1.Zdanie syntetyczne wg Kanta Zd.synt. to takie, których orzeczenie nie jest zawarte w podmiocie i nie da się zeń wyprowadzić, a jednocześnie coś nowego podmiotowi dodaje (np. wszystkie ciała są ciężkie albo 7+ 5= 12). Zdania syntetyczne to takie w których pojecie orzecznika nie zalezy od pojecia podmiotu.

Kant przeprowadził dwojaki podział sądów

Rozróżniał sądy uzyskane na podstawie doświadczenia i sądy od niego niezależne. Pierwsze nazywał empirycznymi lub sądami a posteriorii, drugie sądami a priorii. Sądy a priori jako niezależne od doświadczenia, mogą mieć źródło tylko w samym umyśle. Cechami zaś po których dają się poznać są konieczności powszechność. jeśli znajdzie się twierdzenie, które w myśli występuje jako konieczne, tj ono sądem a priorii. Następnie, doświadczenie nie daje sądom nigdy właściwej i ścisłej powszechności, lecz tylko przypuszczalną i względną. Po drugie kant podzielił sądy na analityczne i syntetyczne.

Syntetyczne zaś są sądy takie, które w orzeczeniu wypowiadają coś co w podmiocie nie jest zawarte, co się z definicji podmiotu wyprowadzić nie da.
Rozszerzają wiedzę, bo dodają do niego cechy nowe.Zdania syntetyczne mogą być a posteriorii i a priori. Sądy syntetyczne a priori stanowią jądro wiedzy ponieważ wprawdzie powiększają wiedzę ale nie są pewne i powszechne. Dla Kanta w pojęciu wiedzy leżało, że ma być pewna i powszechna. Przeświadczenie, że istnieją sądy syntetyczne a priorii, Kant czerpał z 2 nauk: z matematyki(prosta jest najkrótszą linią między dwoma punktami) i czystego przyrodoznawstwa(np. twierdzenie, że w procesie zmian zachodzących we wszechświecie, ilość pozostaje niezmienna) oraz metafizyczne (np. świat musi mieć swój pierwszy początek).

2.Zdanie analityczne: takie w którym orzeczenie wypowiada to co zawarte jest w podmiocie i da się wyprowadzić z jego analizy (np. wszystkie ciała są rozciągłe); orzeczenie nie poszerza pojęcia podmiotu. Sąd analityczny na przykład: x = x; człowiek jest rozumny; kazde

ciało jest rozciagłe. Sad analityczny nie rozszerza naszej wiedzy - jest to tylko eksplikacja sensu pojecia uzytego w podmiocie. Warunkiem jego

prawdziwosci jest spełniona zasada niesprzeczności.

Sądy analityczne możliwe są tylko a priori, nawet jeżeli ich pojęcie zostało wywiedzione z doświadczenia.Ponadto objaśniają tylko wiedzą już posiadaną.Wyrozniamy zdania analityczne a priori : a) tantologiczne dotyczące praw logiki b) wyjaśniające( prawdziwe definicje analityczne) Zdania a priori oparte są na podstawowych prawach myslenia: zasada sprzeczności, wylaczonosci, wylaczonego srodka. Zdania analityczne są zalozeniami wszelkiej wiedzy, należy odróżnić ją od logiki transcendentalnej.

3. Status tez logiki u Wittgensteina:

Tezy logiki, niczego nie mówiąc, pokazują logiczną budowę języka i świata. Logika,stwierdza Wittgenstein, nie jest teorią, lecz lustrzaną podobizną świata.Tezy logiki są tautologiami. Cechą swoistą tez logicznych jest to, że ich prawdziwość można rozpoznać z samego symbolu. W tym fakcie zawarta jest cała filozofia logiki.
I podobnie jednym z najważniejsżych faktów jest to, że prawdziwości lub fałszywości zdań nielogicznych nie da się rozpoznać z samego zdania

5.Metoda falsyfikacjonizmu Poppera :Mamy Teorię 1 na jej podstawie wysnuwamy Hipotezę 1 dedukujemy z niej pojedyncze zdania obserwacyjne S1, S2… . Jeśli któreś ze zdań okaże się nieprawdziwe, ta na podstawie schematu wnioskowania modus tollens zfalsyfikowana zostaje Hipoteza 1musimy podać nową lepszą Hipotezę 2 zdania obserwacyjne S itd.Modus tollens-wnioskowanielogiczne, reguła logiki mowiąca, że jeżeli zaakceptujemy,że z XwynikaY oraz ze Yjest fałszywe to musimy zaakceptować też fałszywość X.[(pq)i⌐q]⌐p.

