ĆWICZENIA I
WSTĘP DO ĆWICZEŃ Z FIZYKOTERAPII
Definicja MEDYCYNY FIZYKALNEJ
Zajmuje się zastosowaniem metod fizycznych w celach leczniczych, zapobiegawczych i diagnostycznych. W zakres medycyny fizykalnej wchodzą:
Fizykoterapia - dział lecznictwa, w którym stosuje się występujące w przyrodzie naturalne czynniki fizyczne, termiczne, promieniowanie Słońca oraz czynniki fizyczne wytworzone przez różnego rodzaju urządzenia (aparaty)
Fizjoprofilaktyka - dział medycyny fizykalnej, w którym wykorzystuje się zarówno naturalne jak i wytworzone sztuczne czynniki do zaspokojenia potrzeb ustroju lub do zwiększenia jego odporności.
Fizykalne metody diagnostyczne - dział medycyny fizykalnej, który zajmuje się rejestracją pewnych zjawisk fizycznych zachodzących w ustroju i na badaniu jego odczynów na bodźce fizyczne (np. elektromiografia - rejestrowanie prądów czynnościowych powstających w czasie czynności mięśni szkieletowych)
CELE MEDYCYNY FIZYKALNEJ
Zwalczanie bólu
Zwalczanie stawów zapalnych
Zwiększanie odporności ogólnej i zapobieganie zakażeniom
Usprawnianie mechanizmów regulacyjnych ukł. krążenia, oddychania, przemiany materii, termoregulacji, ukrwienia skóry
Poprawa lub utrzymanie wydolności ogólnej organizmu
Normalizacja przebiegu wegetatywnych procesów życiowych
Przeciwdziałanie skutkom hipokinezji
Usprawnianie czynności poszczególnych narządów i całego organizmu
Profilaktyka skutków dezadaptacji organizmu do bodźców termicznych
DZIAŁY MEDYCYNY FIZYKALNEJ
Wodolecznictwo
Balneoterapia
Klimatoterapia
Aerozoloterapia
Światłolecznictwo
Ciepłolecznictwo
Elektroterapia
Krioterapia
Laseroterapia
Magnetoterapia
Wziewania
Leczenie uzdrowiskowe
Ultradźwięki
Czynniki fizyczne
Czynniki termiczne - bodźcem dla organizmu jest energia cieplna, która może być przekazana drogą przewodzenia, przenoszenia i promieniowania lub wytworzona w tkankach w wyniku przepływu prądu o wielkiej częstotliwości , oddziaływania na nie pól elektrycznych, magnetycznych lub elektromagnetycznych o wielkiej częstotliwości. Ciepło powstaje również w tkankach pod wpływem ultradźwięków.
Czynnik fotochemiczny - zależy od reakcji fotochemicznych zachodzących w tkankach pod wpływem promieni nadfioletowych
Czynnik elektrokinetyczny - różnego rodzaju prądy impulsowe powodują pobudzenie tkanki nerwowej i mięśniowej. Wynikiem tego pobudzania są skurcze mięśni.
Czynniki elektrochemiczne - istota tych czynników jest przepływ przez tkanki stałego prądu elektrycznego (przemieszczenie jonów i zmiany ich stężenia)
Czynniki mechaniczne i kinetyczne - związane są z oddziaływaniem mechanicznym (ciśnienie hydrostatyczne wody, ultradźwięki, masaż, nacieranie). Czynnik kinetyczny oddziałuje na organizm w czasie wykonywania ćwiczeń
Mechanizm działania czynników fizycznych
Zmiany w tkankach wywołuje tylko energia, która została zabsorbowana. Energia , która przenika przez tkanki lub odbija się od nich nie ma znaczenia terapeutycznego - prawo Grothusa-Drapera.
Zmiany (odczyn) występujące w tkance w wyniku zadziałania na nią określonej postaci energii zależy od:
Ilości energii
Czasu działania energii
Właściwości tkanki
Miejsca występowania
Liczby zabiegów (ekspozycji)
Odczyn miejscowy - lokalne - występują w miejscu zabiegu i w jego najbliższej okolicy
Odczyn ogólny - stanowi odpowiedź całego ustroju lub niektórych jego układów na dany bodziec fizyczny (powstaje w wyniku zmian wtórnych zachodzących w ustroju pod wpływem miejscowego działania energii lub na drodze odruchowej)np. podniesienie temperatury ciała występujące po długotrwałym ogrzewaniu kończyn;
Odczyn progowy - najmniejszy stwierdzalny odczyn
Odczyn nieodwracalny - powstaje wskutek uszkodzenia tkanek - upośledzenie lub zniesienie jej czynności oraz zaburzenie lub zniszczenie jej struktury
Odczyn odwracalny - ustępuje po upływie pewnego czasu
Odczyn normalny - tkanki wykazujące prawidłowe czynności reagują w określony sposób, który można przewidzieć
Odczyn paradoksalny - występuje wskutek odmienny od spodziewanego, w przypadku gdy tkanki są zmienione chorobowo lub zaburzone są mechanizmy ustrojowe decydujące o odczynie
Dawkowanie energii leczniczych - terapeutyczne miary dawek
Kategorie:
Podprogowe - zbyt słabe, by wywołać dostrzegalne zmiany w tkankach
Lecznicze - wywołujące zmiany, które wykorzystuje się do leczenia fizykalnego
Wyróżniamy
-progowe
-nadprogowe
-średnie
-submaksymalne
Szkodliwe - wywołujące zbyt duże zmiany
Najmniejszą dawkę wywołującą zmiany nazywa się dawką progową lub dolną granicą tolerancji. Pomiędzy dawkami progowymi a maksymalnymi znajduje się zakres tolerancji, w którym mieszczą się dawki lecznicze. Górną granicę tolerancji wyznacza wytrzymałość fizyczna tkanek i ustroju na działanie danej energii.
