Temat 5.

Akty międzynarodowe dotyczące statusu i zasad działania organów bezpieczeństwa.

Dwa rodzaje prawa międzynarodowego dotyczące zasad działania Policji:

1. twarde prawo - to umowy międzynarodowe, którymi państwa wiążą się (przystępują w późniejszym terminie) podpisując te umowy:

np. Europejska Konwencje Praw Człowieka

2. miękkie prawo - to najczęściej rezolucje, deklaracje które mają moc niewiążącą, ale są uwzględniane przez państwa w kształtowaniu ich własnego ustawodastwa:

np. Powszechna Deklaracja Praw Człowieka z 1946 r.

Wyżej wymienione akty tworzą standardy postępowania Policji w demokratycznym społeczeństwie, które:

• odnoszą się do praw człowieka i ich ochrony;

• odnoszą się także do zasad wykorzystania i użycia broni palnej oraz innych środków przymusu bezpośredniego;

• odnoszą się do współpracy międzynarodowej Policji w zwalczaniu przestępczości.

1. Akty uniwersalne- związane są z systemem uniwersalnym ochrony praw człowieka, stworzony jest przez społeczność ONZ (1945 r. powołana):

• 1948 r. - państwa stworzyły jeden z dokumentów miękkiego prawa - Powszechna Deklaracja Praw Człowieka. Pierwszy dokument, który
  w jednym akcie zgromadził katalog praw i wolności człowieka.

• 1955 r. - zostały stworzone minimalne zasady traktowania więźniów, to również wchodzi w system uniwersalny, który obowiązuje wszystkie państwa ONZ. To jeden z pierwszych instrumentów wyznaczających standardy traktowania więźniów, ale także zatrzymanych, aresztowanych.

• 1966 r. - została sporządzona Konwencja o eliminowaniu wszelkich form dyskryminacji rasowej - twarde prawo wiążące państwa. Konwencja powołała do życia Komitet do spraw eliminacji i dyskryminacji rasowej. Zadanie Komitetu jest przyjmowanie skarg międzynarodowych oraz monitoring, sprawdzanie państw czy nie ma tam dyskryminacji rasowej. Polska ratyfikowała tę umowę (przystąpiła) w 1969 r.

• 1966 r. - Międzynarodowy Pakt Praw Obywatelskich i Politycznych - przewidywał prawo do życia, gwarancje związane z postępowaniem sądowym, prawo do wolności, prawo do poszanowania życia prywatnego. Polska ratyfikowała w 1991 r. Powołała do życia Komitet Praw Człowieka , który miał stać na straży przestrzegania postanowień międzynarodowych praw obywatelskich i politycznych. Komitet ten nie jest sądem i nie wydaje wyroków, jedynie opinie. Opinie te nie wiążą państwa. Komitet działa ma skutek skargi indywidualnej bądź skargi państwowej. Aby się poskarżyć trzeba pokonać ścieżkę odwoławczą w swoim państwie. Ponadto jesteśmy ograniczeni terminem zawitym 6 miesięcy. Skarga przysługuje osobie pokrzywdzonej.

• 1979 r. - Konwencja w sprawie eliminacji wszelkich form dyskryminacji wobec kobiet.

• Kodeks postępowania funkcjonariuszy porządku publicznego - miękkie prawo, bo rezolucja ONZ..

• 1984 r. - Konwencja w sprawie zakazu stosowania tortur oraz innego nieludzkiego poniżania, traktowania lub karania. Na mocy tej konwencji powołano Komitet Przeciwko Torturom. Jest to twarde prawo wiążące państwa stron. Polska przystąpiła w 1989 r.

• 1989 r. - Konwencja Praw Dziecka - twarde prawo, powołała Komitet Praw Dziecka, nie rozpatruje skarg indywidualnych, tylko państwowe.

System europejski:

• 1950 r. - Europejska Konwencja o Ochronie Praw Człowieka - jest powtórzeniem Powszechnej Deklaracji Praw Człowieka, ale jest twardym prawem i wiąże państwa stron. Powołała instytucję - Europejski Trybunał Praw Człowieka w Strasburgu.

• 1987 r. - Europejska Konwencja o Zapobieganiu Torturom. Powołała Europejski Komitet ds. zapobiegania torturom, który organizuje wizytację w państwach. Po tych wizytach tworzy raporty, a podczas wizyt w państwach udaje się do miejsc, gdzie przebywają osoby, które są pozbawione wolności. Wizyty odbywają się raz na 4 lata.

