1.Zdanie syntetyczne wg Kanta: poszerzające wiedzę na temat przedmiotu(rozszerzające wiedzę o świecie); takie, w którym orzecznik nie jest zawarty w pojęciu podmiotu. Łączy pojęcia które nie przysługują sobie w sposób konieczny za pomocą operacji syntezy (a posteriori ) Sądy syntetyczne są możliwe zarówno a posteriori (wywodzące się z doświadczenia, rzeczywistość postrzegana empirycznie), jak i a priori (zawierające w sobie wiedzę poszerzającą pojęcie przedmiotu, ale nie wywodzące się z doświadczenia - przyrodoznawstwo, matematyka ).. Zd.synt.powiekszają wiedzę i mówią o podmiocie coś co nie jest zawarte w jego pojęciu.
Syntetyczne a'priori—o rzeczywistości bez doświadczenia np. matematyka
2.Zdanie analityczne: takie w którym orzeczenie wypowiada to co zawarte jest w podmiocie - nie poszerza pojęcia podmiotu.
Sądy analityczne możliwe są tylko a priori, nawet jeżeli ich pojęcie zostało wywiedzione z doświadczenia. Zdania analityczne są wg Kanta zdaniami wyjaśniającymi znaczenie zawartych z nich pojęć
3. Status tez logiki u Wittgensteina:
Tezy logiki, niczego nie mówiąc, pokazują logiczną budowę języka i świata. Logika,stwierdza Wittgenstein, nie jest teorią, lecz lustrzaną podobizną świata.Tezy logiki są tautologiami. Cechą swoistą tez logicznych jest to, że ich prawdziwość można rozpoznać z samego symbolu. W tym fakcie zawarta jest cała filozofia logiki.
I podobnie jednym z najważniejsżych faktów jest to, że prawdziwości lub fałszywości zdań nielogicznych nie da się rozpoznać z samego zdania
4.Status zdań sensownych u Wittgensteina: zdanie sensowne mówi jaka rzecz jest a nie czym ona jest. Zdanie to ma tylko sens,którym jest sytuacja możliwa,czyli zdanie przedstawia sytuację możliwą,która niekoniecznie się spełni. Zdanie sensowne to takie które jest możliwe - nie musi być prawdziwe, żeby było sensowne.To czego nie da się wyrazić nie ma sensu.Zdanie sensowne może być albo prawdziwe albo fałszywe.Wszystkie zdania sensowne składają się ze zdań elementarnych opisujących stan rzeczy. Wartość logiczna zdań sensownych zależy wyłącznie od wartości logicznych zdań elementarnych. Zdania analityczne, czyli tautologie i sprzeczności mają sens równy 0. „Sensem zdania jest jego zgodność i niezgodność z możliwościami istnienia i nieistnienia stanów rzeczy” („Traktat logiczno-filozoficzny” teza 4.2.)
5.Metoda falsyfikacjonizmu Poppera : Metoda falsyfikacyjna Poppera. Metoda dedukcyjna, falsyfikacyzmu.Mamy Teorię 1 na jej podstawie wysnuwamy Hipotezę 1 dedukujemy z niej pojedyncze zdania obserwacyjne S1, S2… . Jeśli któreś ze zdań okaże się nieprawdziwe, ta na podstawie schematu wnioskowania modus tollens zfalsyfikowana zostaje Hipoteza 1musimy podać nową lepszą Hipotezę 2 zdania obserwacyjne S itd.Modus tollens-wnioskowanie logiczne, reguła logiki mowiąca, że jeżeli zaakceptujemy,że z XwynikaY oraz ze Yjest fałszywe to musimy zaakceptować też fałszywość X.[(pq)i⌐q]⌐p. Trzeba dedukować dania możliwie fałszywe, jeśli się z nich wybroni to znaczy, że teoria jest poprawna, wybroniła się,. Jeśli okauje się fałszywa to odrzuca się całąteorię. Celem jest kreatywność w nauce, stawianie śmiałych hipotez, żeby wykazać ich prawdziwość. Takie podejście gwarantuje brak kumulacji błędów. Osiąga się pewność a o nią chodzi w nauce. Opiera się one na wnioskach negatywnych, jest pewnością wykluczającą błąd. Wg niego nie jest ostatecnym celem nauki żeby ostawić teorię absolutnie prawdziwą.
