Ochrona własności intelektualnej - dr Marek Chrabkowski

Literatura podstawowa:

• M. Załucki, Prawo własności intelektualnej, Wyd. Difin, Warszawa 2010 ← preferowana

• G. Michniewicz, Ochrona własności intelektualnej,Wyd. C.H. Beck, Warszawa 2010

Literatura uzupełniająca:

• Z. Miklasiński, Prawo własności przemysłowej. Komentarz, Warszawa 2002

• J. Barta i R. Markiewicz (red.), Ustawa o prawie autorskim i prawach pokrewnych. Komentarz, Warszawa 2001

• J. Szwaja (red.), Ustawa o zwalczaniu nieuczciwej konkurencji. Komentarz, Warszawa 2006

• M. Załucki, Licencja na używanie znaku towarowego. Studium prawnoporównawcze, Warszawa 2008

• J. Sobczak, Prawo autorskie i prawa pokrewne, Warszawa-Poznań, 2000

• R. Golat, Dobra niematerialne, Bydgoszcz-Warszawa, 2006

Termin zerowy na ostatnich zajęciach.

Tematyka wykładów

• Zarys rozwoju regulacji prawnej, pojęcie i miejsce w systemie prawa własności intelektualnej

• Zakres przedmiotowy i podmiotowy prawa własności intelektualnej

• Powstanie i charakter ochrony praw własności intelektualnej

• Korzystanie z praw oraz przeniesienie własności intelektualnej

• Wyczerpanie praw i naruszenie własności intelektualnej

• Cywilnoprawna i karnoprawna ochrona przedmiotów własności intelektualnej

• Ustanie ochrony przedmiotów własności intelektualnej

WYKŁAD I - 2011.10.09

Dobra niematerialne

Dobra niematerialne to dobra prawne, które ze względu na wartość, jaką przedstawiają dla konkretnych podmiotów, zasługują na prawną ochronę i ochrona ta jest im przyznawana w stosownych regulacjach ustawowych.

Niektóre dobra niematerialne są objęcte szczególną ochroną z uwagi na ich atrakcyjność. Okazują się bowiem przydatne w różnych sferach życia społecznego.

Zarys rozwoju regulacji prawnej

1. STAROŻYTNOŚĆ

• Własność intelektualna sprowadzona do własności nośnika niematerialnej części - w instytucjach justyniańskich określono, że utwór wyrażony słowami należy do właściciela papirusu pokrytego pismem.

• Nazwanie przywłaszczenia cudzego autorstwa „plagiatem” od „plagium” czyli narzucenia stanu niewoli.

• Wyróżnienie przez Horacego elementów materialnych - wyrażonych w pieniądzu oraz niematerialnych - wyrażonych w sławie

• Pojawienie się pierwowzoru prawa znaków towarowych - piętno charakterystyczne.

• Pojawienie się pierwowzoru firmy tzw. szyldu

• Prawnokarny charakter przepisów w zakresie praktyk nieuczciwe konkurencji.

2. ŚREDNIOWIECZE

• Zatrzymanie rozwoju praw przysługujących twórcom.

• Masowe występowanie plagiatów.

• Nanoszenie cechy na towarach pochodzących z gildii i cechów.

• Ukształtowanie się funkcji gwarancyjnej wiążącej znak z warsztatem a nie majstrem.

• Rejestracja znaków w księgach cechowych.

• Regulacje zwalczania nieuczciwych praktyk rynkowych, np. zakaz obmawiania konkurentów handlowych.

3. RENESANS

• 1455r - wykonanie pierwszych drukarskich egzemplarzy Biblii przez Jana Gutenberga.

• Upowszechnienie książek mające istotne znaczenie dla rozwoju prawa autorskiego.

• Brak pojęcia własności dzieła jako niematerialnego dobra.

• Pojawienie się pierwszych przywilejów mających na celu walkę z nieuczciwą konkurencją np. okresy karencji na przedruki

• Obok sankcji karnych pojawiły się sankcje cywilne dla nieuczciwej konkurencji.

