Gramatyka
1.Określenie części mowy i zdania w wypowiedzeniach.
Czasownik, rzeczownik, przymiotnik, liczebnik i zaimek to części mowy.
Czasownik- nazywa czynności, stany i procesy; jego podstawową funkcją składniową jest funkcja orzeczenia. Charakteryzuje się odmianą przez osoby, czasy, tryby, strony, liczby, częściowo też przez rodzaje. Jeżeli w wypowiedzeniach pojawia się czasownik, który pełni f. orzeczenia to jest to zdanie. Wypowiedzenie, które przekazuje informacje, ale nie ma orzeczenia to równoważnik zdania [ oznajmienie ]. Czasownik może występować w formie bezokolicznika, imiesłowu przysłówkowego lub w formie zakończonej na - no lub - to np. rozpoczęto, stawać, wygłosiwszy. [ co robi ]
Rzeczownik- służy do oznaczania przedmiotów; funkcją podstawową jest funkcja podmiotu, też dopełnienia, przydawki, okolicznika. Odmienia się przez przypadki, liczby i występuje w jednym z trzech rodzajów gramatycznych [ kto co? ]
Przymiotnik- nazywa cechy przedmiotów, jego podstawową funkcją jest funkcja przydawki. Odmienia się przez rodzajnik, liczby i przypadki [ jaki? jaka ? jakie ? ] .
Przydawka, dopełnienie, okolicznik to części zdania.
Przydawka- określa rzeczownik i odpowiada na pytania: jaki [ - a, -e ] ? czyj [ -e, -a ] ? ile ? z czego ? czego ? np.: słoneczny dzień [ jaki ? ] , dziesięć dni [ ile ? ], klasa piąta [ która ? ].
Dopełnienie- określa czasownik i odpowiada na pytania : kogo?, czego?, komu?, czemu?, co?, kim?, czym?, z kim?, z czym?, o kim?, o czym?, na kim? Np.: „ Nie zastałem [ kogo? ] Janka w domu „ - Janek to dopełnienie.
„Przyjdź do mnie [ do kogo ? ] z bratem [ z kim ? ] ” - do mnie, z bratem to dopełnienie.
Okolicznik- określenie czasownika; odpowiada na pytania: jak?, gdzie?, kiedy?, skąd?, dokąd?, którędy?, jak długo?, dlaczego?, po co?
Wyróżniamy okolicznik: czasu, sposobu, przyczyny, miejsca, celu np.: „ Ucz się pilnie „[ sposobu ] ; „ Idź do sklepu [ miejsca ] po chleb [ cel ] „ ; „ Przez roztargnienie zapomniałem zeszytu „ [ przyczyny ]
2.Podstawowe zasady ortografii polskiej.
„ ó”- piszemy gdy wymienia się na „ o” lub „ e” np.: sól bo soli, pióro bo pierze. Stale pisze się „ ó” w zakończeniach - ów np.: Kraków, Głogów.
Wyjątki to: formy czasownikowe zakończone na - uję, - ujesz np.: kierujesz oraz rzeczowniki zakończone na - unek np.: pakunek, rysunek.
Pisze się w zakończeniach - ówka, - ówna.
Natomiast piszemy: zasuwka bo zasuwać, skuwka bo kuć.
„ u”- głównie w zakończeniach - uchny, -utki, - uszko np.: bieluchny, malutki.
„ rz”- jeśli w innych formach lub wyrazach pokrewnych występuje r, to w danym wyrazie piszemy rz np.: marzec bo marca, wzgórze bo góra.
„ rz” piszemy też po spółgłoskach: p, b, t, d, k, g, ch, j, w, np.: przyroda, brzeg, chrzan. Wyjątek: pszenica, kształt. W formach stopniowania przymiotnika np.: skąpszy; w wyrazach z końcową cząstką - że np.: wsypże; wyrazy w których ż występuje po początkowych cząstkach ob.-, od- np.: obżerać się, odżyć.
„ rz” piszemy w zakończeniach - mierz, mistrz np.: Kazimierz, rachmistrz.
