wypełniającego znamiona przestępstwa, np. nakłanianie osoby niepoczytalnej)

namawianie, w szerokim znaczeniu - czyli zachowanie mające nakłonić do popełnienia przestępstwa (nie koniecznie wypowiadanie słów, ale również odpowiednia gestykulacja

poparte argumentacją najczęściej obiecanie korzyści materialnych)

podrzeganie popełnia się umyślnie (zamiar bezpośredni) podżegacz musi chcieć nakłonić podżeganego i chcieć, by popełnił on czyn zabroniony

+ ! nakłanianie osoby, która ma już zamiar popełnienia przestępstwa nie jest podżeganiem może być ono potraktowane jako nieudolne usiłowanie nakłonienia (jeżeli nakłaniający nie wie o tym zamiarze) bądź jako pomocnictwo psychiczne (jeżeli jest to świadome podtrzymywanie istniejącego zamiaru)

5. pomocnictwo ułatwianie innej osobie popełnienia czynu zabronionego

musi ono mieć miejsce przed popełnieniem lub w trakcie popełnienia przestępstwa

pomocnictwo popełnia się umyślnie (zamiar bezpośredni i ewentualny)

• fizyczne np. dostarczanie narzędzi zbrodni

• psychiczne np. udzielanie rady

+ ! d.) i e.) 1 zakres odpowiedzialności podżegacza i pomocnika generalnie odpowiadają oni tylko w granicach swej umyślności (zamiaru) i niezależnie od odpowiedzialności sprawcy głównego

+ ! d.) i e.) 2 czynny żal podżegacz i pomocnik nie ponoszą odpowiedzialności karnej jeżeli przejawili skuteczny czynny żal, czyli dobrowolnie zapobiegli popełnieniu czynu zabronionego, do którego uprzednio nakłaniali lub pomagali (w przypadku nieskutecznego c.ż. sąd może zastosować nadzwyczajne złagodzenie kary)

2. formy stadialne etapy realizacji znamion typu czynu zabronionego (rozszerzają odpowidzialność karną w zakresie przedmiotowym)

1. zamiar zamiar jest jedynym etapem, który nie jest uzewnętrzniany. Nie jest karalny, gdyż właściwie nie może być uznany za formę popełnienia przestępstwa, bo przestępstwo musi być czynem, a nie wyłącznie nastawieniem psychicznym człowieka

2. przygotowanie jego istota polega na przygotowaniu warunków do przedsięwzięcia czynu zmierzającego bezpośrednio do jego dokonania

zamiar bezpośredni ukierunkowany na osiągnięcie celu czynności muszą być podjęte w celu popełnienia czynu zabronionego

jest karane tylko jeżeli ustawa tak stanowi

• przygotowanie w sensie ścisłym polega na podjęciu czynności mających stworzyć warunki do przedsięwzięcia czynu zmierzającego bezpośrednio do dokonania czynu zabronionego, a w szczególności na uzyskiwaniu środków, zbieraniu informacji lub sporządzaniu planu działania

• wejście w porozumienie porozumienie dwóch lub więcej osób, polegające na uzgodnieniu zamiaru popełnienia konkretnego przestępstwa

+ ! 1 czynny żal dobrowolne odstąpienie od przygotowania (w szczególności zniszczenie przygotowanych środków lub zapobieżenie wykorzystaniu ich w przyszłości)

+ ! odstąpienie od przygotowania pewne zewnętrzne zachowanie się niweczące stworzone uprzednio warunki dalszego działania

+ ! 2 przy wejściu w porozumienie podjęcie istotnych działań zmierzających do zapobieżenia dokonaniu (samo zerwanie porozumienia nie wystarczy)

3. usiłowanie jest zawsze karane (zagrożone taką samą karą jak przestępstwo dokonane). Popełniane w zamiarze bezpośrednim i ewentualnym, z działania lub z zaniechania

elementy :

• zamiar popełnienia czynu zabronionego

• zachowanie się zmierzające bezpośrednio do dokonania (np. wyjęcie broni, ale chybienie) pośrednie zmierzanie może być najwyżej przygotowaniem

• brak dokonania

+ ! 1 usiłowanie nieudolne gdy usiłujący nie uświadamia sobie, że dokonanie jest niemożliwe (zachowanie się sprawcy obiektywnie nie zagraża dobru prawnemu i nie prowadzi do dokonania, natomiast sprawca błędnie sądzi, że jest inaczej)

+ ! karalność wtedy, gdy dokonanie nie jest możliwe ze względu na : brak przedmiotu nadającego się do dokonania na nim przestępstwa lub użycie środka nie nadającego się do popełnenia przestępstwa

+ ! 2 czynny żal dobrowolne odstąpienie od czynu lub zapobieżenie skutkowi stanowiącemu znamię czynu zabronionego

+ ! czynny żal musi być dobrowolny jeżeli jest on wymuszony przez okoliczności lub działania innych osób sprawca nie korzysta z bezkarności

• skuteczny odstąpienie od kary

• nieskuteczny nadzwyczajne złagodzenie kary

4. dokonanie

PRZYKŁAD : X zamierza zabić Y-ka (zamiar). Wyjmuje z szuflady broń palną (przygotowanie), wkłada ją do torby (przygotowanie), jedzie samochodem na miejsce gdzie spodziewa zastać Y-ka (przygotowanie). Po przybyciu na miejsce sięga do torby po broń (usiłowanie) i strzela do Y-ka chybiając (usiłowanie). Powtórnym, celnym już strzałem powoduje śmierć Y-ka (dokonanie)

4. OKOLICZNOŚCI WYŁĄCZAJĄCE BEZPRAWNOŚĆ czyn wypełniający znamiona przestępstwa nie jest jednak w rzeczywistości przestępstwem, ponieważ na mocy przepisu prawnego lub utartej praktyki działanie takie uważane jest za zgodne z prawem. Są to tzw. Kontratypy :

1. obrona konieczna odpieranie bezpośredniego (realnego), bezprawnego zamachu (działania człowieka) na jakiekolwiek dobro chronione prawem, przy użyciu środków konieczynych do odparcia tego zamachu i w sposób współmierny do niebezpieczeństwa zamachu

+ ! 1 obrona musi być reakcją na realny zamach przez działanie lub zaniechanie

+ ! 2 zamach musi być bezprawny - naruszający dobro prawne (w szerokim zanczeniu)

+ ! 3 sposób obrony (zachowanie osoby atakowanej) musi być współmierny do niebezpieczeństwa zamachu :

• proporcjonalność narzędzia

• proporcjonalność przedmiotów ochrony np. chroniąc życie, możemy odebrać życie (dysproporcja dóbr nie może być nadmierna w sensie społecznym dane działanie może przestać być obroną konieczną)

+ ! 4 przekroczenie granic obrony koniecznej :

• eksces intensywny broniący się stisuje sposób obrony, który nie był konieczny dla odparcia zamachu, albo zachodzi sytuacja rażącej dysproporcji dóbr)

• eksces ekstensywny obrona zbyt szybka lub zbyt późna

+ ! sąd odstępuje odwymierzenia kary jeżeli przekroczenie granic obrony koniecznej było wynikiem przeżyć usprawiedliwionych okolicznościami zamachu strachu, przerażenia itp. (konieczna jest tutaj opinia biegłego psychologa)

2. stan wyższej konieczności poświęcenie dobra w celu uchylenia bezpośredniego, bezprawnego niebezpieczeństwa (nie tylko ze strony człowieka - np. siły przyrody, zwierzęcia itp.) grożącego dobru chronionemu prawem, przy czym niebezpieczeństwa tego nie można było uniknąć inaczej, dobro poświęcone nie przedstawia wartości oczywiści wyższej niż dobro ratowane

+ ! 1 zasada subsydiarności musi to być najlepszy i jedyny sposób uniknięcia niebezpieczeństwa

+ ! 2 zasada proporcjonalności dóbr poświęcone dobro nie może przekraczać oczywiście wartości dobra ratowanego (może być mniejsza, równa, a nawet nieznacznie przekraczać wartość dobra ratowanego, ale nie może być oczywiście wyższa)

+ ! 3 przekroczenie stanu wyższej konieczności :

• kiedy niebezpieczeństwo nie było bezpośrednie (realne)

• kiedy zostaje złamana zasada subsydiarności czyli kiedy można było inaczej uniknąc niebezpieczeństwa

• kiedy nie ma zachowanej zasady proporcjonalności dóbr

+ ! 4 nie działa w s.w.k., osoba poświęcająca dobro, które ma szczególny obowiązek chronić, nawet narażając się na niebezpieczeństwo osobiste

+ ! 5 kolizja obowiązków kolizja kilku obowiązków, z których tylko 1 może być wypełniony

3. działanie w ramach uprawnień lub obowiązków są to przede wszystkim wszelkie czynności urzędowe wykonywane przez funkcjonariuszy państwa na podstawie przepisów ustawy (przepisy te uprawniają ich do przeprowadzenia pewnych działań, np. do stosowania środków przymusu)

+ ! 1 uprawnienie wyłączające przestępność czynu musi być zawarte w ustawie

+ ! 2 ustawa może również przyznawać takie uprawnienia osobom prywatnym

4. zgoda pokrzywdzonego (dysponenta dobrem) odnosi się do dóbr, którymi pokrzywdzony samodzielnie dysponuje

+ ! 1 zgoda musi dotyczyć dobra, którym pokrzywdzony może samodzielnie dysponować (nie dotyczy np. współwłasności)

+ ! 2 zgoda musi być dobrowolna (dobrowolności nie ma pod groźbą, jeżeli dysponentem jest osoba niepocztalna lub małe dziecko) godzący się musi być świadomy tego co robi

+ ! 3 zgoda musi być wyrażona w chwili czynu (później jest już nieaktualna)

5. czynności lecznicze spowodowanie niezamierzonych, negatywnych skutków czynności leczniczych w postaci uszkodzenia ciała lub śmierci pacjęta, nie ma charakteru przestępsnego jeżeli spełnione są natępujące warunki :

• działanie było podjęte w celu leczniczym, diagnostycznym lub terapeutycznym (nie jest to eksperyment medyczny)

• leczący działał w zgodzie z zasadami sztuki medycznej (lege artiis) nie może to być skutek działania błędnego z punktu widzenia medycyny

• leczenie odbywa się za zgodą pokrzywdzonego zabieg leczniczy bez zgody chorego jest przestępstwem

+ ! wyjątek KKW działanie dla ratowania życia pokrzywdzonego nie wymaga jego zgody