Za pierwszą ustawę patentową uważa się dzisiaj ustawę wydaną w Wenecji w dniu 14 marca 1474 r. Miała ona następujące brzmienie:

„Ze względu na jego wielkość i znaczenie, znajdują się w tym mieście i przybywają na pewien czas z różnych stron ludzie, którzy są w stanie wymyślić i wynaleźć różne pomysłowe urządzenia. I gdyby było ustalone, ze wynalezione prze nich urządzenia nie będą mogły być wykorzystane przez innych, którzy by je zobaczyli, ludzie ci wytężaliby swoje umysły by wynaleźć i budować rzeczy, które by przyniosły niemało pożytku i korzyści naszemu państwu. Dlatego proponuje się podjęcie uchwały naszej Rady, że każdy kto w naszym mieście dokona jakiegokolwiek nowego i wynalazczego urządzenia przedtem na tym terenie nie wykonywanego, a wynalazek ten będzie wykorzystany, ma obowiązek podać go do wiadomości właściwemu urzędowi naszego miasta. Będzie zabronione każdemu innemu na naszym terenie wykonywać podobne urządzenie bez zgody i zezwolenia twórcy wynalazku w ciągu lat dziesięciu. Gdy kto dopuści się tego, twórca wynalazku będzie miał prawo pozwać go przed jakikolwiek urząd naszego miasta. Przez urząd ten będzie on zasądzony na zapłatę twórcy stu dukatów, a wykonane przezeń urządzenie będzie natychmiast zniszczone. Zastrzega się jednak naszemu Senatowi pełną swobodę stosowania i wykorzystywania dla swoich potrzeb każdego z tych wynalazków i urządzeń, z tym jednak warunkiem, że nikt inny, a jedynie ich wynalazca będzie mógł je wykonywać.”

Osobiste prawa autorskie są niezbywalne.

4. OŚWIECENIE

• Ukształtowanie się poglądu, że dzieło jest własnością twórcy.

• Przyznanie autorom wyłącznego prawa publikacji i czerpania korzyście materialnych z tytułu sprzedaży egzemplarzy utworu np. w brytyjskiej ustawie z 1709r.

5. WIEK XIX

• Własność intelektualna jako wytwór ducha i talentu.

• W ślady Francji w zakresie ochrony prawnej wynalazków poszły inne kraje europejskie (1808 Księstwo Warszawskie, 1810 Austria, 1812 Rosja, 1817 Belgia i Holandia, 1834 Szwecja)

• 1883r podpisanie Konwencji Paryskie o ochronie własności intelektualnej.

6. Okres międzywojenny w Polsce

7. Okres powojenny

• 1952r - uchwalenie ustawy o prawach autorskich w Polsce uchylającej rozporządzenie Prezydenta RP z 1928r.

• 1962r - uchwalenie ustawy o Urzędzie patentowym

• 1967r - podpisanie w Sztokholmie Konwencji o Ustanowieniu

8. Okres po 1989r

• 1992r - uchwalenie ustawy o ochronie topografii układów scalonych

• 1993r - uchwalenie ustawy o zwalczaniu nieuczciwej konkurencji

• 1994r - uchwalenie ustawy o prawach autorskich i prawach pokrewnych

• 2000r - Przystąpienie Polski do porozumienia TRIPS (w sprawie handlowych aspektów praw własności intelektualnej) stanowiącej załącznik do porozumienia w sprawie utworzenia WTO.

• 2000r - uchwalenie Prawa własności przemysłowej.

• 2001r - uchwalenie ustawy o ochronie baz danych

• 2004r - wstąpienie Polski do Unii Europejskiej po akceptacji jej dorobku prawnego i politycznego

• 2007r - uchwalenie ustawy o przeciwdziałaniu nieuczciwym praktykom rynkowym.

„Pociąg ludzi do zła ujawnia się zwłaszcza tam, gdzie pojawia się nowa technologia” - Stanisław Lem

Piractwo komputerowe - rozumiane zarówno jako rozpowszechnianie nielicencjonowanych kopii programów, jak i ich używanie - rozwija się zarówno ze względu na warunki techniczne, jak i zapewne ceny programów, co jednak nie może doprowadzać do przyzwolenia tego zjawiska.

