17. Postawa wg. S. Nowaka

Na gruncie nauki polskiej najczęściej zapewne przytaczaną definicją postawy jest propozycja S. Nowaka. Należy ona do orientacji strukturalnej w definiowaniu postaw i podaje:
„Postawą pewnego człowieka do pewnego przedmiotu jest ogół względnie trwałych dyspozycji do oceniania tego przedmiotu i emocjonalnego nań reagowania oraz towarzyszących tym emocjonalno - oceniającym dyspozycjom względnie trwałych przekonań o naturze i własnościach tego przedmiotu
i względnie trwałych dyspozycji do zachowania się wobec tego przedmiotu”¹⁵

Postawa jest zawsze subiektywnie odniesiona wobec czegoś, wobec jakiegoś przedmiotu, np. konkretnego człowieka, pewnej klasy przedmiotów, pewnych zdarzeń, klas sytuacji (istniejących lub nieistniejących, tj. takich, których nazwy oznaczają klasy puste). S. Nowak twierdzi, że o istnieniu i zakresie przedmiotowym postawy decyduje to, jak dana kategoria „przedmiotów” bywa przez człowieka postrzegana w emocjonalno - oceniający sposób. Odnosząc się do zaleceń F. Znanieckiego istnienie i granice przedmiotowe pewnej postawy określonego człowieka należy badać ze współczynnikiem humanistycznym.

Definicja S. Nowaka wymienia trzy komponenty postawy, tj.:
-komponent emocjonalny
-komponent poznawczy
-komponent behawioralny

Największe znaczenie przypisuje ona elementowi emocjonalno - oceniającemu, zwanemu przez niektórych teoretyków „komponentem afektywnym”¹⁶. Jest on elementem konstytuującym postawę. Postawa może bowiem, ale nie musi zawierać wiedzę o przedmiocie postawy i przemyślane sposoby zachowania się wobec niego. W definicję wpisane jest pewne założenie odnoszące się do tradycji w psychologii społecznej. Mówi ono, iż postawa wobec określonego przedmiotu lub sytuacji występuje tylko wtedy, gdy mają one dla postrzegającego jakieś indywidualnie uświadomione - pozytywne lub negatywne - znaczenie. Postawy obojętne są z definicji niemożliwe.

Składnik oceniająco - emocjonalny jest wymieniany nie tylko jako konieczny, ale też jako wystarczający warunek występowania postawy.

S. Nowak podkreśla, iż budując trójelementową definicję strukturalną uwzględniał współczynnik humanistyczny. Większość ludzi bowiem „ma po prostu postawę wobec danego przedmiotu, to jest określony system predyspozycji do różnego nań reagowania i to często zarówno poznawczego, jak emocjonalno - oceniającego, jak też i behawioralnego, przy czym różne te elementy doświadczane są w sensie wspólnoty ich przedmiotowego odniesienia.”¹⁷

W świetle rozważanej definicji nie ma sensu, pisze S. Nowak, mówić o postawie obojętnej pewnego określonego człowieka, kiedy traktujemy ją ze współczynnikiem humanistycznym. Jeśli reagujemy na pewien przedmiot słabą oceną lub emocją, na gruncie takiego podejścia, nie mamy postawy wobec tego przedmiotu.

Postulat traktowania zjawisk społecznych ze współczynnikiem humanistycznym ogranicza swobodę teoretyczną badacza. Jeśli jednak pojęcie postawy będzie pojmowane bardziej abstrakcyjnie jako postawy wobec czegoś, obejmuje ono wtedy wszelkie możliwe odmiany postaw wobec danego przedmiotu.

Przedmiotem postawy mogą stać się osoby, grupy społeczne, wartości materialne i duchowe etc. Istotne jest to, że nie mogą istnieć postawy do przedmiotu, o którym dana jednostka nic nie wie. Wiedza jednostki
o przedmiocie postawy może być stereotypowa, nieprawdziwa, może odnosić się do fikcyjnego przedmiotu, ale wiedza ta jest nieodzownym elementem postawy. Komponent poznawczy obejmuje nie tylko wiedzę sesnu strico, ale i wiedzę nasyconą sądami o określonym przedmiocie, poglądami o nim - własnymi lub przejętymi od innych. Wiedza jest przesycona wtedy ocenami.

