Wymień działy psychologii ze wzgl. Na wiek życia i kryterium praktyczne. Podział psychologii klinicznej ze względu na: 1)kryterium praktycznego zastosowania: a)Patopsychologia - psychologia somatyczna, somatopsychologia, psychologia medyczna, psychologia lekarska, psychosomatyka. Dotyczy zaburzeń psychicznych u ludzi chorych somatycznie, w sytuacji choroby somatycznej w bezpośredniej relacji między pacjentem a służbą zdrowia. b)Defektologia - zagadnienia zaburzeń psychicznych u osób z trwałymi lub przejściowymi dysfunkcjami sensoryczno-motoryczno-intelektualnymi. - surdopsychologia - psychologia niesłyszących - tyflopsychologia - psychologia niewidomych - psychologia rehabilitacyjna - oligofrenopsychologia - psychologia upośledzeń umysłowych - logopsychologia (logopatologia) - problemy z mową c)Psychopatologia - zagadnienia, zaburzenie psychiczne, przyczyny, przebieg, syndromy. d)Psychologia sądowa - zajmuje się zagadnieniami zaburzeń psychicznych w zakresie prawa: - Prawo karne (motywy postępowania, itp.) - Prawo rodzinne - Prawo spadkowe e)Psychologia peintencjalna - zaburzenia psychiczne u ludzi w sytuacjach izolacji, ludzi w sytuacji deprywacji potrzeby wolności. f)Psychodiagnostyka - opracowanie metod służące poznaniu wielowymiarowego poznania człowieka. g)Psychoterapia - wszelka forma pomocy psychologicznej stosowanej w celu usprawnienia zaburzeń, zagadnienia skutków zaburzeń, zminimalizowanie h)Psychohigiena (psychoprofilaktyka, zdrowie psychiczne) - optymalizacja warunków życia człowieka, zapobieganie zaburzeniom człowieka i ochroną zdrowia psychicznego. 2)Kryterium wiekowego -Psychologia kliniczna dziecka -Psychologia dorastania i adolescencji -Psychologia człowieka dorosłego -Psychologia wieku starczego. Przedmiot psychologii klinicznej: Przedmiot badań dotyczy poznania osobowości zmiany odchyleń warunków dotyczących kształtowania osobowości określenie czynników odstępstwa. Wszystkie metody badawcze badają podmiot badań i służą poznaniu człowieka. KRYTERIA METOD: -standaryzacja, -normalizacja, -trafność, rzetelność, -obiektywność. Diagnoza psychologiczna ważna jest 2 lata Przedmiot badań to zachowanie (behawior, reakcja) zależy od sytuacji, stymulacji, bodźców jakimi się znajdujemy od osobowości, temperamentu, potrzeb, od warunków środowiskowych, od poziomu aktywności własnej, od procesów emocjonalnych, od biologii anatomii fizjologicznej, genetyczne obciążenia dziedziczne, układ nerwowy, od procesu poznawczego. (behawioryści) Zachowanie = bihawior = reakcja = F >Osobowość >Środowisko >Biologia (uwarunkowania dziedziczne) >Przebieg procesów poznawczych (myślenie abstrakcyjne, formalne) >Sytuacja (niebezpieczna, traumatyczna, wstrząsowa, urazowa) >Procesy emocjonalne >Procesy motywacyjne >Procesy aktywacyjne
a) zaburzenia zachowania jednostki (charakter, zmiany, odchylenia, objawy) b) osobowość jednostki (problemy, cechy indywidualne) c) metody badań psychologicznych (poznania jednostki, jej cech indywidualnych, właściwości , możliwości, emocji, frustracji) d) problemy pracy z ludźmi (powstają w specyficznych relacjach, konkretna jednostka, dziecko, uczeń, klient) e) poznanie psychicznych aspektów chorób somatycznych. Przedmiot psychologii klinicznej jest: 1.zaburzenie zachowania jednostki (charakter, zmiany, odchylenia, objawy) 2.poznanie osobowości jednostki, odchyleń jakie mogą tu wystąpić, warunków dotyczących kształtowania osobowości (ewentualne odstępstwa, problemy, cechy indywidualne) 3.metody badań psychologicznych służące poznaniu człowieka (poznania jednostki, jej cech indywidualnych, właściwości , możliwości, emocji, frustracji) 4.problemy pracy z ludźmi (powstają w specyficznych relacjach, konkretna jednostka, dziecko, uczeń, klient) 5.poznanie psychologicznego obrazu chorób somatycznych (psychika - sfera somatyczna) Zadania psychologii klinicznej: @)w zakresie DIAGNOZY: *rozpoznawanie istniejących odchyleń w zachowaniu człowieka *wyjaśnieniu ich przyczyn (etiologia) i patomechanizmach ich powstawania *opis zaburzenia, objawy, klasyfikacja *wyjaśniania przyczyn ich powstawania *określenia etiologii *określenie patomechanizmów *wyjaśnienie zachowania człowieka w określonej sytuacji życiowej @)w zakresie TERAPII: *formułowanie i realizacja programu postępowania korekcyjnego wobec zaburzeń stwierdzinych w badaniu diagnostycznym *usuwanie zaburzeń ich skutków, łagodzenie tych skutków *zminimalizowanie negatywnych skutków, usprawnienie zaburzeń sfer @)w zakresie PROFILAKTYKI: *określenie optymalnych warunków życia i ..coś tam coś tam.. ludzi, które umożliwiają realizowanie potencjalnych możliwości każdego człowieka, a jednoczesnie ochraniają go przed tym, co zagraża jego zdrowiu psychicznemu. Co to jest psychologia kliniczna Psychologia kliniczna to nauka badająca zaburzenia normalnego przebiegu czynności psychicznych. Jednym z odgałęzień tej dyscypliny jest psychologia kliniczna dziecka, zajmująca się zaburzeniami czynności intelektualnych i emocjonalnych dzieci, analizą ich przyczyn i leczeniem. (W.Okoń, Nowy słownik pedagogiczny. 