WYKŁAD II - 2011.11.25

Przedmiot prawa własności intelektualnej

Przedmiot prawa autorskiego

• Utwór

• Opracowanie cudzego utworu

• Zbiory, antologie, wybory oraz bazy danych

Nie stanowią przedmiotu prawa autorskiego:

1. akty normatywne lub ich urzędowe projekty

2. urzędowe dokumenty, materiały, znaki i symbole,

3. opublikowane opisy patentowe lub ochronne,

4. proste informacje prasowe.

Przedmiotem prawa autorskiego jest każdy przejaw działalności twórczej o indywidualnym charakterze, ustalony w jakiejkolwiek postacji, niezależnie od wartości, przeznaczenia i sposobu wyrażenia (utwór).

W szczególności przedmiotem prawa autorskiego są utwory;

1. wyrażone słowem, symbolami matematycznymi, znakami graficznymi (literackie, publicystyczne, naukowe, kartograficzne oraz programy komputerowe).

2. plastyczne,

3. fotograficzne,

4. lutnicze

5. wzornictwa przemystłowego.

6. Architektoniczne, architektoniczno-urbanistyczne i urbanistyczne,

7. muzyczne i słowno-muzyczne,

8. sceniczne, sceniczno-muzyczne, choreograficzne i pantomimiczne,

9. audiowizualne (w tym wizualne i audialne).

Ogólna definicja utworu

• kryterium twórczości - odnosi się do kreatywności danego dzieła tzn. zawiera nowe w stosunku do wcześniejszych istniejących już utworów wartości np. estetyczne, konstrukcyjne.

• Kryterium indywidualnego charakteru - osobiste piętno jakie nadaje mu określony twórca, np. specyficzny pomysł i styl tworzenia w zestawieniu z innymi twórcami z danej dziedziny.

Utwory nazwane chronione w szczególny sposób

• Twórcze bazy danych (chronione na podstawie odrębnej ustawy)

• Utwory architektoniczne, architektoniczno-urbanistyczne i urbanistyczne (art. 56, 57 i 61 Prawa autorskiego)

• Utwory audiowizualne (szczególny ich status polega między innymi na przypisaniu określonych uprawnień istotnych z punktu widzenia jego eksploatacji jego producentowi np. art 79 ust.1 i 71 Prawa autorskiego)

• Programy komputerowe (art. 74 ust.3, art. 74 ust.4 i art 75 Prawa autorskiego)

Przedmiot praw pokrewnych

1. Prawo do artystycznych wykonań

• Każde artystyczne wykonanie utworu lub dzieła sztuki ludowej pozostaje pod ochroną niezależnie od jego wartości, przeznaczenia i sposobu wyrażenia.

• Artystycznymi wykonaniami, w rozumieniu ust. 1, są w szczególności: działania aktorów, recytatorów, dyrygentów, instrumentalistów, wokalistów, tancerzy i mimów oraz innych osób w sposób twórczy przyczyniających się do powstania wykonania.

2. Prawo do fonogramów i wideogramów

• Fonogramem jest pierwsze utrwalenie warstwy dźwiękowej wykonania utworu albo innych zjawisk akustycznych.

• Wideogramem jest pierwsze utrwalenie sekwencji ruchomych obrazów, z dźwiękiem lub bez, niezależnie od tego, czy stanowi ono utwór audiowizualny.

3. Prawo do nadań programów

• Bez uszczerbku dla praw twórców, artystów wykonawców, producentów fonogramów i wideogramów, organizacji radiowej lub telewizyjnej przysługuje wyłączne prawo do rozporządzania i korzystania ze swoich nadań programó∑ w zakresie:

• 1) utrwalania;

• zwielokrotniania określoną techniką;

• nadawania przez inną organizację radiową lub telewizyjną

• reemitowania

• wprowadzania do obrotu ich utrwaleń;

• odtwarzania w miejscach dostępnych za opłatą wstępu;

• udostępniania ich utrwaleń w taki sposób, aby każdy mógł mieć do nich dostęp w miejscu i w czasie przez siebie wybranym

4. Prawo do pierwszych wydań oraz wydań naukowych i krytycznych

• Wydawcy, który jako pierwszy w sposób zgodny z prawem opublikował lub w inny sposób rozpowszechnił utwór, którego czas ochrony już wygasł, a jego egzemplarze nie były jeszcze publicznie udostępniane, przysługuje wyłączne prawo do rozporządzania tym utworem i korzystania z niego na wszystkich polach eksploatacji przez okres wymieniony w ustawie

• Temu, kto po upływie czasu ochrony prawa autorskiego do utworu przygotował jego wydanie krytyczne lub naukowe, niebędące utworem, przysługuje wyłączne prawo do rozporządzania takim wydaniem i korzystania z niego na zasadach i przez okres wymieniony w ustawie.