Cele - to chyba chodzi o to, że według Poppera falsyfikowalność jest kryterium demarkacji (zdanie jest naukowe jeżeli posiada potencjalne falsyfikatory)
6. Budowa teorii wg Imre Lakantosa
Jego metodologia nie jest normatywna. Pokazuje jak rzeczywiście funkcjonuje nauka. Budujemy kilka teorii, pytamy naturę o ich słuszność i wybieramy z nich najlepszą. Następnie tworzymy twardy rdzeń teorii ( hard core) i „pas ochronny” hipotez pomocniczych. Na mocy decyzji jest on niefalsyfikowalny. Żeby obalić teorię nie atakuje się rdzenia tylko hipotezy pomocnicze, przy czym Lakatos twierdzi, że każda teoria ma anomalie ( przeciwnie do Poppera u którego po obaleniu jednego zdania teorię trzeba udoskonalić).Hipotezy mają przejmować opór faktów. Po odrzuceniu jednej hipotezy pomocniczej należy ją zastąpić inną, jednak nie odrzuca to teorii. Teoria obowiązuje do momentu wymyślenia lepszej teorii (wynika z tego, że może istnieć wiele odrzuconych hipotez pomocniczych a teorie nie zostać jeszcze odrzucona). Lakatos był przekonany, że program badawczy zawiera zarówno reguły metodologiczne, które wskazują w jakich kierunkach nie prowadzić badań (Lakatos nazwał to heurystyką negatywną) jak i takie, które sugerują w jakim kierunku badania prowadzić (heurystyka pozytywna).
Nowa doskonalsza teoria musi być akceptowalna to znaczy spełniać reguły akceptacji czyli: teoretyczne postępowe przesunięcie programowe i empiryczne postępowe przesunięcie programowe. Lakatos ocenia serię teorii tzw programy badawcze.
Teoretyczne postępowe przesunięcie programowe - na podstawie teorii 1 wysnuwamy teorię 2, która opisuje więcej niż poprzednia lub to samo, ale lepiej. Hipotea musi być postępowa w stosuku do poprzedniej, musi nie generować błędów poprzedniczki
Empiryczne postępowe przesunięcie programowe- hipoteza musi wnosić co najmniej sporadycznie potwierdzenie - empiryczne potwierdzenie TPPP.
TPPP i EPPP to reguły akceptacji. Teoria nie wyjaśnie wszystkich zjawisk.
Kiedy można odrzucić rdzeń??--- program badawczy zdegenerował się i gdy dysponuje się programem postępowym.
Reguły eliminacji--- pas ochronny falsyfikacja-----cały program----degeneracja
7.Czy jest możliwa pewność teorii wg Thomasa Kuhna?
Teoria Thomasa Kuhna (jest ona opisowa, a nie normatywna jak u poprzedników)
Pewność subiektywna
Obiektywna- jeśli zdanie jest fałszywe lub prawdziwe po wsze czasy
Indoktrynacja - profesorowie na uczelniach czy gdzie tam wpajają uczniom swoje poglądy i teorie ograniczając w ten sposób możliwość pojawienia się nowych teorii
Paradygmat - uchodzi za prawdę, a inne teorie nie są nawet rozpatrywane. (Fazy 1 i 2 stanowią normalny stan nauki)
W ramach paradygmatu gromadzą się falsyfikacje (anomalie), co prowadzi do kryzysu przekonań. (faza degeneracji)
Stan rewolucji naukowej - wprowadzenie nowej teorii - Kuhn twierdzi, że nowe teorie wprowadza zazwyczaj młody naukowiec,
FAZA NORAMALNA Przyjęcie nowej teorii jako paradygmatu.
indoktrynacja…
wg tych interpretacji jeśli pewność potraktujemy jako subiektywne przekonanie opierające się na indoktrynacji, modelu pryswajania to jest możliwa,
jako całość, pewność jako obiektywna cecha teorii zostaje wykluczona.