„ ż”- jeżeli w innych formach lub wyrazach pokrewnych występuje: g, dz, h, z, ź, s, np.: możesz bo mogę, drużyna bo druh.
„ ch” -jeżeli w innych formach wyrazu lub w wyrazach pokrewnych odpowiada mu sz np.: mucha- musze, suchy- suszyć.
Piszemy też na końcu wyrazów np.: mech, ruch, w oczach. Wyjątek: Boh, druh.
„ h”- jeżeli w innych formach lub wyrazach pokrewnych odpowiada mu : g, ż, z np.: wahać się- waga, druh- drużyna, błahy- błazen. Piszemy też w rozpoczynającej wyrazy cząstce hipo np.: hipoteka.
„ om, em, on, en”- piszemy w wyrazach obcych np.: kombinacja, konkurs, tendencja. „ om, em” piszemy przed p, b, np.: pompa, bomba, kompot.
„ on, en” piszemy przed t, d, c, k, g, np.: konto, kontrola, renta.
„ om,on,en,em” piszemy przed f w, s, z, np.: komfort, sens, pensja.
3. Sprawozdanie.
Forma ta ma w praktyce postać ustną lub pisemną oraz dwojaki charakter: bezpośredni np.: relacja z jakiejś imprezy odbywającej się w chwili mówienia( zawody, festiwal) lub pośredni: czyli sprawozdanie np.: z rocznej działalności koła miłośników filmu.
Cechy sprawozdania: rzeczowość, wierność faktom, dokładność.
4. Imiesłowy i ich rodzaje.
Imiesłowy- to przymiotnikowa i przysłówkowa forma czasownika.
IMIESŁOWY PRZYMIOTNIKOWE:
Mają one właściwości zarówno przymiotników jak i czasowników. Oznaczają czynność lub stan kogoś lub czegoś i mogą być w związkach wyrazowych określane przez dopełnienie i okoliczniki np.: „ chłopiec czytający książkę” - im. przymiotnikowy.
Imiesłowy te odmieniają się przez przypadki, liczby, rodzaje i występują w zdaniu w funkcji przydawki lub orzeczenia np.: „ Praca była męcząca”.
Rozróżniamy dwa typy im. przymiotnikowego:
Im. przymiotnikowy czynny np.: piszący, tworzy się za pomocą przyrostka - ąc, -y, -a, e.
Im. przymiotnikowy bierny np.: czytany, wykonywany, tworzy się za pomocą - n, - on, -t, -a, -e, -ego, -ej.
Przykłady:
czekający, pracujący, słyszący- im. przym. Czynne
kochany, wieziony, wzięty - im.przym. bierne
IMIESŁOWY PRZYSŁÓWKOWE
To im. nieodmienne, występują w zdaniu obok formy osobowej czasownika i wiążą się treściowo z tym samym co ona podmiotem, np.: „ Czytając książkę, robiłem notatki.”
Rozróżniamy:
Im. przysłówkowy współczesny- który tworzy się podobnie jak im. przymiotnikowy czynny za pomocą przyrostka - ąc np.: biegnąc, robiąc.
Im. przysłówkowy uprzedni- tworzy się za pomocą przyrostków - wszy, - łszy np.: zrobiwszy, zjadłszy, przeczytawszy.
5. Równoważniki zdań.
To wypowiedź, która nie zawiera osobowej formy czasownika, ale ma zrozumiałą treść i może zastąpić zdanie. Często używamy ich w mowie potocznej, występują też w przysłowiach( „ Czym chata bogata, tym rada”)
Przykłady: Siadać! zamiast Siadajcie.
Gdzie Marek? zamiast Gdzie jest Marek?
6. Znaki interpunkcyjne i ich funkcje.
KROPKA- zamykamy nią zdanie pojedyncze , złożone i równoważniki zdań.
PRZECINEK- patrz pytanie 16.
ŚREDNIK- stosuje się zamiast kropki lub przecinka w miejscach, w których kropka oddzielała by dane zdanie za silnie, przecinek zaś byłby znakiem niewystarczającym do zaznaczenia odrębności zdań.
