PRZYKŁADOWE DOKUMENTOWANIE PRZEBIEGU NAUCZANIA UCZNIA NIEPEŁNOSPRAWNEGO Z KLASY INTEGRACYJNEJ Prowadzona przez szkołę dokumentacja przebiegu nauczania każdego ucznia, także niepełnosprawnego z klasy integracyjnej, winna być przede wszystkim zgodna z rozporządzeniem MENiS z dnia 19 lutego 2002 roku w sprawie sposobu prowadzenia przez publiczne przedszkola, szkoły i placówki dokumentacji przebiegu nauczania, działalności wychowawczej i opiekuńczej oraz rodzajów tej dokumentacji (Dz.U. Nr 23, poz. 225 z późn. zmn.). Słuszne jest także dokumentowanie dodatkowych działań podejmowanych przez szkołę a obrazujących przebieg edukacji, wychowania i opieki nad uczniem niepełnosprawnym. Dotyczy to w szczególności prowadzenia ciągłej, diagnostycznej obserwacji ucznia, konstruowania dla niego indywidualnych programów edukacyjnych i terapeutycznych oraz prowadzenia dodatkowych dzienników zajęć. I. INFORMACJE O UCZNIU

Nauczyciel wspierający winien posiadać pełną dokumentację ucznia niepełnosprawnego. Najlepiej gromadzić wszelkie informacje o uczniu w osobnym segregatorze. Segregator zakładamy, gdy uczeń rozpoczyna naukę w szkole (w oddziale integracyjnym), w miarę kolejnych lat edukacji jego dokumentacja przekazywana jest kolejnym, odpowiedzialnym za dziecko, nauczycielom wspierającym. Proponujemy, by segregator podzielony był na kilka części: Pierwszą część segregatora stanowią tzw. informacje ogólne: - imię i nazwisko ucznia; - klasa (do której aktualnie uczeń uczęszcza); - kontakty z opiekunami (numery telefonów tzw. alarmowych); - orzeczenia o potrzebie kształcenia specjalnego (aktualne na wierzchu); - opinie o dziecku z PP-P; - inne opinie o dziecku dostarczone przez rodziców (lekarskie, z innych poradni); - informacje od rodziców (szczególnie dot. stosowanych w domu metod wychowawczych oraz występujących u dziecka uzdolnień, jego zainteresowań oraz preferowanych form aktywności, także dot. stanu zdrowia dziecka i przyjmowanych przez niego lekach oraz skutkach ubocznych tych leków; dot. udziału dziecka w dodatkowych zajęciach prowadzonych przez specjalistów, z których dziecko korzysta poza szkołą, np. terapii logopedycznej w poradni, zajęć indywidualnych w domu z prywatnie zatrudnianym terapeutą i inne); - opinia zespołu terapeutów tzw. diagnoza robocza (opracowana wspólnie przez pedagoga specjalnego, psychologa i innych specjalistów pracujących z dzieckiem w szkole) obejmująca słabe (zaburzone) i mocne (niezaburzone) strony dziecka. Na podstawie opinii zespół opracowuje tzw. program terapeutyczny, czyli ustala, jaki rodzaj wsparcia dziecko powinno otrzymać na terenie szkoły (i poza nią), także poprzez przydzielenie dziecku (zgodnie z zaleceniami poradni) dodatkowych zajęć rewalidacyjnych; - coroczna ocena opisowa edukacyjnych osiągnięć dziecka oraz jego zachowania, sporządzana przez nauczyciela wspierającego (od II-go etapu edukacyjnego sporządzana dodatkowo do ocen wyrażanych stopniem na koniec każdego roku szkolnego albo na koniec etapu edukacyjnego - dodatkowo opracowane oceny opisowe, pisane na komputerze i podpisane przez wychowawcę klasy, można załączać do arkuszy ocen, co jest równoznaczne z ich wpisaniem); - wybrane prace dziecka (najbardziej diagnostyczne, obrazujące rozwój dziecka); - informacje na temat organizacji pracy dziecka w szkole (plan zajęć lekcyjnych na kolejny rok szkolny, zajęcia wspólne z pełnosprawnymi rówieśnikami, zajęcia prowadzone indywidualnie, inne). Drugą część segregatora stanowią tzw. uwagi do realizacji programów: - uwagi do realizacji programu edukacyjnego opracowuje się na podstawie wszystkich informacji uzyskanych o dziecku w postaci pisemnych, indywidualnych zaleceń dot. metod i form pracy, które obejmują (między innymi): miejsce, jakie powinien zająć uczeń w klasie ( np. pierwsza ławka, ławka przy oknie, specjalne siedzisko itp.), sposób komunikacji oraz współdziałanie dziecka w grupie rówieśniczej, preferowane metody i formy pracy najbardziej skuteczne dla dziecka, informacje o pracy domowej ( w jakiej formie, jaki materiał do opanowania, w jakiej formie będzie sprawdzana praca domowa, z jakich przedmiotów itp.), sposób sprawdzania stopnia opanowania wiedzy (np. w formie testu z pytaniami zamkniętymi lub otwartymi, w formie krótkich prostych poleceń, sprawdzian taki sam jak cała klasa tylko np. mniej pytań itp.), sposób oceniania i motywowania do pracy ( np. ocena za wkład pracy włożony w wykonanie danego zadania, ocena za wysiłek i motywację do nauki, ocena za wykonane zadanie odpowiednio do możliwości ucznia itp.), musi być dokonywana w sposób wyważony aby zachęcać ucznia do nauki a nie wprost przeciwnie. Zbyt dużo ocen pozytywnych, jak i negatywnych nie jest właściwym sposobem oceniania. Należy stosować różnego rodzaju formy oceniania np. słowne, opisowe i cyfrowe, sposób kontaktowania się z rodzicami (np. w jakiej formie, jaka częstotliwość spotkań itp.), inne. Uwagi do realizacji programu są konstruowane dla każdego, konkretnego ucznia niepełnosprawnego osobno. Uwagi do realizacji programu konstruuje nauczyciel wspierający, konsultując się z zespołem ds. integracji. Z uwagami do realizacji dla poszczególnych uczniów niepełnosprawnych zapoznają się: - nauczyciel wychowawca, - nauczyciele uczący wszystkich przedmiotów, - rodzice. Wszystkie wymienione osoby, po zapoznaniu się z uwagami do realizacji programu, nanoszą poniżej swój podpis. Trzecią część segregatora stanowią programy edukacyjne, dostosowania programowe oraz programy terapeutyczne: A. Programy edukacyjne i dostosowania programowe