6. karcenie małoletniego nie stanowi przestępstwa czyn, wypełniający znamiona naruszenia nietykalności cielesnej jeżeli jest to czynność wychowawcza dla dobrego wychowania dziecka (małoletniego). Karcenie musi spełniać pewne warunki :

• karcenie tylko w celach wychowawczych niedopuszczalne jest karcenie bez związku z konkretnym przewinieniem

• karcić może wyłącznie rodzic lub opiekun prawny małoletniego nikt inny - nauczycielka, sąsiad

• karcenie nie może przekraczać pewnego stopnia intensywności nie może polegać na znęcaniu się, ani powodowaniu uszkodzeń ciał dziecka lub wywoływać zagrożenia dla jego zdrowia

7. ryzyko sportowe nie jest naruszeniem nietykalności cielesnej zadawanie sobie ciosów przez zawodników np. biorących udział w meczu bokserskim) ponieważ działanie takie następuje za zgodą uprawiających daną dyscyplinę sportu. Nieszczęśliwe wypadki w postaci ciężkich uszkodzeń ciała lubśmierci zawodników lub kibiców nie są przestępstwem jeżeli zostały spełnione określone warunki :

• uprawianie danej dyscypliny sportu musi być dozwolone (dyscyplina nie zabroniona przez państwo w przepisach)

• musi być to działanie podjęte w celu sportowym podjęte dla osiągnięcia celów wynikających z reguł danej dyscypliny sportu (strzelenia bramki, zadania ciosu)

• wymóg przestrzegania reguł dyscypliny sportowej (gra na zasadach fair play)

8. ryzyko nowatorstwa (eksperyment na rzecz ludzkości) podejmowanie ryzyka nie może pociągać za sobą odpowiedzialności karnej, jeżeli spełnione są pewne warunki :

• celem działającego jest przeprowadzenie eksperymentu poznawczego, medycznego, ekonomicznego lub technicznego

• spodziewana korzyść z eksperymentu ma istotne znaczenie poznawcze, medyczne lub gospodarcze

• przy obecnym stanie wiedzy celowość i sposób przeprowadzenia eksperymentu są zasadne

• przy obecnym stanie wiedzy oczekiwanie osiągnięcia korzyści z eksperymentu jest zasadne

+ ! jeżeli przedmiotem eksperymentu jest człowiek to potrzebna jest jego zgoda, udzielona po należytym poinformowaniu go o spodzieanych korzyściach i grożących mu ujemnych skutkach oraz prawdopodobieństwie ich powstania (człowiek ma również prawo odstąpienia od udziału w eksperymencie w każdym jego etapie)

9. ostateczna potrzeba wojskowa wymuszenie posłuchu dla wykonania rozkazu :

• gdy okoliczności wymagają natychmiastowego przeciwdziałania

• gdy nie można osiągnąc posłuchu w inny sposób

10. zwyczaj (społecznie akceptowany)

• wręczanie prezentów osobom pełniącym funkcje publiczne

+ ! 1 wręczenie nie może następować na żadanie obdarowanego i nie może on uzależniać wykonania czynności od otrzymania prezentu

+ ! 2 wręcznie następuje dopiero po wykonaniu czynności i nie może być wcześniej obiecane

+ ! 3 prezent nie może przekraczać pewnych zwyczajowych ram nie mogąś być to pieniądze ani rzeczy o dużej wartości

• zwyczajowo przyjęte czyny polegające na naruszaniu nietykalności cielesnej naruszenie nietykalności cielesnej przez oblanie w tzw. "lany poniedziałek" jest dozwolone, z wyłączniem czynu zagrażającego zdrowiu albo powodującego zniszczenie ubrania

5. OKOLICZNOŚCI WYŁĄCZAJĄCE WINĘ chociaż działanie sprawcy jest zabronione to brak w nim elementu winy

1. niepoczytalność z powodu choroby psychicznej, upośledzenia umysłowego lub innego zakłucenia czynności psychicznych nie można w czasie czynu rozpoznać jego znaczenia lub pokierować swoim postępowaniem*

• konieczna jest opinia dwóch biegłych psychiatrów

• musi być stwierdzona niepoczytalność w chwili czynu

* ! jeżeli w chwili czynu zdolność ta była znacznie ograniczona sąd może zastosować nadzywczajne złagodzenie kary

+ ! jeżeli sprawca wprawił się w stan nietrzeźwości lub odurzenia nie stosuje się

++ stan po spożyciu od 0,2 do 0,5 promila

++ stan nietrzeźwości powyżej 0,5 promila

+ ! ! ! upojenie patologiczne sytuacja, która zdarza się raz w życiu. Jest to spożycie niewielkiej ilości alkoholu (biegli mogą stwierdzić niepoczytalność w chwili czynu)

2. błąd co do faktu rozbierzność pomiędzy fragmentem rzeczywistości a wyobrażeniem sprawcy podmiot nie zdaje sobie sprawy z tego co robi (np.myśliwy myśląc, że strzela do jelenia, zabija człowieka odpowie tylko za nieumyślne spowodowanie śmierci)

3. błąd co do prawa brak u sprawcy świadomości tego, że dany czyn jest karany (np. niezawiadomienie o przestępstwie)

4. rozkaz przełożonego zasada umiarkowanego posłuszeństwa (odmowa wykonania lub nie wykonanie rozkazu) sytuacja gdy rozkaz przełożonego jest namiawianiem lub nakazaniem popełnienia przestępstwa

6. ZBIEG PRZESTĘPSTW I ZBIEG PRZEPISÓW

Zbieg przestępstw mówimy o nim w przypadku, gdy ten sam sprawca popełnia dwa lub więcej przestępstw w określonym czasie, tj. przed wydaniem pierwszego z wyroków, nawet nieprawomocnego, za którekolwiek z tych przestępstw

1. systemy wymiaru kary łącznej :

• system kumulacji polega na zwykłym zsumowaniu kar wymierzonych za poszczegolne przestępstwa

• system absorpcji polega na tym, że najsurowasza kara pochłania pozostałe

• system asperacji polega na zaostrzeniu najsurowszej z wymierzonych kar

• system mieszany taki obowiązuje w polskim prawie karnym przewiduje on w zasadzie łącznie kar tego samego rodzaju (np. pozb.wol z pozb.wol.) *

2. granice wymiaru kary łącznej :

• dolna granica kara łączna nie może być niższa od najwyższej z wymierzonych kar (minimum)

• górna granica są dwie : I maximum kara łączna nie może być wyższa od sumy kar wymierzonych; II maximum określone oddzielnie dla każdego rodzaju kary (grzywna 540 stawek dziennych, ogr.wol. 18 m-cy, pozb.wol. 15 lat)

* wyjątek od zasady można łączyć kary pozb.wol. i ogr.wol. w takiej sytuacji karę ogr.wol. przelicza się na karę pozb.wol. (1 m-ąc ogr.wol. = 15 dniom pozb.wol.)

+ ! 1 w przypadku gdy jedna z wymierzonych kar jest karą 25 lat lub dożywotniego pozb.wol. wymierza się karę łączną wg systemu absorpcji

+ ! 2 w przypadku zbiegu kilku kar 25 lat pozb.wol. sąd może wymierzyć jako karę łączną karę dożywotniego pozb.wol.

+ ! 3 w razie skazania za zbiegające się przestępstwa na kary pozb.wol., ogr.wol. lub grzywny z warunkowym zawieszeniem i bez warunkowego zawieszenia ich wykonania sąd może warunkowo zawiesić wykonanie kary łącznej, jeżeli zachodzą przesłanki warunkowego zawieszenia

Ciąg przestępstw polega na popełnieniu w podobny sposób, w krótkich odstępach czasu, dwóch lub więcej przestępstw, zanim zapadł pierwszy wyrok, chciażby nieprawomocny, za któregokolwiek z tych przestępstw (chodzi o przestępstwa realizujące ten sam typ czynu zabronionego)

+ ! 1 jeżeli zachodzi ciąg przestępstw sąd orzeka jedną karę na podstawie przepisu, którego znamiona każde z tych przestępstw wyczerpuje w wysokości do górnej granicy ustawowego zagrożenia zwiększonego o połowę

+ ! 2 w razie zbiegu ciągów przestępstw lub zbiegu ciągu przestępstw z innymi przestępstwami sąd orzeka karę łączną

Przestępstwa ciągłe polega na podjęciu dwóch lub więcej zachowań, w krótkich odstępach czasu i w wykonaniu z góry powziętego zamiaru (tylko umyślnie). Chodzi o dokonywanie przestępstwa na raty

+ ! 1 zwartość czasowa krótkie odstępy czasowe to odstępy kilkudniowe ewentualnie miesięczne (ale już nie kilkumiesięczne)

+ ! 2 jeżeli przedmiotem zamachu jest dobro osobiste warunkiem uznania kilku zachowań za jeden czyn zabroniony jest tożsamość pokrzywdzonego (np. dokonywanie przez kasjerkę systematycznie kradzieży pieniędzy z kasy stanowi jedno przestępstwo)

Czynności współukarane :

• współukarane czynności uprzednie gdy ktoś najpierw przygotowuje się do popełnienia przestępstwa i bezskutecznie usiłuje je popełnić, aż wreszcie udaje mu się doprowadzić do dokonania (nie ponosi on wtedy oddzielnej odpowiedzialności za przygotowanie i usiłowanie uważa się je za czynności uprzednie współukarane z dokonaniem)

• współukarane czynności następcze przykładem może być : nieudzielenie pomocy ofierze popełnionego przez siebie pobicia, ukrywanie współsprawcy przestępstwa, zacieranie śladów własnego przestępstwa (chyba, że zacierając ślady własnego przestępstwa np. podpalamy dom to dopuszczamy się wówczas kolejnego przestępstwa - podpalenia)

Zbieg przepisów zachodzi w przypadku gdy ten sam czyn wypełnia znamiona dwóch lub więcej przestępstw, np. zgwałcenie osoby poniżej 15 lat

+ ! kumulatywna kwalifikacja czynu Polski KK przyjmuje tę zasadę i stwierdzając, że ten sam czyn może stanowić tylko jedno przestępstwo. Skazanie w takiej sytuacji następuje więc za jedno przestępstwo, ale w kwalifikacji prawnej czynu wymienia się wszystkie naruszone przepisy. Jeżeli chodzi o wymiar kary to sąd wymierza ją na podstawie przepisu przewidującego karę najsurowszą

II N A U K A O K A R Z E, Ś R O D K A C H K A R N Y C H I Ś R O D K A C H Z A B E Z P I E C Z A J Ą C Y C H

1. POJĘCIE I SYSTEMATYKA KAR I ŚRODKÓW KARNYCH

Kary

1. w prawie karnym mówimy o tzw. karze kryminalnej jest to sobista dolegliwość ponoszona przez sprawcę jako odpłata za popełnione przestępstwo, wyrażająca potępienie popełnionego przez niego czynu i wymierzana w imieniu państwa przez sąd

2. katalog kar (pierwszeństwo mają mieć kary nie związane z pozbawieniem wolności) :

1. grzywna [kara fakultatywna (nie jest obligatoryjna - sąd może, ale nie musi)] wymierzana w stawkach dziennych

• etap 1. sąd ustala ilość stawek (od 10 do 360)

• etap 2. sąd ustala wysokość jednej stawki (od 10 zł do 2000 zł) + na ten etap wpływają możliwości zarobkowe (wypłacalności) przestępcy

+ ! 1 wcześniejsze kodeksy przewidywały (oprócz w.w. grzywny w stawkach dziennych) również grzywnę kwotową sąd wskazywał w wyroku wysokość kwoty pieniężnej, którą skazany miał obowiązek uiścić na rzecz S.P.