8.Imperatyw kategoryczny wg Kanta: Rozum czysty (teoretyczny) nie jest w stanie uporać się z problemami metafizycznymi. Może się nimi zająć natomiast kolejna instancja poznawcza - rozum praktyczny. Rozum teoretyczny wytwarza idee - rozum praktyczny operuje na postulatach. Największe znaczenie ma tak zwany imperatyw kategoryczny, czyli bezwzględny nakaz. Głosi on: Postępuj wedle takich tylko zasad, co do których możesz jednocześnie chcieć, żeby stały się prawem powszechnym./DRUGA zasada autonomii woli człowieczeństwa zarówno w tobie jak i w osobie innego używaj jako celu samego w sobie nigdy jao środka do celu /WG Kanta ta sama bo prowadi do tego samego celu. Czysto formalna maksyma. Jest to jedyna zasada moralna, jaką Kant przyjmuje. Ma ona charakter formalny: nie mówi, co robić i jak - podaje tylko ogólną regułę. Jest to maksyma syntetyczna a priori. Niezależna od odświadczenia, jest maksyma moralna nakazuje pewien rodzaj postepowania. Aby mogła istnieć moralność z jej nakazami i zakazami, człowiek musi być wolny, gdyby bowiem był zdeterminowany, nauki moralne byłyby zbędne. Nie da się udowodnić, że wolność istnieje, ale można jej istnienie założyć, czyli właśnie postulować. Kolejnymi postulatami rozumu praktycznego są: nieśmiertelność duszy oraz istnienie Boga. Dzięki nim możliwe staje się dążenie do moralnej doskonałości oraz związane z tym poczucie szczęścia. Zdaniem Kanta wszelkie normy moralne można wywieść z imperatywu kategorycznego. Taki pogląd stał się obiektem krytyki, ponieważ imperatyw kategoryczny zdawał się nie rozstrzygać, co należy robić w sytuacji konfliktu interesów
9.Typowe metody myślenia naukowego - Dwie ścieżki:
1. myślenie dedukcyjne i myślenie redukcyjne (indukcyjne).
myślenie dedukcyjne jest charakterystyczne dla nauk formalnych, natomiast myślenie indukcyjne jest charakterystyczne dla nauk empirycznych (takich, które mówią o doświadczeniu) - nauki te odwołują się do pewnych wzorców racjonalności. odwołuja sie Zatem do pewnego sposobu oceniania zdania pod względem prawdziwości i fałszywości. Dla dedukcji zdanie jest prawdziwe, wtedy, kiedy da się je sprawdzić za pomocą........ Dla indukcji zdanie jest prawdziwe, kiedy istnieje doświadczenie, na które można się powołać aby wykazać prawdziwość bądź fałszywość takiego zdania.Zazwyczaj indukcja z dedukcją mieszają się.
2. Myślenie religijne - cała wiedza zakorzeniona jest w pojęciu wiary, a zatem opiera się na czymś, co jest poza racjonalne. Nie znaczy to, że religia nie zawiera pierwiastków racjonalnych. Wiara wymaga tego ponad racjonalnego kroku, to znaczy czegoś, co nie jest uzasadnione przez przesłanki w sposób indukcyjny albo dedukcyjny. Wiara jest całkowicie innym krokiem niż uzasadnianie naukowe. Myślenie religijne zakorzenione jest w tym, co pozaracjonalne. Natomiast myślenie indukcyjne bądź dedukcyjne w ramach wiary jest wtórne wobec tego właśnie poczucia, które jest pozaracjonalne. Jeśli chodzi o wiarę, systemy posługujące się indukcją bądź dedukcją są trudne.. w stosunku do samego pozaracjonalnego pojęcia wiary.
10.11. Schemat wiedzy u Platona i Arystotelesa
Palton- racjonalizm. Wychodzi od ogółu, jest nim idea, dochodzi do konkretu, wbrew naturalnemu procesowi poznania, tak naprawdę ludzie zaczynają od poznania konkretów ,poznanie w sensie prawdziwym EPISTENA zaczyna się od poznania idei stąd kierunek bycia pokrywa się kierunkiem wiedzy. Relacja jest tutaj stopniowalna nazywa się uczestnictwem, konkrety uczestniczą w idei i są na tyle realne na ile uczestniczą, istnieje hierarchia bytu np. byty empiryczne będą najmniej doskonałe bo najmniej uczestniczą w idei są od niej najdalej, byty coraz bardziej abstrakcyjne są coraz bardziej doskonałe,. Ida jest poznawana w sposób intuicyjny. Dla Platona prawda=przypomnienie. Intuicyjne poznawanie idei jest możliwe dzięki temu że dusza preegzysowała, znajdowała się w królestwie idei, stąd poznać prawdziwie to przypomnieć sobie idee z którymi wcześniej mieliśmy styczność.
Arystoteles- myślenia hołdujące wszelki empiryzm, Zaczynamy od konkretów dochodzimy do najogólniejszych pojęć. Dla Arystotelesa był to byt. Jego myślenie jest stopniowalne. Mamy do czynienia z ??? polegającą na pomijaniu mniej istotnych cech by ująć cechy istotne przedmiotu. Pierwszym stopniem jest ??abstrakcja? fizyczna, 2. …. Matematyczna- pomija się inne cechy by ująć cechy ilościowe przedmiotu. 3. … metafizyczna prowadząca do pojęcia bytu.