Tolerancja energii
Objawy nietolerancji (przy dawkach wyższych niż maksymalne)
Miejscowe uszkodzenie tkanek (toksyczne, termiczne)
Ogólne zaburzenie stanu zdrowia (zemdlenie, gorączka)
Ból i dolegliwości emocjonalne (lęk, rozdrażnienie
Odczynowość indywidualnie zmienioną, patologiczną (obniża ona górną granicę tolerancji, a czasem całkowicie likwiduje tolerancję dla danego typu zabiegu, występuje przy dawkach, mieszczących się dla większości ludzi w zakresie leczniczym, zawsze przy pierwszym zabiegu stosuje się postępowanie przygotowujące i rozpoznawcze )
Odczyny alergiczne
Nadwrażliwość neurotyczna
Reakcje paradoksalne
(w przypadku tej nietolerancji należy przerwać leczenie i porozumieć się z lekarzem, który może zalecić kontynuację leczenia przy zmniejszonej dawce)
Ogólne zasady wykonywania zabiegów
Zaplanowanie zabiegu - poinformować pacjenta
Kolejność zabiegów i (jeśli zalecono kilka różnych zabiegów na jeden dzień, ustala się ich kolejność; jako pierwsze wykonuje się zabiegi z elektroterapii, następnie zabiegi mokre, zabiegi ciepło lecznicze i masaże, ultradźwięki, lasero-, magnetoterapie można przeprowadzić w dowolnej kolejności;
Umiejscowieniu i rozległości zabiegów oraz sposobie przygotowania się do zabiegu
Pozycji przy zabiegu
Pozycje ułożeniowe
leżenie na plecach wałek pod kolana
poduszka pod głowę
leżenie na brzuchu kocyk pod brzuch (zmniejszenie lordozy lędźwiowej)
wałek pod stopy
leżenie na boku wałek między nogami
lub jedna kd ugięta w stawie biodrowym i kolanowym druga kd prosta
Przygotowanie do zabiegu
Obowiązuje postępowanie rozpoznawczo-informacyjne, w trakcie którego należy:
Przeprowadzić wywiad (czy pacjent bierze zabieg po raz pierwszy, a jeśli nie, jak go poprzednie znosił, jakie dolegliwości pacjent odczuwa i gdzie są zlokalizowane, jak pacjent jest nastawiony na zabieg, czy ma zaufanie i czy zabieg nie budzi w nim lęku - na podstawie zachowania pacjenta)
Obejrzeć okolicę ciała, na której będzie wykonywany zabieg (dotyka się miejsce zabiegu, aby poznać bolesność, napięcie mięśni, nie zawsze widoczne dobrze nierówności powłok skórnych, znamiona, oraz i ciepłotę; o dotykaniu należy uprzedzić pacjenta)
Rodzaje zabiegów:
Całkowite - obejmują całe ciało lub całe ciało oprócz głowy
Częściowe - obejmują część ciała, np. kończynę, dwie kończyny, kręgosłup
Miejscowe - obejmują okolicę ciała mniejszą niż część ciała
Przekazać informacje o zabiegu (pozycje ułożeniowe, w jaki sposób będzie wykonywany zabieg oraz jakie może wywołać odczucia oraz skutki)
Odpowiedzieć na pytania i wątpliwości pacjenta (pacjent powinien ustnie wyrazić zgodę na zabieg)
Sposoby wykonywania zabiegów
Zabiegi wymagające przez cały czas czynnego udziału terapeuty - terapeuta wykonuje zabieg osobiście; w polu widzenia powinien znajdować się zarówno pacjent (pole zabiegowe i twarz) jak i aparat (płyta główna)
Zabiegi wymagające udziału terapeuty tylko w określonych fazach (początek, kontrole w trakcie, zakończenie) - w czasie całego zabiegu musi istnieć możliwość szybkiego nawiązania kontaktu z pacjentem
Zabiegi, w których terapeuta szkoli pacjenta do samodzielnego wykonywania zabiegów (zabiegi o małym stopniu ryzyka)
Zakończenia zabiegu
Pacjent powinien być poinformowany jak długo będzie trwać zabieg
Koniec zabiegu powinien być wyznaczony sygnałem dźwiękowym
Zaraz po sygnale należy wyłączyć przepływ energii (jeśli nie wyłączył się automatycznie) oraz uwolnić pacjenta
Terapeuta powinien być obecny przy zmianie pozycji pacjenta oraz stworzyć warunki do uporządkowania garderoby
Terapeuta powinien sprawdzić samopoczucie pacjenta
Uporządkować stanowisko zabiegowe
Niespodziewane zakłócenie zabiegu
Zachowanie spokoju i sprawna reakcja
Przyczyny
Zła tolerancja zabiegu
Objawy ogólne - zemdlenia, osłabienie, bicie serce szybsze, zawroty
Objawy miejscowe na skórze lub ból w miejscu zabiegu
Awaria aparatu lub instalacji energetycznej (niezwłocznie przerwać zabieg)