+ ! 2 grzywna może mieć charakter samoistny gdy jest przewidzianą w sankcji karą za dane przestępstwo albo wymierzona mimo, że nie jest przewidziana w sankcji jeżeli sąd odstępuje od wymierzenia kary pozb.wol. lub nadzwyczajnie łagodzi karę

+ ! 3 grzywna może być również orzeczona obok terminowej kary pozb.wol. (do 15) jeżeli sprawca dopuścił się przestępstwa w celu osiągnięcia korzyści majątkowej lub taką korzyść osiągnął

+ ! 4 grzywnę można również orzec obok kary pozb.wol. lub ogr.wol. jeżeli warunkowo zawiesza się wykonanie kary

2. ograniczenie wolności wymierzane w miesiącach

• jest to nieodpłatna, kontrolowana praca na cele społeczne

• od 1 miesiąca do 12 miesięcy

• wymiar pracy od 20 do 40 godzin miesięcznie (gdy osoba nie pracuje)

• gdy osoba już pracuje to potrąca się z jej wynagrodzenia od 10% do 25%

+ ! 1 skazany w czasie odbywania kary ogr.wol. :

• nie może bez zgody sądu zmieniać miejsca stałego pobytu

• ma obowiązek wykonywać pracę wskazaną przez sąd

• ma obowiązek udzielania wyjaśnień dotyczących przebiegu odbywania kary

3. pozbawienie wolności polega na odseparowaniu skazanego od społeczeństwa i umieszczeniu go w odpowiednim zakładzie karnym. Wykonywanie kary pozb.wol. ma na celu wzbudzanie w skazanym woli współdziałania w kształtowaniu jego społecznie pożądanych postaw, w szczególności poczucia odpowiedzialności oraz potrzeby przestrzegania porządku prawnego i tym samym powstrzymania się od powrotu do przestępstwa

IIIa.) kara terminowa pozbawienia wolności od 1 miesiąca do 15 lat jest to górna, nieprzekraczalna granica (nawet gdy jest obostrzenie). Jest to kara izolacyjna, wymierzana w miesiącach i latach

IIIb.) 25 lat pozbawienia wolności jest to kara izolacyjna bezwzględnie oznaczona (ma charakter długoterminowego pozb.wol.)

+ ! skazany może być przedterminowo zwolniony po odbyciu 15 lat kary

IIIc.) dożywotnie pozbawienie wolności jest to kara o charakterze izolacyjno -eliminacyjnym (realizuje cel ochronny przez odseparowanie od społeczeństwa szczególnie niebezpiecznych przestępców)

+ ! skazany może być przedterminowo zwolniony po odbyciu 25 lat kary

+ ! ! ! przewidziane jest tzw. nadzwyczajne obostrzenie kar nie może przekroczyć 540 stawek dziennych grzywny, 18 miesięcy ograniczenia wolności lub 15 lat pozbawienia wolności

Środki karne są to kary dodatkowe, wzmacniające oddziaływanie kar, gdyż z reguły orzekane są obok nich. Realizują one cele represyjne, prewencyjne lub kompensacyjne

1. pozbawienie praw publicznych sąd może orzec w razie skazania na karę pozb.wol. na czas nie krótszy od lat 3 jeżeli czyn zasługuje na szczególne potępienie. Pozbawienie praw publicznych obejmuje utratę :

1. praw wyborczych do organów władzy publicznej i organu samorządu zawodowego lub gospodarczego

2. prawa do udziału w wymiarze sprawiedliwości (utrata praw do pełnienia funkcji sędziego, prokuratora, obrońcy, ławnika itd.) oraz prawa do pełnienia funkcji w organach i instytucjach państwowych i samorządu terytorialnego lub zawodowego

3. posiadanego stopnia wojskowego i powrót do stopnia szeregowca oraz utratę orderów, odznaczeń tytułów honorowych (także zdolności do ich uzyskania w okresie trwania tego środka)

2. zakaz zajmowania określonego stanowiska, wykonywania określonego zawodu lub prowadzenia określonej działalności gospodarczej sąd może orzec taki zakaz jeżeli przy popełnianiu przestępstwa sprawca nadużył stanowiska lub wykonywanego zawodu lub jeżeli dalsze zajmowanie stanowiska lub wykonywanie zawodu zagraża istotnym dobrom chronionym prawem lub w razie skazania za przestępstwo popełnione w związku z prowadzeniem określonej działalności gospodarczej i jeżeli dalsze jej prowadzenie zagraża istotnym dobrom chronionym prawem

3. zakaz prowadzenia pojazdów :

1. orzekany fakultatywnie orzekany w razie skazania osoby uczestniczącej w ruchu za przestępstwo przeciwko bezpieczeństwu w komunikacji, w szczególności jeżeli z okoliczności popełnionego przestępstwa wynika, że prowadzenie pojazdu przez tą osobę zagraża bezpieczeństwu w komunikacji

2. orzekany obligatoryjnie jeżeli sprawca przestępstwa przeciwko bezpieczeństwu w komunikacji był w stanie nietrzeźwości, pod wpływem środka odurzającego lub zbiegł z miejsca zdarzenia

+ ! może być orzeczony na zawsze sąd może orzec jeżeli sprawca w czasie popełnienia przestępstwa katastrofy lub sprowadzenia niebezpieczeństwa katastrofy w ruchu, którego następstwem jest śmierć człowieka lub ciężki uszczerbek na zdrowiu lub gdy w czasie trwania popełnienia sprawca był w stanie nietrzeźwości, pod wpływem środka odurzającego lub zbiegł z miejsca zdarzenia (obligatoryjnie orzeka sąd gdy sprawca ponownie popełnia takie przestępstwo)

4. przepadek przedmiotów (nie dotyczy nieruchomości). Obejmuje :

• przedmioty, które służyły lub były przeznaczone do popełnienia przestępstwa orzeka się fakultatywnie

• przedmioty pochodzące bezpośrednio z przestępstwa (tzw. owoce przestępstwa) orzeka się obligatoryjnie

• przedmioty, których wytwarzanie, posiadania, obrót lub przewóz jest zabroniony

• korzyści majątkowych pochodzących chociażby pośrednio z popełnienia przestępstwa

+ ! 1 musi być to przedmiot należący do sprawcy lub nienależący do nikogo

+ ! 2 przedmiot objęty przepadkiem przechodzi na własność Skarbu Państwa

+ ! 3 w wypadku uczynienia sobie z popełniania przestępstw stałego źródło dochodu lub popełnienia przestępstwa działając w zorganizowanej grupie przestępczej albo związku mającym na celu popełnianie przestępstw i osiągnięcia z popełnia przestępstwa korzyści majątkowej znacznej wartości orzeczenie przepadku jest obligatoryjne

5. obowiązek naprawienia szkody sąd orzeka obowiązek naprawienia szkody w całości lub w części, na wniosek pokrzywdzonego lub innej osoby uprawnionej

6. nawiązka

• w razie skazania za umyślne przestępswo przeciwko życiu i zdrowiu albo za inne przestępstwo umyślne, którego skutkiem jest śmierć, ciężki uszczerbek na zdrowiu, itp. na cel społeczny związany z ochroną zdrowia

• w razie skazania za przestępstwo przeciwko środkowisku na cel społeczny związany z ochroną środowiska (może być orzeczona w wysokości od 3-krotnego do 20-krotnego najniższego miesięcznego wynagrodzenia)

• nietrzeźwy sprawca na rzecz instytucji lub organizacji społecznej (może być orzeczona w wysokości od 3-krotnego do 100-krotnego najniższego wynagrodzenia w czasie orzekania w I instancji)

+ ! generalnie wysokość jednej nawiązki nie może przekraczać 10-krotności najniższego miesięcznego wynagrodzenia w czasie orzekania w I instancji

7. świadczenie pieniężne odstępując od wymierzenia kary i w przypadkach przewidzianych w ustawie

• na cel społeczny (nie może ono przekroczyć 3-krotności najniższego miesięcznego wynagrodzenia w czasie orzekania w I instancji)

• nietrzeźwy sprawca na rzecz instytucji lub organizacji społecznej (nie może ono przekroczyć 10-krotności najniższego wynagrodzenia w czasie orzekania w I instancji)

8. podanie wyroku do publicznej wiadomości rozpowszechnianie o skazaniu może mieć na celu powstrzymanie innych od popełniania przestępstw lub leżeć w interesie pokrzywdzonego. Podanie wyroku do publicznej wiadomości może nastąpić tylko w wypadkach określonych w ustawie

+ ! ! ! 1 1.);2.);3.); orzeka się w latach (od roku do 10 lat)

+ ! ! ! 2 4.);5.);6.);7.);8.); orzeka się jednorazowo

+ ! ! ! 3 zawiadomienie sądu rodzinnego gdy dorosły popełnił przestępstwo wraz z nieletnim lub na jego szkodę

2. WYMIAR KARY

Ustawowy wymiar kary ustanawia on granice kary, które ustawa określa dla danego sprawcy za popełnienie zarzucanego mu przestępstwa (granice te wynikają głównie z sankcji przepisu określającego to przestępstwo wraz z modyfikacjami, podwyższającymi lub obniżającymi ją, wynikającymi z przpisów części ogólnej i szczególnej KK)

• zmiany granic sankcji mogą mieć charakter :

• obligatoryjny sąd ma obowiązek wymierzyć karę w innych granicach niż to wynika z sankcji (np. kara orzeczona wobec nieletniego nie może przekroczyć 2/3 górnej granicy ustawowego zagrożenia przewidzianego za przypisane sprawcy przestępstwo)

