Wykład 8 03.III.2007r.

Ustawa nowelizująca z 8.XII.2006r. o zmianie ustawy o finansach publicznych oraz o zmianie niektórych innych ustaw.(Dz.U.nr 249, pozycja 1832)

Dług publiczny jednostek samorządu terytorialnego:
art.169 i art. 170 ustawy o finansach publicznych;

art.169 ustęp 3 uległ zmianie

art. 5 ustęp 3 uległ zmianie (dodano punkt 3A i pkt4)

W art.169 ustalono nieprzekraczalne wysokości kwot przypadających do spłaty w danym roku budżetowym z tytułu długu jednostki samorządu terytorialnego. Co do zasady wyrażanej w ustępie 1 kwota spłaty zobowiązań wymienionych w tym przepisie nie może przekroczyć 15% planowanych na dany rok budżetowy dochodów jednostki samorządu terytorialnego. Jest to więc kwota której wysokość nie zależy od stopnia wysokości zaplanowanych na dany rok budżetowy dochodów. Wysokość nieprzekraczalnej kwoty przypadającej do spłaty zobowiązań z tytułu długu jednostki samorządu terytorialnego może być niższa niż 15% i wynosić nie więcej niż 12%, gdy relacja łącznej kwoty państwowego długu publicznego do PKB przekroczy 55%. Relację tę ogłasza Minister Finansów w drodze obwieszczenia w Monitorze Polskim w terminie do dnia 31 maja roku następnego (dla danego roku budżetowego) i w terminie do dnia 30 września tego roku (dla pierwszej połowy roku budżetowego). Wprowadzenie wyjątku art.169 ustęp 2 wynika z powiązań finansowych jakie istnieją między budżetem państwa a budżetami jednostek samorządu terytorialnego. Wystąpienie trudniejszej sytuacji finansowej w budżecie państwa związanej z niekorzystnym kształtowaniem się relacji między wysokością państwowego długu publicznego do PKB nie może pozostać bez wpływu na sytuację finansową budżetów samorządowych, które otrzymują z budżetu państwa liczne dotacje i subwencje. Zmniejszenie więc wysokości dochodu budżetów samorządowych musi odbić się na możliwościach spłaty ich długów i wyraża się w obniżeniu do 12% planowanych dochodów progu spłaty zadłużenia. O ile art. 169 wprowadza ograniczenia wysokości spłaty długu jednostek samorządu terytorialnego o tyle art.170 ma na celu mobilizację organów wykonujących budżet samorządowy do spłaty długu w takim stopniu, aby na koniec roku zadłużenie nie było wyższe od 60% dochodów tej jednostki w tym roku budżetowym. W art.170 nie stanowi się o wysokości dochodów planowanych, chodzi zatem o dochody faktycznie osiągnięte. W tej sytuacji wykonanie dyspozycji art.170 staje się pewnym zabiegiem finansowo-księgowym polegającym na ustaleniu w końcu roku budżetowego relacji wynikających z art.169 i art.170 oraz wydanie dyspozycji do spłaty długu jednostki samorządu terytorialnego w takim stopniu aby relacje te były zachowane.

Art.172-zobaczyć!

Zasady zaciągania zobowiązań przez jednostki samorządu terytorialnego:

art. 82 ustawy o finansach publicznych

Ustawa o finansach publicznych zezwala jednostkom samorządu terytorialnego na zaciąganie kredytów i pożyczek oraz na emisję papierów wartościowych zarówno w celu sfinansowania deficytu budżetowego, jak i w wypadku powstania przejściowych trudności finansowych w toku wykonywania budżetu. Organ stanowiący jednostki samorządu terytorialnego może więc uchwalić budżet z deficytem ale w uchwale budżetowej powinien określić wysokość deficytu oraz sposób jego finansowania. W art.82 ustęp 1 pkt 1 określono deficyt budżetu jednostki samorządu terytorialnego występujący w ciągu roku. Zaciągnięte zobowiązania na jego sfinansowanie mają charakter krótkookresowy ponieważ podlegają spłacie lub wykupowi w tym samym roku w którym zostały zaciągnięte lub wyemitowane. Źródłem sfinansowania wydatków jednostek samorządu terytorialnego nie znajdujących pokrycia w planowanych dochodach budżetowych są między innymi kredyty i pożyczki długoterminowe. Zaciągnięcie kredytu długoterminowego jest równoznaczne z zaciągnięciem zobowiązania majątkowego przekraczającego zakres tak zwanego zwykłego zarządu mieniem komunalnym i dlatego decyzja w tym zakresie należy do wyłącznej właściwości organów stanowiących jednostki samorządu terytorialnego co wynika z przepisów ustrojowych tych jednostek. Uprawnienie to nie może być przeniesione na zarząd jednostki samorządu terytorialnego. W przypadku kredytów czy pożyczek długoterminowych zaciąganych przez jednostki samorządu terytorialnego do złożenia oświadczenia woli niezbędne jest współdziałanie obydwu organów jednostki samorządu terytorialnego w ten sposób, że organ stanowiący wyraża wolę osoby prawnej, zarząd zaś ją wykonuje.

