WYBRANE TEMATY Z ZESTAWU NORM

dotyczących

INSTALACJI ELEKTRYCZNYCH

w obiektach budowlanych

Wymagania podstawowe:

W instalacjach elektrycznych występują dwa główne rodzaje niebezpieczeństw:

- porażenie prądem elektrycznym,

- nadmierny wzrost temperatury, mogący spowodować pożar i inne szkody.

Ochrona przed dotykiem bezpośrednim

Ludzi i zwierzęta domowe należy zabezpieczyć przed zagrożeniami wynikającymi z dotyku części czynnych instalacji elektrycznej.

Zabezpieczenie to może być osiągnięte przez:

- uniemożliwienie przepływu prądu elektrycznego przez ciało człowieka lub zwierzęcia,

- ograniczenie wartości prądu, który może przepływać przez ciało, do wartości bezpiecznej.

Ochrona przed dotykiem pośrednim

Ludzi i zwierzęta domowe należy zabezpieczyć przed zagrożeniami wynikającymi z dotyku dostępnych części przewodzących, które mogą znaleźć się pod napięciem w wyniku uszkodzenia izolacji instalacji elektrycznej.

Zabezpieczenie to powinno być osiągnięte przez:

- uniemożliwienie przepływu przez ciało człowieka lub zwierzęcia prądu mogącego pojawić się w wyniku uszkodzeń,

- ograniczenie prądu do wartości bezpiecznej,

- samoczynne odłączenie zasilania w określonym czasie w przypadku uszkodzenia powodującego możliwość przepływu prądu lub jego przepływ przez ciało, gdy wartość tego prądu może być równa lub większa od wartości bezpiecznej.

Uwaga. Zastosowanie ekwipotencjalizacji jest traktowane jako jedna z zasadniczych metod

ochrony przed dotykiem pośrednim.

Ochrona przed skutkami termicznymi

Instalacja elektryczna powinna być wykonana tak, aby nie istniało ryzyko zapalenia materiałów palnych, spowodowane nadmierną temperaturą lub łukiem elektrycznym oraz zagrożenie dla ludzi i zwierząt.

Ochrona przed prądami przetężeniowymi

Ludzi i zwierzęta domowe należy zabezpieczyć przed obrażeniami, a pomieszczenia przed zniszczeniem w przypadku wystąpienia nadmiernych temperatur lub oddziaływań elektromechanicznych wywołanych prądami przetężeniowymi płynącymi w przewodach.

Zabezpieczenie to może być osiągnięte przez:

- samoczynne odłączenie zasilania, w przypadku powstania przetężenia, w czasie uniemożliwiającym wzrost tego przetężenia do wartości niebezpiecznej lub

- ograniczenie wartości przetężenia w określonym czasie do wartości bezpiecznej.

Ochrona przed prądami zakłóceniowymi

Przewody i części przeznaczone do przewodzenia prądów zakłóceniowych inne niż przewody i części będące pod napięciem powinny umożliwiać przepływ tych prądów bez przekroczenia dopuszczalnej tepmeratury.

Uwagi: 1. Należy zwrócić szczególną uwagę na prądy płynące do ziemi i prądy upływu.

2. Przewody będące pod napięciem powinny być zabezpieczone przed prądami

przetężeniowymi, które mogą być wywołane przez prądy zakłóceniowe.

Ochrona przed przepięciem

Ludzi i zwierzęta domowe należy zabezpieczyć przed obrażeniami ciała, a pomieszczenia przed zniszczeniem w przypadku:

- uszkodzenia powstałego między częściami czynnymi w obwodach zasilanych różnymi napięciami,

- nadmiernego wzrostu napięcia spowodowanego innymi przyczynami (np. z powodu wyładowań atmosferycznych lub przepięć łączeniowych).

Wyłączenie awaryjne

Gdy w przypadku pojawienia się niebezpieczeństwa zaistnieje konieczność natychmiastowego wyłączenia zasilania, urządzenie wyłączające powinno być łatwo dostępne i odpowiednio oznaczone w celu szybkiego jego uruchomienia.