1995) Psychologia kliniczna obejmuje całokształt zagadnień związanych z diagnozą i terapią zaburzeń zachowania. Przedmiotem badania psychologii klinicznej (Lewicki) jest zjawisko zwane zaburzeniem zachowania. Zachowanie nie jako reakcja na bodziec (behawioryści) lecz kierowany przez danego człowieka Akt nastawiony na realizację jakiegoś ważnego dla niego celu, czy też uniknięcie zagrożenia. Takie zachowanie jest działaniem lub czynnością, która ma swój mechanizm regulujący, ukierunkowujący zachowania na określony cel i decydujący o strukturze energii i rytmie czynności. Takie zachowanie pełni 2 funkcje: - zaspokaja osobiste potrzeby człowieka - rozwiązuje zadania życiowe Psychologia kliniczna to współczesna dyscyplina naukowa, praktyczna, stosowana, zajmująca się życiem psychicznym jednostki, regulująca zachowania z punktu widzenia choroby i nieprzystosowania oraz problemami psychologicznymi, które powstają w toku praktyki klinicznej. Jest do dyscyplina wykorzystująca więdzę i metody psychologii teoretycznej w celu zdiagnozowania, zniwelowania na drodze oddziaływań psychologicznych postępowania zapobiegawczego rozwiązywaniu problemów konkretnej jednostki. Psychologia kliniczna jest działem psychologii stosowanej zajmującym się profilaktyką, diagnostyką i terapią zaburzeń psychicznych i zaburzeń zachowania, czyli zaburzeniami w regulacji stosunków człowieka z jego otoczeniem. Kiedy mówimy o zaburzeniach zachowania. Wg Tomaszewskiego o zaburzenia zachowania mówimy, gdy: @)czynności ludzkie tracą swoje ukierunkowanie na cel @)czynności ludzkie ulegają dezorganizacji w swym przebiegu a czasami deterioryzacji (rozpadowi) @)człowiek nie jest w stanie rozwiązywać zadań stawianych mu przez sytuację. (zgodnych z rolą społeczną). @)Człowiek nie jest w stanie przystosować się do warunków środowiskowych. @)Człowiek nie jest w stanie zaspokoić swoich potrzeb indywidualnych, osobistych, jednostkowych. Opisz klasyfikację zaburzeń ze względu na rozległość zaburzenia. -ze względu na rodzaj to: uszkodzenie motoryki, wzroku, słuchu, procesów poznawczych. - ze względu na rozległosc to: zaburzenia globalne - zaburzenia dotycza wszystkich funkcji rozwojowych w podobnym stopniu: zaburzenia parcjalne- kiedy zaburzenia dotycza jednej ale rozległej sfery rozwoju np. mowy, motoryki - zaburzenia fragmentaryczne- np. zaburzenie analizy i syntezy wzrokowej, słuchowej, koordynacji wzroku. Biologiczne przyczyny zaburzeń. Wpływ czynników patogennych w okresie prenatalnym, okołoporodowym, postnatalnym Do biologicznych przyczyn zaburzeń zaliczamy nieprawidłowości struktury i funkcji centralnego układu nerwowego spowodowane przez szkodliwe czynniki, działające: -bezpośrednio na tkankę nerwową ( uraz mózgu) -pośrednio ( zaburzenia przemiany materii prowadzące do zaburzeń uszkodzenia tkanki nerwowej Wg. H.Spionek do przyczyn biologicznych warunkujących zachowanie jednostki zaliczamy: 1.Czynniki genetyczne : *Genopatie - obecność u jednego lub obojga rodziców genów patologicznych, przekazywanych dziedzicznie, np.: stwardnienie guzowate *Chromosomopatie - anomalie dotyczące składu oraz podziału chromosomów , które mogą prowadzić do zaburzeń fizycznego i psychoruchowego rozwoju dziecka *Bloki metaboliczne - zakłócenia przemiany materii( czyli metabolizmu)powodujące uszkodzenie ośrodkowego układu nerwowego, co powoduje zazwyczaj głęboki niedorozwój umysłowy *Embriopatie aktyniczne - wywołane naświetleniem płodu promieniami ultrafioletowymi, rtg, elementami radioaktywnymi i izotopami, wyładowaniami energii atomowej 2.cechy związane z funkcjonowaniem układu nerwowego 3. uwarunkowania endokrynologiczne 4. konstytucje fizyczną 5. warunki klimatyczne i porę roku Zaburzenia rozwoju wskutek działania patogennych czynników na zarodek (embriopatie) i płód (fetopatie) Uszkodzenia układu nerwowego dziecka w okresie prenatalnym wg. H. Spionek stanowi około 30% wszystkich przyczyn zaburzeń rozwoju. *Embriopatie wirusowe - zaburzenia rozwoju wywołane infekcja wirusową przebytą przez dziecko w okresie prenatalnym, mają miejsce gdy matka w okresie ciąży przechodziła choroby wirusowe lub sama nie chorując przekazała infekcje płodowi, najlepiej znana jest embriopatia wywołana różyczką *Embropatia może być konsekwencją choroby pasożytniczej- toksoplazmozy, której przyczyną jest pierwotniak o nazwie toxoplazmoza gondii ( choroba odzwierzęca - koty ), lokalizuje się w tkance nerwowej i uszkadza ją *Embriopatie aktyniczne - wywołane naświetleniem płodu promieniami ultrafioletowymi, rtg, elementami radioaktywnymi i izotopami, wyładowaniami energii atomowej *Embriopatie - powstałe wskutek niedożywienia kobiety w czasie ciąży, niedobór witamin A i B2 , wskutek złego odżywiania matki, uporczywych wymiotów lub nieprawidłowej przemiany materii *Embriopatie toksyczne - to skutek zatrucia płodu szkodliwymi związkami chemicznymi, działającymi na organizm kobiety w czasie ciąży. Może być konsekwencją stosowania leków, środków nasennych, uspakajających i znieczulających , środków