Cele - to chyba chodzi o to, że według Poppera falsyfikowalność jest kryterium demarkacji (zdanie jest naukowe jeżeli posiada potencjalne falsyfikatory)

7.Czy jest możliwa pewność teorii wg Thomasa Kuhna?

Teoria Thomasa Kuhna (jest ona opisowa, a nie normatywna jak u poprzedników)

1. Indoktrynacja - profesorowie na uczelniach czy gdzie tam wpajają uczniom swoje poglądy i teorie ograniczając w ten sposób możliwość pojawienia się nowych teorii

2. Paradygmat - uchodzi za prawdę, a inne teorie nie są nawet rozpatrywane. (Fazy 1 i 2 stanowią normalny stan nauki)

3. W ramach paradygmatu gromadzą się falsyfikacje (anomalie), co prowadzi do kryzysu przekonań. (faza degeneracji)

4. Stan rewolucji naukowej - wprowadzenie nowej teorii - Kuhn twierdzi, że nowe teorie wprowadza zazwyczaj młody naukowiec,

5. Przyjęcie nowej teorii jako paradygmatu.

6. indoktrynacja…

4.Status zdań sensownych u Wittgensteina:zdanie sensowne mówi jaka rzecz jest a nie czym ona jest.Zdanie to ma tylko sens,którym jest sytuacja możliwa,czyli zdanie przedstawia sytuację możliwą,która niekoniecznie się spełni. Zdanie sensowne to takie które jest możliwe - nie musi być prawdziwe, żeby było sensowne.To czego nie da się wyrazić nie ma sensu.Zdanie sensowne może być albo prawdziwe albo fałszywe.Wszystkie zdania sensowne składają się ze zdań elementarnych opisujących stan rzeczy. Wartość logiczna zdań sensownych zależy wyłącznie od wartości logicznych zdań elementarnych. Zdania analityczne, czyli tautologie i sprzeczności mają sens równy 0. „Sensem zdania jest jego zgodność i niezgodność z możliwościami istnienia i nieistnienia stanów rzeczy” („Traktat logiczno-filozoficzny” teza 4.2.)

6. Budowa teorii wg Imre Lakantosa

Budujemy kilka teorii, pytamy naturę o ich słuszność i wybieramy z nich najlepszą. Następnie tworzymy twardy rdzeń teorii ( hard core) i „pas ochronny” hipotez pomocniczych. Żeby obalić teorię nie atakuje się rdzenia tylko hipotezy pomocnicze, przy czym Lakatos twierdzi, że każda teoria ma anomalie ( przeciwnie do Poppera u którego po obaleniu jednego zdania teorię trzeba udoskonalić). Po odrzuceniu jednej hipotezy pomocniczej należy ją zastąpić inną, jednak nie odrzuca to teorii. Teoria obowiązuje do momentu wymyślenia lepszej teorii (wynika z tego, że może istnieć wiele odrzuconych hipotez pomocniczych a teorie nie zostać jeszcze odrzucona). Lakatos był przekonany, że program badawczy zawiera zarówno reguły metodologiczne, które wskazują w jakich kierunkach nie prowadzić badań (Lakatos nazwał to heurystyką negatywną) jak i takie, które sugerują w jakim kierunku badania prowadzić (heurystyka pozytywna).

Nowa doskonalsza teoria musi być akceptowalna to znaczy spełniać reguły akceptacji czyli: teoretyczne postępowe przesunięcie programowe i empiryczne postępowe przesunięcie programowe.