• 1981 r. - Konwencja o ochronie osób w związku z automatycznym przetwarzaniem danych osobowych- prawo twarde.

• 1979 r. - Deklaracja o Policji.

Temat 6.

Współpraca międzynarodowa w kontroli nad przestępczością.

1. Przyczyny uzasadniające potrzebę współpracy międzynarodowej:

• zmiany ustrojowe, początek lat 80;

• rozwój przestępczości związanych z handlem ludźmi, bronią, narkotykami.

2. Postanowiono współpracować na podstawie umów międzynarodowych:

• umowy wielostronne - zmierzające do umiędzynarodowienia ścigania sprawców przestępstw uznanych za niebezpieczne dla całe wspólnoty międzynarodowej; są adresowane do prokuratorów, sędziów i Policji.

np. Konwencja o zwalczaniu fałszywych pieniędzy, Konwencja o zwalczaniu handlu ludźmi.

• umowy dwustronne - określają współdziałania w walce z przestępczością i dotyczyć mogą międzynarodowej pomocy w sprawach karnych, ekstradycji, współpracy Policji, SG, Urzędów Celnych. Na podstawie takich umów powołani są tak zwani Oficerowie Łącznikowi.

3. Kształtowanie współpracy pozostaje w gestii organów centralnych, , ministrów czy rządu. Przygraniczne organy Policji mogą zawierać umowy z ich partnerami zagranicznymi, jeżeli w umowie międzynarodowej będą takie upoważnienia.

Zakres współpracy to międzynarodowa przestępczość zorganizowana tj. np:

• terroryzm;

• nielegalna produkcja i dystrybucja środków odurzających;

• nielegalny obrót materiałami promieniotwórczymi;

• nielegalny handel bronią;

• nielegalny przemyt ludzi.

W zakres współpracy wchodzi także:

• poszukiwanie osób zaginionych i podejrzanych;

• zapewnienie bezpieczeństwa delegacjom państwowym oraz osobom korzystającym z przywilejów dyplomatycznych;

• zapewnienie bezpieczeństwa w ruchu drogowym oraz walk ze skutkami klęsk żywiołowych i katastrof.

Formy współpracy:

• wymiana informacji o osobach i zdarzeniach;

• wymiana wzorów dokumentów;

• wymiana danych operacyjnych;

• dostarczenie specjalistycznego sprzętu;

• czynności śledcze i ekstradycji.

4. Współpraca międzynarodowa w ramach organizacji międzynarodowych:

• ONZ - wypracowanie instrumentów walki z działalnością międzynarodowych grup zorganizowanych np. Konwencja przeciwko międzynarodowej przestępczości zorganizowanej, Konwencja przeciwko korupcji.

• Rada Europy - promuje współpracę międzynarodową w walce z organizacjami przestępczymi. Rada jest inicjatorem ponad dwustu umów wielostronnych, jest także zaangażowana w zwalczanie korupcji oraz przedmiotem zainteresowania jest cyberprzestepczość.

• INTERPOL - to międzynarodowa organizacja Policji Kryminalnej (jest instytucja najstarszą i największą) - powstała w 1923 r. Siedziba Lion we Francji .
  Jest podmiotem prawa administracyjnego, może zawierać umowy międzynarodowe z innymi państwami, korzysta z przywilejów i immunitetów.
  Największa baza danych p przestępcach, o kradzionych przedmiotach w wyniku przestępstw. Posiada system globalnej sieci łączności Policji.
  Zadaniem tej organizacji jest zapewnienie wzajemnej pomocy Policji Kryminalnej. Interpol nie może podejmować czynności o charakterze politycznym, militarnym, religijnym i narodowościowym.
  188 państw członkowskich.
  W każdym państwie członkowskim działa krajowe biuro Interpol. W Polsce jest to Biuro Wywiadu Kryminalnego oraz Wydział Rozwoju Międzynarodowej Współpracy KGP. W każdym mieście wojewódzkim - jest takie biuro kryminalne.
  Zainteresowania Interpolu;
  - walka z przestępczością zorganizowaną;
  - ściganie sprawców zbrodni wojennych i przeciwko ludzkości;
  - walka z korupcją i z przestępczością przeciwko środowisku naturalnemu.
  Interpol posiada dane skradzionych pojazdów oraz osób będących w zainteresowaniu Policji. Posiada także kartoteki daktyloskopijne i fotograficzne.