stosowanych w celu usunięcia ciąży oraz używki typu: alkohol, narkotyki czy nikotyna. Toksyczne działanie na płód mają też tlenek węgla, związki ołowiu i rtęci działające na matkę np.: w miejscu jej pracy, fetopatie *Zanieczyszczenie środowiska *Embriopatia - może być konsekwencją niezgodności czynników krwi, czyli konfliktu serologicznego między organizmem matki i płodu. *Niedotlenienie - przyczyną jest nieprawidłowe krążenie krwi w jednym z trzech obszarów krążenia: matczynym, płodowym lub łożyskowym *Wydarzenia traumatyczne w życiu matki *Stres *Urazy mechaniczne - poronienie, uszkodzenie narządowe, przedwczesny poród. Zaburzenia rozwoju wskutek działania patogennych czynników w okresie porodu( encefalopatia okołoporodowa) *Urazy czaszki spowodowane nadmiernym i długotrwałym uciskiem główki dziecka podczas pozostawiania w kanale rodnym powstałe podczas nagłego lub przedłużającego się porodu , przy nieprawidłowym ułożeniu płodu( położenie pośladkowe) lub nieumiejętnym zastosowaniu kleszczy( może nastąpić mechaniczne zgniecenie czaszki, pęknięcie niektórych naczyń krwionośnych i wylew śródczaszkowy *Niedotlenienie w czasie porodu powoduje zaburzenie tętna a po urodzeniu tzw. Zamartwicę ( dziecko nie krzyczy, nie oddycha, jest sine lub blade, zależnie od stopnia niedotlenienia) Zamartwica może spowodować nieodwracalne uszkodzenia komórek nerwowych *Przedwczesny poród - dzieci urodzone z waga poniżej 2500g stwarza zagrożenie dla stanu c.u.n. niedojrzałość układu oddechowego jest powodem zaburzeń oddychania w konsekwencji niedotlenienia mózgu, mała odporność naczyń krwionośnych wskutek czego może dojść do krwawych wylewów do kory mózgowej. Brak odruchu ssania i koordynacji między ssaniem i połykaniem stwarza zagrożenie niedożywienia w okresie intensywnego rozwoju komórek nerwowych *Środki toksyczne podawane matce Zaburzenia rozwoju wskutek działania czynników patogennych po urodzeniu dziecka ( encefalopatie wczesnodziecięca lub określone zespoły zaburzeń psychoneurologicznych *Urazy czaszki - ze wstrząsem mózgu, którym najczęściej ulegają dzieci w wieku od 6 do 10 lat, najcięższa postać to urazy otwarte, których dochodzi do miejscowego zniszczenia tkanki mózgu; uraz zamknięty może spowodować pęknięcie naczyń krwionośnych w wylewy śródczaszkowe. Nawet utrata przytomności trwająca powyżej godziny budzi podejrzenie uszkodzenia tkanki mózgu *Padaczka(epilepsja) - zespół objawów somatycznych, wegetatywnych i psychicznych, centralnym objawem padaczki jest napad padaczkowy, czyli nadmierne i gwałtowne wyładowanie bioelektryczne w grupie komórek nerwowych. Jego źródłem jest uszkodzona tkanka mózgowa np.: blizna, która działa drażniąco na otaczającą tkankę. *Infekcje mózgowe - należą do nich różnorodne choroby wirusowe i bakteryjne np.: zapalenie opon mózgowych i mózgu z powikłaniami ze strony centralnego układu nerwowego *Czynniki toksyczne - przypadkowe zatrucie lekami, tlenkiem węgla( tzw. Czadem), narkotyki ( kleje) *Zaburzenia metaboliczne ( fenyloketonuria) *Zaburzenia i zespoły hormonalne Zaburzenia somatyczne mające wpływ na c.u.n. -Zaburzenia przemiany materii -Niedożywienie -Nieprawidłowe funkcjonowanie gruczołów dokrewnych Społeczne przyczyny zaburzeń tkwiące w środowisku - czynniki patogenne w środowisku rodzinnym
H. Spionek uważa, że rozwój psychiczny dziecka zależy również od środowiska, w którym ono przebywa, przede wszystkim od środowiska społecznego. W toku interakcji dziecka ze środowiskiem, tworzą się doświadczenia, które stanowią podstawę jego społecznego działania. W ten sposób rozwija się socjalizacja dziecka, czyli proces kształtowania osobowości jednostki i przystosowania jej do życia w zbiorowości, polegający na uczeniu jej i wprowadzaniu do kultury, umożliwiający porozumiewanie się i inteligentne działanie. *pewność i poczucie bezpieczeństwa, *solidarność i łączność z bliskimi osobami, *miłość, *uznanie.
Jeśli któraś z wymienionych potrzeb nie będzie zaspokajana, rozwój dziecka może przebiegać wadliwie. O właściwym spełnianiu potrzeb w dużej mierze decyduje prawidłowa struktura rodziny i odpowiednia jej wewnętrzna atmosfera. H. Spionek przypisuje rolę patogenną trzem typom ojców:*ojciec nieobecny, czyli taki, który nie przejawia zainteresowania wychowaniem dziecka,*ojciec rygorystyczny, stawiający nadmierne wymagania w stosunku do dziecka, zbyt surowy,*ojciec groźny, charakteryzujący się tajoną wrogością w stosunku do własnych dzieci, postrach rodziny. Do podstawowych przyczyn przestępczości nieletnich zalicza się czynniki środowiskowo - wychowawcze takie jak: napięcie nerwowe panujące w rodzinie, agresywna postawę rodziców wobec dziecka, nadmiernie surowe wychowanie. Za nieprawidłowe systemy wychowawcze uznaje: *nadmiernie pobłażliwe ( liberalistyczne ) charakteryzujące się spełnieniem wszystkich życzeń dziecka, *zbyt surowe ( rygorystyczne ) odznaczające się nadmiernym ograniczeniem swobody dziecka oraz zbyt wygórowanymi wymaganiami, *niekonsekwentne, cechujące się brakiem jednolitej postawy rodziców wobec dziecka.
