Wykład II.

Szkoła jońska a eleacka

1. Szkoła jońska- pierwiastek materialny, zmienność, świat w ciągłym ruchu.

• Tales z Miletu- II połowa VII wieku. Pyta co jest tworzywem wszechświata (materia prima). Wg niego jest nim woda. Ponieważ tworzy ona 3 stany skupienia. Świat jest wodą pod różnymi postaciami. Woda- nośnik. Woda jest wieczna

• Anaksymander- nie ogranicza się do tworzywa, zadaje pytanie gdzie jest jego miejsce. Miejscem tworzywa jest bezkres- apeiron. Arche- praprzyczyna wszystkich bytów. Natura jest czynnikiem trwałym, kosmos to ład. Trwałość kosmosu przejawia się w ścieraniu przeciwieństw. Źródłem ścierania się przeciwieństw jest ruch.

• Anaksymenes- Tworzywem jest powietrze- pneuma, bo jest wszędzie obecne.

• Ksenofanes- tworzywem jest ziemia. K. wyobraża sobie koniec świata- wtedy ziemia spłynie do morza.

• Heraklit z Efezu- tworzywem jest ogień. Jego fil. Ma charakter metaforyczny- fil. hermeutyczna, wieloznaczna. Nie można powiedzieć, że ogień jest, bo on się zmienia, jest w ciągłym ruchu. Ogień nie gaśnie- rzeczywistość ma cały czas tę samą postać. Ogień- wojna. Wojna jest ojcem wszechrzeczy. . Ścieranie- dialektyka (teoria zbudowana na przeciwieństwach). Nie byłoby równowagi gdyby nie przeciwieństwa. Ogień w postaci czystej jest synonimem duszy, w postaci zanieczyszczonej- ciała. Zanieczyszczenie ognia- otępienie. Ogień porusza się po dwóch torach: droga w górę, która prowadzi do doskonałości i droga w dół, prowadząca do śmierci. Pojęcie rozumu (logos)- wszechświat rządzi się rozumem. Ogień palący się wysokim płomieniem- rozum, dusza.

2. Szkoła eleacka - wywodząca się z misteriów orfickich

• Parmenides- interesuje go byt. Byt to co istnieje. Byt jest a niebytu nie ma. Byt jest niezmienny, nieskończony, niepodzielny. P. wyróżnia 2 sfery :

a)sfera zjawisk- fenomenalna

b) sfera pomyślana

• Zenon z Elei- zaprzeczył ruchowi (dychotomia, Achilles, strzała, stadion) i przeciwstawiał się podzielności świata.

• Empedokles- trudno zaprzeczyć żywiołom, świat się zmienia, ale przy całej zmienności jest trwały. Czynnikami trwałymi są miłość i niezgoda.

Wykład III. 25.10.2010

Hylozoizm- materia jest źródłem życia

Hylemorfizm- materia jest źródłem postaci.

• Demokryt- nie godzi się na twierdzenie, że materia to żywioł. Atom - a tome (niepodzielny)- jest najmniejszą cząstką materii.

1. Atom- właściowści- pierwotne

Wielkość i kształt

Wtórne

Barwa i zapach

Atomy wykonują wiry i ruchy w 2 kierunkach. Jeżeli są lekkie to wykonują droge do góry.

2. Parenkliza- odchylenie. Determinizm- ruch atomów jest ściśle wyznaczony, nie ma miejsca na odchylenia. Indeterminizm- miejsce na przypadek.

3. Atomy dzielą się na cielesne i duchowe (ciała i duszy). Atomy duchowe są szybsze, mniejsze i gładsze. Rozpad atomów- śmierć ciała

• Materializm mechanistyczny- (Julien de la Mettrie) wszechświat składa się tylko z substancji materialnych. Materialność objawia się w ruchu mechanicznym. Newton- mechaniczna koncepcja świata. L'homme de la machine- człowiek maszyna. Człowiek jest najlepiej skonstruowaną maszyną. Materia: 1) bezwładna 2) czynna (dusza)- ruchliwość, myślenie.

• Naturalizm- (Ludwig Fauerbach). Usiłował połączyć mechanistykę z osiągnięciami przyrodoznawstwa. Natura jest jedyną rzeczywistością. Ciało ma związek z myśleniem. Myśl wywodzi się z bytu. Myśl ma pochodzenie przyrodnicze. Jego naśladowcami byli trzej niemieccy lekarze (Buchner, Vogt, Muleschott), nazywanie materialistami wulgarnymi, gdyż próbowali sprowadzić zjawiska psychiczne do fizycznych (np. myślenie- wyciek z mózgu) Fauerbach także jest twórcą pojęcia alienacja religijnej- wszystkie dobre cechy człowieka przypisujemy Bogu.

• Materializm dialektyczny- (Marks, Engels)- w świecie obok ruchu jest także rozwój. Rzeczywistość materialna rozwija się. Materia jest wieczna, racjonalna, niezniszczalna.