• EUROPOL - jest to międzynarodowa organizacja rządowa w ramach Unii Europejskiej. Została powołana by poprzez zapobieganie i zwalczanie międzynarodowej przestępczości wspomagać działania organów ścigania UE. Powstała w 1995 r. Siedziba to Haga. Posiada podmiotowość prawną, ale tylko na terytorium wszystkich państw członkowskich UE. Przedstawiciele posiadają przywileje i immunitety. Personel tej organizacji - 600 osób, z czego 80 to oficerowie łącznikowi (Policjanci, Żandarmeria, SG, Służba Celna). Oficerowie łącznikowi są nadal funkcjonariuszami organów ścigania, którzy odpowiadają przed swoimi władzami krajowymi.
  Zakres działania i zainteresowania Europolu to wszystko to co Interpol, a także przestępczość pospolita: porwania, branie zakładników, rasizm.
  Sposoby współpracy:
  - wymiana danych między oficerami łącznikowymi;
  - wykorzystanie analiz oraz wsparcie techniczne w trakcie postępowań organów ścigania w państwach członkowskich UE.
  Krajowymi jednostkami do spraw współpracy z Europolem są organy pośredniczące. W Polsce: Biuro Międzynarodowej Współpracy Policji KGP.

• SCHENGEN (1985 r.) - mówił o układzie służącym stopniowemu znoszeniu kontroli osobowych na granicach, swobodnego przepływu osób, towarów i usług.
  Straż Graniczna posiada system informatyczny SIS, w który przechowywane są dane osób poszukiwanych i nieporządanych, dane skradzionych pojazdów i dokumentów.
  W ramach tego mamy współpracę:
  - obserwacja transgraniczna - ściganie karne powinno rozpocząć się na terytorium państwa prowadzącego obserwację, operacja (obserwacja), która jest zaplanowana, musi wymagać zgody państwa obserwowanego, jeżeli to sytuacja nagła to nie musi być zgody. Funkcjonariusze obcych państw muszą przestrzegać prawa, jaki obowiązuje w państwie obserwowanym. Funkcjonariusze mają prawo do posiadania broni. Wynikiem obserwacji jest zatrzymanie, ale tylko przez funkcjonariuszy państwa, w którym osoba przebywa.
  - pościg transgraniczny - (zatrzymanie) - ściganie osoby, która popełniła przestępstwo lub uciekła z jakiegoś ośrodka zatrzymania np. zakład karny. Funkcjonariusze przekraczając granice, muszą poinformować o tym, że będą wykonywać pościg. Mają nakaz przestrzegania prawa, gdzie wykonują czynności, Celem jest zatrzymanie, ale tylko przez funkcjonariuszy państwa, w którym osoba przebywa.
  Temat 7.

Wybrane zagadnienia międzynarodowego prawa karnego.

1. Standaryzacja ustawodawstw karnych:
   

• Zasada terytorialności - opiera ona kompetencję karną na fakcie, że przestępstwo zostało popełnione na terytorium danego państwa.

• Zasada narodowości podmiotowej (obywatelstwa) - w świetle tej zasady obywatel polski odpowiada za wszelkie czyny popełnione za granicą, które są przestępstwem wg prawa polskiego oraz wg prawa obowiązującego w miejscu jego popełnienia. Wymagana jest tutaj podwójna karalność czynu. Kompetencja karna określonego państwa została oparta na tym, że sprawca czynu jest jego obywatelem.

• Zasada narodowości przedmiotowej (ochronna) ograniczona - zgodnie z ta zasadą czyny popełnione przez cudzoziemców za granicą podlegają ustawie karnej polskiej wtedy, gdy są przestępstwami skierowanymi przeciwko interesom RP, obywatela polskiego, polskiej osoby prawnej lub polskiej jednostki organizacyjnej bez osobowości prawnej.

• Zasada narodowości przedmiotowej (ochronna) nieograniczona - przewiduje ona zastosowanie polskiej ustawy karnej bez względu na obywatelstwo sprawcy i bez ograniczenia warunkiem podwójnej karalności czynu w razie popełnienia przestępstwa np. przeciwko bezpieczeństwu wewnętrznemu i zewnętrznemu RP.

• Zasada odpowiedzialności zastępczej - dotyczy ona cudzoziemca, który popełnił za granicą przestępstwo nieobjęte zasadą ochrony ograniczonej oraz zasadą ochrony nieograniczonej, które w polskiej ustawie karnej jest zagrożone karą przekraczającą 2 lata pozbawienia wolności.