Przedmiot prawa własności przemysłowej

• Wynalazek

• Wzór użytkowy

• Wzór przemysłowy

• Topografia układu scalonego

• Znak towarowy

• Oznaczenie geograficzne

• Projekt racjonalizatorski

Art. 24. Patenty są udzielane na wynalazki, które są nowe, posiadają poziom wynalazczy i nadają się do przemysłowego stosowania, bez względu na dziedzinę techniki.

Art. 28. Za wynalazki, w rozumieniu ustawy pwp, nie uważa się w szczególności:

1. odkryć, teorii naukowych i metod matematycznych;

2. wytworów o charakterze jedynie estetycznym;

3. planów, zasad i metod dotyczących działalności umysłowej lub gospodarczej oraz gier;

4. wytworów, których niemożliwość wykorzystania może być wykazana w świetle powszechnie przyjętych i uznanych zasad nauki;

5. programów do maszyn cyfrowych;

6. przedstawienia informacji.

Program komputerowy jako element większej całości może zostać opatentowany np. rozwiązanie stanowiące wynalazek, które dla prktycznego zastosowania wymaga posłużenia się programem komputerowym.

Ograniczenia przedmiotowe

Patenty nie mogą być udzielane:

• gdy istnieje sprzeczność z porządkiem publicznym lub dobrymi obyczajami;

• na wynalazki biotechniczne, których wykorzystywanie byłoby sprzeczne z porządkiem publicznym lub dobrymi obyczajami lub moralnością publiczną (sposoby klonowania ludzi, stosowanie embrionów ludzkich do celów przemysłowych lub handlowych itp.);

• na odmiany roślin lub rasy zwierząt, czysto biologiczne sposoby hodowli roślin lub zwierząt;

• na sposoby leczenia ludzi i zwierząt metodami chirurgicznymi lub terapeutycznymi oraz sposoby diagnostyki stosowane na ludziach lub zwierzętach

Wynalazek tajny

Art. 56. 1. Wynalazek dokonany przez obywatela polskiego może być uznany za tajny, jeżeli dotyczy obronności lub bezpieczeństwa Państwa.

2. Wynalazkami dotyczącymi obronności Państwa są w szczególności rodzaje broni lub sprzętu wojskowego oraz sposoby walki.

3. Wynalazkami dotyczącymi bezpieczeństwa Państwa są w szczególności środki techniczne stosowane przez służby państwowe uprawnione do wykonywania czynności operacyjno-rozpoznawczych, a także nowe rodzaje wyposażenia i sprzętu oraz sposoby ich wykorzystywania przez te służy.

Art. 59. 1. Prawo do uzyskania patentu na wynalazek tajny zgłoszony w Urzędzie Patentowym w celu zastrzeżenia pierwszeństwa przechodzi, za odszkodowaniem, na Skarb Państwa reprezentowany odpowiednio przez ministra właściwego do spraw obrony narodowej, ministra właściwego do spraw wewnętrznych lub Szefa Agencji Bezpieczeństwa Wewnętrznego.

Wynalazek biotechnologiczny - rozumie się przez to wynalazek w rozumieniu upwp, dotyczący wytworu składającego się z materiału biologicznego lub zaweirającego taki materiał albo sposobu, za pomocą którego materiał biologiczny jest wytwarzanym przetwarzany lub wykorzystywany.

Wynalazki biotechnologiczne nie moą być sprzeczne z porządkiem publicznym, dobrymi obyczajami lub moralnością, a za takie uważa się:

• sposoby klonowania ludzi,

• sposoby modyfikacji tożsamości genetycznej linii zarodkowej

• …

---