Teoretyczne postępowe przesunięcie programowe - na podstawie teorii 1 wysnuwamy teorię 2, która opisuje więcej niż poprzednia lub to samo, ale lepiej.

Empiryczne postępowe przesunięcie programowe - empiryczne potwierdzenie TPPP.

TPPP i EPPP to reguły akceptacji.

8.Imperatyw kategoryczny:Rozum czysty (teoretyczny) nie jest w stanie uporać się z problemami metafizycznymi. Może się nimi zająć natomiast kolejna instancja poznawcza - rozum praktyczny. Rozum teoretyczny wytwarza idee - rozum praktyczny operuje na postulatach.Największe znaczenie ma tak zwany imperatyw kategoryczny, czyli bezwzględny nakaz. Głosi on: Postępuj wedle takich tylko zasad, co do których możesz jednocześnie chcieć, żeby stały się prawem powszechnym. Jest to jedyna zasada moralna, jaką Kant przyjmuje. Ma ona charakter formalny: nie mówi, co robić i jak - podaje tylko ogólną regułę.Aby mogła istnieć moralność z jej nakazami i zakazami, człowiek musi być wolny, gdyby bowiem był zdeterminowany, nauki moralne byłyby zbędne. Nie da się udowodnić, że wolność istnieje, ale można jej istnienie założyć, czyli właśnie postulować. Kolejnymi postulatami rozumu praktycznego są: nieśmiertelność duszy oraz istnienie Boga. Dzięki nim możliwe staje się dążenie do moralnej doskonałości oraz związane z tym poczucie szczęścia.Zdaniem Kanta wszelkie normy moralne można wywieść z imperatywu kategorycznego. Taki pogląd stał się obiektem krytyki, ponieważ imperatyw kategoryczny zdawał się nie rozstrzygać, co należy robić w sytuacji konfliktu interesów.

12. Kantowska rewolucja kopernikańska (na czym polega, czym przejawia się w filozofii Kanta)
Wskazuje na nią istnienie sądów syntetycznych a priori, więc istnienie sądów syntetycznych a priori wskazuje na sens tej rewolucji. Polega na odwróceniu stosunku poznawczego podmiot- przedmiot. Do czasu wystąpienie Kanta było tak ze wiedza czyli to co wokół wiedzy-podmiot konstytuowane było przez przedmiot, wiedza zależała od struktur obiektywnych rzeczywistości zewnętrznej. Rewolucja polega na tym ze u Kanta poznanie zależy właśnie od podmiotu. Przedmiot czyli rzeczywistość zewnętrzna zależy od podmiotu (jego własnych oznaczeń?) w tym sensie podmiot z którym mamy do czynienia po rewolucji kantowskiej jest podmiotem który współkonstruuje świat, współkonstruuje wiedze. To zatem nie jest tak ze to podmiot obraca się wokół przedmiotu chcąc uzyskać wiedze ale wiedza zależy od podmiotu, to przedmiot dostosowuje się dopodmiotowych własnych oznaczeń. dlaczego tak jest? przy okazji wyjaśnienia zdań syntetycznych a priori, dokładnie to samo, dla tematyki ze względu na to ze podmiot konstruuje wiedze o możliwych strukturach świata zewnętrznego z własnych form czyli z czasu i przestrzeni, dla świata zewnętrznego i jego całości w sensie przedmiotu możliwego oglądania jest tak ze względu na to ze podmiot konstruuje rzeczywistość za pomocą czystych form czasu i przestrzeni oraz czystych pojęć czyli kategorii intelektu.