• fakultatywny sądowi pozostawiona jest możliwość przekroczenia granic sankcji (np. sąd może wymierzyć recydywiści karę przewidzianą za przypisane sprawcy przestępstwo w wysokości do górnej granicy ustawowego zagrożenia zwiększonego o połowę)

+ ! ! ! od ustawowego wymiaru kary należy odróżnić ustawowe zagrożenie obejmuje ono wyłącznie kary przewidziane w sankcji

Sądowy wymiar kary (sędziowski) orzeczenie kary przez sąd konkretnemu sprawcy w konkretnej sprawie karnej (ustawowy wymiar kary określa granicę swobody sędziowskiej)

• s.w.k. jest podporządkowany określonym zasadom, które określają sposób rozstrzygania wątpliwości powstających w procesie stosowania kar i środków karnych. Takimi zasadami są :

1. zasada względnej swobody sądu przy wymiarze kary "sąd wymiarza karę według swojego uznania, w granicach przewidzianych przez ustawę" ich wymiar ograniczony jest granicami przewidzianymi przez ustawę i dyrektywami ich wymiaru sąd jest związany zarówno ustawowym wymiarem kary, jak i przewidzianymi w ustawie wskazówkami (dyrektywami)

2. zasada humanitaryzmu kary i inne środki stosuje się z uwzględnieniem zasad humanitaryzmu, w szczególności poszanowania godności człowieka (niedopuszczalne jest wymierzanie kar surowych przekraczających stopień zawinienia i potrzeby prewencji indywidualnej i generalnej)

3. zasada indywidualizacji kar i środków karnych "okoliczności wpływające na wymiar kary uwzględnia się tylko co do osoby, której dotyczą" nakazuje dostosowanie kar i środków karnych do indywidualnych właściwości i warunków osobistych sprawcy (okoliczności dotyczące współsprawców, podżegaczy lub pomocników brane są pod uwagę przy wymiarze kary tylko w takim zakresie, w jakim ich dotyczą)

4. zasada zaliczenia faktycznego pozbawienia wolności lub innych ograniczeń prawnych na poczet orzeczonych kar lub środków karnych dolegliwość związana ze stosowaniem tymczasowego aresztowania lub innego środka ograniczającego prawa (np. zawieszenia w czynnościach służbowych) była kompencowana poprzez zaliczeni na poczet orzeczopnej kary lub odpowiedniego śodka karnego

• w przypadku kary pozb.wol. na poczet orzeczonej kary zalicza się okres rzeczywistego pozb.wol. w sprawie, zaokrąglając do poełnego dnia (przy czym 1 dzień rzeczywistego pozb.wol. równa się 1 dniowi kary pozb.wol., 2 dniom kary ogr.wol. lub 2 dziennym stawkom grzywny)

+ ! chodzi tu o każde faktyczne pozb.wol. również zatrzymanie lub pobyt na obserwacji psychiatrycznej

• w przypadku zakazów na poczet orzeczonych środków karnych - zakazu zajmowania określonego stanowiska, wykonywania określonego zawodu lub prowadzenia określonej działalności gospodarczej lubzakazu prowadzenia pojazdów - zalicza się okres rzeczywistego stosowania odpowiadających im rodzajowo środków zapobiegawczych w postaci zawieszenia oskarżonego w czynnościach służbowych lub wykonywaniu zawodu albo nakazu powstrzymania się od określonej działalności lub prowadzenia pojazdów (w tym wypadku także zatrzymanie prawa jazdy)

5. zasada priorytetu kar i środków nieizolacyjnych w pierwszej kolejności należy zawsze orzekać kary i środki karne nie związane z pozbawieniem wolności (wyrazem tej zasady jest systematyka katalogu kar, w którym kary wymienione są w kolejności od najłagodniejszych do najsurowszych, a także dyrektywa, że jeżeli ustawa przewiduje możliwość wyboru rodzaju kary, kara pozb.wol. jest ultima ratio)

6. zasada oznaczoności kar i środków karnych obowiązkiem sądu jest oznaczyć karę lub środek karny co do rodzaju i rozmiaru

• od zasad s.w.k. należy odróżnić dyrektywy wymiaru kary, które stanowią wskazówki, które należy należy brać pod uwagę przy wymiarze kary i środków karnych. Wyróżniamy natępujące dyrektywy wymiaru kary i środków karnych :

1. dyrektywy ogólne kształtują wymiar kary w stosunku do każdego sprawcy przestępstwa

• dyrektywa współmierności kary do stopnia winy sprawcy dyrektywa ta pełni rolę limitującą wysokość kary, która musi być współmierna do stopnia winy

+ ! określając stopień winy należy uwzględniać :

1. przesłanki zarzucalności (zdolność do zawinienia, możność rozpozanania bezprawności czynu, sytuacje motywacyjną)

2. stronę podmiotową (rodzaj winy i zamiaru)

3. motywację i sposób zachowania się sprawcy

4. popełnienie przestępstwa wspólnie z nieletnim

5. rodzaj i stopień naruszenia ciążących na sprawcy obowiązków

6. rodzaj i rozmiar ujemnych następstw przestępstwa

7. właściwości i warunki osobiste sprawcy

• dyrektywa współmierności kary do stopnia s.s.c. nakazuje uwzględniać przy wymiarze kary stopień s.s.c.

+ ! określając s.s.c. sąd bierze pod uwagę :

1. rodzaj i charakter naruszonego dobra

2. rozmiary wyrządzonej szkody lub grożącej szkody

3. sposób i okoliczności popełnienia czynu

4. wagę naruszonych przez sprawcę obowiązków

5. postać zamiaru

6. motywację sprawcy

7. rodzaj i stopień naruszenia reguł ostrożności

• dyrektywa zapobiegawczego i wychowawczego oddziaływania kary na sprawcę (prewencji indywidualnej) sąd przy wymiarze kary jest zobligowany brać pod uwagę cele zapobiegawcze i wychowawcze, które ma osiągnąć w stosunku do skazanego. Zapobieganie ma chronić społeczeństwo przed ponownym popełnieniem przestępstwa przez sprawcę (np. kara dożywotniego pozb.wol. pozbawienie możliwości popełnienia przestępstwa). Cel wychowawczy oznacza dążenie do osiągnięcia poprawy sprawcy poprawy moralnej (całkowite przekształcenie osobowości skazanego) lub poprawy jurydycznej (skazany nie powróci ponownie na drogę przestępstwa)

• dyrektywa społecznego oddziaływania kary (prewencji generalnej) jest to potrzeba w zakresie kształtowania świadomości prawnej społeczeństwa. Jest to dyrektywa tzw. pozytywnej prewencji generalnej

2. dyrektywy szczególne kształtują wymiar kary wobec określonych kategori sprawców lub poszczególnych kar i środków karnych

• dyrektywy wymiaru kary wobec nieletnich i młodocianych wymierzając karę nieletniemu lub młodocianemu, sąd kieruje się przede wszystkim tym, aby sprawcę wychować. Dyrektywa ta nie eliminuje w stosunku do takiego sprawcy dyrektyw ogólnych, a jedynie stawia na pierwszym miejscu wśród nich względy wychowawcze. Jest to spowodowane tym, że zazwyczaj człowiek o nie w pełni ukształtowanej osobowości, o niewielkim zazwyczaj doświadczeniu życiowym jst bardziej podatny na ujemne wpływy, co uzasadnia potrzebę stosowania innych niż w stosunku do dorosłych ocen

+ ! wobec sprawcy, który w czasie popełnienia przestępstwa nie ukończył 18 lat, nie orzeka się karty dożywotniego pozb.wol.

• dyrektywa orzekania grzywny ustalając stawkę dzienną, sąd bierze pod uwagę dochody sprawcy, jego warunki osobiste, rodzinne, stosunki majątkowe i możliwości zarobkowe

+ ! 1 stawka dzienna nie może być niższa od 10 zł i przekraczać 2000 zł

+ ! 2 grzywny nie orzeka się jeżeli w.w. warunki jego wypłacalności uzasadniają przekonanie, że sprawca grzywny nie uiści i nie będzie jej można ściągnąc w drodze egzekucji

+ ! ! ! okoliczności wpływające na wymiar kary i środków karnych (mogą być one w zależności od konkretnego wypadku okolicznościami obciążającymi lub łagodzącymi). Są nimi w szczególności :

1. motywację i sposób zachowania się sprawcy

2. popełnienie przestępstwa wspólnie z nieletnim

3. rodzaj i stopień naruszenia ciążących na sprawcy obowiązków

4. rodzaj i rozmiar ujemnych następstw przestępstwa

5. właściwości i warunki osobiste sprawcy

6. sposób życia przed popełnieniem i zachowanie po popełnieniu przestępstwa

7. zachowanie się pokrzywdzonego

8. pozytywne wyniki przeprowadzonej miediacji pomiędzy pokrzywdzonym a sprawcą

9. ugoda pomiędzy nimi osiągnięta w postępowaniu przed sądem lub prokuratorem

3. NADZWYCZAJNY WYMIAR KARY

Zaostrzenie ustawowego wymiaru kary polega ono na stworzeniu w pewnych sytuacjach możliwości orzeczenia kary w granicach szerszych niż przewidziane w sankcji przepisu określającego dane przestępstwo albo ograniczenie możliwości wymierzenia kary łagodniejszej. Takimi sytuacjami są :

1. ciąg przestępstw sąd orzeka karę w wysokości do górnej granicy ustawowego zagrożenia zwiększonego o połowę

2. recydywa (nie dotyczy zbrodni)

1. recydywa ogólna dotyczy powrotu do określonej kategorii przestępstw w ciągu 5 lat od odbycia kary

• powrót do przestępstwa po uprzednim skazaniu za jakiekolwiek przestępstwo umyślne

• powrót do przestępstwa po uprzednim skazaniu za występek umyślny na karę pozbawienia wolności nie krótszą niż 6 m-cy

2. recydywa specjalna dotyczy osób, które już odbywały karę pozbawienia wolności i w ciągu określonego w ustawie okresu powracają do przestępstwa podobnego lub do określonej kategorii przestępstw

• recydywa specjalna zwykła sąd wymierza karę przewidzianą za przypisane sprawcy przestępstwo w wysokości do górnej granicy ustawowego zagrożenia zwiększonego o połowę

• warunki:

• sprawca popełnia umyślne przestępstwo podobne do umyślnego przestępstwa, za które był już uprzednio skazany

