Patologia - patos - nauka o cierpieniu, Styk wyróżnił 108 patologii, np. bezrobocie, narkomania, pijaństwo, kryminologia.

W literaturze mówi się o dezorganizacji społecznej:

1. Jest to zespół procesów społecznych powodujących że w ramach pewnej zbiorowości zachowania odchylające się od normy i oceniane negatywnie przekazują dopuszczalne optimum, zagrażają ustalonemu przebiegowi procesów życia zbiorowego (J. Szczepański). W każdym społeczeństwie mamy próg cierpliwości. Postrzegamy zagrożenie tak samo

2. Owa dezintegracja społeczna jest:

1. dezintegracją instytucji które nie czynią tego do czego zostały powołane - poczucie w społeczeństwie że instytucje działają źle, niezgodnie z przeznaczeniem, np. senat nie poprawiał błędnych decyzji ponieważ mamy odbicie z parlamentu np. ustawa lustracyjna jest zła ale prezydent ją podpisał i mówi od razu o nowelizacji

2. osłabieniem mechanizmów kontroli formalnej i nieformalnej - wybory są skuteczne gdy jest odpowiednia frekwencja, a osłabienie mechanizmów kontroli nieformalnej to media

3. chwiejnością kryteriów ocen - relatywizm w działaniu, formuła oceny pewnych zdarzeń przez pryzmat własnego „ja”

4. pojawieniem się wzorów zachowań społecznych rozbieżnych ze wzorami uznanymi za dopuszczalne - pojawienie się takich wzorów zachowań społecznych które pozostają w sprzeczności z ogólnie przyjętymi wzorami

Formy patologii - typologia struktur władzy (instytucji politycznych) wg Lamentowicza

1. pierwszy typ zjawiska patologii - alienacja (wyobcowanie) władzy i jej aparatów - stan w społeczeństwie kiedy instytucje polityczne oddalają się od społeczeństwa, następuje rozdźwięk między społeczeństwem a elitami władzy - wtedy mamy „dwa światy” w społeczeństwie i brak porozumienia. Formy

1. centralizacja uprawnień decyzyjnych - przeniesienie większości uprawnień władczych na najwyższe szczeble,

Zalety:

• przejrzysta, jednorodna struktura

• wiadomo kto wydaje decyzje

• wiadomo kto ponosi odpowiedzialność za skutki decyzji

• sprawdza się w sytuacjach kryzysowych

Wady:

• długość procesu decyzyjnego, występuje hierarchia

• skoro organ centralny podejmuje decyzje a jest ona błędna to kto ma skorygować tą decyzję

• centralizacja jest źle postrzegana w państwach zachodnich

• następuje zanik samodzielności na niższych szczeblach struktury organizacyjnej

• źle wpływa na komunikację polityczną

• sprzyja wzrostowi liczebnemu aparatu centralnego

W społeczeństwie obserwuje się różne formy centralizacji:

• biurokratyczna - kasta zawodowych urzędników ma moc wpływania na decyzje polityczne

• technokratyczna - specjaliści

• militarystyczna - oficerowie aparatów przymusu

• plutokratyczna - bardzo zamożne osoby

• teokratyczna - kościół

• polityczna - zawodowi politycy wpływają na to co się dzieje w urzędach

1. koncentracja uprawnień decyzyjnych - skrajna forma centralizacji - władza skupiona jest w rękach jednego urzędnika (dyktator), koncentracja powoduje inercje nie tylko na poziomie społeczeństwa ale też w instytucjach, całkowita degeneracja, likwidacja uprawnień decyzyjnych, ruch kontestacji - pokazanie zasad które legły u podstaw systemu koncentracji

2. oligarchizacja grup rządzących, oligarchia ma swój początek w elitach politycznych, te elity z czasem zaczynają się oddalać od społeczeństwa widząc swoją wyższość i posiadają uprawnienia które nie są dostępne dla wszystkich, elita wywyższa się, zaczyna działać partykularnie (ważny jest tylko ich interes), buduje mur komunikacji między instytucją władczą a społeczeństwem, staje się władzą stronniczą, amoralną, arogancką, z reguły nie podlega kontroli

3. brutalizacja metod rządzenia - skrajny przejaw alienacji w polityce, władza odwołuje się np. do przymusu prawnego, nieadekwatnie do sytuacji wykorzystuje siły zbrojne, władza wykorzystuje podstęp czyli prowokacje, wykorzystuje kłamstwo - polityk mówi to co ludzie chcą usłyszeć, brutalizacja istnieje od zawsze w polityce, dobry polityk osiąga swój cel bez względu na koszty