Urządzenia odłączające

Urządzenia odłączające powinny być zainstalowane w sposób zapewniający odłączenie instalacji elektrycznej, obwodów lub poszczególnych aparatów, gdy jest to wymagane ze względu na konserwację, sprawdzenie, wykrycie uszkodzenia lub naprawę.

Zapobieganie przed wzajemnym oddziaływaniem instalacji elektrycznych i nieelektrycznych

Instalacja elektryczna powinna być wykonana tak, aby nie występowało wzajemne szkodliwe oddziaływanie między tą instalacją a innymi instalacjami nieelektrycznymi stanowiącymi wyposażenie obiektów budowlanych.

Dostęp do wyposażenia elektrycznego

Wyposażenie elektryczne powinno być zainstalowane i rozmieszczone tak, aby zapewnić do niego dostęp, gdy jest to niezbędne, tj.:

- odpowiednią przestrzeń dla umożliwienia montażu oraz wykonania przewidywanych zmian i wymiany poszczególnych części wyposażenia,

- dostęp obsługi do wyposażenia w celu sprawdzenia, przeglądu, konserwacji i napraw.

Parametry techniczne:

Napięcie

Wszystkie elementy wyposażenia elektrycznego powinny być dobrane do maksymalnych zastosowanych napięć roboczych (wartość skuteczna dla prądu przemiennego), jak również do mogących wystąpić przepięć.

Uwaga. W pewnych przypadkach dla określonego wyposażenia może być wymagane

uwzględnienie obniżeń napięć, które mogą wystąpić.

Prąd

Wszystkie elementy wyposażenia elektrycznego powinny być dobrane z uwzględnieniem maksymalnych prądów roboczych (wartość skuteczna prądu przemiennego), które mogą wystąpić w normalnych warunkach eksploatacji oraz oraz z uwzględnieniem prądów mogących wystąpić w warunkach zakłóceniowych w określonym czasie (np. w czasie działania ewentualnych zabezpieczeń), podczas którego może być spodziewany przepływ prądu przetężeniowego.

Charakterystyki instalacji:

Instalacja elektryczna (w obiekcie budowlanym) - zespół współpracujących ze sobą elementów o skoordynowanych parametrach technicznych, przeznaczony dla określonych celów.

Złącze instalacji elektrycznej - punkt, z którego energia jest dostarczana do instalacji elektrycznej.

Przewód neutralny (zerowy), symbol N - przewód połączony bezpośrednio z punktem neutralnym układu sieciowego i mogący służyć do przesyłania energii elektrycznej.

Temperatura otoczenia - temperatura powietrza lub innego czynnika otaczającego urządzenie elektryczne.

Napięcia:

Napięcie znamionowe (instalacji) - napięcie, na które instalacja elektryczna lub jej część została zaprojektowana (zbudowana).

Uwaga. Rzeczywista wartość napięcia może różnić się od wartości znamionowej o wartość

określoną przez tolerancję napięcia.

Napięcie dotykowe - napięcie pojawiające się między częściami jednocześnie dostępnymi w przypadku uszkodzenia izolacji.

Uwagi: 1.Umownie, termin ten jest używany tylko w związku z ochroną przed dotykiem

pośrednim.

2. W pewnych przypadkach na wartość napięcia dotykowego może mieć znaczny

wpływ impedancja człowieka stykającego się z częściami jednocześnie dostępnymi.

Napięcie dotykowe spodziewane - najwyższe napięcie dotykowe przewidywane w instalacji elektrycznej w przypadku uszkodzenia izolacji, gdy wartość impedancji jest pomijalna.

Napięcie dotykowe bezpieczne - najwyższa dopuszczalna wartość napięcia dotykowego, które może się długotrwale utrzymywać w określonych warunkach otoczenia.

Uziemienie:

Ziemia - przewodząca masa ziemi, której w każdym punkcie przyjmuje się umownie potencjał równy zeru.

Uziom - przedmiot lub zespół przedmiotów umieszczonych w gruncie (ziemi) tworzący elektryczne połączenie przewodzące z tym gruntem (ziemią).