Równie niszczący wpływ na psychikę dziecka ma nadużywanie alkoholu przez rodziców. Atmosfera środowiska alkoholowego jest nerwicogenną, towarzyszą jej ciągłe awantury. Dzieci pozbawione ciepła rodzinnego żyją w ciągłym lęku i napięciu. Przyczyny środowiskowe: *przedszkole - może być źródłem wielu patogennych czynników. Dziecko przychodzi ze środowiska rodzinnego do nowego środowiska gdzie musi się przystosować , musi poznać nowe otoczeni, nowych ludzi. Dla jedynaków to pierwsze spotkanie z rówieśnikami. To rozłąka z bliskimi, w młodszym wieku to sytuacja niezwykle stresująca i mogą wystąpić objawy choroby sierocej lub pojedyncze symptomy nerwicowe. *Przedszkole - może być: 1. pierwotna przyczyna zaburzeń rozwoju, 2. terenem na którym pojawiają się istniejące już zaburzenia, 3.jednym z ogniw w złożonym procesie patologizacji dziecka *Osobowość nauczyciela *Nieprawidłowy sposób realizacji programu dydaktyczno - wychowawczego - zbyt trudny *Grupy rówieśnicze - tworzą się spontanicznie, mogą być wartościowe ale i niebezpieczne. Dziecko zdobywa przewagę nad innymi poprzez siłę, zręczność, przemoc wobec słabszych co prowadzi do słabej więzi emocjonalnej między rodzicami a dziećmi. *DPS, Szpitale - również nowe, obce środowisko, konieczność zaakceptowania życia w grupie, izolacja z rodziną. Pojęcie osobowości Osobowość (wg Reykowskiego) - to centralny system regulacji i integracji zachowania człowieka, złożony z kilku subsystemów, z których jedne są pierwotne, inne nadbudowują się w toku rozwoju. 1.Pierwotną strukturę regulującą stanowią mechanizmy emocjonalno - popędowe. 2.Wyższe poziomy regulacji zachowań, które składają się z: -elementu sieci poznawczej: wyłania się struktura „JA” (ja realne, ja idealne, ja odzwierciedlone, ja fizyczne, ja społeczne) -sieci wartości: wyłania się sieć operacyjna odpowiedzialna za odbiór i przetwarzanie informacji oraz programowanie czynności. To system, który działa jako jedność, jako całość, który uwzględniając zmieniające się warunki sytuacyjne steruje zachowaniem i funkcjonowaniem człowieka. W sytuacjach rozbieżności informacyjnej a zwłaszcza niedoboru informacji potwierdzających strukturę "ja" osobowość uruchamia określone samoregulacyjne mechanizmy przystosowawcze służące podtrzymaniu równowagi funkcjonalnej systemu. Wyróżniamy cztery typy mechanizmów przystosowawczych: 1. restrukturalizacyjne 2. obronne - kompensacyjne 3. odreagowania 4. manipulacyjne Zygmunt Freud - jest twórcą najstarszej teorii osobowości; teorii dynamicznej - według której osobowość jest organizacją sił dynamizujacych zachowanie (dążenia, popędy, potrzeby społeczne). Popęd seksualny, tj. Instynkt życia (Libido) i popęd agresji, tj. instynkt śmierci (Id) są w konflikcie z normami społecznymi, które prezentuje Superego. Konflikt ten jest źródłem wszelkich zachowań, których ostateczny kształt nadaje racjonalne Ego.
Skinner, Pawłow i inni behawioryści koncentrują uwagę na zachowaniu. W przeciwieństwie do myśli i uczuć, behavior jest sprawdzalny, ma jawną postać. Osobowość funkcjonuje w oparciu o skojarzenia z przeszłością. Zachowanie wynika z doświadczanych kar i nagród ze strony otoczenia. Jest reakcją wyuczoną. Jednostka uczy się określonych zachowań (reakcji) poprzez: warunkowanie klasyczne, warunkowanie instrumentalne (sprawcze) i modelowanie.
Oldham, Morris (1997, s. 28) definiują osobowość jako system obejmujący wszystkie charakterystyczne cechy człowieka. To niepowtarzalny sposób funkcjonowania psychiki - myślenia, odczuwania, zachowania oraz radzenia sobie z problemami. Podstawy osobowości, czyli między innymi: naturalny poziom aktywności, rozrzut nastrojów i zakres reakcji są dziedziczne. Genetyczny aspekt osobowości określany jest jako temperament. Natomiast otoczenie, doświadczenia z okresu dzieciństwa, dorastania oraz inne kształtują ją ostatecznie.
podział koncepcji osobowości nawiązuje do praktykowanych współcześnie nurtów (szkół) psychoterapeutycznych: *dynamicznego, - zakłada istnienie w osobowości mechanizmów o charakterze sił dynamicznych (popędy, potrzeby), które warunkują zachowanie się jednostki *humanistycznego, - wyrażają przekonanie o potencjalnych pozytywnych możliwościach człowieka, które powinien realizować - rozpoznawać i urzeczywistniać. Rozwojowi człowieka, jego osobowości towarzyszy uniwersalna dla wszystkich potrzeba akceptacji. *behawioralnego,- Osobowość funkcjonuje w oparciu o skojarzenia z przeszłością. Zachowanie wynika z doświadczanych kar i nagród ze strony otoczenia. Jest reakcją wyuczoną. Jednostka uczy się określonych zachowań (reakcji) poprzez: warunkowanie klasyczne, warunkowanie instrumentalne (sprawcze) i modelowanie. *poznawczego, - że funkcjonowanie człowieka wynika z przekonań, które ma o sobie samym i o świecie. Poznawcze koncepcje osobowości, koncentrują się nie tylko na nieprzystosowanym zachowaniu, lecz również na wyobrażeniach, zajmują się przeżyciami świadomymi. Nie odwołują się do mechanizmów obronnych. Definicja sytuacji trudnej oraz jej typy(5) Sytuacje trudne Zarówno w środowisku rodzinnym, przedszkolnym jak i rówieśniczym dziecko może znaleźć się w sytuacji trudnej. Jest to sytuacja, w której została naruszona równowaga między poziomem trudności zadania, możliwościami dziecka i zewnętrznymi warunkami dziecka z otoczeniem, a organizm reaguje stanem wewnętrznego napięcia emocjonalnego, który H. Selye nazwał stresem. Silne i przedłużające się napięcie może spowodować zaburzenie zachowania - nerwicę. Sytuacja TRUDNA (TOMASZEWSKI): -zagrożenie zdrowia pozycji społecznej, -zaciążenie na granicy wytrzymałości, -zakłócenie , przeszkoda na drodze do