• za to uprzednio popełnione przestępstwo sprawca odbył co najmniej 6 miesięcy kary pozbawienia wolności

• nowe przestępstwo popełnione zostaje przed upływem 5 lat od odbycia kary za poprzednie przestępstwo

• recydywa specjalna wielokrotna (multirecydywa) sąd wymierza karę pozbawienia wolności przewidzianą za przypisane przestępstwo w wysokości powyżej dolnej granicy ustawowego zagrożenia, a może ją wymierzyć do górnej granicy ustawowego zagrożenia zwiększonego o połowę

• warunki:

• sprawca był już uprzednio skazany w warunkach recydywy specjalnej zwykłej

• sprawca odbył łącznie co najmniej 1 rok pozbawienia wolności

• sprawca popełnił, w ciągu 5 lat po odbyciu w całości lub w części ostatniej kary, ponownie umyślne przestępstwo przeciwko życiu lub zdrowiu, przestępstwo zgwałcenia, rozboju, kradzieży z włamaniem lub inne przestępstwo przeciw mieniu popełnione z użyciem przemocy lub groźbą jej użycia

3. uczynienie sobie z popełniania przestępstw stałego źródła dochodu

i

4. popełnienie przestępstwa w zorganizowanej grupie lub związku przestępczym

przepisy dotyczące multirecydiwistow stosuje się także do sprawcy, który z popełniania przestępstw uczynił sobie stałe źródło dochodu lub popełnił przestępstwo działając w zorganizowanej grupie przestępczej albo związku mającym na celu popełnianie przestępstw

Nadzwyczajne złagodzenie kary polega na wymierzeniu kary poniżej dolnej granicy ustawowego zagrożenia albo wymierzeniu kary łagodniejszego rodzaju.

1. zasady wymierzania kary złagodzonej :

1. jeżeli czyn stanowi zbrodnię sąd wymierza karę pozb.wol. nie niższą od 1/3 dolnej granicy ustawowego zagrożenia

2. jeżeli czyn stanowi występek, przy czym dolną granicą ustawowego zagrożenia jest kara pozb.wol. powyżej 1 roku sąd wymierza grzywnę, karę ogr.wol. albo pozb.wol.

3. jeżeli czyn stanowi występek, przy czym dolną granicą ustawowego zagrożenia jest kara pozb.wol. niższa od 1 roku sąd wymierza grzywnę lub karę org.wol.

4. jeżeli czyn zagrożony jest alternatywnie grzywną, ogr.wol. lub pozb.wol. nadzwyczajne złagodzenie polega na odstąpieniu od wymierzenia kary i orzeczeniu środka karnego (z wykluczeniem pozbawienia praw publicznych)

2. podstawy zastosowania nadzwyczajnego zł. kary :

1. w wypadkach przewidzianych w ustawie (np. przekroczenie ranic obrony koniecznej)

2. w stosunku do młodocianego jeżeli przemawiają za tym względy wychowawczego oddziaływania kary

3. w szczególnie uzasadnionych przypadkach kiedy nawet najniższa kara przewidziana za dane przestępstwo byłaby niewspółmiernie surowa, a w szczególności :

• jeżeli pokrzywdzony pojednał się ze sprawcą, szkoda została naprawiona albo sprawca i pokrzywdzony uzgodnili sposób naprawienia szkody

• ze względu na postawę sprawcy, zwłaszcza gdy czynił starania o naprawienie szkody lub jej zapobierzenie

• jeżeli sprawca przestępstwa nieumyślnego lub jego najbliższy poniósł poważny uszczerbek w związku z popełnionym przestępstwem

4. przypadki szczególne :

• sąd stosuje nadzwyczajne złagodzenie, a nawet może warunkowo zawiesić jej wykonanie (na okres próby do 10 lat) w stosunku do sprawcy współdziałającego z innymi osobami w popełnieniu przestępstwa jeżeli ujawni on wobec organu ściagania informacje dotyczące osób uczestniczących w popełnieniu przestępstwa oraz istotne okoliczności jego popełnienia

• na wniosek prokuratora sąd może zastosować nadzwyczajne złagodzenie, a nawet warunkowo zawiesić jej wykonanie (na okres próby do 10 lat) w stosunku do sprawcy, który niezależnie od wyjaśnień złożonych w sprawie, ujawnił przed organem ścigania i przedstawił istotne okoliczności przestępstwa zagrożonego karą powyżej 5 lat pozb.wol., nieznane dotąd temu organowi

3. zmiana rodzaju kary na łagodniejszy jeżeli przestępstwo zagrożone jest karą pozb.wol. nie przekraczającą 5 lat sąd może orzec zamiast kary pozb.wol. grzywnę albo karę org.wol., w szczególności jeżeli orzeka równocześnie środek karny

+ ! nie stosuje się w stosunku do sprawcy występku umyślnego, który był uprzednio skazany na karę pozb.wol. na czas nie krótszy niż 6 m-cy bez warunkowego zawieszenia jej wykonania

4. OKOLICZNOŚCI UCHYLAJĄCE KARALNOŚĆ

Okoliczności uchylające karalność sprawca popełnia przestępstwo, ale z mocy prawa nie jest dopuszczalne wymierzenie mu kary lub jej wykonanie

1. immunitet

1. materialny bezwarunkowe uchylenie karalności. Jest trwały i bezwzględny. Uchyla odpowiedzialność karnosądową (ale nie dyscyplinarną)

2. formalny (procesowy) nie powoduje uchylenia karalności tylko uzależnienie możliwości pociągnięcia sprawcy przestępstwa do odpowiedzialności karnej od zgody odpowiedniego organu

• przysługuje:

• sędziom NSA, SN, członkom Trybunału Stanu i Trybunału Konstytucyjnego (gwarancja niezawisłości) możliwość pociągnięcia ich do odpowiedzialności karnosądowej jedynie za zgodą sądu dyscyplinarnego

• posłom i senatorom możliwość pociągnięcia ich do odpowiedzialności karnosądowej jedynie za zgodą Sejmu i Senatu

• Rzecznikowi Praw Obywatelskich

• Pracownikom NIK wykonującym lub nadzorującym czynności kontrolne możliwość pociągnięcia ich do odpowiedzialności karnosądowej jedynie za zgodą Kolegium NIK

2. przedawnienie karalności bezwzględne uchylenie z mocy prawa karalności czynów przestępnych po znacznym upływie czasu od ich popełnienia

• karalność zbrodni zabójstwa ustaje jeżeli od jej popełnienia upłynął okres 30 lat

• karalność innej zbrodni ustaje jeżeli od jej popełnienia upłynął okres 20 lat

• karalność występku zagrożonego karą pozb.wol. przekraczającą 3 lata ustaje jeżeli od jego popełnienia upłynął okres 10 lat

• karalność występku zagrożonego karą pozb.wol. poniżej 3 lat ustaje jeżeli od jego popełnienia upłynął okres 5 lat

• karalność występku zagrożonego karą ogr.wol. lub grzywną ustaje jeżeli od jego popełnienia upłynął okres 3 lat

• karalność przestępstw prywatno-skargowych ogólny okres przedawnienia - 3 lata, ale rok od czasu gdy pokrzywdzony dowiedział się o osobie sprawcy

+ ! 1 okres przedawnienia rozpoczyna swój bieg od chwili popełnienia przestępstwa. Wyjątek - przestępstwa skutkowe od momentu nastąpienia skutku

+ ! 2 terminy przedawnienia ulegają przedłużeniu o 5 lat, jeżeli w okresie przedawnienia wszczęto postępowanie karne

+ ! 3 w przypadku wystąpienia przeszkód prawnych (np. immunitet formalny) przewidziana jest możliwość przerwy biegu przedawnienia

3. śmierć sprawcy

4. ustawowe klauzule niekaralności wiążą się z instytucją czynnego żalu sprawcy i mają na celu zachęcanie go do zejścia z drogi przestępstwa lub zapobieżenia jego popełnieniu czy skutkom. Podstawowym warunkiem stosowania klauzul jest dobrowolność zachowania sprawcy przejawiającego czynny żal (przepisy mogą uzależniać niekaralność jeszcze od innych warunków)

5. abolicja polega na zakazie wszczęcia postępowania karnego lub nakazie jego umorzenia wskutek uchylenia karalności pewnych czynów. Z reguły norma abolicyjna zawarta jest w ustawie amnestyjnej i oznacza przeszkodę w orzekaniu kary

6. zatarcie skazania polega na uznaniu skazania za niebyłe i usunięciu wpisu o skazaniu z rejestru skazanych. Celem tej instytucji jest usunięcie piętna skazania i umożliwienie pełnej społecznej rehabilitacji skazanego

1. z mocy prawa:

• wskutek zmiany ustawodawstwa gdy czyn przestaje być zabroniony pod groźbą kary

• w wypadku pozytywnego upływu okresu próby, na który warunkowo zawieszono wykonanie kary oraz dodatkowo 6 miesięcy

• w wypadku upływu od daty wykonania, darowania lub przedawnienia wykonania kary:

• okresu 10 lat w razie skazania na terminową karę pozb.wol., a tak że 25 lat i dożywotniego pozb.wol.

• okresu 5 lat w razie skazania na karę ogr.wol., grzywnę lub środek karny wymierzony samoistnie

• okresu 1 roku w razie odstąpienia od wymierzenia kary

2. na wniosek skazanego:

• po upływie 5 lat jeżeli sprawca skazany na karę pozb.wol. nie przekraczającą 3 lat przestrzegał w tym okresie porządku prawnego

• po upływie 3 lat jeżeli skazanie dotyczyło kary grzywny lub ograniczenia wolności

Darowanie kary

1. amnestia zbiorowy akt łaski, polegający na darowaniu lub złagodzeniu kar prawomocnie orzeczonych za przestępstwa

2. ułaskawienie akt odnoszący się do indywidualnie oznaczonych osób. Prawo łaski przysługuje Prezydentowi i nie jest niczym ograniczone

5. ŚRODKI PROBACYJNE

Warunkowe umorzenie postępowania karnego polega ono na rezygnacji ze skazania i kary wobec sprawcy uznanego winnym przestępstwa oraz na zastosowaniu przewidzianych przez prawo środków o charakterze probacyjnym (nie oznacza to zwolnienia z odpowiedzialności)

1. przesłanki :

1. zagrożenie popełnionego czynu karą nie przekraczającą 3 lata pozb.wol.