Uziomy niezależne - uziomy umieszczone w takich odległościach od siebie, że maksymalny prąd mogący przepływać w jednym uziomie nie wpływa w sposób znaczący na zmianę potencjału w innych uziomach.

Przewód ochronny - przewód lub żyła przewodu (wymagany przez określone środki ochrony przeciwporażeniowej) przeznaczony do elektrycznego połączenia następujących części:

- dostępnej przewodzącej,

- obcej przewodzącej,

- głównej szyny (zacisku uziemiającego),

- uziomu,

- uziemionego punktu neutralnego źródła zasilania lub punktu neutralnego

sztucznego.

Przewód ochronny-neutralny - uziemiony przewód (żyła przewodu) spełniający jednocześnie funkcję przewodu ochronnego i przewodu neutralnego.

Przewód uziemiający - przewód ochronny łączący główną szynę (zacisk) uziemiającą z uziomem.

Główna szyna (zacisk) uziemiająca - szyna (zacisk) przyłączona do uziomu przewodów ochronnych, w tym przewodów połączeń wyrównawczych oraz przewodów uziemień roboczych, jeśli one występują.

Połączenie wyrównawcze - elektryczne połączenie części przewodzących dostępnych lub/i części przewodzących obcych w celu uzyskania wyrównania potencjałów.

Przewód wyrównawczy - przewód ochronny zapewniający wyrównanie potencjałów.

Obwody elektryczne

Obwód (instalacji elektrycznej) - zespół elementów instalacji elektrycznej wspólnie zasilanych i chronionych przed przetężeniami wspólnym zabezpieczeniem.

Obwód rozdzielczy: wewnętrzna linia zasilająca (obiektu budowlanego) - obwód elektryczny zasilający tablicę rozdzielczą (rozdzielnicę).

Obwód odbiorczy: obwód końcowy (obiektu budowlanego) - obwód, do którego są przyłączone bezpośrednio odbiorniki energii elektrycznej lub gniazda wtyczkowe.

Prąd obliczeniowy (obwodu) - prąd przewidywany w obwodzie elektrycznym podczas normalnej pracy.

Obciążalność prądowa długotrwała (przewodu) - maksymalna wartość prądu, który może płynąć długotrwale w określonych warunkach bez przekroczenia dopuszczalnej temperatury przewodu.

Prąd przetężeniowy - dowolna wartość prądu większa od wartości znamionowej. Dla przewodów wartością znamionową jest obciążalność prądowa długotrwała.

Prąd przeciążeniowy (w obwodzie) - prąd przetężeniowy powstały w nieuszkodzonym obwodzie elektrycznym.

Prąd zwarciowy (przy zwarciu metalicznym) - prąd przetężeniowy powstały w wyniku połączenia ze sobą - poprzez impedancję o pomijalnej wartości - przewodów, które w normalnych warunkach pracy instalacji elektrycznej mają różne potencjały.

Prąd umowny zadziałania (urządzenia zabezpieczającego) - określona wartość prądu powodującego zadziałanie urządzenia zabezpieczającego w określonym czasie zwanym czasem umownym zadziałania.

Wykrywanie (kontrola) przetężenia - działanie polegające na stwierdzeniu, że prąd płynący w obwodzie w ciągu określonego czasu przekracza założoną wartość.

Oprzewodowanie - przewód, przewody lub przewody szynowe i elementy zapewniające ich zamocowanie i ochronę przed uszkodzeniami mechanicznymi.

Urządzenia elektryczne - wszystkie urządzenia i elementy instalacji elektrycznej przeznaczone do takich celów jak wytwarzanie, przekształcanie, przesyłanie, rozdział lub wykorzystanie energii elektrycznej, są to np. maszyny, transformatory, aparaty, przyrządy pomiarowe, urządzenia zabezpieczające, oprzewodowanie, odbiorniki.

Odbiornik energii elektrycznej - urządzenie przeznaczone do przetwarzania energii elektrycznej w inną formę energii, np. w światło, ciepło, energię mechaniczną.