celu, -deprywacja - brak. Wśród sytuacji trudnych wymienia się: @)Zagrożenie - sytuację, w której zagrożone są takie wartości jak zdrowie ( dziecko chore odczuwa lęk w związku ze stanem zdrowia, dolegliwościami somatycznymi, bolesnymi zabiegami) @)Przeciążenie - sytuacja, gdy wykonuje się czynności na granicy swoich możliwości fizycznych i psychicznych ( dziecko przebywa w przedszkolu ok. 10 godzin, zbyt wysokie wymagania, stres szkolny) @)Zakłócenie - sytuacja, w której takie trudności jak przeszkody, brak czegoś, zaskoczenie, zwłoka, zawód zakłócają wykonywanie zadania( dziecko nie nadąża za grupą z wykonywaniem zadania, ponieważ nie ma przyborów, nie umie czegoś, nie zna) @)Deprywacja - sytuacja, w której silna potrzeba nie jest zaspokojona, Deprywacja fizyczna to np.: brak pokarmu - głód, deprywacja sensoryczna - brak bodźców stymulujących rozwój np: źle prowadzony dom dziecka to środowisko ubogie w bodźce, deprywacja psychiczna(emocjonalna) ma miejsce w sytuacji rozłąki z najbliższymi, niezaspokojenia potrzeby miłości i innych potrzeb psychicznych @)Konfliktowe- ( decyzyjne) Rodzaje sytuacji: -optymalna -trudne -traumatyczne Sytuacja traumatyczna - to sytuacje wstrząsowe, urazowe wyzwolone przez bodźce o bardzo dużej sile, wstrząs psychiczny. Trauma - uraz, rana Traumatyzm ma dwa znaczenia : *uszkodzenie organizmu *wstrząsające przykre zdarzenie Wymień i opisz sytuacje traumatyczną i subtraumatyczną. Sytuacja traumatyczna - to sytuacje wstrząsowe, urazowe wyzwolone przez bodźce o bardzo dużej sile, wstrząs psychiczny. Trauma - uraz, rana Traumatyzm ma dwa znaczenia : *uszkodzenie organizmu *wstrząsające przykre zdarzenie Sytuacja traumatyczna i subtraumatyczna: Sytuacje TRAUMATYCZNE (wstrząsowa, urazowa)- powstałe na skutek działania bodźca lub boźców o bardzo dużej sile napięcia lękowego nowych nagłych nieznanych nieprzewidywalnych nie kontrolowanych ,które powodują natychmiastową zminę zachowania, zaburzają równowagę emocjonalną i homeostazę organizmu. Konsekwencją jest uraz psychiczny. BODŹCE NAGŁE NIPRZEWIDYWALNE JEDNORAZOWE, Sytuacje traumatyczne są wywołane nieraz przez : -nagłe, -nieznane, -lękowe, -nieprzewidywalne, -o dużej sile, -jednorazowe bodżce. Konsekwencją jest uraz psychiczny powodujący dezorganizację zachowania i uraz psychiczny (np. śmierć bliskiego wypadek) Sytuacje SUBTRAUMATYCZNE wywołane przez bodziec lub bodżce o mniejszej sile działania, których działanie jest kumulowane , gdyż bodziec ten może się powtarzać(cylkicznie), nie wywołują natychmiastowych zmian, lecz powodują systematyczneobniżanie odporności psychicznej (nerwica korozyjna) Sytuacje subtraumatyczne będące skutkiem kumulowania się negatywnych bodżców, to sytuacje które nie wywołują dezorganizacji zachowania bo mają mniejsze nacechowanie lęku , kumulowane w postaci negatywnych doświadczeń, bodźce mogą być cykliczne. Na czym polega prawo torowania drogi. Prawo torowania drogi polega : im wczesniej zadziała silny czynnik np.: biologiczny to powoduje zaburzenia głębsze, rozleglejsze, trwalsze, i nieodwracalne. Co to jest norma i jej rodzaje Norma - osiągniecie w zakresie poszczególnych funkcji, które stwierdza się w większości dzieci w danym wieku Normalny człowiek - typowy dla danej grupy, spełnia typowe funkcje, ma łatwość komunikowania się w grupie, uczestniczy w kulturze. Rodzaje: *Norma statystyczna - to określenie danej cechy mierzalnej w danej populacji; pozwala na określenie rozkładu danej cechy; wartości liczbowe, ilościowe; o stwierdzeniu normy decyduje uzyskanie wyniku zbliżonego do średniej; wyniki wykazujące poza te granice uznawane są za odchylenie od przeciętnej tj. od normy *Norma teoretyczna - wzorzec, ideał, model; stan jakościowych i ilościowych cech psychicznych, ich zespołów spotykanych najczęściej w danej grupie społecznej lub spotykanych w danej populacji. Warunkiem uznania jednostki za normalną jest w tym znaczeniu posiadanie CECH POZYTYWNYCH, KTÓRE SKŁADAJĄ SIĘ NA IDEALNY WZORZEC OSOBOWOŚCI. Do teoretycznego wzorca normy odwołujemy się w procesie terapeutycznym wskazując na cele terapii oraz oceniając jej efekty. *Norma w znaczeniu społeczno-kulturowym - przeciętny wzorzec zachowań, zespół cech psychicznych, które składają się na pewien wzór kulturowy i jednocześnie cechy te, wzorce zachowań są społecznie akceptowane. Norma społeczna jest charakterystyczna z przystosowaniem biologicznym i społecznych do wymogów grupy społecznej. *Norma kliniczna - dot. Braku objawów zaburzeń Upośledzenie umysłowe Definicja K. Kirejczyka określa upośledzenie umysłowe jako istotnie niższy od przeciętnego w danym środowisku, globalny rozwój umysłowy jednostki, z nasilonymi równocześnie trudnościami w zakresie uczenia się i przystosowania, spowodowany we wczesnym okresie rozwojowym przez czynniki: dziedziczne, wrodzone i nabyte po urodzeniu, wywołujące trwałe zmiany w funkcjonowaniu ośrodkowego układu nerwowego. Upośledzenia jest to stan trwały mają na nie wpływ czynniki : -społeczne -biologiczne. Zaburzenia globalne- upośledzenie. UPOŚLEDZENIE to stan trwały i nieodwracalny o typie kalectwa przez całe życie Stan ten Jest spowodowany działaniem patogennych czynników biologicznych powodujących uszkodzenie organiczne i funkcjonalne CUN na różnym etapie ontogenezy. Stan ten chrakteryzuje się : *istotnie niższym od przeciętnego ogólnym poziomem funkcjonowania intelektualnego oconajmniej 2 odchylenia standardowe lub więcej , *od średniego ilorazu inteligencji wyznaczonego w danej populacji przez testy inteligencji wystandaryzowane i psychologiczne, II iloraz inteligencji WR/WŻ x 100, norma psychologiczna jest szeroko