+ ! może być zastosowane do sprawcy przestępstwa zagrożonego karą nie przekraczającą 5 lat w wypadku gdy pokrzywdzony pojednał się ze sprawcą, sprawca naprawił szkodę lub pokrzywdzony i sprawca uzgodnili sposób naprawienia szkody

2. wina sprawcy i stopień społecznej szkodliwości czynu nie są znaczne

3. brak jest wątpliwości co do popełnienia przestępstwa i co do jego okoliczności

4. sprawca nie był dotąd karany za przestępstwo umyślne

5. występuje pozytywna prognoza wyrażająca się w przekonaniu, że pomimo warunkowo umorzonego postępowania, sprawca nie popełni ponownie przestępstwa i będzie przestrzegał porządku prawnego

2. okres próby war.um.post.kar. następuje na okres próby (od 1 roku do 2 lat)

3. sąd umarzając warunkowo postępowanie karne :

• zobowiązuje sprawcę do naprawienia szkody w całości lub w części

• może nałożyć na sprawcę obowiązki próby

• może nałożyć na sprawcę dozór kuratora, osoby godnej zaufania, stowarzyszenia albo instytucji lub organizacji społecznej, do której działalności należy troska o wychowanie, zapobieganie demoralizacji lub pomoc skazanym

• może orzec świadczenie pieniężne

• może orzec zakaz prowadzenia pojazdów na okres do 2 lat

4. skutki war.um.post.kar. uzależnione są od przebiegu i wyników okresu próby :

1. war.um.post.kar. staje się definitywne jeżeli sprawca w okresie próby potwierdzi swoim zachowaniem słuszność pozytywnej prognozy, która była przesłanką podjęcia decyzji o umorzeniu

2. sąd podejmuje postępowanie karne jeżeli sprawca w okresie próby popełnił przestępstwo umyślne, za które został prawomocnie skazany

3. sąd może podjąć postępowanie karne jeżeli sprawca w okresie próby rażąco narusza porządek prawny, a wszczególności gdy popełnił inne niż wyżej wskazane przestępstwo albo uchyla się od nadzoru, wykonania orzeczonych obowiązków lub orzeczonego środka karnego

+ ! warunkowo umorzonego postępowania karnego nie można podjąć przed upływem okresu próby oraz dodatkowo okresu 6 m-cy

Warunkowe zawieszenie wykonania kary należy do tzw. środków probacujnych i jest jedną z odmian warunkowego skazania będącego odroczeniem ostatecznego rozstrzygnięcia w postaci wstrzymania się od orzeczenia kary (system anglo-amerykańskiej probacji) lub od wykonania orzeczonej kary (system warunkowego zawieszenia wykonania kary)

1. przesłanki :

1. orzeczono karę pozb.wol. nie przekraczającą 2 lat, karę ograniczenia wolności albo grzywnę samoistną (czyli grzywnę nie obok kary pozb.wol.)

2. występuje pozytywna prognoza, która wyraża się w przekonaniu sądu, że pomimo niewykonania kary sprawca będzie przestrzegał porządku publicznego i prawnego czyli nie popełni przestępstwa

2. okres próby war.zaw.wyk.kary następuje na okres próby, który biegnie od momentu uprawomocnienia się wyroku wynosi on :

1. w przypadku war.zaw.wyk.kary pozbawienia wolności od 2 do 5 lat (w wypadku młodocianych i recydywistów wielokrotnych od 3 do 5 lat)

2. w przypadku war.zaw.wyk.kary ograniczenia wolności lub grzywny od 1roku do 3 lat

3. zawieszając warunkowo wykonanie kary sąd :

1. może orzec grzywnę :

• w wypadku kary pozbawienia wolności w wysokości do 180 stawek dziennych

• w wypadku kary ograniczenia wolności sąd może orzec grzywnę w wysokości do 90 stawek dziennych

2. może zobowiązać sprawcę do naprawienia szkody w całości lub w części

3. może nałożyć na sprawcę dozór kuratora, osoby godnej zaufania, stowarzyszenia albo instytucji lub organizacji społecznej, do której działalności należy troska o wychowanie, zapobieganie demoralizacji lub pomoc skazanym

4. może nałożyć odpowiednie obowiązki próby, np. :

• obowiązek informowania sądu lub kuratora o przebiegu okresu próby

• obowiązek przeproszenia pokrzywdzonego

• obowiązek powstrzymywania się od nadużywania alkoholu lub innych środków odurzających

• obowiązek powstrzymywania się od przebywania w określonych środowiskach lub miejscach

• obowiązek poddania się leczeniu, w szczególności odwykowemu lub rehabilitacyjnemu

4. skutki war.zaw.wyk.kary uzależnione są od przebiegu i wyników okresu próby :

1. pozytywny wynik okresu próby powoduje zatarcie skazania z mocy prawa

+ ! przyjmuje się że próba jest udana jeżeli w ciągu 6 m-cy od upływu okresu próby nie nastąpiło zarządzenie sądu o wykonaniu zawieszonej kary

2. sąd zarządza wykonanie zawieszonej kary jeżeli sprawca popełnił w okresie próby podobne do poprzedniego przestępstwo umyślne, za które prawomocnie orzeczono karę pozb.wol.

3. sąd może zarządzić wykonanie zawieszonej kary jeżeli sprawca w okresie próby lub przed uprawomocnieniem się wyroku rażąco narusza porządek prawny, a wszczególności gdy popełnił inne niż wyżej wskazane przestępstwo albo uchyla się od nadzoru, wykonania orzeczonych obowiązków lub orzeczonego środka karnego

Warunkowe przedterminowe zwolnienie jego istota polega na skróceniu okresu pobytu skazanego w zakładzie karnym, gdy dalszy pobyt nie jest już konieczny (perspektywa waunkowego przedterminowego zwolnienia wywiera dyscyplinujący wpływ na zachwanie się skazanych w czasie odbywania kary)

1. przesłanki :

1. odbycie przez skazanego pewnej części kary, na którą został skazany :

• generalnie skazanego można zwolnić po odbyciu przez niego co najmniej 1/2 kary, jednak nie wcześniej niż po upływie 6 m-cy

• skazanego w warunkach recydywy specjalnej można zwolnić po odyciu przez niego 2/3 kary, jednak nie wcześniej niż po upływie roku

• skazanego w warunkach mulitirecydywy można zwolnić po odyciu przez niego 3/4 kary, jednak nie wcześniej niż po upływie roku

• skazanego na 25 lat pozb.wol. można zwolnić po odyciu przez niego 15 lat kary

• skazanego na karę dożywotniego pozb.wol. można zwolnić po odyciu przez niego 25 lat kary

+ ! te ogólne reguły mogą być jednak w konkretnej sprawie zmodyfikowane przez sąd orzekający karę, przez wyznaczenie surowszych ograniczeń (sąd nie może jednak całkowicie wykluczyć przedterminowego warunkowego zwolnienia)

2. występuje pozytywna prognoza kryminologiczna w stosunku do skazanego sąd może zadecydować o warunkowym zwolnieniu, jeżeli właściwości i warunki osobiste skazanego, jego postawy, sposób życia przed popełnienim przestępstwa i w czasie odbywania kary, uzasadniają przekonanie, że sprawca po zwolnieniu będzie przestrzegał porządku prawnego, a w szczególności nie popełni nowego przestępstwa

2. okres próby war.zw. następuje na okres próby, który w zasadzie równy jest części kary pozostałej do odbycia, jednak nie może on być krótszy niż 2 lata i dłuższy niż 5 lat (w przypadku multirecydywistów nie może być krótszy niż 3 lata)

+ ! w razie warunkowego zwolnienia skazanego na karę dożywotniego pozb.wol., okres próby wynosi 10 lat

3. zawieszając warunkowo wykonanie kary sąd :

1. może orzec grzywnę w wysokości do 180 stawek dziennych

2. może zobowiązać sprawcę do naprawienia szkody w całości lub w części

3. może nałożyć na sprawcę dozór kuratora sądowego, osoby godnej zaufania, stowarzyszenia albo instytucji lub organizacji społecznej, do której działalności należy troska o wychowanie, zapobieganie demoralizacji lub pomoc skazanym

+ ! wobec skazanego recydywisty, wobec młodocianego, który popełnił przestępstwo umyślne, a także wobec skazanego na karę dożywotniego pozb.wol. oddanie pod dozór sądowego jest obowiązkowe

4. może nałożyć odpowiednie obowiązki próby, np. :

• obowiązek informowania sądu lub kuratora o przebiegu okresu próby

• obowiązek przeproszenia pokrzywdzonego

• obowiązek powstrzymywania się od nadużywania alkoholu lub innych środków odurzających

• obowiązek powstrzymywania się od przebywania w określonych środowiskach lub miejscach

• obowiązek poddania się leczeniu, w szczególności odwykowemu lub rehabilitacyjnemu

4. skutki war.zw. :

1. jeżeli prognoza co do sprawcy okazała się trafna i okres próby (+6 m-cy) przebiegł pomyślnie karę uważa się za odbytą z chwilą warunkowego zwolnienia

+ ! przyjmuje się że próba jest udana jeżeli w ciągu 6 m-cy od upływu okresu próby nie odwołano warunkowego zwolnienia

2. niepomyślny przebieg okresu próby powoduje odwołanie warunkowego zwolnienia. W takim przypadku :

• nie zalicza się na poczet kary okresu spędzonego na wolności (po zwolnieniu)

• nie można też ponownie zwolnić skazanego warunkowo przed upływem roku od osadzenia skazanego w zakładzie karnym, a przy karze dożywotniego pozb.wol. przed upływem 5 lat

3. sąd obligatoryjnie odwołuje warunkowe zwolnienie jeżeli zwolniony w okresie próby popełnił podobne przestępstwo umyślne, za które orzeczono prawomocnie karę pozb.wol. bez warunkowego zawieszenia

4. sąd fakultatywnie odwołuje warunkowe zwolnienie jeżeli zwolniony w okresie próby rażąco narusza porządek prawny, a w szczególności gdy dopuścił się innego przestępstwa lub została orzeczona inna kara niż pozb.wol. bez warunkowego zawieszenia albo gdy uchyla się od dozoru, wykonywania nałożonych obowiązków lub orzeczonych środków karnych

6. ŚRODKI ZABEZPIECZAJĄCE

Istota środków zabezpieczających nie mają na celu wymierzania sprawiedliwości za popełniony czyn, ani nie zwierają elementu potępienia czynu i jego sprawcy. Ich jedyną funkcją ma być zbezpieczenie społeczeństwa przed niebezpieczeństwem ze strony osób naruszających prawo karne

Rodzaje środków zabezpieczających :