Emisja papierów wartościowych przez jednostki samorządu terytorialnego:

Jednostki samorządu terytorialnego mogą emitować papiery wartościowe w formie obligacji, które zwane są w praktyce obligacjami komunalnymi lub samorządowymi, chociaż nie jest to ich nazwa normatywna. Do emisji i obrotu obligacjami komunalnymi odnoszą się przepisy ustawy z dnia 29 czerwca 1995r. o obligacjach (Dz.U.z 2001r. nr 120 pozycja 1300) oraz ustawy z dnia 29 lipca 2005r. o obrocie instrumentami finansowymi (Dz.U. nr 183 pozycja 1538) jeżeli z ustawy o finansach publicznych nie wynika inaczej.

Obligacje mogą emitować gminy, powiaty, województwa, a także związki tych jednostek oraz Miasto Stołeczne Warszawa.

Obligacja w rozumieniu ustawy o obligacjach jest papierem wartościowym emitowanym w serii, w którym emitent stwierdza, że jest dłużnikiem właściciela obligacji (obligatariusza) i zobowiązuje się wobec niego do spełnienia określonego świadczenia. Świadczenie to może mieć charakter pieniężny lub niepieniężny. Przez papiery wartościowe emitowane w serii rozumie się papiery wartościowe reprezentujące prawa majątkowe podzielone na określoną liczbę równych jednostek.

Elementy obligacji, które przykładowo ustawodawca wskazał to:

1. powołanie podstawy prawnej emisji

2. nazwa i siedziba emitenta

3. miejsce i numer wpisu do właściwego rejestru albo wskazanie jednostki samorządu terytorialnego, związku tych jednostek lub Miasta Stołecznego Warszawy będących emitentem

4. nazwa obligacji i celu jej wyemitowania jeżeli jest określony

5. wartość nominalna i kolejny numer obligacji

6. opis świadczeń emitenta (pieniężne lub niepieniężne) ze wskazaniem w szczególności wysokości tych świadczeń lub sposobu ich ustalania, terminów, sposobów i miejsc ich spełniania

7. oznaczenie obligatariusza przy obligacji imiennej

8. ewentualny zakaz lub ograniczenie zbywania obligacji imiennej

9. datę od której nalicza się oprocentowanie, wysokość oprocentowania, terminy jego wypłaty i miejsce płatności jeżeli warunki emisji przewidują oprocentowanie oraz warunki wykupu

10. zakres i formę zabezpieczenia albo informacje o jego braku

11. datę i miejsce wystawienia obligacji

12. podpisy osób uprawnionych do zaciągania zobowiązań w imieniu emitenta.

Obligacje mogą nie mieć formy dokumentu w przypadku, gdy emitent tak postanowi. Prawa z tych obligacji powstają z chwilą dokonania zapisu w ewidencji w przysługują osobie w niej wskazanej jako posiadacz tych obligacji (podmiotem takim jest Krajowy Depozyt Papierów Wartościowych Spółka Akcyjna).

Jednostki samorządu terytorialnego oraz Miasto Stołeczne Warszawa mogą poręczać zobowiązania wynikające z obligacji emitowanych przez:

1. inne jednostki samorządu terytorialnego, związki tych jednostek oraz Miasto Stołeczne Warszawę

2. spółki z.o.o. albo spółki akcyjne w których dana jednostka samorządu terytorialnego lub Miasto Stołeczne Warszawa dysponuje odpowiednio ponad 50% głosów na zgromadzeniu wspólników lub walnym zgromadzeniu.