Postawa obejmuje komponent emocjonalny czyli afektywny, do którego zalicza się względnie trwałe uczucia, upodobnia, uprzedzenia negatywne lub pozytywne w stosunku do przedmiotu postawy, zbudowane na doświadczeniach jednostki lub innych osób. Omawiany komponent jest z definicji oceniającym, bo uczucia mogą być pozytywne lub negatywne i pozbawione są sądów poznawczych
o danej rzeczy. Komponent emocjonalno - oceniający postrzegany jest jako dominujący dlatego, że nadaje kierunek postawie (precyzuje czy ma ona charakter postawy pozytywnej czy negatywnej w odniesieniu do danego przedmiotu) oraz musi mieć wspomnianą już wcześniej walencję, tzn. być uczuciem o określonym zabarwieniu (postawy o zerowym ładunku emocjonalnym są niemożliwe).

Komponent behawioralny postawy wspiera się na dwóch poprzednio wymienionych. Poglądy i emocjonalne nastawienie jednostki skłaniają ją
do określonego zachowania względem danego przedmiotu. Zachowanie to wyrażone jest w formie werbalnej lub w formie działania. Spotyka się
w literaturze socjologicznej czy psychologicznej twierdzenia, iż komponent behawioralny może nie występować w postawie. Na takim stanowisku stoi
M. Rokeach. Pisze, że komponent afektywny implikuje pewną ekspresję uczuć jednostki w procesie kształtowania postawy. Predyspozycja, która nie prowadzi do reakcji nie może być wykryta.¹⁸

Komponenty postawy mogą występować w różnych proporcjach i różnych kombinacjach. W związku z tym, ze względu na kierunek walencji, wyróżnia się postawy negatywne i pozytywne w odniesieniu do przedmiotu postawy. „Dotyczy to komponentu emocjonalno - oceniającego, które nie może występować
w postaci zerowej - oznaczałoby to, że go w ogóle nie ma, ale wtedy nie możemy mówić o postawie jednostki, a jedynie o jej komponencie poznawczym, czyli tzw. poglądach, opiniach jednostki.”¹⁹ Jeżeli dana jednostka waha się w ocenach, pod pewnym względem jest nastawiona pozytywnie a pod innym negatywnie do przedmiotu postawy, mówi się, że ma ona postawę ambiwalentną.

Postawy można podzielić na spójne i niespójne. Postawa jest spójna, gdy kierunki wszystkich komponentów postawy są zgodne. Za przykład może posłużyć obraz uzależnienia jednostki, np. od palenia papierosów. Jednostka jest świadoma szkodliwości nawyku, walencja tego komponentu nosi znak ujemny, ale komponent emocjonalny (doznawane uczucie przyjemności) jest tak pozytywny, że zagłusza komponent behawioralny i dlatego oba komponenty trzeba oznaczyć jako dodatnie. Do zmiany postaw wymagana jest niezgodność walencji między poszczególnymi komponentami postawy, jak zauważa
J. Turowski.

18. Komponenty postaw wg. M. Rockeacha

pojęcie postawy M. Rokeach w artykule
w „International Encyklopaedia of Social Sciences”¹². Jego definicja wyróżnia się jednak przekonaniem, że „postawa to względnie trwała organizacja przekonań (beliefs) dotyczących pewnego przedmiotu lub sytuacji, predysponująca nas do reagowania w określony sposób.”¹³ Struktura postawy polega na układzie relacji między poszczególnymi przekonaniami o przedmiocie postawy czy jego aspektach. Jest wiązką co najmniej dwóch powiązanych elementów. M. Rokeach wyróżnił w ramach każdego z przekonań trzy, podane wcześniej przez M. B. Smitha, składniki: poznawczy (cognitive component; prezentuje o wiedzę jednostki o różnym stopniu pewności, co jest prawdziwe, dobre, pożądane lub im przeciwne w przedmiocie postawy), afektywny (affective component; zawiera uczucia pozytywne lub negatywne względem przedmiotu postawy)
i behawioralny (behavioral comonent; skłonność do zareagowania prowadzącą do działania w momencie aktualizacji przedmiotu postawy).¹⁴

19. Rodzaje postaw.

Postawa -jest to względnie trwałe oceny (pozytywne lub negatywne) ludzi, obiektów i pojęć. Wszystkie postawy mają komponent emocjonalny, poznawczy i behawioralny, chociaż mogą być oparte bardziej na jednym z tych komponentów niż na pozostałych.