1. Środki o charakterze izolacyjno-leczniczym ogólną zasadą stosowania śr.zab. związanych z zakładem zamkniętym jest to, że mogą być one orzeczone tylko w wypadku gdy jest to niezbędne - aby zapobiec ponownemu popełnieniu przez sprawcę czynu zabronionego związanego z jego chorobą psychiczną, upośledzeniem umysłowym lub uzależnieniem od alkoholu lub innego środka odurzającego (sąd orzeka po wysłuchaniu psychiatrów oraz psychologa)

1. umieszczenie sprawcy w odpowiednim zakładzie psychiatrycznym stosuje się go w stosunku do sprawcy, który w stanie niepoczytalności popełnił czyn zabroniony o znacznym stopniu s.s.c. i zachodzi wysokie prawdopodobieństwo, że popełni taki czyn ponownie

+ ! 1 czas pobytu w takim zakładzie nie jest określany z góry sąd po prostu orzeka zwolnienie sprawcy, jeżeli jego dalsze pozostawanie w zakładzie nie jest konieczne

+ ! 2 w okresie 5 lat od zwolnienia z zakładu sąd może zarządzić ponowne umieszczenie w nim sprawcy (nie poźniej niż 5 lat)

2. umieszczenie sprawcy w "szczególnym" zakładzie karnym (w którym stosuje się szczególne środki lecznicze lub rehabilitacyjne) stosuje się go w stosunku do sprawcy, który w stanie poczytalności w znacznym stopniu ograniczonej popełnił przestępstwo i został za nie skazany na karę pozb.wol. bez warunkowego zawieszenia jej wykonania

+ ! taki skazany, jeżeli wymierzono mu karę nie przekraczającą 3 lata pozb.wol., może być przedtermionowo warunkowo zwolniony nawet jeżeli nie odbył wymaganego ułamka kary

3. umieszczenie sprawcy w zamkniętym zakładzie leczenia odwykowego stosuje się go w stosunku do sprawcy, który został skazany na karę pozb.wol. bez warunkowego zawieszenia jej wykonania za przestępstwo związane z uzależnieniem od alkoholu lub innego środka odurzającego, jeżeli zachodzi wysokie prawdopobieństwo ponownego popełnienia przestępstwo związanego z tym uzależnieniem

+ ! 1 środka tego nie orzeka się jeżeli kara przekracza 2 lata pozb.wol.

+ ! 2 czasu pobytu w zakładzie odwykowym nie określa się z góry, jednak nie może on być krótszy niż 3 m-ce i dłuższy niż 2 lata

+ ! 3 ten środek zabezpieczający może zostać zastąpiony swego rodzaju prezdtermionowym zwonieniem skierowaniem na okres próby (od 6 m-cy do 2 lat) na leczenie warunkach wolnościowych (oddając jednocześnie pod dozór)

2. Środki o charakterze administracyjnym wobec sprawcy, który dopuścił się czynu zabronionego w stanie niepoczytalności, sąd może orzec tytułem środka zabezpieczającego zakaz : zajmowania stanowiska, wykonywania zawodu, prowadzenia działalności gospodarczej lub zakaz prowadzenia pojazdów oraz przepadek przedmiotów jeżeli jest to konieczne ze względu na ochronę porządku prawnego

+ ! 1 co do treści pokrywają się z środkami karnymi w tym przypadku chodzi jednak o sprawców, którzy nie są skazywani

+ ! 2 zakazy orzeka się bez określenia terminu sąd uchyla zakaz, jeżeli ustały przyczyny jego orzeczenia

+ ! 3 przepadek przedmiotów w sytuacji gdy s.s.c. jest znikoma, a także w razie warunkowego umorzenia postępowania albo stwierdzenia, że zachodzi okoliczność wyłączająca ukaranie sprawcy (np. przedawnienie)

III P R Z E S T Ę P S T W A P R Z E C I W K O M I E N I U O R A Z P R Z E C I W K O Ż Y C I U I Z D R O W I U

1. Przestępstwa przeciwko życiu i zdrowiu

• zabójstwo jest to umyślne przestępstwo materialne do jego znamion należy skutek w postaci spowodowania śmierci człowieka. Skutek ten może być spowodowany przez działanie lub zaniechanie. Może być ono popełnione zarówno zamiarze bezpośrednim jak i ewentualnym

• typy uprzywilejowane zabójstwa

1. zabójstwo w afekcie jest uprzywilejowane z uwagi na silne wzburzenie sprawcy usprawidliwone okolicznościami. Różni się ono od typu podstawowego zabójstwa znamionami szczególnymi :

1. strona podmiotowa działa pod wpływem silnego wzburzenia

2. strona przedmiotowa jest usprawiedliwiona okolicznościami (np. gdy pokrzywdzony sprowokował sprawcę swoim niewłaściwym zachowaniem)

+ ! 1 silne wzburzenie jest to stan, w którym intensywne reakcje emocjonalne biorą górę na kontrolną funkcją rozumu (równowaga psychiczna zostaje zaburzona)

• najczęściej jest to stan krótkotrwały, będący gwałtowną reakcją na silny bodziec zewnętrzny (np. ciężką zniewagę)

• proces wywołujący silne wzburzenie może jednak narastać przez dłuższy czas (np. mąż torturuje żonę i ona po pewnym czasie nie wytrzymuje)

+ ! 2 silne wzburzenie jest stanem fizjologicznym nie powodującym w zasadzie ograniczenia ani wykluczenia poczytalności sprawcy (jeżeli osiąga ono jednak stopień powodujący znaczne ograniczenie poczytalności nie stosuje się nadzwyczajnego złagodzenia kary)

+ ! 3 w wypadkach, gdy pod wpływem silnego wzburzenia działa sprawca o ograniczonej poczytalności z powodu np. choroby psychicznej, można zastosować nadzwyczajne złagodzenie kary

2. dzieciobójstwo jest to zabicie noworodka przez jego matkę w okresie porodu pod wpływem jego przebiegu. Podmiotem tego przestępstwa może być tylko matka dziecka, a przedmiotem wyłącznie jej dziecko

+ ! dawniej zabójstwo noworodka mogło być spowodowane :

• silnym przeżyciem związanym z przebiegiem porodu

• znacznym zniekształceniem dziecka

• szczególnie trudną sytuacją osobistą

3. eutanazja jest to zabójstwo na żądanie ofiary i pod wpływem współczucia dla niej. Muszą być spełnione 2 warunki :

1. istnienie żądania ofiary musi być to żądanie stanowcze, jednoznaczne, wolne od wad prawnych, nie może być wywołane przymusem ani pochodzić od osoby niezdolnej do podjęcia decyzji woli (nie może to być osoba niepoczytalna czy nieletnia)

2. istnienie szczególnej pobudki działania w postaci współczucia ze strony sprawcy dla przyszłej ofiary

+ ! 1 forma czynu :

• z działania np. dożylne podanie jakiegoś środka

• z zaniechania np. poprzez nie podanie leku przez personel medyczny (bo jest on do tego zobowiązany)

+ ! 2 eutanazja jest przestępstwem powszechnym, choć najczęściej sprawcami skrócenia śmierci są personel medyczny lub osoby najbliższe

• typ kwalifikowany zabójstwa umyślnego (morderstwo) morderstwem jest umyślne zabicie człowieka jeżeli :

1. zostało popełnione :

1. ze szczególnym okrucieństwem

lub

2. w związku z wzięciem zakładnika, zgwałceniem albo rozbojem

lub

3. w wyniku motywacji zasługującej na szczególne potępienie

lub

4. z użyciem broni palnej lub materiałów wybuchowych

albo

2. sprawca jednym czynem zabija więcej niż jedną osobę

albo

3. sprawca był już wcześniej prawomocnie skazany za zabójstwo

• przyczynienie się do samobójstwa przestępstwem jest doprowadzenie do zamachu samobójczego namową (zamiar bezpośredni) lub przez udzielenie pomocy (w obydwu postaciach zamiaru). Jest to przestępstwo materialne (wymaganym skutkiem jest tutaj samo usiłowanie samobójstwa, które nie musi być skuteczne)

+ ! 1 namowa lub pomoc w samobójstwie osobie małoletniej, niepoczytalnej lub o poczytalności w znacznym stopniu ograniczonej może być potraktowane jako zabójstwo

• nieumyślne spowodowanie śmierci polega ono od strony przedmiotowej na nieostrożnym zachowaniu się spawcy, którego skutkiem była śmierć człowieka. Strona podmiotowa polega tu na popełnieniu tego przestępstwa przez lekkomyślność lub niedbalstwo sprawcy

• aborcja przerwanie ciąży

1. aborcja za zgodą kobiety jest to przestępstwo polegające na przerwaniu ciąży za zgodą matki, ale z naruszeniem przepisów ustawy* lub na nakłanianiu kobiety ciężarnej do przerwania ciąży z naruszeniem przepisów ustawy albo udzieleniu jej do tego pomocy

* art. 4a ustawy z 1993r. o planowaniu rodziny, ochronie płodu ludzkiego i warunkach dopuszczalności przerywania ciąży

+ ! wg przepisu tej ustawy, przerwanie ciąży może być dokonane wyłącznie przez lekarza, jeżeli zachodzi 1 z 3 sytuacji :

1. gdy ciąża stanowi zagrożenie dla życia lub zdrowia kobiety ciężarnej

2. gdy badania prenatalne lub inne przesłanki medyczne wskazują na duże prawdopodobieństwo ciężkiego i nieodwracalnego uszkodzenia płodu albo nieuleczalnej choroby zagrażającej jego życiu

3. gdy zachodzi uzasadnione podejrzenie, że ciąża powstała w wyniku czynu zabronionego (np. zgwałcenia)

2. aborcja bez zgody kobiety jest to przestępstwo polegające na przerwaniu ciąży w skutek stosowania przemocy wobec kobiety ciężarnej lub przerwaniu ciąży bez jej zgody w inny sposób albo na doprowadzeniu kobiety ciężarnej do przerwania ciąży przemocą, groźbą bezprawną lub podstępem

+ ! 1 typ kwalifikowany zachodzi w sytuacji, gdy dziecko poczęte osiągnęło już zdolność do samodzielnego życia poza organizmem matki

+ ! 2 typ kwalifikowany przez następstwo jeżeli następstwem przerwania ciąży jest śmierć kobiety ciężarnej (wina kombinowana)

• bójka i pobicie przestępstwem jest branie udziału w bójcie lub pobiciu, w którym naraża się życie człowieka na bezpośrednie niebezpieczeństwo utraty życia albo ciężkiego lub średniego uszczerbku na zdrowiu