rozumiana, *trudności w przystosowaniu społecznym i rozwoju psychicznym, ruchowym, kontaktach interpersonalnych, mowie, *zaburzenia procesów emocjonalno- motywacyjnych, *zaburzenia w kształtowaniu osobowości, *zaburzenia rozwoju fizycznego, zmiany wagowo wzrostowe sensoryczne lateralizacji, wady twarzowo- czaszkowe, dysproporcje narządowe(kalectwo) zaburzenia motoryki i odporności. UPOŚLEDZENIE UMYSŁOWE : *lekkie, *umiarkowane, *znaczne, *głębokie. Diagnozę upośledzenia wydaje: *psycholog, *pedagog, *logopeda, *i inni bo określamy wszystkie funkcje dziecka (kryteria) Wymień 5 KRYTERIUM diagnozy upośledzenia umysłowego wg Kostrzewskiego: *psychologiczne - rozwój psychologiczny, *ewolucyjne - porównywanie z normą dostosowanie możliwości dziecka do wieku życia, *społeczne - porozumiewanie się, samoobsługa, tryb życia domowego poziom uopsledzenia czas wolny prawa kożystanie z umiejętności społecznych i kulturowych, zdrowie społeczne samodzielność, *pedagogiczne - zdobywanie wiedzy w toku nauki, *lekarskie badanie somatyczne neurologiczne psychiatryczne biologiczne EEG Pojęcie inteligencji „niższej niż przeciętna”. Istotnie niższy niż przeciętny to oznacza o co najmniej 2 i więcej odchyleń standardowych od średniego ilorazu intelektualnego wyznaczonego w danej populacji ludzkiej, wystandaryzowane, psychologiczne testy inteligencji Wyjaśnij pojęcie nerwicy. Zaburzenia nerwicowe zwane potocznie nerwicami (albo: neurozami) to grupa zaburzeń psychicznych o bardzo rozmaitej symptomatyce, definiowana jako zespoły dysfunkcji narządów, psychogennych zaburzeń emocjonalnych, zakłóceń procesów psychicznych i patologicznych form zachowania występujących w tym samym czasie i powiązanych ze sobą wzajemnie. Charakterystyczne jest to, że chory często zdaje sobie sprawę z absurdalności swoich objawów (natręctw, fobii) czy braku podstaw swoich objawów somatycznych, jednakże zmuszony jest do ich powtarzania. Między innymi ta cecha - krytycyzm wobec swoich objawów - różni nerwicę od psychozy. NERWINE (neurozy) zaburzenia nerwicowe i czynnościowe CUN (nie ma uszkodzeń) psychogenne nabyte odwracalne względnie trwałe zaburzenia ogólnosystemowe (wszystkich sfer funkcjonowania człowieka). Zaburzona jest sfera osobowości. Omów objawy osiowe i brzeżne. OBJAWY OSIOWE NERWIC (wspólne dla wszystkich zespołów nerwicowych) Należą do nich: lęk, zaburzenia wegetatywne, egocentryzm, nerwicowe „błędne koło" I. LĘK Nerwicowy lęk pojawia się najczęściej w postaci: 1. Stałej (nieokreślonego niepokoju) - chory odczuwa stałe wewnętrzne napięcie, jakby coś przykrego miało go spotkać, jakby mu coś zagrażało; może budzić agresję; odbija się na czynnościach układu endokrynno-wegetatywnego (jest w stałym pogotowiu do walki i ucieczki) i ruchowego (napięcie mięśniowe jest wzmożone: podwyższenie odruchów głębokich, uczucie znużenia i bóle mięśniowe). 2. Napadowej - paroksyzmy lękowe występujące w formie gwałtownych ataków, połączonych z niezwykle silnym wyładowaniem wegetatywnym (bicie serca, zlewne poty, biegunka, parcie na pęcherz, itp.), którym nieraz towarzyszy lęk przed śmiercią lub chorobą psychiczną. 3. Zlokalizowanej - gdy lęk odnosi się do określonej części ciała (mózg, serce, przewód pokarmowy, itd.) lub konkretnej sytuacji. Ze względu na sytuację wywołującą, wyróżniamy cztery gatunki lęku: A) Lęk biologiczny - sytuacją wywołującą lęk jest zagrożenie jednego z dwóch podstawowych praw biologicznych: zachowania własnego życia i życia gatunku. W obrębie zachowania własnego życia wyróżniamy zagrożenia z: -zewnątrz - mówimy wtedy o strachu; typowa reakcja to ucieczka lub chęć walki; aby powstało uczucie lęku -niebezpieczeństwo musi dotrzeć do świadomości; pod wpływem lęku sytuacja realnie bezpieczna staje się w subiektywnym odczuciu niebezpieczna; napięcie lękowe wzrasta, gdy nie ma możliwości wyładowania go w działaniu. -wewnątrz - wyzwala postawę lękową bez uświadomienia istoty niebezpieczeństwa; odczuwa się lęk pochodzący z wnętrza organizmu, nie wiedząc, co jest jego przyczyną; przyczyny zagrożenia ustroju wiążą się z naruszeniem metabolizmu energetycznego przez np. brak tlenu, wody, pożywienia; tutaj lęk jest bezprzedmiotowy. B) Lęk społeczny - gdzie występuje niebezpieczeństwo pośrednie zerwania łączności ze środowiskiem społecznym. Zasada nierozerwalności ze środowiskiem społecznym utrwala się wcześnie i naruszenie jej stwarza sytuację zagrożenia. Naruszenie tych więzi to np. odrzucenie, potępienie, ośmieszenie itp. Przez osobę lub grupę, która stanowi w aktualnej sytuacji otoczenie społeczne. Te sygnały od otoczenia pełnią rolę sygnałów zwrotnych, od których zależy plan aktywności jednostki. Pojęcie imprintingu. C) Lęk moralny - internalizacja zwierciadła społecznego (zastąpienie sygnałów zwrotnych od otoczenia, sygnałami pochodzącymi od własnych zapisów pamięciowych). D) Lęk dezintegracyjny - powstaje przy każdorazowej zmianie struktury metabolizmu informacyjnego. Ma ona charakter dynamiczny (musi być wciąż niszczona i budowana na nowo): wciąż nowe bodźce i reakcje na nie. Uczucie lęku - na dwóch krańcach wymiany sygnalizacyjnej z otoczeniem. II. ZABURZENIA WEGETATYWNE: 1.Zaburzenia snu - bezsenność, odwrócony rytm snu, duże trudności w zasypianiu, bardzo wczesne budzenie się, chorzy kładą się spać z łękiem; różne środki zaradcze: czytanie nudnych książek, przysłowiowe liczenie owiec, spacery, kąpiel przed spaniem, środki nasenne itd. - niewiele skutkują. Poczucie bezsilności wyzwala lęk lub agresję; wzbudza lęk przed samotnością; stan porannego zmęczenia; przeżycia bólowe przybierają w nocy na silę; sny są często koszmarne. 