3. przedsiębiorstwa dla których organem założycielskim jest jednostka samorządu terytorialnego lub Miasto Stołeczne Warszawa.

-jednostki samorządu terytorialnego oraz Warszawa mogą poręczać w tych 3 sytuacjach do wysokości 15% dochodów jednostki samorządu terytorialnego planowanych w roku w którym następuje udzielenie poręczenia.

Udzielnie poręczenia wymaga uchwały odpowiednio organu stanowiącego jednostki samorządu terytorialnego lub Rady Miasta Stołecznego Warszawy. Emitent będący jednostką samorządu terytorialnego, związkiem tych jednostek lub Miastem Stołecznym Warszawa jest obowiązany oznaczyć cel emisji i nie może przeznaczyć środków pochodzących z emisji obligacji na inne cele.

Obligacje komunalne:

Sprzedaż obligacji komunalnych umożliwia jednostce samorządu terytorialnego:

1. pozyskiwanie zwrotnych środków finansowych poza sektorem bankowym często na warunkach o wiele bardziej liberalnych od warunków proponowanych przez ten sektor. Dotyczy to na przykład możliwości samodzielnego ustalania terminów i warunków wykupu oraz wysokości oprocentowania dogodniejszych od kredytów częstotliwości płatności odsetek to jest w odstępach rocznych a nie miesięcznych czy kwartalnych a także brat konieczności ustanawiania zabezpieczeń

2. zapewnienie lepszej pozycji negocjacyjnej wobec podmiotów finansowych

3. niższe w porównaniu z kredytem komercyjnym koszty pozyskania kapitału

4. krótki czas pozyskiwania środków

5. dopływ pieniędzy które do tej pory nie mogły być wykorzystywane przez jednostkę samorządu terytorialnego, np. środków prywatnych przedsiębiorców, funduszy powierniczych

6. możliwości wyboru przez jednostkę samorządu terytorialnego potencjalnego kręgu nabywców obligacji

7. rozdrobnienie wierzycieli

8. uzyskanie korzyści promocyjnych, sprzyja temu stała obecność samorządowego emitenta (w mediach, prasie itp)

9. korzyści społeczne (np. zainteresowanie mieszkańców sprawami emitenta samorządowego)

Funkcje obligacji komunalnych:

1. funkcja kredytowa (pożyczkowa) polegająca na tym, że emitent uzyskuje w drodze emisji określone środki finansowe

2. funkcja płatnicza polegająca na możliwości regulowania zobowiązań w drodze przeniesienia obligacji przez aktualnego właściciela na jego wierzyciela

3. funkcja lokacyjna przejawia się w tym, że obligacje komunalne stanowią dla obligatariusza jedną z możliwych form ulokowania wolnych środków finansowych

4. funkcja aktywizacyjna wynika ze specyfiki samorządowego emitenta i przypisanych mu zadań. Jednostka samorządu terytorialnego emitując obligacje na społecznie użyteczne cele publiczne przyczynia się do aktywizacji społeczno-gospodarczej.

5. funkcja promocyjna przejawia się w tym, że finansowanie przedsięwzięć za pomocą obligacji stanowi ważny instrument promowania jednostki samorządu terytorialnego zwłaszcza przy emisji publicznej.

6. funkcja prywatyzacyjna polegająca na wykorzystaniu obligacji jako instrumentu dynamizującego proces prywatyzacji przedsiębiorstw lub innych składników mienia komunalnego, np. lokali mieszkalnych

7. w kontekście członkostwa w UE pojawia się jeszcze jedna nowa funkcja, należy przypuszczać, że coraz częściej obligacje będą wykorzystywane jako instrument finansowania wkładu własnego przy realizacji programów inwestycyjnych ze środków strukturalnych UE.

Wobec ogromnych potrzeb w tym zakresie już w najbliższym czasie funkcja ta powinna się przyczynić do znaczącego rozwoju rynku obligacji komunalnych w Polsce.

Obligacja komunalna w oparciu o literaturę jest dłużnym instrumentem finansowym (papierem wartościowym emitowanym w serii), w jej przypadku jedna strona nazywana emitentem komunalnym (może nim być gmina, powiat, miasto na prawach powiatu, województwo, a także związki tych jednostek oraz Miasto Stołeczne Warszawa) stwierdza, że jest dłużnikiem drugiej strony zwanej obligatariuszem i zobowiązuje się wobec niego do spełnienia określonego świadczenia (charakterze niepieniężnym, pieniężnym lub mieszanym).