12. Kantowska rewolucja kopernikańska (na czym polega, czym przejawia się w filozofii Kanta)
Wskazuje na nią istnienie sądów syntetycznych a priori, więc istnienie sądów syntetycznych a priori wskazuje na sens tej rewolucji. Polega na odwróceniu stosunku poznawczego podmiot- przedmiot. Do czasu wystąpienie Kanta było tak ze wiedza czyli to co wokół wiedzy-podmiot konstytuowane było przez przedmiot, wiedza zależała od struktur obiektywnych rzeczywistości zewnętrznej. Rewolucja polega na tym ze u Kanta poznanie zależy właśnie od podmiotu. Przedmiot czyli rzeczywistość zewnętrzna zależy od podmiot .w tym sensie podmiot z którym mamy do czynienia po rewolucji kantowskiej jest podmiotem który współkonstruuje świat, współkonstruuje wiedze. A zatem nie jest tak ze to podmiot obraca się wokół przedmiotu chcąc uzyskać wiedze ale wiedza zależy od podmiotu, to przedmiot dostosowuje się dopodmiotowych własnych oznaczeń. dlaczego tak jest? przy okazji wyjaśnienia zdań syntetycznych a priori, dokładnie to samo, dla tematyki ze względu na to ze podmiot konstruuje wiedze o możliwych strukturach świata zewnętrznego z własnych form czyli z czasu i przestrzeni, dla świata zewnętrznego i jego całości w sensie przedmiotu możliwego oglądania jest tak ze względu na to ze podmiot konstruuje rzeczywistość za pomocą czystych form czasu i przestrzeni oraz czystych pojęć czyli kategorii intelektu.
13. Sceptycyzm u Wittgensteina-w pierwszym okresie filozofania Wittgenstein stwierdził ze sceptycyzm nie jest fałszywy ale jest niedorzeczny ze względu na to ze wątpi tam gdzie nie można pytać. Pytanie bowiem może pojawić się tylko tam gdzie istnieje możliwa odpowiedz. Tymczasem na tematy filozoficzne wg Wittgensteina nie istnieje możliwa odpowiedz wiec wszelka próba werbalizacji treści filozoficznych kończy się sformułowaniem niedorzeczności. Można na nie jedynie naprowadzać tylko po to aby ująć je w sposób bezpośredni za pomocą rdzenia, wiec po prostu zrozumieć bezpośrednio jak funkcjonuje logika języka, nie da się tego z zewnątrz opisać. Wit drugi liczył się ze sceptykiem, koncepcja gier językowych sugeruje jakoby każda z tych gier była zawieszona w pustce, a zatem jakoby pewność nawet w nauce była czymś przypadkowym czymś co charakterystyczne dla określonej gry językowej, tylko tyle,. Dysponujemy natomiast światopoglądem. Wittgenstein zapytywał o ważność takiego światopoglądu. Ważność rozumowania wg sceptyka może być przeniesiona na wszelka funkcję która zechcemy się posłużyć. Wg sceptyka to wątpienie w sens może dotyczyć czegokolwiek czym zechcemy się posługiwać, jakiegokolwiek pojęcia. Wittgenstein natomiast odpowiada ze w momencie kiedy Wszystko zostanie zakwestionowane, kiedy wszystko traci sens to wówczas samo ……. sceptyka również traci sens bowiem jeśli zostaną podkopane tak poważne fundamenty naszego myślenia to zostają podkopane również fundamenty samego wątpienia które należą do naszego sposobu życia, naszej kultury. Wiec jeśli podkopywać wszelkie fundamenty wiedzy to zarazem podkopuje się wszelkie fundamenty do sensownego wątpienia, wątpienie wówczas staje się bezsensowne. Ostatecznie Wittgenstein pokonuje sceptycyzm za pomocą kryteriów właściwie społecznych, proponuje przyglądać się temu jak język funkcjonuje w jego rzeczywistym użyciu, zatem jeśli sceptyka unieszkodliwić za pomocą jego własnego argumentu to należy jeszcze wskazać na to skąd bierzemy pewność pozytywu. Wittgenstein wskazuje tutaj na nasza praktykę, na nasze społeczeństwo, ze po prostu funkcjonujemy w ten sposób. A skoro nie ma podstaw do tego aby wątpić we wszystko pozostajemy przy swoim sposobie życia i generować będziemy kolejne gry językowe.