2.Zaburzenia łaknienia - w dwóch formach: jego braku (znaczne spadki ciężaru ciała) lub nadmiaru (przyczyna otyłości - przebieg nerwicy łagodny, ale przewlekły, charakter utrwalony) 3.Zaburzenia seksualne - o charakterze: minusowym (częściej) - obniżenie popędu i sprawności seksualnej, plusowym (rzadziej) - wzmożony popęd (szuka się wyładowania seksualnego dla zmniejszenia nerwicowego niepokoju; partner-przedmiotem wyładowania; autoerotyzm). Mogą mieć charakter pierwotny (gdy występują od początku) i wtórny (po krótszym lub dłuższym okresie prawidłowego funkcjonowania). 4.Inne: bóle i zawroty głowy, bóle serca, bóle brzucha, zaparcia stolca i biegunki, trudności w oddawaniu moczu, drętwienia, mrowienia, pieczenia palców rąk i nóg lub uczucie zimna, bóle krzyża, wędrujące bóle mięśniowe, uczucie zmęczenia w oczach. III. EGOCENTRYZM Cechą charakterystyczną osób chorych na nerwicę jest ich przekonanie, że nie ma ludzi bardziej nieszczęśliwych i chorych niż oni. Polega na eksponowaniu zaimków „ja”, „mój” oraz przymiotników dosadnie malujących ogrom ich cierpienia. To poczucie, że jest się „pępkiem świata”; przeważa postawa „biorę” nad „daję”. Występuje też wyraźna pretensja w stosunku do otoczenia - „nikt mnie nie rozumie”, „nikt nie chce mi pomóc”. W egocentryzmie stosunek do siebie jest ambiwalentny - „kocham i nienawidzę”. IV. NERWICOWE „BŁĘDNE KOŁO” Objaw ten polega na zamknięciu się w nerwicowy krąg przyczyny i skutku. Każdy chory ma dla siebie typowe błędne koło, z którego wyjść nie może, bo im bardziej się wysila, by z niego się wyrwać, tym bardziej nerwicowy krąg wokół niego się zacieśnia. OBJAWY BRZEŻNE (swoiste dla określonych nerwic, wyróżnione przez A. Kępińskiego) 1.Nerwica neurasteniczna - objawy kliniczne: *drażliwość przejawiająca się wybuchami gniewu i złości lub rozżalenia i gwałtownego płaczu; pozostawiają uczucie narastającego wyczerpania *dołącza się okresowo: nawracający lęk i niepokój, niepewność i niska samoocena, brak wiary w realizację swoich możliwości przy wysokim poziomie aspiracji, trudności w skupieniu uwagi, osłabienie zapamiętywania, trudności w „zabraniu się" do odrabiania lekcji, łatwe zniechęcanie się nawet przy drobnych przeszkodach *zaburzenia autonomiczne: bóle i zawroty głowy, trudności w zasypianiu, płytki, niespokojny sen z koszmarami, parestezje i uczucie oziębienia dłoni i stóp, kołatanie serca lub dodatkowe skurcze, bóle brzucha, nadwrażliwość na hałasy i jasne światło, a u dziewcząt - bolesne, obfite i zbyt częste miesiączki. 2.Nerwica histeryczna (konwersyjna) - objawy kliniczne: *wśród dzieci są częstsze: omdlenia, napady z drgawkami lub bez drgawek imitujące napady padaczkowe, niedowłady jednej kończyny lub porażenie połowiczne, przykurcze stawów, niemożność stania (astasia) i chodzenia (abasia), chód powłóczysty lub szczudłowaty, opadnięcie powiek, szczękościsk, drżenie i skurcze palców, skurcze przełyku, bóle i zawroty głowy, nudności, bóle brzucha, bóle w okolicy serca, duszność, towarzyszy - obniżony nastrój, myśli samobójcze *dorosłych obserwowane: kilkugodzinne śpiączki z pozornym brakiem kontaktu, stany osłupienia lub podniecenia ruchowego, puerylizm (dziecięce zachowanie), zespół Gansera, zupełna niemota, głuchota, ślepota. 3.Nerwica hipochondryczna - objawy kliniczne: *liczne skargi na drobne dolegliwości, np. bóle brzucha, ucisk w klatce piersiowej, bóle łydek itp.; często są wyimaginowane lub wyolbrzymione *młodociany pacjent - wykazuje duże zainteresowanie tematyką chorobową i medyczną, przegląda encyklopedie zdrowia i szuka potwierdzenia zasadności swych objawów, z dużą chęcią godzi się na wszelkie badania, do zaleceń lekarskich stosuje się skrupulatnie, przestrzega dawek i pory zażywania leków 4.Nerwica obsesyjna (nerwica natręctw) - objawy kliniczne: *ciągle nawracające myśli o treści niezgodnej z moralnymi i estetycznymi uczuciami, jednostki (np. myśli bluźniercze, często o treści seksualnej, lub chęć uśmiercenia bliskiej osoby) *czynności natrętne - mają na celu rozładować lęk i napięcie wynikające z natrętnych i nie akceptowanych myśli *chory nie jest w stanie czymkolwiek się zająć, nie może skupić się nad pracą szkolną i zadawaną lekcją, coraz częściej ma uczucie przygnębienia i osobistej klęski 5.Fobia szkolna - objawy kliniczne: *dolegliwości somatyczne, np. bóle brzucha, wymioty, nudności, biegunki, rzadziej bóle i zawroty głowy, omdlenia *dziecko stara się przekonać siebie i rodziców, że jego niechęć do chodzenia do szkoły wynika ze zbyt trudnych lekcji, niesprawiedliwego postępowania nauczyciela czy złośliwości kolegów w klasie itp. *sytuacje trudne w domu rodzinnym od wczesnego dzieciństwa - deprywacja uczuć i nadopiekuńczość (kompensacyjna) postawa matki, a częściej i obojga rodziców: osłabiają proces identyfikacji i socjalizacji dziecka, które cechuje słaba struktura ego, wysoki egocentryzm, niski stopień tożsamości i samooceny, nieprawidłowe widzenie świata i własnej osoby i oczekiwanie ciągłego potwierdzenia swej wartości przed otoczeniem 6.Nerwica depresyjna - objawy kliniczne w zależności od postaci nerwicy: *postać apatyczno-abuliczna: obniżony nastrój, brak chęci do nauki, zaniedbanie wyglądu zewnętrznego, unikanie kontaktów z rówieśnikami, a poświęcanie czasu na słuchanie muzyki odpowiadającej nastrojom dorastającego dziecka *postać buntownicza: wybuchy złości i gniewu, opryskliwość, kłótliwość, jawne wyłamywanie się spod wszelkich zarządzeń rodziców lub bierny opór milczące negowanie zakazów, nakazów, próśb, najbliższego otoczenia *postać rezygnacyjna: poczucie bezsensu życia, brak zainteresowań, uczucie wstrętu do samego siebie i chęć unicestwienia