Klasyfikacja obligacji komunalnych:

1. według kryterium podmiotowego (emitenta):

1. gminy i ich związki

2. powiaty

3. województwa

4. Miasto Stołeczne Warszawa

2. według sposobu oznaczenia obligatariusza:

1. obligacje na okaziciela- przeniesienie wynikających z nich praw następuje przez samo wydanie obligacji

2. obligacje imienne- przeniesienie wynikających z nich praw następuje poprzez przelew połączony z wydaniem dokumentu

3. według sposobu obliczania oprocentowania:

1. obligacje o stałym oprocentowaniu

2. obligacje o zmiennym oprocentowaniu

4. według terminu wykupu obligacji:

1. krótkoterminowe (krócej niż 1rok)

2. średnioterminowe (od roku do 5 lat)

3. długoterminowe(powyżej 5lat)

5. według istnienia formy dokumentu:

1. w formie zmaterializowanej

2. w formie zdematerializowanej

Istota dematerializacji polega na tym, że prawa inkorporowane w papierze wartościowym nie są związane z dokumentem, lecz z zapisem np. komputerowym na rachunku papierów wartościowych prowadzonych przez upoważnioną do tego instytucje.

6. według kryterium emisji:

1. obligacje emitowane w obrocie niepublicznym

2. obligacje emitowane w obrocie publicznym

7. według kryterium waluty i rynku emisji:

1. emitowane na rynku krajowym w walucie krajowej (np. emisja sprzedawana w Polsce nominowana w złotówkach)

2. emitowane na rynku krajowym w walutach obcych (np. emisja sprzedawana w Polsce denominowana w euro)

3. emitowane na rynkach zagranicznych w walucie obcej (np. emisja sprzedawana na rynku europejskim denominowana w euro- tzw. euroobligacje)

8. według sposobu zabezpieczenia emisji:

1. obligacje zabezpieczone (spłata zobowiązań jest zabezpieczona na wymienionych składnikach emitenta lub gwaranta z wyjątkiem gwarancji Skarbku Państwa i jednostek samorządu terytorialnego które odpowiadają całym swoim majątkiem)

2. niezabezpieczone (zobowiązania mają pokrycie w ogólnych dochodach emitenta)

9. według świadczeń przysługujących obligatariuszowi:

1. finansowe (emitent korzysta przez jakiś czas ze środków obligatariuszy)

2. mieszkaniowe

3. pozostałe

10. według źródła pokrycia związanych z obligacjami komunalnymi zobowiązań:

1. obligacje ogólnego zadłużenia spłacone bezpośrednio z budżetu samorządowego

2. przychodowe spłacone z całości albo z części przychodów lub z całości lub części majątku przedsięwzięć które zostały sfinansowane ze środków uzyskanych z emisji

Zaciąganie oraz spłata kredytów i pożyczek:

art. 83, art. 84 i art.85 ustawy o finansach publicznych

art.86 i art.177-zobaczyć!

Art.83 przewiduje 2 ograniczenia w zaciąganiu kredytów i pożyczek oraz zobowiązań z wyemitowanych papierów wartościowych na finansowanie wydatków nie znajdujących pokrycia w planowanych dochodach jednostek samorządu terytorialnego. Pierwsze z nich ma charakter merytoryczny i polega na wyznaczeniu kwoty zobowiązań w uchwale budżetowej. Drugie natomiast jest natury proceduralnej i wiąże się z koniecznością zwrócenia się przez jednostkę samorządu terytorialnego do właściwej Regionalnej Izby Obrachunkowej o wydanie opinii w sprawie możliwości spłaty kredytu lub pożyczki bądź wykupu papierów wartościowych. Pierwsze ograniczenie odnosi się praktycznie jedynie do określenia w uchwale budżetowej rozmiarów deficytu budżetowego, natomiast w uchwale budżetowej nie określa rozmiarów niedoboru występującego w ciągu roku. Niezbędne jest jednak podjęcie 2 uchwał przez organ stanowiący jednostki samorządu terytorialnego. Jedna to uchwała budżetowa określająca rozmiary deficytu budżetowego, druga zaś to uchwała o zaciągnięciu kredytu lub pożyczki oraz ich wysokości, przeznaczeniu, okresie i źródłach spłaty oraz formie zabezpieczenia. Przyznanie jednostce samorządu terytorialnego kredytu bankowego jest uzależnione od oceny jej zdolności kredytowej.