WYKRZYKNIK- umieszcza się po okrzykach np.: „ hura” lub po rozkazach lub wołaczach mających silny ton uczuciowy.
PYTAJNIK- umieszcza się po pytaniach: „ Czy to świerk czy jodła?”.
DWUKROPEK- stosuje się przed przytoczeniem jakiegoś powiedzenia oraz przed takim wyliczeniem, przed którym jest naprzód wymienione to, co ma być następnie wyszczególnione.
PAUZA- można ją użyć w dowolnym miejscu; umieszcza się ją przed wyrażeniem, które ujmuje ogólnie to, co zostało poprzednio wyszczególnione np.: „ Podniósł oczy i - oniemiał z podziwu”.
WIELOKROPEK- umieszcza się w razie urwania zdania oraz przed wyrażeniami niespodziewanymi, przenoszącymi pewien zawód np.: „ Duma czasem w miejscu stanie i ... muchę zabije na ścianie”.
NAWIAS- nawiasu można użyć zamiast dwu pauz dla ujęcia jakiejś uwagi ubocznej.
CUDZYSŁÓW- używamy, przytaczając wyrazy, tytuły, wyjątki z utworów, jakieś powiedzenie. Przytaczając wyrazy lub tytuły zamiast cudzysłowu możemy użyć dwukropka.
7. Co to są związki frazeologiczne i ich rodzaje.
To połączenia , których znaczenie tworzy całość i nie możemy dokonać w nich żadnej zmiany ani w kolejności, ani w formie członów składowych.
Frazeologizmy są niepodzielną całością pod względem formalnym. Związki frazeologiczne sięgają najdawniejszych czasów: Biblii i Mitologii.
Przykłady:
Syzyfowa praca
Pięta Achillesa
Panna młoda
W gorącej wodzie kąpany
Kraina mlekiem i miodem płynąca
Rodzaje związków frazeologicznych:
Stałe np.: zjeść z kimś beczkę soli
Luźne np.: droga przez las
Łączliwe np.: silny jak koń
8. Synonimy, antonimy.
SYNONIMY- to wyrazy o podobnym, bliskim znaczeniu, są wyrazami bliskoznacznymi. Niektóre pary wyrazów mają identyczne znaczenie. Jeżeli jeden jest wyrazem obcym, a drugi jego ścisłym odpowiednikiem w j. polskim to są to wtedy wyrazy jednoznaczne lub dublety np.: auto- samochód, lingwistyka- językoznawstwo.
Rodzaje synonimów:
Emocjonalne
Regionalne np.: kartofle- pyry- grule
Stylistyczne np.: student- żak
ANTONIMY- wyrazy o znaczeniu przeciwstawnym np.: duży- mały, życie- śmierć. Można też tworzyć antonimy za pomocą metod słowotwórczych np.: bezpieczny- niebezpieczny, pośredni- bezpośredni. Niektóre słowa mają więcej niż jeden anonim w zależności od kontekstu np.: lekka choroba- poważna choroba, silny wiatr- lekki wiatr.
9. Zasada pisowni dużych liter.
Imiona i nazwiska
Przydomki i przezwiska
Imiona własne zwierząt
Nazwy mieszkańców części świata, krajów, prowincji oraz nazwy narodu, rasy, szczepu
Nazwy świąt i dni świątecznych
Tytuły książek, pieśni, manifestów, ustaw
Tytuły gazet i czasopism odmieniających się , z wyjątkiem spójników i przyimków
Nazwy geograficzne
Nazwy ulic i placów
Nazwy państw
Tytuły urzędów, zakładów, stowarzyszeń
10. Omówienie procesów fonetycznych, których wynikiem są oboczności.
W prasłowiańszczyźnie trzykrotnie dokonywał się proces, który wzbogacił zasób spółgłoskowy. Nosi on miano palatalizacji, czyli zmiękczenia. Zmiękczeniu uległy spółgłoski tylnojęzykowe: k, g, ch pod wpływem samogłosek przednich i, e, ę, dając w rezultacie dźwięki cz, c, ż, dz, sz. Dlatego w dzisiejszej polszczyźnie istnieją oboczności:
k:c:cz, np.: rę-ka, rę-cz-ny/ g: dz:ż, np.: no-ga, na no-dze, noż-ny/ ch: sz: , np.: pu-ch, pu-szy-sty.
