Istota i skutki inflacji

Co to jest inflacja?

Stopa inflacji jest wyrażoną w procentach zmianą poziomu cen:

Stopa inflacji	=	Poziom cen (rok t)	-	Poziom cen (rok t - 1)	x 100
(rok t)			Poziom cen (rok t - 1)

Długie dzieje inflacji

Płace realne - płaca dzielona przez ceny dóbr konsumpcyjnych.

Płace i ceny przestały być wielkościami elastycznymi od dołu. W okresach recesji nie spadają, tylko wolniej rosną.

Trzy odmiany inflacji

Niska inflacja. Ceny rosną wolno i w sposób przewidywalny. Ludzie mają zaufanie do pieniądza, są gotowi trzymać zasoby pieniądza (wykorzystują funkcję tezauryzacji), wyrażać długookresowe umowy w pieniądzu.

Inflacja galopująca. Tempo wzrostu cen jest dwu- lub nawet trzycyfrowe. Pieniądz traci bardzo szybko na wartości, ludzie unikają trzymania w gotówce większych kwot. Rynki finansowe zamierają, kapitał odpływa za granicę. Mimo tak marnie funkcjonującego systemu cen gospodarkom ogarniętym tą inflacją udaje się osiągnąć szybki wzrost.

Hiperinflacja. Ceny rosną w ciągu roku o milion czy nawet bilion procent. Drastycznie obniża się realny popyt na pieniądz, względne ceny stają się wysoce niestabilne.

Inflacja przewidywana i nieprzewidywalna

Umiarkowana inflacja przewidywana ma niewielki wpływ na efektywność gospodarki lub na podział dochodu i majątku. Nieoczekiwany skok cen natomiast czyni jednych nędzarzami, drugich zaś bogaczami.

Ekonomiczne skutki inflacji

W okresach inflacji nie wszystkie ceny i płace zmieniają się w tym samym stopniu; zmianie ulegają relacje cen. W wyniku tych zmian inflacja ma dwa wyraźne skutki:

1. redystrybucję dochodu i majątku pomiędzy różne grupy

2. zniekształcenia relacji cen oraz wielkości produkcji różnych dóbr, niekiedy produkcji i zatrudnienia w gospodarce jako całości.

Wpływ na podział dochodu i majątku

Efekt redystrybucyjny inflacji wynika z różnic w rodzaju aktywów i zobowiązań różnych ludzi. Jeżeli inflacja utrzymuje się przez dłuższy czas, w rynkową stopę procentową stopniowo wbudowuje się poprawkę z tytułu inflacji. Ustaje dalsza poważniejsza redystrybucja dochodu i majątku.

Na ogół nieprzewidywalna inflacja przesuwa majątek od wierzycieli do dłużników, pomagając tym, którzy zaciągnęli pożyczkę, i szkodząc tym, którzy jej udzielili. Przeważnie jednak inflacja dokonuje przypadkowej redystrybucji majątku i nie oddziałuje w sposób istotny na sytuację z żadnej grup w danym społeczeństwie.

Oddziaływanie na efektywność ekonomiczną

Inflacja osłabia ekonomiczną efektywność, ponieważ zniekształca sygnały cenowe. W sytuacji niskiej inflacji wzrost rynkowej ceny jakiegoś dobra informuję nabywców i sprzedawców, że nastąpiła zmiana w relacjach popytu na to dobro i jego podaży. Pozwoli to dostosować zachowania tych podmiotów rynkowych do nowej sytuacji.

Natomiast w gospodarce ogarniętej wysoką inflacją znacznie trudniej dokonać rozróżnienia między zmianami relacji cen i zmianami ich ogólnego poziomu.

Jaka jest optymalna stopa inflacji?

Przewidywalny i łagodnie rosnący poziom inflacji zapewnia najlepszy klimat dla zdrowego wzrostu gospodarczego. Niska inflacja ma niewielki wpływ na wydajność lub produkt realny.

Nowoczesna teoria inflacji

Ceny w mechanizmie AS-AD

Inflacja inercyjna

Inflacja o charakterze inercyjnym będzie się utrzymywała na tej samej wysokości tak długo, aż wydarzenia ekonomiczne wymuszą zmianę.

Inercyjna stopa inflacji - stopa inflacji, która jest oczekiwana i która zostaje wbudowana w umowy i w porozumienia nieformalne.

Faktyczna inflacja odchyla się w górę lub w dół od stopy inercyjnej pod wpływem częstych wstrząsów spowodowanych zmianami łącznego popytu, gwałtownymi zmianami cen ropy, zmianami kursu walutowego, zmianami wydajności, itp.

Powstaje wówczas, gdy krzywe AS i AD przesuwają się stale w górę w tym samym tempie.

Inflacja napędzana przez popyt

Łączny popyt rośnie szybciej niż potencjał wytwórczy gospodarki, co podnosi ceny, aby zachowana została równowaga łącznej podaży i popytu. Kiedy bezrobocie spada, a siłą robocza staje się dobrem rzadkim, w podobny sposób podbijane są płace, co przyspiesza procesy inflacyjne.

Inflacja napędzana przez koszty

Inflacja wynikająca ze wzrostu kosztów w okresach wysokiego bezrobocia i niskiego wykorzystania zasobów.

Krzywa Philipsa

Pracownicy wywierają mniejszy nacisk na podwyżki płac w sytuacji, gdy mają do wyboru mniejszą ilość alternatywnych miejsc pracy, a dodatkowo przy niskim poziomie zysków kierownictwa firm będą stawiać bardziej stanowczy opór żądaniom pracowników.