4. kryzys władzy pozytywnej i jednoczesna ekspansja władzy negatywnej - władza pozytywna to taka władza która stawia sobie ambitne cele związane ze społeczeństwem a następnie konsekwentnie dobiera różne środki do realizacji tego celu, władza negatywna uwagę skupia na przeciwdziałaniu lub ograniczeniu wszelkich zdarzeń w państwie które maja charakter niepopularny i mogły by stanowić dla niej realne zagrożenie. Dobra władza ma świadomość że władzą się bywa i swój czas przeznacza na odbudowę państwa i społeczeństwa a władza negatywna liczy tylko na swoje zyski, jest słaba bo ugina się pod rządami partykularnymi

5. korupcja - przebiegający poza kontrola opinii publicznej proces prywatyzacji struktur państwa, wykorzystuje kliki i koterie które funkcjonują w strukturze instytucji politycznych, pobiera za przysługę pewną gratyfikację, np. wpływ na konto w bankach szwajcarskich lub gwarancja zatrudnienia polityka po zakończeniu kadencji w firmie z którą prowadzi się biznes. Skutki:

• opanowanie instytucji władzy publicznej przez prywatne interesy

• zagrożenia dla suwerenności państwa

• skorumpowana władza jest władzą arogancką i amoralną

1. nepotyzm (nepos - bratanek) rozwinął się w hierarchii kościelnej, powoduje że jakość rządzenia ulega pogorszeniu

2. klientelizm - system poufnej wymiany usług wewnątrz biurokratycznych i politycznych aparatów władzy, podmiotami jest patron („ojciec chrzestny”) i klienci. Tym silniejszym polityczne podmiotem jest patron, np. wysoki rangą urzędnik lub partia polityczna. Klienci to np. masowa zbiorowość z reguły obywatele bądź ich część, ich siła bierze się z liczebności. Asymetria - różnica statusu politycznego i wzajemność (nie ma bezinteresowności). Patron może zaoferować pieniądze (podwyżki), ochronę prawną (byłych pracowników SB), stanowiska (po wyborach tworzymy nową strukturę aby obsadzić stanowiska swoimi ludźmi). Dbamy o jednych a reszta cierpi. Dwie odmiany:

• biurokratyczny - kolektywnym patronem jest partia która zwycięża w wyborach, kolonializm partyjny, rozdaje stanowiska

• wyborczy - ujawnia się w kampaniach przed wyborami

2. drugi typ zjawiska patologii - nadużywanie prawa przez aparat władzy, niewłaściwe posługiwanie się prawem - skutki złego posługiwania się prawem

1. rozrost władzy dyskrecjonalnej - władza pozostaje poza kontrolą społeczną jak i innych instytucji, nie zdaje sprawozdań z własnej działalności, nie wiemy co się tam dzieje, nie jest przejrzysta, decyzje mają charakter ostateczny, nie można się od nich odwołać, nie informuje dlaczego podejmuje pewne decyzje, kto lobuje na rzecz tego rozwiązania. Stworzenie prawa które zawiera braki:

• luki w prawie - istnieje obszar działania który nie ma podstaw prawnych

• klauzule generalne - charakteryzuje się nadmierną ogólnością, organy samodzielnie interpretują przepisy

• przepisy blankietowe - taki przepis który nie rozstrzyga sprawy ale odsyła do przepisów jeszcze nie istniejących

1. paradoks podwójnego nihilizmu (negowanie, odrzucanie) prawnego - zmiana prawa - odrzucamy to co stworzyli poprzednicy - następuje odrzucenie a nie tworzy się jakościowo dobrych przepisów tylko inne, takie aby odróżniały ją od poprzedników

2. paradoks podwójnej instrumentalizacji prawa - władza nie traktuje prawa jako stabilnej instytucji niezależnej od politycznych zawirowań ale jako instrumentu po to by naprawić państwo i po to by stworzyć odpowiednie warunki by zrealizować w/w cel. Paradoks polega na tym że władza w większym stopniu poświęca swoją uwagę na tworzenie przepisów dla jej ochrony a w mniejszym stopniu na tworzeniu przepisów w celu naprawienia państwa

3. wzrost liczby sporów kompetencyjnych (o właściwości), występują na różnych poziomach:

• pomiędzy konstytucyjnymi organami administracji

• pomiędzy członkami rządu

• pomiędzy wojewodą a samorządem terytorialnym

• pomiędzy dyrektorami jednostek organizacyjnych NIK-u

Spory pozytywne - co najmniej 2 organy są zainteresowane podjęciem decyzji, spory negatywne - żadna z instytucji politycznych nie jest zainteresowana podjęciem decyzji.

Tryb przeciwdziałania występowaniu sporów - zapisuje się w aktach prawnych zasadę domniemania kompetencji. Tryb rozwiązywania sporów - już po fakcie.