Jednostki samorządu terytorialnego, które nie są w stanie wygenerować w okresie spłaty kredytu nadwyżki dochodów nad wydatkami budżetowymi uznaje się za niemające zdolności kredytowej. Ocenę tę należy odnosić do kilku lat. Opinia Regionalnej Izby Obrachunkowej niema charakteru zgody tego organu na działania jednostek samorządu terytorialnego określone w art. 82. Wskazuje natomiast punkt widzenia Regionalnej Izby Obrachunkowej na możliwość spłaty zaciągniętych zobowiązań lub wykupu papierów wartościowych przez co stanowi również formę oceny zdolności kredytowej jednostki samorządu terytorialnego. Opinia ta nie ma wpływu na ważność aktów podejmowanych przez organy jednostki ani też nie wiąże innych adresatów, w tym banków, w związku z tym jednostka samorządu terytorialnego może podejmować te działania niezależnie od tego jakiej treści będzie opinia Regionalnej Izby Obrachunkowej. Musi jednak przekazać tę opinię podmiotowi udzielającemu pożyczki lub kredytu bądź podać ją do wiadomości podmiotów do których kierowana jest oferta nabycia papierów wartościowych. W ten sposób ryzyko spłaty zaciągniętych zobowiązań obciąża wierzycieli tych zobowiązań.

W art.84 wprowadzono kolejne ograniczenie, chociaż zawężono je jedynie do zobowiązań finansowych związanych z sfinansowaniem wydatków nie znajdujących pokrycia w planowanych dochodach. Ograniczenie to odnosi się do kosztów obsługi zadłużenia i ma przeciwdziałać nadmiernemu zadłużeniu się jednostek sektora Finansów Publicznych.

Dochody jednostek samorządu terytorialnego:

ustawa z dnia 13 listopada 2003r. o dochodach jednostek samorządu terytorialnego (Dz.U. z 2003r. nr 203 pozycja 1966)

Klasyfikacja dochodów ogólnych:

Dochodami jednostek samorządu terytorialnego są:

1. dochody własne

2. subwencja ogólna

3. dotacje celowe z budżetu państwa

Do dochodów własnych jednostek samorządu terytorialnego zalicza się także udziały we wpływach z podatku dochodowego od osób fizycznych oraz z podatku dochodowego od osób prawnych.

Oprócz tego dochodami mogą być również:

• środki bezzwrotne pochodzące ze źródeł zagranicznych

• środki pochodzące z budżetu UE

• inne środki określone w odrębnych przepisach

Źródła dochodów własnych gminy:

1. Wpływy z podatków:

1. od nieruchomości

2. rolnego

3. leśnego

4. od środków transportowych

5. dochodowego od osób fizycznych opłaconego w formie karty podatkowej

6. od spadków i darowizn

7. od czynności cywilnoprawnych

8. od posiadania psów (?)

2. Wpływy z opłat:

1. skarbowej

2. targowej

3. miejscowej

4. administracyjnej

5. eksploatacyjnej

6. inne stanowiące dochody gminy

3. Dochody uzyskiwane przez gminne jednostki budżetowe gminy oraz wpłaty od gminnych zakładów budżetowych i gospodarstw pomocniczych gminnych jednostek budżetowych

4. Dochody z majątku gminy

5. Spadki, zapisy i darowizny na rzecz gminy

6. Dochody z kar pieniężnych, grzywien

7. 5% dochodów uzyskiwanych na rzec budżetu państwa w związku z realizacją zadań z zakresu administracji rządowej oraz innych zadań zleconych ustawami

8. Odsetki od pożyczek udzielonych przez gminę

9. Odsetki od nieterminowo przekazywanych należności stanowiących dochody gminy

10. Odsetki od środków finansowych oprocentowanych na rachunkach bankowych gminy

11. Dotacje z budżetów innych jednostek samorządu terytorialnego

12. Inne dochody należne gminie na podstawie odrębnych przepisów.

Wysokość udziału we wpływach podatku dochodowego od osób fizycznych od podatników tego podatku zamieszkałych na obszarze gminy wynosi 39,34% i wysokość udziału we wpływach od podatku dochodowego od osób prawnych od podatników tego podatku mających siedziby na obszarze gminy wynosi 6,71%.

---