Spółgłoski: cz, c, ż, dz, sz, jako produkt palatalizacji, odznaczały się początkowo miękkością. Później cechę tę utraciły i dzisiaj brzmią twardo, noszą więc miano historycznie miękkich.
11. Wymień i omów słowniki języka polskiego
„ Słownik poprawnej wymowy polskiej”- normy wymowy, podstawowe zasady wymowy wyrazów np.: akcent, wymowa samogłosek, spółgłosek; we wstępie jak z niego korzystać, przy każdym haśle informacje o pisowni i odmianie.
„ Słownik języka polskiego”- znaczenie wyrazów wieloznacznych, wyrazy uporządkowane są alfabetycznie i składają się między innymi z hasła, informacji gramatycznej, definicji haseł.
„ Słownik wyrazów bliskoznacznych”- wyrazy o podobnym bliskim znaczeniu. Słownik ten ma wyrazy ułożone wg gniazd synonimicznych. Artykuł hasłowy składa się z hasła, zwrotu, synonimów.
12. Co to jest głoska, sylaba, litera. Wskaż.
GŁOSKA- to najmniejsze dające się wyodrębnić słuchem dźwięki mowy. Od doboru głosek zależy znaczenie wyrazów. Materiałem do tworzenia głosek jest powietrze wydychane z płuc. Głoski dzielimy na dźwięczne i bezdźwięczne.
SYLABA- to część wyrazu wymówiona przy nieprzerwanym oddechu ( za jednym otwarciem ust) np.: dom- 1 sylaba, do-mek- 2 sylaby.
LITERA- graficzny odpowiednik głoski, znak pisma alfabetycznego.
13. BEZOKOLICZNIK- forma czasownika wyrażająca czynność bez określenia osoby, czasu, trybu i liczby; często operuje formą strony i rodzaju czynności np.: palić.
14. Głoski miękkie i twarde.
Głoski miękkie- ń, m, w, ć, ś, ź, dź- miękkość głosek oznaczamy w piśmie:
Za pomocą kreski nad literą oznaczającą spółgłoskę twardą np.: ćma
Za pomocą litery np.: ciało, zima.
Głoski twarde- n, s, z, dz.
Patrz pyt. 12.
15. Podział wyrazu na podstawę słowotwórczą, przyrostek i przedrostek.
FORMANTY- cząstka dodana do podstawy słowotwórczej za pomocą której tworzymy wyraz pochodni.
Wyraz podstawowy: np.: góra
Wyraz pochodni: np..: górka- gdzie, gór -podstawa słowotwórcza, ka- formant.
Czytać przeczytać : prze- formant, czytać- pod. sł.
WYRAZ POCHODNI:
PODSTAWA SŁOWOTWORCZA- część wspólna dla wyrazu pochodnego i podstawowego.
FORMANT: przyrostek( sufiks)- po podstawie słowotwórczej i przedrostek( prefiks) - przed podstawą słowotwórczą.
16. Zasady stawiania przecinków.
W zdaniach współrzędnych niepołączonych spójnikami
Zdania współrzędne połączone spójnikami oddziela się spójnikami z wyjątkiem zdań połączonych za pomocą spójników: i, oraz, lub, albo, ani, ni. Także zdania podrzędne od nadrzędnych oddziela się spójnikami.
Nie oddziela się przecinkami dwu następujących po sobie spójników lub spójnika i zaimka np.: „ Słyszałem, że gdzie kraj staje się uprawnym...”.