1. bójka starcie między co najmniej 3 osobami, z których każda występuje w zajściu w roli atakującego i broniącego się

2. pobicie zajście, w którym co najmniej dwie osoby (strona atakująca) występują czynnie przeciwko innej osobie lub osobom (strona pokrzywdzona)

+ ! 1 "branie udziału" rozumie się przez to nie tylko zadawanie ciosów, ale również np. zachęcanie do walki, podawanie narzędzi, zgaszenie światła dla utrudnienia wycofania się z zajścia

+ ! 2 typ kwalifikowany branie udziału w bójce lub pobiciu połączone z użyciem broni palnej, noża lub innego podobnie niebezpiecznego przedmiotu (jest to przestępstwo formalne nie jest wymagane nastąpienie skutku)

+ ! 3 typy kwalifikowane przez następstwo jeżeli następstwem udziału w bójce lub pobiciu jest śmierć człowieka lub ciężki uszczerbek na zdrowiu (wina kombinowana sam udział w bójce musi być umyślny, ale następstwo musi być objęte nieumyślnością)

• narażenie na niebezpieczeństwo przestępstwem jest stworzenie stanu, bezpośrednio grożącego innej osobie utratą życia lub ciężkim uszczerbkiem na zdrowiu (np. ciężki przedmiot wyrzucony przez okno przelatuje tuż koło głowy przechodnia)

+ ! 1 typ kwalifikowany jeżeli sprawca jest osobą, która ma obowiązek troszczenia się o osobę narażoną na niebezpieczeństwo (np. sprawcą jest ojciec, a pokrzywdzonym jego dziecko)

+ ! 2 dobrowolne uchylenie niebezpieczeństwa (czynny żal) sprawca nie podlega karze, jeżeli dobrowolnie uchyla niebezpieczeństwo, które uprzednio wywołał

2. Przestępstwa przeciwko mieniu

• kradzież zwykła zabranie cudzej rzeczy ruchomej w celu przywłaszczenia (wyłącznie rzeczy mającej wartość ekonomiczną oraz stanowiącej czyjąś własność lub będącej przedmiotem czyjegoś posiadania w sensie cywilnoprawnym)

+ ! 1 właściciel nie dopuszcza się kradzieży zabierając rzecz z władztwa jej posiadacza jeżeli wchodzi w grę tzw. lepsze prawo właściciela

+ ! 2 nie jest możliwa kradzież nieruchomości i jej części składowych (przedmiotem kradzieży mogą być jednak rzeczy odłączone od nieruchomości np. wymontowanie kaloryfera)

+ ! 3 rzecz stanowiąca współwłasność może być przedmiotem kradzieży popełnionej przez jednego współwłaściciela na szkodę drugiego

+ ! 4 zabranie rzeczy wyjęcie jej spod faktycznego władztwa innej osoby wbrew jej woli

+ ! 5 jest przestępstwo materialne dokonanie następuje w momencie nastąpienia skutku w postaci objęcia rzeczy we władztwo przez sprawcę

+ ! 6 zabór musi być dokonany w celu przywłaszczenia czyli w celu włączenia rzeczy przez sprawcę do swego majątku i postępowania z nią jak właściciel

+ ! 7 może być popełniona wyłącznie w zamiarze bezpośrednim

+ ! 8 typ uprzywilejowany wypadek mniejszej wagi gdy waga czynu jest mniejsza ze względu na niską wartość przedmiotu kradzieży lub okoliczności zmniejszające winę sprawcy (kradzież żywności przez głodnego biedaka)

+ ! 9 typ kwalifikowany kradzież z włamaniem

+ ! ! ! bezprawne uzyskanie programu komputerowego uzyskanie cudzego programu komputerowego bez zgody osoby uprawnionej jest traktowane jako kradzież jeżeli sprawca działał w celu osiągnięcia korzyści majątkowej

• rozbój zabranie cudzej rzeczy ruchomej w celu przywłaszczenia przy użyciu 1 z 3 sposobów :

1. używając przemocy wobec osoby czyli bezpośredniego fizycznego oddziaływania na człowieka, które uniemożliwia opór lub go przełamuje albo wpływa na kształtowanie się jego woli przez zastosowanie fizycznej dolegliwości

2. grożąc natychmiastowym użyciem przemocy słownie lub przez inne zachowanie się sprawcy, a spełnienie groźby ma nastąpić w krótkim czasie po jej wyrażeniu

3. doprowadzając człowieka do stanu nieprzytomności lub bezbronności czyli spowodowanie stanu, w którym pokrzywdzony nie może się przeciwstawić zabraniu rzeczy, ponieważ jest np. odurzony narkotykiem, pijany, uśpiony środkiem nasennym (stan nieprzytomności) albo np. związany (stan bezbronności) [chodzi tu zawsze o stan spowodowany innym działaniem niż przemoc]

+ ! typ kwalifikowany gdy sprawca :

1. posługuje się bronią palną, nożem albo innym podobnie niebezpiecznym przedmiotem lub środkiem obezwładniającym

lub

2. działa w inny sposób bezpośrednio zagrażający życiu

lub

3. działa wspólnie z inną osobą, która posługuje się taką bronią, przedmiotem, środkiem lub sposobem

+ ! ! ! kradzież rozbójnicza sprawca stosuje tutaj te same sposoby co przy rozboju, jednak nie w celu zaboru rzeczy tylko już bezpośrednio po jego dokonaniu, działając w celu utrzymania się w posiadaniu zabranej rzeczy

• wymuszenie rozbójnicze zmuszenie innej osoby przemocą, groźbą zamachu na życie lub zdrowie albo gwałtownego zamachu na mienie, do rozporządzenia mieniem albo do zaprzestania działalności gospodarczej. Działanie sprawcy musi mieć na celu osiągnięcie korzyści majątkowej [np. wymuszenie zapłacenia okupu przez osobę, której grozi się zabiciem porwanego dziecka (groźba zamachu na życie) lub podpaleniem domu (groźba gwałtownego zamachu na mienie)]

• przywłaszczenie bezprawne włączenie przez sprawcę do swego majątku cudzej rzeczy ruchomej lub cudzego prawa majątkowego, które znalazło się w jego posiadaniu przez pomyłkę albo wykonywanie wobec niego w inny sposób uprawnień właściciela

+ ! 1 nie występuje tu element zaboru bowiem sprawca włada już rzeczą lub prawem faktycznie

+ ! 2 może być popełnione tylko w zamiarze bezpośrednim

+ ! 3 typ kwalifikowany sprzeniewierzenie przywłaszczenie sobie przez sprawcę rzeczy powierzonej, np. oddanej mu na przechowanie, w komis, użyczonej (oprócz zwykłego przywłaszczenia następuje tu nadużycie zaufania okazanego sprawcy)

+ ! 4 typ uprzywilejowany w wypadku mniejszej wagi lub przywłaszczenia rzeczy znalezionej

• nadużycie telefonu uruchomienie na cudzy rachunek impulsów telefonicznych poprzez włączenie się do urządzenia telekomunikacyjnego

• oszustwo doprowadzenie innej osoby do nieświadomego, niekorzystnego rozporządzenia majątkiem, w celu osiągnięcia korzyści majątkowej (umyślne, kierunkowe), przy użyciu 1 z 3 sposobów :

1. przez wprowadzenie w błąd wytworzenie w świadomości innej osoby fałszywego obrazu pewnego wycinka rzeczywistości (np. twierdzenie, że sprzedawany metalowy zegarek jest złoty)

2. przez wyzyskanie błędu zaniechanie skorygowania błędnego przekonania powstałego w świadomości pokrzywdzonego bez udziału sprawcy

3. przez wyzyskanie niezdolności do należytego pojmowania przedsiębranego działania wyzyskanie stałego (np. choroba psychiczna) lub przemijającego (np. stan upojenia alkoholowego) zakłócenia świadomości ofiary albo jej niedojrzałość psychiczną (gdy ofiarą jest dziecko)

+ ! ! ! 1 wymuszenie okupu żądanie korzyści majątkowej w zamian za zwrot bezprawnie zabranej rzeczy

+ ! ! ! 2 oszustwo komputerowe działanie w celu osiągnięcia korzyści majątkowych lub wyrządzenia innej osobie szkody poprzez :

1. wpływanie na automatyczne przetwarzanie, gromadzenie lub przesyłanie informacji

lub

2. wpowadzanie nowego zapisu na komputerowym nośniku informacji

• porwanie pojazdu umyślny (zamiar bezpośredni) zabór pojazdu mechanicznego (drogowego lub szynowego napędzanego umieszczonym w nim silnikiem) w celu krótkotrwałego użycia

+ ! typy kwalifikowane :

1. gdy sprawca pokonuje zabezpieczenie pojazdu przed jego użyciem przez osobę nieuprawnioną

2. gdy pojazd stanowi mienie znacznej wartości

3. gdy sprawca porzuca pojazd w stanie uszkodzonym albo w oklicznościach, w których grozi niebezpiczeństwo utraty lub uszkodzenia pojazdu albo uszkodzenia jego zawartości

4. gdy porwanie pojazdu ma charakter rozbójniczy

• paserstwo zachowanie sprawcy polegające na :

1. nabyciu rzeczy uzyskanej za pomocą czynu zabronionego

lub

2. pomocy do zbycia rzeczy uzyskanej za pomocą czynu zabronionego

lub

3. przyjęcie rzeczy uzyskanej za pomocą czynu zabronionego

lub

4. pomoc do ukrycia rzeczy uzyskanej za pomocą czynu zabronionego

1. umyślnie wymaga występowania po stronie sprawcy zamiaru sprawca musi chcieć lub godzić się na to, że jego czyn wypełnia znamiona przestępstwa paserstwa

lub

2. nieumyślnie sprawca działa tu bez zamiaru popełnienia czynu zabronionego, jedynie poprzez niedbalstwo np. nabywa rzecz, o której na podstawie towarzyszących okoliczności powinien i może przypuszczać, że została uzyskana za pomocą czynu zabronionego lub lekkomyślność np. nabywa rzecz przewidując możliwość pochodzenia tej rzeczy z czynu zabronionego

• !!! czynny żal !!! jeżeli sprawca dobrowolnie naprawił szkodę w całości, albo zwrócił pojazd lub rzecz mającą szczególne znaczenie dla kultury w stanie nieuszkodzonym sąd może zastosować nadzwyczajne złagodzenie kary, a nawet odstąpić od jej wymierzenia

+ ! jeżeli naprawienie szkody było częściowe możliwe jest tylko nadzwyczajne złagodzenie kary

---