Rozdzielnice i sterownice; aparatura rozdzielcza i sterownicza - urządzenia przeznaczone do włączenia w obwody elektryczne, spełniające jedną lub więcej z następujących funkcji: zabezpieczenie, sterowanie, odłączanie, łączenie.

Urządzenia przenośne (przemieszczalne) - urządzenie, które podczas użytkowania jest przemieszczane lub może być z łatwością przyłączone do innego źródła zasilania w innym miejscu użytkowania.

Urządzenie ręczne - urządzenie przenośne przeznaczone do trzymania w ręce podczas jego użytkowania, przy czym silnik (jeżeli jest) stanowi integralną część tego urządzenia.

Urządzenie stacjonarne - urządzenie nieruchome lub bez uchwytów mające taką masę, że nie może być łatwo przemieszczane.

Urządzenie stałe - urządzenie przytwierdzone do podłoża w określonym miejscu lub przymocowane w inny sposób.

Urządzenia służące bezpieczeństwu

Następujące źródła energii są uznawane za urządzenia zapewniające bezpieczeństwo:

- baterie akumulatorów,

- ogniwa galwaniczne,

- agregaty prądotwórcze niezależne od normalnych źródeł zasilania,

- oddzielne linie zasilające z sieci rozdzielczej niezależne od normalnej linii zasilającej.

Klasyfikacja. Zasilanie urządzeń zapewniających bezpieczeństwo może być:

- niesamoczynne, jeżeli jego uruchomienie jest powodowane przez operatora,

- samoczynne, jeżeli jego uruchomienie nie zależy od działania operatora.

Zasilanie samoczynne jest klasyfikowane, w zależności od czasu przełączania, w sposób następujący:

- bezprzerwowe: samoczynne przełączenie zasilania, które zapewnia ciągłość zasilania w określonych warunkach, np. dotyczących zmian wartości napięcia i częstotliwości;

- bardzo krótka przerwa: samoczynne przełączenie zasilania w ciągu 0,15 s;

- krótka przerwa: samoczynne przełączenie zasilania w ciągu 0,5 s;

- średnia przerwa: samoczynne przełączenie zasilania w ciągu 15 s;

- długa przerwa: samoczynne przełączenie zasilania w czasie dłuższym niż 15 s.

INSTALACJE BEZPIECZEŃSTWA

Postanowienia ogólne

Instalacje bezpieczeństwa, które mają działać w przypadku pożaru, powinny spełniać dwa następujące warunki:

- źródło zasilania powinno zapewniać dostawę energii w odpowiednio długim czasie oraz

- wszystkie urządzenia, zarówno, przez swoją konstrukcję, jak i montaż, powinny zapewniać odporność na oddziaływanie ognia w odpowiednio długim czasie.

Zaleca się stosować te środki ochrony przeciwporażeniowej, które nie powodują samoczynnego wyłączenia w przypadku pierwszego uszkodzenia (zwarcia). Powinny być stosowane urządzenia do stałej kontroli izolacji powodujące sygnał dźwiękowy lub optyczny.

Urządzenia powinny być tak zainstalowane, aby możliwe było wykonanie okresowej kontroli prób i konserwacji.

Źródła zasilania

Żródła zasilania instalacji bezpieczeństwa powinny być zainstalowane na stałe i w taki sposób, aby nie mogły ulec uszkodzeniu w przypadku uszkodzenia źródła zasilania podstawowego.

Źródła zasilania instalacji bezpieczeństwa powinny być zainstalowane w odpowiednio przystosowanym do tego miejscu i powinny być dostępne tylko dla osób wykwalifikowanych lub poinstruowanych.

Miejsce zainstalowania źródeł zasilania powinno być odpowiednio wentylowane tak, aby wytwarzające się gazy i dymy nie mogły przenikać do pomieszczeń przeznaczonych dla ludzi.

Dwie zasilające linie wyprowadzone z sieci miejskiej, stanowią dwa niezależne źródła zasilania, jeżeli jest pewność, że nie mogą one jednocześnie ulec uszkodzeniu.