Jednakowe części zdania oddziela się przecinkami, gdy nie są połączone za pomocą spójników: i, oraz, lub, ani, a, albo. Przecinek stawia się przed powtórzonymi spójnikami: i, albo, ani, ni, np.: „ I w nauce, i na wycieczce harcerz jest zawsze pierwszy”.
Wyrażeń zawierających imiesłowy na -ąc lub - szy nie oddziela się przecinkami, jeśli imiesłowy te występują same, bez określeń np.: „ Wychodząc posprawdzał kurki gazowe”.
Natomiast oddziela się przecinkami imiesłowy jeżeli są dłuższe tzn. jeśli występujące w nich imiesłowy są rozwinięte określeniami np.: „ Krokodyl odpoczywa, wylegując się na piasku”.
Wykrzyknik oddziela się przecinkiem, jeśli po nim występują inne wyrazy np.: „ O, zięby to mistrze w budowie gniazd”.
Wołacz oddziela się przecinkiem np.: „ Mamo, czy to daleko?!”.
17. Homonimy.
To wyrazy, mające to samo brzmienie z innym wyrazem, ale różni się pochodzeniem , pisownią i znaczeniem.
18. Neologizmy.
Wyrazy nowe, utworzone zgodnie z normami słowotwórczymi. Służą do wzbogacenia słownictwa, zastępowanie wyrazów obcych i zapożyczonych, są środkiem stylistycznym w stylu artystycznym. Tworzyli je: Leśmian, Norwid, Białoszewski, Tuwim. Przykłady: zanieszumieć, douczyć się, metkować.
19. Rodzaje zdań współrzędnie złożonych.
Każda nasza sensowna wypowiedz to w gramatyce wypowiedzenie. Wypowiedzenie pojedyncze ma 1 orzeczenie albo go nie ma. Wypowiedzenie złożone ma 2 orzeczenia.
Wypowiedzenia składowe mogą się łączyć w wypowiedzeniu złożonym w stosunku współrzędnym lub nadrzędno- podrzędnym, np.: „ Za oknem pogoda, słońce, ptaki” ( szereg części wypowiedzenia).
„ Za oknem jest pogoda, świeci słońce, śpiewają ptaki.”( szereg wypowiedzeń współrzędnych).
RODZAJE ZDAŃ WSPÓŁŻĘDNIE ZŁOŻONYCH:
Współrzędnie złożone łączne- ich wypowiedzenia składowe są połączone za pomocą spójników: i, oraz, a, ani, ni, np.: „ Wieczorem przeczytam książkę\ i położę się wcześniej spać.”
Wykres tego zdania: 1 ... 2 te dwa zdania złożone współistnieją.
Współrzędnie złożone przeciwstawne- połączone spójnikami: ale, a, jednak, zaś np.: „ Wieczorem przeczytam książkę,\ ale nie położę się wcześnie spać.”
Wykres : 1 ... 2 te dwa zdania złożone przeciwstawiają się sobie
Współrzędnie złożone rozłączne- wykluczają się wzajemnie, połączone są spójnikami: albo, lub, czy, bądź, np.: „ Wieczorem będę czytać książkę,\ więc nie położę się wcześnie spać.”
Wykres: 1 ... 2
Współrzędnie złożone wynikowe- treść drugiego zdania wynika z treści pierwszego, łączą się spójnikami: więc, zatem, toteż, dlatego, np.: „ Wieczorem będę czytać książkę, \ więc nie położę się wcześnie spać.”
Wykres: 1 ... 2
20. Schemat zdania złożonego. ( patrz pyt. 18) przykład:
„ Słońce świeciło jasno, jednak wszyscy czuli nadciągającą burzę” - zdanie złożone bo ma dwa orzeczenia.
21. Przekształcanie zdań pojedynczych na złożone współrzędnie i podrzędnie.
Zdanie pojedyncze( 1 orzeczenie):
„ Zgasło światło” , „ Zaczął się film” , „ Pogoda sprzyja rolnikom”.
Zdanie złożone współrzędnie:
„ Zgasło światło i zaczął się film” , „ Ponieważ pogoda sprzyja rolnikom, więc spodziewają się dobrych zbiorów”.