A)Komponent emocjonalny -emocje i uczucia, które ludzie kojarzą z faktem postawy.

B) Komponent poznawczy -przekonania i myśli ludzi na temat właściwości obiektu postawy. C)Komponent behawioralny -to działania, dające się zaobserwować zachowanie wobec przedmiotu postawy.

Konformizm -to uległość wobec jakiś zasad.

21. elementy konstytutywne grupy

Grupami społ. -określamy zbiory ludzi, którzy w dążeniu do wspólnych wartości związani są więzią społeczną i wytworzyli wewnętrzną organizację, konstytuują grupę cztery elementy: zbiór osób, wartości wspólno-grupowe, więź społeczna oraz wewnętrzna organizacja grupy. Społeczeństwo -stosuje się do określania pewnych kompleksów grup społecznych podporządkowanych określonej grupie nadrzędnej.

A)Zbiór osób jako element konstytutywny grupy społecznej. Z liczebnością jednostek w grupie wiążą się trzy zagadnienia: -minimum osób, aby grupa społeczna mogła zaistnieć; -wpływ liczebności członków na pozostałe elementy konstytutywne grupy, -wpływ wartości wspólnych czy organizacji wewnętrznej grupy na liczebność grupy. Wskazanie liczby trzech osób jako minimum liczby członków w grupie jest uzasadnione tym, że dopiero przy liczbie trzech osób w grupie występuje wielość stosunków interpersonalnych. Zwiększenie członków grupy zwiększa możliwość osiągnięcia celów w grupach zadaniowych, ale jeśli zadania są podzielone. Jednakże zwiększenie liczby członków w grupie zmniejsza jednolitość grupy i zgodność działań. Liczebność grupy pozostaje w korelacji z organizacją grupy. Grupy określają środki identyfikacji (utożsamiają) członków z grupą oraz środki odrębności (wyodrębnia się od innych). Te środki identyfikacji i odrębności wynikają zawsze z określonej zasady identyfikacji, związanej z wartościami czy celami grupy i jej charakterem.

B)Wartości wspólno-grupowe -podkreśla, że grupa społeczna polega na skupianiu się zbioru ludzi wokół wspólnych wartości, zadań, jakie członkowie danej grupy stawiają przed sobą.

C)Więź społeczna w grupie -wynika z tego podziału, że każda grupa powinna być wewnętrznie zorganizowana i uporządkowana, oraz wynika podział na grupę: formalną(obiektywnie uporządkowane struktury),składa się na nią aprobująca świadomość przynależności do grupy, tendencja do zachowania najważniejszych konformizmów grupowych, kult wartości i gotowość do przedkładania interesów grupy nad własne sprawy, oraz nieformalną. Przez stosunek społeczny rozumiemy pewien układ zawierający następujące element: dwóch partnerów (jednostki lub grupy), jakiś łącznik, czyli przedmiot, postawę, interes, sytuację, która stanowi platformę tego stosunku, pewien układ powinności i obowiązków, czyli unormowanych czynności, które partnerzy powinni wobec siebie wykonywać.

D)Organizacja wewnętrzna grupy, -czyli rola i pozycja społeczna. Pozycja społeczna jest rozumiana (wg Lintona) jako wiązka uprawnień i obowiązków pojmowanych nie w sensie jurydycznym, ale socjologicznym, oraz (wg większości) jako określone miejsce w strukturze rangowej, w strukturze prestiżu, czyli tzw. mniejszego czy większego uznania. PS jest to, więc miejsce, jakie dana jednostka zajmuje w określonym czasie i systemie społecznym. Rola społeczna oznacza rodzaj, zakres i wzory czynności, jakie jednostka powinna wykonywać w imieniu i na rzecz grupy, wynikające z zajmowanej pozycji społ. Instytucje społ. -są to zespoły ról i stanowisk, obejmujące czynności określone publicznie, a skierowane do realizacji funkcji grupy, oraz zespoły osób czynności te sprawujących przy użyciu przydzielonych im urządzeń i odpowiednich środków rzeczowych.