programy edukacyjne dla poszczególnych uczniów opracowuje najczęściej pedagog specjalny (nauczyciel wspierający) po konsultacji z nauczycielami przedmiotu, a następnie przedstawia je do zaopiniowania innemu nauczycielowi mianowanemu lub dyplomowanemu z tego samego zakresu (najczęściej innemu nauczycielowi wspierającemu), a także przedstawia program zespołowi ds. integracji. Nauczyciele opiniujący programy podpisują się pod nimi. Dyrektor zatwierdza programy edukacyjne do realizacji podpisując się pod klauzulą "Zatwierdzam do realizacji w roku szkolnym.........."; rodzic każdego ucznia winien zostać zapoznany z programem i także go podpisać (po konsultacyjnej rozmowie z nauczycielem wspierającym) - należy upewnić się, czy rodzic dziecka niepełnosprawnego faktycznie rozumie, czego i w jaki sposób jego dziecko będzie się uczyło w szkole; dla uczniów niepełnosprawnych intelektualnie w stopniu lekkim opracowuje się: a) program autorski zgodny z podstawą programową zawartą w rozporządzeniu albo b) modyfikację istniejących już programów, podając ich numery ( zgodnie z DKW....... ). Decyzję, z których przedmiotów nauczania dla dziecka niepełnosprawnego intelektualnie opracowuje się program autorski, a z których tylko modyfikacje istniejących już programów, podejmują nauczyciele uczący (nauczyciel wiodący i nauczyciel wspierający). Programy autorskie są przedkładane na radzie pedagogicznej i wchodzą w skład szkolnego zestawu programów (otrzymują stosowny numer):