• Dialektyka idealistyczna- (Hegel) Byt ma 3 postacie:

• byt (teza)- postać wyjściowa (myśl, pomysł)

• myśl (antyteza)- zaprzeczanie postaci wyjściowej (rzeczywistość)

• historia (synteza)- zniesienie przeciwieństwa między???

IV prawa dialektyki

1. W przyrodzie panuje ruch i rozwój

2. Przy rozpatrywaniu zjawisk- zjawiska są ze sobą powiązane

3. przechodzenie w ilości w jakość

4. walka przeciwieństw- dlatego świat się toczy

Wykład IV, 8.11.2010r.

• Platon- świat składa się z 2 warstw. Dla nas dostępna jest tylko 1- widzialna i doświadczalna. Nie ma nic wiecznego. Drugą warstwą jest tzw. warstwa idei- jest ona niedostępna dla zmysłów.- jednak trzeba ją przyjąć i zrozumieć. Poznanie rozumowe doprowadzi nas do odpowiedzi na temat bytu i tego co jest gwarantem istnienia?. (nie ma podstaw aby za gwarant istnienia ,,psa” przyjąć psa. Bo psy mogą wyginąć. Odpada więc pies rzeczywisty. Gwarantem pojęcia ,,pies” jest pies idealny) Wszystko co nas otacza jest tylko odbiciem bytu idealnego. Tylko pojęcia takie jak dobro i piękno- nie mają desygnatów. Idea idei nie jest jednak równa, im więcej rzeczy na świecie tym dana idea stoi niżej. Dusza jest elementem idealnym w człowieku. Dusza- element idealny w człowieku. Jest czynnikiem życia. Spełnia 3. funkcje: 1)funkcja poznawcza- przypomnienie- anamnesis . Zanim dusza została włączona do ciała, była w świecie idei. Wcielenie pierwiastka duchowego do materialnego. Wiedza u P. ma charakter ezoteryczny. 2) funkcja religijna- ciało się rozpadnie a dusza albo odejdzie do świata idei albo zostanie wcielona gdzie indziej.

Pobyt w ciele dusza często traktuje jak więzienie. Czasem nie może się z tym pogodzić. Dusza nieustannie tęskni do świata idei. Ale prędzej czy póżniej dusza tam wraca. Dzieje się to jednak poprzez liczne wcielenie, wędrówki. Metempsychoza- wędrówka duszy, widziana od jej strony. Reinkarnacja- od strony ciała. W trakcie wędrówki dusza dowiaduje się o sobie wszystkiego, gdy wraca do źródła jest już bogatsza o tę wiedzę. Samowiedz- wg. P. uprawianie filozofii. Idealizm obiektywny- przekonanie, że obiektywnie istnieje tylko świat idei. Świat rzeczywisty zaś jest jego kopią. Istnieje on pozornie. Gdyby nie idea, nie było by rzeczy.

• Idealizm subiektywny- (Georg Berkley)- świat istnieje gdy jest przedmiotem czyjegoś postrzeżenia. Człowiek swoim postrzeżeniem powołuje świat do istnienia- inspiracja dla poetów. Potem GB powiedział, broniąc się przed kontrargumentami, że świat istnieje bo Bóg go postrzega.

• Idealizm krytyczny- (Immanuel Kant) świat jest przedmiotem ludzkiego poznania, ale do pewnych granic. Każdy człowiek ma 2 władze poznawcze: 1)formy naszej zmysłowości- przestrzeń i czas. Z wrażeń człowiek tworzy wyobrażenia, które mogą przeobrazić się w pomysły (dzięki umysłowi). 2)Sąd, który może być a)analityczny b) syntetyczny c) a posteriori (po) d) a priori (przed). Najważniejsze są: sądy syntetyczne i a priori, bo poszerzają wiedzę. Są 2 rodzaje rozumu: 1) intelekt 2) rozsądek, który tworzy pojęcia i daje wiedzę o świecie. Kategoriami intelektu zaś są: dusza, wszechświat i Bóg. Rzeczywistość ma 2 wymiary: 1) byt, mów jaki świat jest. 2) powinność- wyobrażenie jaki powinien być.

• Idealizm absolutny (Hegel)

• postac bytu- myśl, przeciwieństwem myśli jest przyroda.

• Duch- zniesienie przeciwieństwa między myślą a bytem

• Byt to co jest i nie jest zarazem. Byt jest nieustannym stawaniem się.

• Realizm (Arystoteles)- stanowisko pomiędzy materią a ideą. A uznał, że to, że świat jest materialny i idealny jest fałszywe. Byt jest rzeczywisty. Podstawową kategorią filozofii A. jest substancja. Substantie- coś co leży u podłoża. . substancja ma 2 twarze. Posiada formę i materię, które są zespolone ze sobą.

Podobne stanowisko- Tomasz z Akwinu (XIII wiek) Realizm odnosi się do człowieka, bo człowiek jest połączeniem pierwiastka idealnego z materialnym- duszy z ciałem.

15.11.2010r.

