- 1 -

9.10.2011

Prawo ochrony własności intelektualnej reguluje ochronę dóbr niematerialnych.
Dobra niematerialne są to pewne wartości świata odczuć, uczuć, intelektu człowieka,

których ochronę przewidują m.in.:

1.

kodeks cywilny,

2.

ustawa o prawie autorskim i prawach pokrewnych

3.

ustawa – Prawo własności przemysłowej

AD. 1
Kodeks cywilny reguluje ochronę dóbr niematerialnych, które nazywa

dobrami osobistymi człowieka.

Dobrami osobistymi człowieka są w szczególności:

•

Zdrowie

•

Wolność

•

Cześć (dobre imię)

•

Swoboda sumienia

•

Nazwisko

•

Pseudonim

•

Wizerunek

•

Nietykalność mieszkania

•

Tajemnica korespondencji

•

Twórczość: naukowa, artystyczna, wynalazcza i racjonalizatorska

Przesłanki ochrony dóbr osobistych:

1.

istnienie dobra osobistego prawnie chronionego

2.

fakt jego naruszenia

3.

bezprawność zachowania naruszającego

1 i 2 ma wykazać pokrzywdzony, natomiast co do trzeciej przesłanki ustawodawca

wprowadził domniemanie bezprawności czyli przyjął, że każde naruszenie dóbr osobistych
jest bezprawne. Domniemanie to można obalić przez wykazanie, że działanie naruszającego
było zgodnie z prawem, czyli przedstawiając dowód przeciwny. Jeśli naruszający obali to
domniemanie uwolni się od odpowiedzialności.

Roszczenia przysługujące w razie naruszenia dóbr osobistych:

a)

roszczenie o zaniechanie dalszych naruszeń

b)

roszczenie o usunięcie skutków naruszeń, w szczególności przez złożenie
oświadczenia o odpowiedniej treści i formie

c)

roszczenie o zadośćuczynienie pieniężne lub zapłatę odpowiedniej sumy pieniężnej na
wskazany cel społeczny

d)

roszczenie o odszkodowanie, jeżeli w związku z naruszeniem dobra osobistego
powstanie szkoda majątkowa i działanie naruszającego było zawinione

- 2 -

Szkoda – każdy uszczerbek

Szkoda

Majątkowa (wymierna w pieniądzu) –

obejmuje stratę lub utracone korzyści

Niemajątkowa (niewymierna w

pieniądzu)

Odszkodowanie

Zadośćuczynienie (o ile przepis

pozwala)

PRAWO AUTORSKIE

Przedmiotem prawa autorskiego jest utwór. Utwór to każdy przejaw działalności

twórczej człowieka o indywidualnym charakterze ustalony w jakiejkolwiek postaci
niezależnie od wartości, przeznaczenia, czy sposobu wyrażenia.

Utwór musi spełniać 3 cechy:

•

twórcą jest tylko człowiek,

•

ma oryginalny charakter, czyli jest przejawem działalności twórczej kreatywnej,

•

ma oryginalny charakter, czyli utwór odzwierciedla charakterystyczny dla twórcy styl,
metodę, czy sposób tworzenia.

Utrwalenie a ustalenie utworu.

Należy odróżnić utwór jako dzieło, czyli dobro niematerialne od materialnego

nośnika, na którym jest utrwalone. Utrwalenie utworu to jego ucieleśnienie w materialnym
nośniku. Aby utwór był chroniony nie musi być utrwalony, ale musi być ustalony. Ustalenie
utworu to jego uzewnętrznienie umożliwiające odbiór przez inne niż twórca osoby. Utwór jest
chroniony od chwili ustalenia , chociażby miał postać nieukończoną, np. szkice, plany,
projekty o ile spełniają cechy utwory. Utwór jest chroniony od chwili ustalenia niezależnie od
spełnienia jakiekolwiek formalności, np. rejestracji dzieła.

Przedmiotem prawa autorskiego są w szczególności utwory:
1)

wyrażone słowem, symbolem matematycznym, znakami graficznymi (literackie,
publicystyczne, naukowe, kartograficzne oraz programy komputerowe),

Nie są chronione prawem autorskim idee, zasady, procedury działania, koncepcje
matematyczne, odkrycia.