1. brak decyzji wykonawczych - ucieczka przed odpowiedzialnością za decyzje, najczęściej w roku przedwyborczym, w urzędach centralnych a rzadziej w administracji samorządowej

3. trzeci typ zjawiska patologii - rozkład kultury prawnej - coraz częściej w społeczeństwie obserwujemy postawy które nie mają nic wspólnego z legalizmem:

1. anomia (E. Durkheim) - brak lub zanik społecznego uznania dla obowiązujących norm postępowania - poddawanie w wątpliwość norm prawa boskiego lub stanowionego. Ujawnia się w:

• konflikcie między prawem boskim (naturalnym) a stanowionym

• kryzysie ekonomicznym, gospodarczym

• wojnie (łamanie prawa - konwencje o traktowaniu jeńców)

• niepewności przyszłości, braku perspektyw na samorealizację

• rozpadem wartości moralnych pod wpływem trendów cywilizacyjnych

• kryzysie legitymizacji władzy państwowej

Anomia jest wyrazem słabości norm społecznych i instytucji oraz praw które kierują instytucjami.

1. destrukcja normatywności - proces niszczenia mocy obowiązujących norm prawnych w których wyjątki od reguły są nader częste a same reguły ogólne bardzo rzadko stosowane, adresaci tych norm tracą wiedzę co jest prawidłowością a co wyjątkiem od reguły

2. cynizm - postawa która pozwala wykorzystywać luki w prawie oraz inne niedoskonałości tego prawa, towarzyszy temu brak wiary w system prawa, w porządek prawny, cynik naruszy przepisy przy pierwszej okazji ale wtedy gdy ryzyko jest bliskie zeru

3. oportunizm - gotowość do przestrzegania prawa ale tylko wtedy gdy jest to korzystne dla jednostki

4. konformizm - gotowość do orientacji na innych ludzi, którzy są układem odniesienia dla jednostki ponieważ są dla niej atrakcyjni, jednostka która jest konformistą jest w stanie zapłacić wysoką cenę za przynależność do grupy, jest w stanie zmienić swój system wartości, zatraca swoje „ja”. Odmiany:

• nadkonformizm - negatywnie oceniana tendencja do bezkrytycznej, bezmyślnej, nagłej i częstej zmiany poglądów i postaw pod wpływem zmieniających się warunków zewnętrznych w celu osiągnięcia partykularnych korzyści przez jednostkę (ludzie chorągiewki)

• nonkonformizm - postawa polegająca na kontestowaniu, odrzucaniu lub czynnym zwalczaniu norm, wartości i reguł postępowania istniejących w grupie lub instytucji bez względu na potencjalne lub rzeczywiste sankcje które mogą być wobec jednostki zastosowane przez grupę lub instytucje

1. zagrożenie dla autonomii prawa - kumulują się wcześniej zagrożenia - brak szacunku rządzących dla prawa w ten sposób że rządzący nader często manipulują tym prawem zmieniając je, w ten sposób prawo jest niestabilne, adresaci nie mają realnej szansy aby zapoznać się z prawem bo za często się ono zmienia

2. biurokratyzm, biurokratyzacja - „biurokracja” - Max Weber, biuro = biuro, kratos = władza, to grupa profesjonalnych urzędników zorganizowanych w postaci hierarchicznej piramidy którzy mają do wypełnienia racjonalne funkcje w warunkach istnienia uniwersalnych i sformalizowanych zasad oraz procedur postępowania. Biurokracja to kasta ludzi władzy zarządzająca instytucjami. Weber liczył że biurokracja zmieni jakość rządzenia, cezy jakie musiałaby posiadać:

1. bezosobowe przepisy - biurokrata musi działać w oparciu o takie normy prawa które jasno określają kto komu podlega i kto komu jest winien posłuszeństwo

2. instytucja zatrudniająca biurokratę powinna być jego jedynym miejscem pracy a wynagrodzenie otrzymywane za tą pracę powinno być jedynym jego źródłem dochodu (biurokratom trzeba dobrze płacić aby jak najlepiej dla nas pracowali i aby byli mniej podatni na pokusy czyhające za drzwiami urzędu)

3. urzędnicy powinni być pozbawieni prawa własności środków administracyjnych tzn. że należy wyraźnie oddzielić to co jest własnością prywatną urzędnika od pewnych dóbr materialnych przekazanych przez instytucję biurokracie po to aby tą pracę dobrze wykonywał

4. przepisy muszą bardzo wyraźnie określać zakres kompetencji każdego pracownika, zakres odpowiedzialności z tym związanej oraz wymagane kwalifikacje potrzebne aby to stanowisko zająć

5. hierarchiczność instytucji i oparcie jej na zasadach nadrzędności i podrzędności (podporządkowania)