Zdanie złożone podrzędnie:
„ Kiedy zgasło światło, zaczął się film” , „ Ponieważ pogoda sprzyja rolnikom, spodziewają się dobrych zbiorów”.
PAMIĘTAJ!
Zdania złożone mają minimum 2 orzeczenia. Chcąc przekształcić zdanie złożone podrzędnie na współrzędne, wystarczy dodać któryś ze spójników.( patrz pyt. 18).
22. Krótki tekst o szkole z zastosowaniem gwary młodzieżowej.
„ Dziś muszę iść do budy i mam wielkiego cykora z powodu matmy. Zakuwałam całą noc, ale chyba i tak będzie lufa. Rodzice znów będą dzięciolić, a ja zarywać kolejne noce.”
Cechy żargonu uczniowskiego:
Słownictwo i frazeologia ekspresywne
Wyrazy i zwroty mają cechę „ zaszyfrowania”, są znane tylko uczniom
Słownictwo nacechowane emocjonalnie
23. Stylizacja językowa i jej odmiany.
Stylizacja językowa to świadomy zabieg artystyczny, polegający na nadaniu językowi wypowiedzi cech, które upodabniają go do jakiegoś określonego stylu. Środkami stylistycznymi są: słownictwo, fleksja, składnia, figury poetyckie, czasami fonetyka.
Aby skutecznie posługiwać się stylistyką pod względem artystycznym jak i praktycznym należy znać dobrze współczesną i dawną polszczyznę. Stylizacja podkreśla koloryt epoki, środowiska, odzwierciedla kulturę, służy zabawie i humorowi.
ODMIANY:
ARCHAIZACJA- to sięganie po wyrazy dziś nie używane lub funkcjonujące w innym znaczeniu, aż po stare formy fleksyjne , zasady budowy zdań, znane z utworów XVI- XVII wiecznych, aż po obowiązujące w danej epoce konwencje np.: nasycenie wypowiedzi łaciną. Archaizację do swoich dzieł wprowadził Sienkiewicz , Sapkowski.
ARCHAIZMY- to słowa, które wyszły z użycia. Znikanie niektórych określeń z codziennego, podstawowego słownictwa polszczyzny ciągle trwa np.: każdy wie kto to jest cyklista, ale posługujemy się nowszymi synonimami tego wyrazu: rowerzysta, kolarz. Już dawno z użycia wyszedł czasownik bydlić = mieszkać, rzeczownik kierz= krzak, choć nieraz funkcjonują w niektórych gwarach.
DIALEKTYZACJA- to wprowadzenie do dzieła literackiego dialektyzmów lub stylizacji gwarowej, w celach stylistycznych, służących do charakterystyki osób lub miejsca, w którym odbywa się akcja utworu np.: rado nierado, juhasienie ( mowa góralska).
DIALEKTYZMY- język polski jest zróżnicowany geograficznie. Występują w nim dialekty, a w nich gwary, którymi posługują się na co dzień mieszkańcy wsi, np.: ścieżka na Śląsku i w Małopolsce to chodnik, a na Mazowszu stecka. Niektóre wyrazy pierwotne znane tylko dialektom, przenikają do języka ogólnopolskiego i są to dialektyzmy. Oznaczają zazwyczaj tzw. realia wiejskie. Należą do nich np.: juhas, baca.
24. Tropy poetyckie.
STYL- to takie ukształtowanie formy językowej wypowiedzi mówionej i pisanej, które oznacza się różnymi właściwościami( rodzajem, funkcją).
Cechy stylu: dostarcza informacji, obfity język, dobre słownictwo, poprawne formy gramatyczne, związki wyrazowe.
TROPY:
Stylem zajmuje się nauka, która uczy poprawnego posługiwania się językiem i w tym zakresie zbliża się do retoryki. Niektóre tzw. pierwotne figury retoryczne np.: metafora, traktowane są jako środki stylistyczne= tropy.