Nie są przedmiotem prawa autorskiego:

•

akty normatywne lub ich urzędowe projekty,

•

urzędowe dokumenty, materiały, znaki i symbole,

•

opublikowane opisy patentowe lub ochronne,

•

proste informacje prasowe.

- 3 -

Przedmiotem prawa autorskiego są także opracowania cudzych utworów, np.

tłumaczenie, streszczenie, ekranizacja, improwizacja muzyczna (tzw. utwory zależne).

Rozporządzanie i korzystanie z opracowania zależy od zezwolenia twórcy utworu

pierwotnego, chyba że autorskie prawa majątkowe wygasły. Jeśli w ciągu 5 lat od udzielenia
zezwolenia opracowanie nie zostanie rozpowszechnione, to twórca utworu pierwotnego może
je cofnąć, jednakże wypłacone mu wynagrodzenie nie podlega zwrotowi.

Na egzemplarzach opracowania należy wymienić twórcę i tytuł utworu pierwotnego.

Przedmiotem prawa autorskiego może być:
1.

twórca,

2.

współtwórca,

3.

pracodawca,

4.

producent lub wydawca utworu zbiorowego,

5.

producent utworu audiowizualnego,

6.

uczelnia.

TWÓRCA

Twórcą może być tylko osoba fizyczna. która niekoniecznie musi być podmiotem

autorskich praw majątkowych. Twórcą jest osoba, której nazwisko jako twórcy uwidoczniono
na egzemplarzach utworu lub której autorstwo podano do publicznej wiadomości w
jakikolwiek sposób w z związku z rozpowszechnieniem utworu.

Jeżeli twórca wydaje utwór pod pseudonimem lub anonimowo to dopóki nie ujawni

swego autorstwa, w wykonywaniu praw autorskich zastępuje go producent lub wydawca, a w
ich braku, właściwa organizacja zbiorowego zarządzania prawami autorskimi. Podmioty te
działają we własnym imieniu, ale na rachunek twórcy.

WSPÓŁTWÓRCA

Z dziełem współautorskim mamy do czynienia, gdy co najmniej 2 osoby łączą swe

wysiłki w celu stworzenia wspólnego dzieła. Wyróżniamy współautorskie dzieła rozłączne i
nierozłączne.

Dzieła rozłączne – wkład każdego twórcy da się wyodrębnić jako samodzielną całość.

W tym przypadku każdy z nich może wykonywać prawa autorskie do swojej części mającej
samodzielne znaczenie jeżeli nie powoduje to uszczerbku lub nie narusza to praw pozostałych
współautorów.

Dzieła nierozłączne – nie da się wyróżnić wkładów twórczych każdego autora

ponieważ opracowali oni całość wspólnie począwszy od powzięcia pomysłu po efekt
końcowy.

Do wykonywania prawa autorskiego do całości dzieła potrzebna jest zgoda wszystkich

współtwórców. W razie braku zgody, każdy z nich może zwrócić się do sądu o
rozstrzygnięcie, a sąd orzeka biorąc pod uwagę interesy wszystkich współtwórców. Każdy ze
współtwórców może dochodzić swoich roszczeń z tytułu naruszenia prawa autorskiego do
całości dzieła, a uzyskanie świadczenie przypada wszystkim twórcom stosownie do wielkości
ich udziałów, co do których domniema się, że są równe.

- 4 -

PRACODAWCA

Jeżeli ustawa lub umowa o pracę nie stanowią inaczej, pracodawca, którego

pracownik stworzył utwór w wyniku wykonywania obowiązków ze stosunku pracy, nabywa z
chwilą przyjęcia autorskie prawa majątkowe do utworu w granicach wynikających z celu
umowy o pracę.