Pojedyncze źródło zasilania instalacji bezpieczeństwa nie może być równocześnie wykorzystane do innych celów. Jeżeli dysponuje się większą liczbą źródeł zasilania, mogą być one równocześnie użytkowane jako źródła wzajemnie się rezerwujące w tych przypadkach, gdy przy uszkodzeniu jednego z nich, pozostałe dysponują wystarczającą energią do rozruchu i utrzymania w ruchu wszystkich urządzeń bezpieczeństwa. Wymaga to na ogół samoczynnego wyłączenia urządzeń nie związanych bezpośrednio z instrukcją bezpieczeństwa. Postanowienia te nie dotyczą urządzeń wyposażonych w niezależne własne źródła zasilania.

Obwody

Obwody instalacji bezpieczeństwa powinny być niezależne od innych obwodów.

Uwaga. Oznacza to, że każde uszkodzenie czy przełączenie w jednym obwodzie nie powinno wpływać na prawidłowe działanie innego obwodu. Może to powodować konieczność oddzielenia od siebie obwodów materiałami ognioodpornymi, prowadzenia ich na różnych trasach lub osłonięcia obudową.

Obwody instalacji bezpieczeństwa, jeżeli nie są ognioodporne, nie powinny przechodzić przez przestrzenie zagrożone pożarem. W żadnym przypadku nie mogą one przechodzić przez przestrzenie zagrożone wybuchem.

Uwaga. Zaleca się, w miarę możliwości, unikanie przechodzenia tych obwodów przez przestrzenie, w których istnieje ryzyko pożaru.

Urządzenia zabezpieczające przed przetężeniem powinny być dobrane i zainstalowane tak, aby przetężenie w jednym obwodzie nie zakłócało prawidłowego zadziałania takiego zabezpieczenia w innych obwodach instalacji bezpieczeństwa.

Urządzenia zabezpieczające i sterownicze, z wyjątkiem urządzeń alarmowych, powinny być wyraźnie oznaczone i zgrupowane w przestrzeniach dostępnych tylko dla personelu wykwalifikowanego i poinstruowanego. Urządzenia alarmowe powinny dawać się łatwo zidentyfikować.

Użytkowanie urządzeń

W instalacjach oświetleniowych typy lamp powinny być dostosowane do czasu ich wykorzystania w celu utrzymania określonego poziomu natężenia oświetlenia.

W urządzeniach zasilanych przez dwa różne obwody, uszkodzenie występujące w jednym obwodzie nie powinno powodować zadziałania środków ochrony przeciwporażeniowej lub zakłócenia w jej prawidłowym działaniu w drugim obwodzie. Urządzenia takie w miarę możliwości, powinny być przyłączone do przewodów ochronnych każdego z tych obwodów.

Wymagania specjalne dotyczące instalacji bezpieczeństwa, których źródła zasilania nie są przystosowane do pracy równoległej

W celu zapobieżenia równoległej pracy różnych źródeł zasilania, należy zastosować odpowiednie środki, np. blokady mechaniczne.

Ochrona przeciwzwarciowa i przeciwporażeniowa, w przypadku uszkodzenia, powinna być zapewniona przy zasilaniu z każdego źródła.

Wymagania specjalne dla instalacji bezpieczeństwa, których źródła zasilania przystosowane są do pracy równoległej

Uwaga.Praca równoległa niezależnych źródeł zasilania wymaga zgody dostawców energii. Mogą oni wymagać specjalnego wyposażenia, np. dla zapobieżenia przepływowi energii w odwrotnym kierunku.

Ochrona przeciwzwarciowa i przeciwporażeniowa, w przypadku uszkodzenia, powinna być zapewniona zarówno wtedy, gdy instalacja jest zasilana oddzielnie z jednego ze źródeł lub z obu źródeł pracujących równolegle.

Uwaga. Może być konieczne zastosowanie dodatkowych środków. W celu ograniczenia prądu płynącego w połączeniach między punktami neutralnymi źródeł zasilania.

1

---