Do tropów zaliczamy:
Onomatopeja- naśladowanie głosów, dźwięków
Epitet- określa jakąś cechę, uwydatnia ją
Porównanie
Apostrofa- zwrot do osoby, rzeczy, bóstwa
Metafora= przenośnia
Metonima- rodzaj metafory
25. Wyrazy pokrewne w zależności od barwy uczuciowej.
Słowa nie tylko nazywają osoby, rzeczy, czynności, ale również ukazują nasz stosunek emocjonalny. Swoje emocje możemy wyrażać negatywnie bądź pozytywnie. W słowach ukryte są emocje. Niektóre wyrazy uzyskują odpowiednie zabarwienie uczuciowe przez użycie przyrostka np.: syn- uś = zdrobnienie, mają one głównie zabarwienie uczuciowe dodatnie. Wyrazy o zabarwieniu uczuciowym negatywnym tzw. zgrubienia np.: nochal. Słownictwo emocjonalne ma charakter wartościująco- oceniający, używane do oddania cech fizycznych i psychicznych osób, dla nazywania przedmiotów, czynności.
26. Różnica między mową zależną a niezależną.
Mowa niezależna jest to dosłowne przytoczenie wypowiedzi czyjejś lub własnej np.: Basia zapytała: „ Pożyczysz mi słownik?”
Odpowiedziałam: „ Pożyczę”.
( Basia zapytała, odpowiedziałam - wypowiedzenie wprowadzające; Pożyczysz mi słownik, pożyczę - wypowiedzenie wprowadzane)
Mowa niezależna wymaga użycia dwóch nie powiązanych ze sobą składniowo wypowiedzeń: wprowadzającego i wprowadzanego.
Wypowiedzenie wprowadzające- orzeczeniem jest najczęściej czasownik oznaczający mówienie ( rzec, zapytać)
Wypowiedzenie wprowadzane- jest przytoczeniem czyichś słów w ich dosłownym brzmieniu.
Mowa zależna- to przytoczenie czyjejś lub własnej wypowiedzi nie dosłownie, lecz w postaci zdania podrzędnego dopełnieniowego np.: „ Basia zapytała czy pożyczę jej słownik. Odpowiedziałam, że pożyczę.”
27. Co to są złożenia i typy złożeń?
Wyrazy pochodne, które powstały od dwóch wyrazów podstawowych i zawierają dwie podstawy słowotwórcze, nazywamy wyrazami złożonymi. Wyrazy te mają różną budowę. Niektóre z nich np.: prostokąt, samolot, łamigłówka, charakteryzują się tym, że obie podstawy są połączone za pomocą cząstki: - o- lub - i-( y). Takie wyrazy to złożenia.
Typy wyrazów złożonych:
Złożenia
Zrosty np.: dobranoc, wiarygodny
Zestawienia np.: połączenia dwóch wyrazów pisanych oddzielnie, które są nazwą jednego przedmiotu np.: Zielona Góra, Stare Miasto itd.
28. Co to są zapożyczenia językowe?
Oprócz wyrazów rodzimych mamy wiele wyrazów obcych, zapożyczonych z innych języków. Rozwój cywilizacji i techniki spowodowały, że coraz więcej używamy słów z j. angielskiego, francuskiego i niemieckiego, np.: fototapeta, dżinsy, gofry, sponsoring. Moda na używanie obcych wyrazów ogarnia też radio, telewizję i prasę.
Powinniśmy unikać zapożyczeń jeżeli istnieją odpowiedniki polskie. A tam gdzie go nie ma to wchodzi wyraz zapożyczony. Większość tych wyrazów to internacjonalizmy, czyli słowa o zasięgu międzynarodowym.
DRINK-napój alkoholowy z dodatkiem soku.
BAR- miejsce, w którym można coś zjeść, wypić; miejsce spotkań towarzyskich.
MOTEL- miejsce oferujące nocleg( pokój).
APLAUZ- zachwyt, liczne brawa np.: po występie teatralnym, koncercie.
29. Co to jest bestseller?
BESTSELLER- książka szczególnie popularna, modna i poszukiwana w danym okresie.
9