6. forma rekrutacji do biurokracji aby ta kasta ludzi władzy była jakością powinni być dobrze wykształceni (wykształcenie wyższe + egzaminy sprawdzające)

7. rytm kariery - stworzenie ścieżki awansu - musi mieć perspektywę kariery, wzrostu zarobków na wyższym stanowisku

8. wszelkie dokumenty i decyzje urzędowe biurokratów muszą mieć formę pisemną bo to co spisane tworzy jej historię i jedynie od tego co w formie pisemnej można się odwołać

Korzyści biurokracji wg Webera:

1. takie zorganizowanie instytucji politycznych zachowuje wysoką racjonalizację działania (logika, zdrowy rozsądek)

2. przewidywalność ich zachowań

3. wysoka wydajność pracy

4. szybkość pracy urzędników

5. apolityczność

Mankamenty biurokracji wg Webera:

1. rytualizm działania

2. depersonalizacja stosunków wewnątrz instytucji politycznych

Współczesne znaczenie biurokracji odbiega od ideału. Aktualnie biurokracja to:

1. nadmiar formalizacji w działaniu instytucji politycznych przyczyniający się do długotrwałego, opieszałego i często niekompetentnego załatwiana określonych spraw

2. grupa ludzi zajmująca się zawodowo zarządzaniem instytucjami oraz organizacją pracy innych ludzi i innych instytucji

3. typ zarządzania i kierowania ludźmi przy pomocy aparatu zbudowanego w oparciu o zasadę racjonalności działania

4. hierarchiczny ściśle połączony aparat urzędniczy względnie jego kierownicza warstwa (biurokracja ministerialna) lub jest to system polityczny państwa w którym władzę sprawuje stała uprzywilejowana grupa zawodowa w postaci warstwy urzędniczej

Biurokratyzm:

1. przerost formalistyki w działalności instytucji politycznej prowadzący do niekompetentnego załatwiania spraw

2. władza oderwana od interesów ogółu i narzucająca ludziom decyzje sprzeczne z wolą i interesami obywateli

Biurokratyzacja:

1. proces narastania w społeczeństwie cech biurokratyzmu

2. proces odrywania się instytucji politycznych od potrzeb społeczeństwa którym te instytucje mają służyć

Cechy biurokratyzacji:

1. irracjonalność i sztywność w działaniu biurokratów

2. nadmierne rozdrabnianie podziału pracy

3. nadmierne rozdrabnianie kompetencji

4. rozmycie odpowiedzialności za decyzje

5. niezdolność do zachowań innowacyjnych

6. myślowy konserwatyzm biurokratów

7. absurdalne mnożenie przepisów wewnętrznych instytucji

8. nadmierna centralizacja instytucji

9. mnożenie wyjątków od reguły (zniekształcają ogólną wymowę)

10. utrata wrażliwości na zło społeczne

Komunikowanie wewnątrz instytucji (organizacji).

Wyróżniamy cztery systemy komunikowania:

1. społecznej

2. publicznej (np. kazania w kościele)

3. masowej

4. w instytucjach

Cechy systemu komunikowani w instytucjach:

1. uczestnikami tego systemu są jednostki które z reguły dobrowolnie wstępują do tej instytucji (państwo, armia)

2. organizacja takiego systemu jest zamknięta i hierarchiczna

3. w tej instytucji są jasno określone role uczestników

4. kontakty między uczestnikami tego systemu mają charakter przymusowy, formalny i organizacyjny

5. komunikaty płyną z reguły z góry na dół i przybierają postać nakazów, zakazów, dyrektyw, wskazówek, okólników, zaleceń

6. wszyscy uczestnicy tego systemu komunikacji mają z góry przydzielone zadania i obowiązki które służą realizacji określonych celów

7. reguły postępowania mają charakter prawny a zachowaniem jego uczestników żądzą normy, zwyczaje i rytuały

Komunikowanie interpersonalne pomiędzy szefem a podwładnym. Szef ma szczególną rolę - ma szereg zadań które są przypisane do jego roli:

1. planowanie czynności

2. organizowanie pracy swoich podwładnych

3. kierowanie personelem (wymaga od szefa znajomości predyspozycji swoich podwładnych)

4. zatrudnianie

5. rotacja pracowników

6. podnoszenie kwalifikacji (własnych i podwładnych)

7. ocena pracownika (okresowa)

8. awanse (przewidywane rytmem kariery)

9. oddziaływanie motywacyjne - stymulowanie do lepszej pracy

10. kontrola stopnia wykonywania czynności przez podwładnych

11. podejmowanie działań korygujących

10 i 11 - wartością podstawową jest wiedza szefa co najmniej taka jak podwładnego

---