dla uczniów z inną niepełnosprawnością niż intelektualna programy edukacyjne także modyfikujemy tj. dostosowujemy do indywidualnych możliwości, zgodnie jednak z programem, jaki realizują wszyscy uczniowie z zakresu danego przedmiotu; dla uczniów niepełnosprawnych intelektualnie w stopniu umiarkowanym i znacznym nauczyciel wspierający zawsze musi skonstruować program autorski, zgodnie z podstawą programową zawartą w rozporządzeniu a przeznaczoną dla tej grupy uczniów. B. Programy terapeutyczne:

zebrane od innych specjalistów indywidualne programy terapeutyczne, które realizuje uczeń podczas zajęć rewalidacyjnych (program logopedyczny, terapii pedagogicznej, rehabilitacji, innych zajęć rewalidacyjnych), także sprawozdania z realizacji tych programów sporządzane przez specjalistów pod koniec każdego roku szkolnego. II. DOKUMENTOWANIE BIEŻĄCEJ PRACY Z UCZNIEM

nauczyciel wspierający, obecny na zajęciach lekcyjnych całej klasy, nanosi swój podpis w "Dzienniku lekcyjnym" obok podpisu nauczyciela wiodącego (przedmiotowca) nauczyciel wspierający prowadzi dodatkowo "Dziennik pracy z uczniem niepełnosprawnym" (jeżeli nauczyciel wspierający jest nieobecny na danej lekcji, informację w dzienniku wypełnia nauczyciel przedmiotu). W ww. dzienniku nauczyciel odnotowuje pracę ucznia niepełnosprawnego, wykonywaną pod jego kierunkiem, co oznacza, iż zapisuje te treści lub konkretne zadania, jakie wykonuje uczeń niepełnosprawny podczas zajęć lekcyjnych, inne (różne) niż jego pełnosprawni rówieśnicy a) przykładowa karta z "Dziennika pracy z uczniem niepełnosprawnym" na I poziomie edukacyjnym (klasy I - III szkoły podstawowej) (uwaga: przyjmuje się, iż dla ucznia w nauczaniu zintegrowanym programy autorskie i modyfikacje do istniejących programów opracowuje się tylko z edukacji polonistycznej i matematycznej). "Dziennik pracy z uczniem niepełnosprawnym" wypełnia się codziennie zgodnie z tym, co robi uczeń na kolejnych zajęciach Uczeń JAŚ KOWALSKI DATA PRACA POD KIERUNKIEM NAUCZYCIELA   Edukacja polonistyczna - Edukacja matematyczna - b) przykładowa karta z "Dziennika pracy z uczniem niepełnosprawnym" na II i III poziomie edukacyjnym ( klasy IV - VI szkoły podstawowej i klasy I - III szkoły gimnazjalnej ) Uczeń JAŚ KOWALSKI DATA PRACA POD KIERUNKIEM NAUCZYCIELA   Język polski - Język obcy - Historia - Matematyka - Przyroda - ................... ................... ................... - Dzienniki pracy z uczniami niepełnosprawnymi są nierozerwalnie związane z dziennikiem lekcyjnym danej klasy integracyjnej i winny znajdować się w tym dzienniku. - Dzienniki pracy z uczniami niepełnosprawnymi mogą być prowadzone w postaci zeszytów, osobnych kartek gromadzonych w koszulkach segregatora lub w innej, przyjętej przez szkołę. Uwaga: dokumentując pracę ucznia niepełnosprawnego każdy nauczyciel powinien robić to w sposób syntetyczny, możliwie najkrótszy i najbardziej konkretny, pamiętając, iż najważniejsza jest sama praca z uczniem niepełnosprawnym i to właśnie na nią położyć należy największy nacisk. Opracowanie: Dorota Kamińska ZSO i Z nr 1 Gdańsk; Monika Gołubiew KO Gdańsk

---