Procedura wygląda następująco. Strony łączy umowa o pracę bez względu na jej

rodzaj i do zakresu obowiązków pracodawcy należy tworzenie utworu. Pracownik dostarcza
utwór pracodawcy, który ma 6 miesięcy na złożenie oświadczenia o przyjęciu/nieprzyjęciu
lub uzależnieniu przyjęcia od wprowadzenia zmian. Jeśli termin ten minie bezskutecznie,
uważa się, że pracodawca przyjął utwór bez zastrzeżeń. Z chwilą przyjęcia utworu
pracodawca nabywa autorskie prawa majątkowe do utworu, czyli prawo do korzystania
utworu, prawo do rozporządzania utworem i prawo do pobierania wynagrodzenia za
korzystanie z utworu. Jednocześnie pracodawca ma obowiązek w ciągu 2 dwóch lat od
przyjęcia utwór rozpowszechnić. Strony mogą ustalić inny termin. Jeżeli termin minie
bezskutecznie pracownik może na piśmie wyznaczyć pracodawcy odpowiedni termin na
rozpowszechnienie dzieła. A gdy i ten minie bezskutecznie autorskie prawa majątkowe
wracają do pracownika.

PRODUCENT LUB WYDAWCA UTWORU ZBIOROWEGO

Utwór zbiorowy to np. encyklopedia, publikacje periodyczne. Na mocy ustawy

producent lub wydawca utworu zbiorowego nabywa autorskie prawa majątkowe do utworu
jako całości lub wyłączne prawa autorskie do swojej części utworu mającej samodzielne
znaczenie.

PRODUCENT UTOWRU AUDIOWIZUALNEGO

Producent utworu audiowizualnego nabywa na podstawie umowy o stworzeniu utworu

autorskie prawa majątkowe do eksploatowania utworu jako całości.

UCZELNIA

Uczelni wyższej przysługuje pierwszeństwo w opublikowaniu pracy dyplomowej

studenta. A jeśli tego nie uczyni w ciągu 6 miesięcy od obrony student, który ją przygotował
może ją opublikować, chyba że praca jest częścią utworu zbiorowego.

Wyróżniamy autorskie prawa osobiste oraz autorskie prawa majątkowe.

Cechy autorskich praw osobistych.
1.

Mają charakter niematerialny.

2.

Nie można się ich zrzec.

3.

Nie są dziedziczone.

4.

Nie są przedmiotem obrotu.

5.

Chronią nieograniczoną w czasie więź twórcy z utworem, czyli nie wygasają.

Autorskie prawa osobiste to w szczególności:
1)

prawo do autorstwa utworu,

- 5 -

2)

prawo do oznaczenia utworu swoim nazwiskiem lub pseudonimem albo udostępnienia
anonimowo,

3)

prawo do nienaruszalności formy i treści utworu oraz jego rzetelnego wykorzystania,

4)

prawo do decydowania o pierwszym udostępnieniu utworu publiczności,

5)

prawo do nadzoru nad sposobem korzystania z utworu,

6)

prawo do wycofania utworu z obiegu,

7)

prawo do sprzeciwienia się zniszczeniu dzieła.

Cechy autorskich praw majątkowych.
1.

Mają charakter materialny.

2.

Są dziedziczone.

3.

Są przedmiotem obrotu.

4.

Wygasają po 70 latach od zgonu twórcy.

Autorskie prawa majątkowe to:
1)

prawo do korzystania z utworu,

2)

prawo do rozporządzania utworem,

3)

prawo do pobierania wynagrodzenia za korzystanie z utworu.

Czas trwania autorskich praw majątkowych liczy się w latach pełnych następujących

po roku, w którym nastąpiła śmierć twórcy.

Obrót autorskimi prawami majątkowymi przybiera 2 formy.
1.

Umowa o przeniesieniu autorskich praw majątkowych (rozporządzająca).

2.

Umowa licencyjna.

Cechy umowy rozporządzającej.
1.

Wymaga formy pisemnej pod rygorem nieważności.

2.

Umowa jest nieważna, jeżeli dotyczy przeniesienia autorskich praw majątkowych do
wszystkich utworów twórcy mających powstać w przyszłości lub do wszystkich utworów
danego rodzaju danego twórcy mających powstać w przyszłości. Umowa musi wskazywać
pola eksploatacji, na których będzie czyniony użytek z utworu.

3.

Umowa może dotyczyć tylko tych pól eksploatacji, które są znane w chwili jej zawarcia.

4.

Zasadą jest odpłatne przeniesienie autorskich praw majątkowych. Nieodpłatny charakter
przeniesienia musi wyraźnie wynikać z treści umowy. W przeciwnym razie
wynagrodzenia za korzystanie z utworu na każdym odrębnym polu eksploatacji.

5.