Krótkookresowa krzywa Philipsa przedstawia odwrotnie proporcjonalną zależność między inflacją a bezrobociem, gdy łączny popyt przesuwa się, a łączna podaż nadal zmienia się według stopy wyznaczonej inercją.

stopa inflacji = stopa wzrostu płac - stopa wzrostu wydajności

Gdy zmieni się poziom inercyjnej stopy inflacji, przesunięciu ulegnie także krzywa Philipsa.

Najniższa trwała stopa bezrobocia

Edmund Phelps i Milton Friedman zmodyfikowali teorię Philipsa i wprowadzili rozróżnienie pomiędzy długo- i krótkookresową krzywą Philipsa. Opadająca krzywa odnosi się do krótkiego okresu, w długim mamy do czynienia z minimalnym poziomem stopy bezrobocia, odpowiadającym stałej inflacji. Jest to najniższa stopa bezrobocia nieprzyspieszająca inflacji

Najniższa trwała stopa bezrobocia (NAIRU) to stopa, przy której siły działające na inflację cen i płac, popychające ją w górę i w dół, równoważą się. Przy NAIRU inflacja jest stabilna i nie wykazuje tendencji ani do przyspieszania, ani zwalniania. Jest to najniższy poziom stopy bezrobocia, którą można utrzymać w długim okresie bez wywierania presji na wzrost inflacji.

Zależność pomiędzy inflacją i bezrobociem pozostaje stabilna tylko tak długo, jak długo nie ulega zmianie inflacja inercyjna.

Warunki, jakie muszą być spełnione, aby inercyjna stopa inflacji była stała:

1. bezrobocie na poziomie trwałym; presja na wzrost płac równoważona naciskiem bezrobocia spychającym płace w dół;

2. brak jakiś niezwykłych zmian w kosztach produkcji spowodowanych dynamiką płac lub cen materiałów.

Przesunięcie krzywej Philipsa

Opis działania długookresowego (tłumaczący dlaczego długookresowa krzywa Philipsa jest pionowa):

1. Okres 1. bezrobocie na poziomie stopy naturalnej; gospodarka znajduje się na wyjściowej, niższej krótkookresowej krzywej Philipsa.

2. Okres 2. szybki wzrost produkcji prowadzący do obniżenia stopy bezrobocia; przyspieszać zaczynają płace i ceny; gospodarka przesuwa się wzdłuż krótkookresowej krzywej Philipsa [na lewo i w górę]

3. Okres 3. wyższa inflacja powoduje, że podmioty gospodarcze zaczną oczekiwać ciągłego wzrostu inflacji - rośnie inercyjna stopa inflacji. Krótkookresowa krzywa Philipsa przesuwa się w górę, stopa inflacji wzrasta mimo niezmienionej stopy bezrobocia

4. Okres 4. gospodarka zwalnia, spada aktywność gospodarcza do poziomu potencjalnego, stopa bezrobocia powraca do trwałego poziomu. Inflacja obniża się, ale jest wyższa niż w sytuacji wyjściowej.

Gospodarka będzie miała ten sam realny poziom PKB i bezrobocia jak na początku, mimo, że wielkości nominalne rosną teraz szybciej niż przedtem, zanim ożywienie zwiększyło oczekiwaną stopę inflacji.

Pionowa długookresowa krzywa Philipsa

Istnieje pewien minimalny poziom bezrobocia, który gospodarka jest w stanie utrzymać na dłuższą metę. Zgodnie z tym poglądem, społeczeństwo nie może spychać na dłużej bezrobocia poniżej stopy trwałej bez inicjowania rozkręcającej się inflacyjnej spirali płac i cen.

Rząd może stosować politykę pieniężną i fiskalną w celu obniżenia bezrobocia, ale kraj tylko przez jakiś czas będzie się cieszył niskim bezrobociem. Jedynym skutkiem długookresowym będzie rosnąca inflacja.

Rynek pracy nie jest zdolny do szybkiego dopasowania do siebie wolnych miejsc pracy i bezrobotnych pracowników.

Dylematy polityki antyinflacyjnej

Czy możemy obniżyć najniższą trwałą stopę bezrobocia?

1. Poprawa jakości usług rynku pracy - zmniejszy to zakres bezrobocia frykcyjnego

2. Rozbudowa programów szkoleniowych

3. Usuwanie przeszkód po stronie państwowych regulacji (zniechęcających ludzi do podejmowania pracy, np. wysokie zasiłki dla bezrobotnych, łatwość ich uzyskania)

Pilnie poszukiwana: tania polityka antyinflacyjna

1. Kontrola płac i cen lub dobrowolne wytyczne płacowo-cenowe

2. Strategia rynkowa - ograniczenie wzrostu cen i płac na dyscyplinie rynków, deregulacja gałęzi, usunięcie przeszkód dla konkurencji rynkowej

3. Polityka dochodowa operująca podatkiem - opodatkowanie osób, których płace i ceny szybko rosną, i subsydiowanie osób, których płace i ceny rosną wolno

4. Polityka udziału w zyskach - przyznanie pracownikom udział w zyskach lub przychodach zamiast zapłaty za pracę - krańcowy koszt jednego pracownika maleje

Opracowanie podręczników - zapewnianie stabilności cen

P. Samuelson, W. Nordhaus

3/3

---