10.11. Schemat wiedzy u Platona i Arystotelesa

Platon- racjonalizm. Wychodzi od ogółu, jest nim idea, dochodzi do konkretu, wbrew naturalnemu procesowi poznania, tak naprawdę ludzie zaczynają od poznania konkretów ,poznanie w sensie prawdziwym EPISTENA zaczyna się od poznania idei stąd kierunek bycia pokrywa się kierunkiem wiedzy. Relacja jest tutaj stopniowalna nazywa się uczestnictwem, konkrety uczestniczą w idei i są na tyle realne na ile uczestniczą, istnieje hierarchia bytu np. byty empiryczne będą najmniej doskonałe bo najmniej uczestniczą w idei są od niej najdalej, byty coraz bardziej abstrakcyjne są coraz bardziej doskonałe,. Ida jest poznawana w sposób intuicyjny. Dla Platona prawda=przypomnienie. Intuicyjne poznawanie idei jest możliwe dzięki temu że dusza preegzysowała, znajdowała się w królestwie idei, stąd poznać prawdziwie to przypomnieć sobie idee z którymi wcześniej mieliśmy styczność. Podstawą systemu Platona było przyjęcie, że prawdziwy wieczny byt to idee, a rzeczywistość materialna jest jedynie odbiciem wiecznotrwałych, niezmiennych idei. Zdaniem Platona, relacja między światem idei a światem rzeczywistym jest podobna do relacji prawdziwych przedmiotów i ich odbić w mętnym świetle. Oba światy - świat idei i świat materialny są według Platona odseparowane i nawzajem się nie przenikają. Jedynymi odstępstwami od tej reguły jest ludzka dusza i Demiurg - boski budowniczy świata. Aby odpowiedzieć na pytanie, jak możliwe jest poznanie prawdziwego bytu, jak możliwe jest przejście od świata rzeczy do świata idei, należy zbadać naturę narzędzia, którym wiedzę o ideach zdobywamy, a więc umysłu, czy też mówiąc słowami Platona - duszy. Schemat platońskiej koncepcji duszy przedstawić można następująco[1]:

- dusza jest nieśmiertelna (To bowiem, co się zawsze porusza, jest nieśmiertelne), ona jest motorem napędzającym ciało - dusza, zanim przyoblekła się w ciało i zamieszkała w nim niczym "ślimak w skorupie", przebywała w świecie idei - dusza, zstępując w ciało, zapomina o wszystkim, czego nauczyła się w świecie idei

-dusza, chcąc zdobyć wiedzę musi odtworzyć to, czego doświadczała w świecie idei

Według Platona ludzi od reszty świata materialnego odróżnia to, że mają duszę, która pochodzi wprost ze świata idei.

11.Arystoteles- myślenia hołdujące wszelki empiryzm, Zaczynamy od konkretów dochodzimy do najogólniejszych pojęć. Dla Arystotelesa był to byt. Jego myślenie jest stopniowalne. Mamy do czynienia z ??? polegającą na pomijaniu mniej istotnych cech by ująć cechy istotne przedmiotu. Pierwszym stopniem jest ??abstrakcja? fizyczna, 2. …. Matematyczna- pomija się inne cechy by ująć cechy ilościowe przedmiotu. 3. … metafizyczna prowadząca do pojęcia bytu.

Etyka Arystotelesa wynikała w dużym stopniu z jego teorii bytu, ale także była wypracowana na drodze praktycznych obserwacji. Rozumiał on dobro i cnotę (Areté) jako dążenie do doskonalenia swojej formy, czyli duszy. Gdy dusza osiągnie optymalną, przeznaczoną dla danej jednostki postać, to wtedy jednostka ta osiągnie trwałe szczęście i cnotę (eudajmonia). Dusze ludzkie są niepowtarzalne, dlatego to, co jest dobre dla jednego człowieka, niekoniecznie musi być dobre dla drugiego. Dobro zatem jest pojęciem subiektywnym i zależy od mnóstwa różnych czynników. Próba uszczęśliwiania wszystkich poprzez tworzenie idealnego państwa jest więc mrzonką, która w istocie może tylko wszystkich unieszczęśliwić (było to sprzeczne z poglądami Platona).