Z umowy musi jednoznacznie wynikać przeniesienie autorskich praw majątkowych
(rozporządza, zbywa, przenosi). W przeciwnym razie uważa się, że twórca udziela jedynie
licencji.

Cechy umowy licencyjnej.
1.

Jest to umowa, w której twórca (licencjodawca) pozwala innej osobie (licencjobiorcy) na
korzystanie z utworu w określonym w licencji zakresie.

- 6 -

2.

Wyróżnia się licencję wyłączną i niewyłączną. Licencja wyłączna polega na tym, że
licencjodawca udziela jej wyłącznie jednej osobie w określonym w licencji zakresie.
Umowa ta wymaga formy pisemnej pod rygorem nieważności. Licencja niewyłączna
polega na tym, że licencjodawca jest uprawniony do udzielenia licencji kilku osobom w
tym samym zakresie. Jej forma może być dowolna.

3.

Zasadą jest, że licencja wygasa po 5 latach chyba, że umowa stanowi inaczej.

4.

Licencjobiorcy nie wolno udzielić licencji innej osobie tzw. sublicencji, chyba że
uprawnienie to wyraźnie wynika z treści umowy.

OCHRONA PROGRAMÓW KOMPUTEROWYCH

Nie ma definicji programu komputerowego. Programy komputerowe są chronione jak

utwory literackie z pewnymi odrębnościami.

Autorskie prawa majątkowe do programu komputerowego.
1.

Prawo do zwielokrotnienia trwałego lub czasowego w całości lub części jakimikolwiek

ś

rodkami i w jakiejkolwiek formie.

2.

Prawo do tłumaczenia, przystosowywania i zmieniania programu.

3.

Prawo do rozpowszechniania programu w tym najmu jego kopii.

4.

Prawo do rozporządzania programem komputerowym.

5.

Prawo do pobierania wynagrodzenia za korzystanie z programu komputerowego.

Ograniczenia autorskich praw majątkowych do programu komputerowego (co wolno
legalnemu dysponentowi programu).
1.

Jeżeli umowa nie stanowi inaczej legalny dysponent programu (nabywca kopii programu
lub licencjobiorca) może bez zgody twórcy:

•

zwielokrotniać trwale lub czasowo program w całości lub w części jakimikolwiek

ś

rodkami i w jakiejkolwiek formie,

•

tłumaczyć, przystosowywać i zmieniać go w zakresie w jakim jest to niezbędne do
korzystania z programu.

2.

Nie wymaga zezwolenia uprawnionego i nie podlega ograniczeniom umownym.

•

Uprawnienia do sporządzania kopii zapasowej, jeśli to niezbędne do korzystania z
programu.

•

Uprawnienia do analizowania programu w celu poznania jego idei i zasad pod
warunkiem, że czynności wykonywane będą w trakcie wprowadzania, wyświetlania,
stosowania, przekazywania lub przechowywania programu.

•

Dekompilacja programu jest możliwa, gdy spełnione są łącznie przesłanki:

wykonywana jest przez osobę uprawnioną do korzystania z programu, czyli
nabywcę lub licencjobiorcę,

nie jest łatwo dostępne inne źródło odpowiedniej informacji,

przedmiotem dekompilacji są wyłącznie te fragmenty oryginalnego programu
komputerowego, które są niezbędne do uzyskania współdziałania z innym,
niezależnie stworzonym programem.

- 7 -

Dekompilacja programu komputerowego to zwielokrotnienie kodu programowego lub

tłumaczenie jego formy sprowadzające się do odtworzenia kodu źródłowego programu na
podstawie jego kodu wynikowego, które przeprowadzone jest w celu osiągnięcia
współdziałania programu komputerowego z innym programem.

Twórcy programu komputerowego przysługują następujące autorskie prawa osobiste:

•

prawo do decydowania o pierwszym udostępnieniu programu,

•

prawo do integralności programu i jego rzetelnego wykorzystywania,

•

prawo do nadzoru nad sposobem korzystania z utworu.

Pracodawca, w braku odrębnych postanowień w umowie nabywa bez konieczności

uiszczania dodatkowego wynagrodzenia na rzecz twórcy. Całość autorskich praw
majątkowych do programu stworzonego przez pracownika w wyniku wykonywania
obowiązków ze stosunku pracy.