STRUKTURA BYTU

• Pytanie ile jest bytów? Odpowiedź. 1) byt jest 1 ( monizm) 2) jest ich 2 (dualizm) 3) jest ich nieskończenie wiele (pluralizm)

1. Monizm- dzieli się na słaby i mocny, np. materializm wulgarny jest mocny, bo nie dopuszcza życia psychicznego.

• Monizm idealizm- Plotyn (neoplatonizm)- wszelkie istnienie wywodzi się z 1 bytu- tzw. prajedni. Z tego zbioru wyłaniają się wszelkie rodzaje istnienia. Dzieje się to stale i prajednia nie ulega wyczerpaniu. Prajednia jest jak źródło światła. Plotyn chce ją opisywać w kategoriach religijnych. Prajednia jest więc pustką, absolutem. Hipostazy- (dziś nie ma to słowo desygnatu)- byty, które wyłaniają się z prajedni. Są to byty wtórne- duch, dusza, materia. Z ducha wyłania się dusza a z duszy materia. 3 szczeble- byt idealny, byt psychiczny, byt materialny. Monizm Plotyna jest monizmem dynamicznym, bo wszystko jest w ciągłym ruchu.

• Baruch Spinoza- (1632- 1677) wszechświat nie istnieje poza Bogiem lub wszechświat jest Bogiem.- Deus sive Natura. Monizm panteistyczny

• Fryderyk Schelling- (1775- 1854)- wszechświat to tożsamość bytu realnego i idealnego.

• Hegel- rozum kieruje światem, wszystko jest rozumne. Panlogizm- wszędzie jest myśl.

• Spirytualizm- św. Augustyn- co warto poznawać: Boga czy własną duszę? Jak najpierw poznasz duszę, to łatwiej ci będzie poznać Boga.

• Dualizm-

• Kartezjusz- jak połączyć ducha z materią? 2 substancje a) res ekstenza- rzecz rozciągła b) res cogitas- rzecz myśląca. Cały świat jest złożeniem tych substancji. Zadaniem res ekstenza jest wypełniać przestrzeń. Substancja duchowa jest substancją samoistną. Przed Kartezjuszem nie dokonywano sekcji zwłok. Gdzie te 2 byty ścierają się w człowieku? Odpowiedź: w szyszynce.

3. Pluralizm

• Wilhelm Leibnitz- wszechświat składa się z wielu substancji duchowych, które on nazywa monadami. Nie ma na świecie dwóch takich samych monad. Każda wyposażona jest w siłę. Mają one naturę dynamiczną, co wyraża się w postrzeganiu. Ich kolejną cechą jest świadomość. Posiadają układ hierarchiczny. Najniżej stoją te, których świadomość jest utajona ( przyroda nieożywiona). Świadomość wyższą posiadają zaś zwierzęta, gdyż zapamiętują one to postrzegły. Najwyżej zaś są ludzie, gdyż posiadają samowiedzę.

22.11.20104. Teoria poznania

• Teoria odbicia- to nie podmiot poznający (człowiek) chce poznać świat ale świat sam się narzuca do poznania. Demokryt. Od przedmiotu biegną jego kopie- homoiomerie, które mogą trafić na opór naszych zmysłów. Po tym następuje doświadczenie zmysłowe.

• Czynniki poznawcze- 1) bezpośrednie- zmysły, 2) pośrednie- myslenie, pojęcia

• Empiryzm- wiedza nie bierze się z przedmiotu ale z doświadczenia. 2 postacie empiryzmu: 1)empiryzm genetyczny- doświadczenie jest źródłem. Arystoteles. Poznanie nie ma źródła w umyśle ale wyłącznie w doświadczeniu. Umysł człowieka przed poznaniem jest tabulą rasą. Zapisywanie tej czystej karty dokonuje się na zasadzie abstrakcji. Istotą człowieka jest rozumność. ,,Nie ma niczego w umyśle czego wcześniej nie było w zmysłach” 2)empiryzm metodologiczny- F. Bacon.- chce oczyścić umysł z przyzwyczajeń, których jest 4 i tworzą zniekształcony obraz świata. Rodzaje błędów a)błędy plemienne- złudzenia sprowadzające się do antropomorfizacji przyrody. b)negatywne skutki wychowania i otoczenia c) złudzenia rynku d) złudzenia teatralne- uleganie autorytetom, skłonność do bezrefleksyjnego przyjmowania wiadomości.

Indukcja- jeżeli badamy jakiś przedmiot musimy zbadać jego cechy, zadać pytanie, które cechy są ze sobą trwale powiązane a które nie. Które są stałe a które przypadkowe. Stałe cechy informują nas o przedmiocie.

• Empiryzm skrajny- (Emil de Condillac) W procesie poznania doświadczanie jest wystarczające. Rozum jest niepotrzebny. Wiedza o świecie- wiedza o mocnych wrażeniach- sensualizm

• Empiryzm umiarkowany- John Locke.- ojciec empiryzmu nowożytnego. Wszelka wiedza bierze się z doświadczenia.

---