13. Sceptycyzm u Wittgensteina-w pierwszym okresie filozofania Wittgenstein stwierdził ze sceptycyzm nie jest fałszywy ale jest niedorzeczny ze względu na to ze wątpi tam gdzie nie można pytać. Pytanie bowiem może pojawić się tylko tam gdzie istnieje możliwa odpowiedz. Tymczasem na tematy filozoficzne wg Wittgensteina nie istnieje możliwa odpowiedz wiec wszelka próba werbalizacji treści filozoficznych kończy się sformułowaniem niedorzeczności. Można na nie jedynie naprowadzać tylko po to aby ująć je w sposób bezpośredni za pomocą rdzenia, wiec po prostu zrozumieć bezpośrednio jak funkcjonuje logika języka, nie da się tego z zewnątrz opisać. Wit drugi liczył się ze sceptykiem, koncepcja gier językowych sugeruje jakoby każda z tych gier była zawieszona w pustce, a zatem jakoby pewność nawet w nauce była czymś przypadkowym czymś co charakterystyczne dla określonej gry językowej, tylko tyle,. Dysponujemy natomiast światopoglądem. Wittgenstein zapytywał o ważność takiego światopoglądu. Ważność rozumowania wg sceptyka może być przeniesiona na wszelka funkcję która zechcemy się posłużyć. Wg sceptyka to wątpienie w sens może dotyczyć czegokolwiek czym zechcemy się posługiwać, jakiegokolwiek pojęcia. Wittgenstein natomiast odpowiada ze w momencie kiedy Wszystko zostanie zakwestionowane, kiedy wszystko traci sens to wówczas samo ……. sceptyka również traci sens bowiem jeśli zostaną podkopane tak poważne fundamenty naszego myślenia to zostają podkopane również fundamenty samego wątpienia które należą do naszego sposobu życia, naszej kultury. Wiec jeśli podkopywać wszelkie fundamenty wiedzy to zarazem podkopuje się wszelkie fundamenty do sensownego wątpienia, wątpienie wówczas staje się bezsensowne. Ostatecznie Wittgenstein pokonuje sceptycyzm za pomocą kryteriów właściwie społecznych, proponuje przyglądać się temu jak język funkcjonuje w jego rzeczywistym użyciu, zatem jeśli sceptyka unieszkodliwić za pomocą jego własnego argumentu to należy jeszcze wskazać na to skąd bierzemy pewność pozytywu. Wittgenstein wskazuje tutaj na nasza praktykę, na nasze społeczeństwo, ze po prostu funkcjonujemy w ten sposób. A skoro nie ma podstaw do tego aby wątpić we wszystko pozostajemy przy swoim sposobie życia i generować będziemy kolejne gry językowe.

zad. 9. Wymienić i opisać krótko typowe metody myślenia naukowego i religijnego (indukcja, dedukcja, religijne)

Typowe metody myślenia naukowego - Dwie ścieżki:

1. myślenie dedukcyjne i myślenie redukcyjne (indukcyjne).

myślenie dedukcyjne jest charakterystyczne dla nauk formalnych, natomiast myślenie indukcyjne jest charakterystyczne dla nauk empirycznych (takich, które mówią o doświadczeniu) - nauki te odwołują się do pewnych wzorców racjonalności. Zatem do pewnego sposobu oceniania zdania pod względem prawdziwości i fałszywości. Dla dedukcji zdanie jest prawdziwe, wtedy, kiedy da się je sprawdzić za pomocą........ Dla indukcji zdanie jest prawdziwe, kiedy istnieje doświadczenie, na które można się powołać aby wykazać prawdziwość bądź fałszywość takiego zdania.

Zazwyczaj indukcja z dedukcją mieszają się.

2. Myślenie religijne - cała wiedza zakorzeniona jest w pojęciu wiary, a zatem opiera się na czymś, co jest poza racjonalne. Nie znaczy to, że religia nie zawiera pierwiastków racjonalnych. Wiara wymaga tego ponadracjonalnego kroku, to znaczy czegoś, co nie jest uzasadnione przez przesłanki w sposób indukcyjny albo dedukcyjny. Wiara jest całkowicie innym krokiem niż uzasadnianie naukowe. Myślenie religijne zakorzenione jest w tym, co pozaracjonalne. Natomiast myślenie indukcyjne bądź dedukcyjne w ramach wiary jest mylne(wtórne) wobec tego właśnie poczucia, które jest pozaracjonalne. Jeśli chodzi o wiarę, systemy posługujące się indukcją bądź dedukcją są (?)trudne.. w stosunku do samego pozaracjonalnego pojęcia wiary.

---