• Zasada represji wszechświatowej (uniwersalna) - przewiduje stosowanie polskiej ustawy karnej do cudzoziemca i obywatela polskiego, których nie postanowiono wydać, w razie popełnienia przez nich za granicą przestępstwa, do którego ścigania RP jest zobowiązana na mocy umów międzynarodowych, niezależnie od przepisów obowiązujących w miejscu popełnienia przestępstwa. Są to przestępstwa, których ściganiem zainteresowana jest cała społeczność międzynarodowa np. ludobójstwo.

Przestępstwo międzynarodowe- zawiniony czyn godzący podstawowe dobra wspólnoty międzynarodowej, który podlega karze na podstawie prawa karnego międzynarodowego lub krajowego.

2. Międzynarodowa pomoc w sprawach karnych - sprawy te reguluje Europejska konwencja o pomocy prawnej w spawach karnych, która powstała w 1962 r., Polska przystąpiła w 1996 r.
   Pojecie pomocy prawnej w sensie szerokim obejmuje wszystkie formy współpracy międzynarodowej w sprawach karnych, w sensie wąskim - pomoc w zakresie dokonywania przesłuchań świadków, biegłych i podejrzanych, doręczenia pism procesowych, wezwań itd.
   Konwencja ogranicza się do pomocy prawnej sensu stricte i obejmuje następujące formy współpracy: wykonywanie wniosków rekwizycyjnych, wykonywanie doręczeń, udzielanie informacji z rejestru skazanych, przekazywanie wniosków o wszczęcie postępowania karnego, przekazanie informacji o skazaniu obywateli państw obcych.
   Konwencja dotyczy wykonywania tych form współpracy jedynie przez organy sądowe, organy prokuratury.

3. Ekstradycja (Europejska konwencja o ekstradycji z 1960 r.) - wydanie osoby przez państwo, na którego terytorium ona przebywa, na wniosek państwa, któremu przysługuje juryzdykcja karna, w celu przeprowadzenia przeciwko niej postępowania karnego lub też wykonania kary.
Rządzi się pewnymi zasadami:
- musi być podwójna karalność;
- zasada nie wydawania własnych obywateli;

- nie wydawanie przestępców politycznych;

- zasada ograniczonego ścigania i karania.

Ograniczenia ekstradycji:
- nie można ścigać osób, które popełniły przestępstwo skarbowe,
- jeżeli przestępstwo uległo przedawnieniu,
- jeżeli osoba, która jest żądana zagrożona jest karą śmierci, chyba że państwo żądające zapewni, że kara nie zostanie wykonana;

- przestępstwa polityczne i wojskowe;

- ograniczenia wydania ze względu na obywatelstwo,
- ograniczenia ekstradycji ze względu na miejsce popełnienia przestępstwa,
- ściganie za to samo przestępstwo,

Ekstradycja jest wtedy, jeśli kara jest większa niż 1 rok, chyba że państwo żądające ma już wyrok na tą osobę i musi być wyższa niż 4 miesiące.

O ekstradycji decyduje Minister Sprawiedliwości danego państwa rządzącego, na piśmie zwraca się do Ministra Sprawiedliwości państwa wydającego. Minister Sprawiedliwości przed wydaniem decyzji wysłuchuje opinii sądu.

4. Europejski Nakaz Aresztowania- obowiązuje w Europie, wypchnął instytucję ekstradycji. Pojawiła się w 2002 r. Jest decyzją sądową, wydaną przez państwa członkowskie Unii Europejskie, wydaje je sąd okręgowy na wniosek prokuratora. ENA trafia do sądu.
Zakres: czyny zagrożony karą pozbawienia wolności powyżej 1 roku, jeśli jest wyrok to powyżej 4 miesięcy. Katalog przestępstw np. terroryzm, udział w grupach przestępczych, handel ludźmi, seksualne wykorzystanie dzieci i pornografii dziecięcej.

5. Przekazanie- przejęcie ścigania - (Konwencja o przekazaniu ścigania w sprawach karnych z 1972 r.).

Przekazanie ścigania leży w kompetencjach państwa, na którego terytorium cudzoziemiec dopuścił się przestępstwa, po wszczęciu przeciwko niemu postępowania i zebraniu dowodów do przekazania wszystkich materiałów- a w razie potrzeby także sprawcy - państwu, którego obywatelem jest lub w którym ma on miejsce stałego pobytu.

Przekazanie ścigania karnego według ogólnych zasad polega z jednej strony na obowiązku przejęcia ścigania przez państwo, którego obywatelem jest sprawca, z drugiej strony stanowi uprawnienie do żądania przejęcia ścigania przez państwo, ma którego terytorium zostało popełnione przestępstwo.

---