28. kultura symboliczna - elementy składowe

KULTURA SYMBOLICZNA - zaspokajanie potrzeb wtórnych, a więc wyższego rzędu, wiąże się z podejmowaniem przez człowieka działań z wykorzystaniem przedmiotów lub pojęć szczególnego typu, a mianowicie symboli. SYMBOL - przedmiot lub pojęcie, które na mocy konwencji wskazuje na inny przedmiot, wyobrażenie lub idee, aby zwrócić uwagę odbiorcy na ukryte znaczenia i treści.

Kultura symboliczna - sfera kultury stojąca w opozycji do kultury materialnej. Często w naukach społecznych pojęcie kultury jest zawężane do kultury symbolicznej, zaś pojęcie cywilizacji (zwanej też kulturą techniczno-użytkową) wiązane jest z kulturą materialną. W jej skład wchodzą takie dziedziny jak: język, obyczaj, sztuka, magia, religia, filozofia, nauka, prawo i inne.

Najistotniejszą cechą kultury symbolicznej jest to, że jej wytwory mogą zostać spożytkowane (użyte, skonsumowane, zrozumiane) tylko wówczas, gdy ten, kto je wykorzystuje, rozumie takie same reguły kulturowe (konwencje), jak twórca tych wytworów. Dzięki temu odbiorca jest w stanie zrozumieć sens symboli zastosowanych w przekazie

27. relatywizm kulturowy

RELATYWIZM KULTUROWY - stosunek do świata umożliwiający harmonijne współżycie z innymi, w którym szanuje się odmienność innych i traktuje się ją jako wartość wzbogacającą nas samych.

Relatywizm kulturowy:
a.)POZNAWCZY - wiąże się z tezą, że za każdym razem gdy poznajemy inne kultury powinniśmy starać się je zrozumieć za pomocą ich własnych kategorii i nie nakłaniać na nie naszych pojęć o świecie (każdą kulturę należy mierzyć jej własną miarą).
b.)ETYCZNY - dotyczy tego by myśląc i mówiąc o kulturach innych niż nasza starać się powstrzymać od formułowania sądów wartościujących. Nie ma kultur lepszych lub gorszych, są tylko kultury różne.
POWSZECHNIKI KULTUROWE - normy i wartości uznawane przez wszystkich ludzi niezależnie od przynależności kulturowej, np. obowiązek grzebania zmarłych.

20. teoria interakcjonizmu symbolicznego

"Ojcem" I.S. jest George Herbert Mead, który dokonał syntezy teorii Williama Jamesa, Charlesa H. Cooley'a i Johna Dawey'a w jedną - opisującą społeczeństwo jako: skonstruowane wzory uporządkowanego działania, które utrzymują się i zmieniają dzięki interakcji symbolicznej między jednostkami i wewnątrz nich.

Podstawowe założenia:

• Ludzie działają na bazie znaczeń, jakie mają dla nich rzeczy.

• Znaczenia pochodzą z interakcji.

• Znaczenia są modyfikowane przez ich interpretacje, dokonywane przez ludzi w aktualnych sytuacjach.

Czterema podstawowymi dla interakcjonizm społecznego kategoriami analizy są:

• Umysł - rozumiany jako proces; proces myślenia, który pociąga za sobą umiejętność "rozważania" alternatywnych możliwości działania - są to tzw. próby generalne w wyobraźni

• Jaźń - jednostkowa tożsamość z samym sobą, świadomość swojej odrębności

• Interakcja - wzajemne oddziaływanie na siebie dwóch lub więcej jednostek, polegające na obustronnym wpływaniu na swoje zachowania

• Społeczeństwo - forma życia zbiorowego ludzi, oparta na interakcjach pomiędzy jednostkami, które tworzą samowystarczalną zbiorowość.

Interakcjonizm symboliczny zazwyczaj opiera się na badaniach z wykorzystaniem metod jakościowych.

30. cechy kultury masowej

Kultura masowa (kultura popularna, popkultura) to typ kultury symbolicznej oparty na trzecim układzie przekazu kultury, w którym treści docierają do rozproszonej publiczności dzięki środkom masowego przekazu.

Cechą charakterystyczną kultury masowej jest standaryzacja treści przekazywanych przez mass media, których zrozumienie na ogół nie wymaga zbytniego wysiłku intelektualnego. Pojęcie to odbierane zazwyczaj negatywnie z czasem zostało zastąpione pojęciem kultury popularnej.

---