się (próby samobójcze) *postać labilna: oscylacja nastroju, tzw. chandry i humory, zmienne nastawienie uczuciowe do otoczenia, okresy wzmożonego napędu/ucieczek z domu/wagarów/buntu w stosunku do rodziców, wyolbrzymiony żal, niechęć do samego siebie, obniżenie nastroju z myślami samobójczymi. Objawy nerwicy: @)objawy somatyczne: *porażenia narządów ruchu lub pewnych ich części, *brak czucia (anestezja, analgezja) pewnych obszarów skóry, zaburzenia wzroku, słuchu lub nadmierna wrażliwość na bodźce, *napięciowy ból głowy, ból żołądka, serca, kręgosłupa, zawroty głowy, drżenie kończyn, kołatanie serca *zespoły objawów charakterystyczne dla niektórych chorób czy stanów fizjologicznych (np. urojona ciążą, zaburzenia równowagi, napady drgawkowe przypominające padaczkę, itd.) *zaburzenia funkcjonowania organów wewnętrznych, *zaburzenia seksualne (np. zaburzenia erekcji, anhedonia, anorgazmia, wytrysk przedwczesny) @)zaburzenia funkcji poznawczych: *myślenie natrętne, *natręctwa ruchowe, *trudności w koncentracji uwagi *subiektywnie odczuwalne zmiany w percepcji rzeczywistości (np. derealizacja), @)zaburzenia emocji: *fobie - lęk przed pewnymi przedmiotami (np. ostrymi narzędziami), zwierzętami (np. pająkami, myszami), sytuacjami (lęk przed otwartą przestrzenią - agorafobia, zamkniętą przestrzenią klaustrofobia, lek przed autobusami, tłumem, ekspozycją społeczną, wyjazdami) *lęk wolnopłynący, nieokreślony niepokój *nagłe napady lęku, *brak motywacji, apatia, *stan podwyższonego napięcia, poirytowanie *labilność emocjonalna *przygnębienie, *zaburzenia snu Powyższe objawy nie mają podłoża organicznego. Jakie są mechanizmy wywołujące nerwicę? Zaburzenia nerwicowe są wynikiem procesu uczenia się w niesprzyjających warunkach pracy układu nerwowego. I. Obuchowska wymienia trzy mechanizmy uczenia się uczestniczące w procesie powstawania nerwicy. Działanie każdego z tych mechanizmów prowadzi do wystąpienia odmiennych form zaburzenia.
1.Mechanizm odruchów bezwarunkowych prowadzi do odpowiadania na szkodliwe bodźce bezwarunkowe zamiast wzmożoną gotowością do wysiłku lub obrony- reakcjami wegetatywnymi jak płacz, mdłości, ból głowy. Początkowo reakcje te powstają w wyniku nadmiernego przeciążenia c. u. n.. wskutek zmęczenia, choroby, silnego stresu i znikają samoczynnie po usunięciu przyczyny. Mogą przerodzić się w prostą reakcję nerwicową, jeśli wskutek dłuższego działania czynników patogennych dochodzi do wzmożenia i utrudnienia tych reakcji na drodze uczenia się i reagowania w ten sposób na wszystkie sytuacje trudne. Co to jest lęk i rodzaje lęku.
Lęk - Jest zjawiskiem powszechnym w przeżyciach człowieka i nerwicowy lęk pojawia się najczęściej w postaci: 1) stałej (nieokreślonego niepokoju),2) napadowej (parkosyzmów lękowych, wyst. w formie ataków, których nieraz towarzyszy lęk przed śmiercią lub choroba psychiczną), 3) zlokalizowanej (gdy lęk odnosi się do określonej części ciała lub konkretnej sytuacji).
PRZYCZYNY I PATOMECHANIZMY ZABURZEŃ NERWICOWYCH Charakteryzują się:
*WEGETATYWNO - SOMATYCZNE: Zaburzenia osobowości wg Kryteriów DSM IV Objawy wg DSM IV W przebiegu zaburzeń osobowości, które nie są efektem organicznego uszkodzenia mózgu, lub choroby psychicznej (oś I), występują zwykle następujące objawy: *znacząco dysharmonijne postawy lub zachowania, wyrażające się w takich obszarach życia psychicznego jak: afektywność, kontrola zachowań impulsywnych, style myślenia lub przeżywania, relacje z innymi osobami; *wzorce zachowań trwają przez długi okres i nie są ograniczone do zaostrzenia innego zaburzenia psychicznego; *wzorce zachowań utrudniają funkcjonowanie oraz relacje z innymi osobami; *zaburzenia osobowości rozpoczynają się w okresie dzieciństwa lub adolescencji i trwają w okresie dorosłości; *subiektywne uczucie dyskomfortu w przebiegu zaburzeń osobowości pojawiają się zwykle w późniejszym okresie jej trwania; *zaburzenia te prowadzą zwykle do gorszego funkcjonowania społecznego lub zawodowego. Pojecie zaburzenia osobowosci (wg. Jakubika) -zmiany dotyczące frustracji -zmiany dotyczące problemu emocjonalnego -zmiany dotyczące niedostosowania zachowania do sytuacji -homeostaza - prawidłowy obraz samego siebie Osobowość jest centralnym systemem regulacji i integracji zachowań człowieka Wraz z utworzeniem osobowości człowiek osiąga bowiem zdolność integracji informacji z zewnątrz i wewnątrz, dzięki czemu zachowanie nabiera cech stałości i powtarzalności. Z punktu widzenia ogólnej teorii systemów zdolność sterowania każdego systemu zależy od stopnia rozwoju jego struktur i odpowiedniego dopływu informacji z otoczenia. Mechanizmy restrukturalizacyjne (inaczej informacyjne) Dotyczą sfery poznawczej. Działanie: - redukują rozbieżność informacyjną poprzez przetworzenie zakodowanych informacji, które prowadzą do zmian w strukturze „ja” realne, „ja” idealne, - najmocniejsza strona dojrzałej osobowości, pozwala na adekwatną samoocenę, na zachowanie dystansu wobec siebie, - w systemie osobowości mają charakter porządkujący i wartościujący. Zaburzenia w zakresie tych mechanizmów: Są to sytuacje poważnego zagrożenie „ja”, mechanizmy muszą zmieniać swój charakter z rozwojowego na obronny. Dochodzi wówczas do przejściowej bądź względnie trwałej restrukturalizacji nieprawidłowej tj. - restrukturalizacje psychotyczne (psychotycy, schizofrenicy) związana z tym, że człowiek na swój temat ma różne informacje przybierające formy urojeń, myślenie na swój temat (zawyżone poczucie własnej wartości). - restrukturalizacje neurotyczne (neurotycy), dotyczy dominacji struktury lęku ze względu na sytuację lękową, traumatyczną (zaniżone poczucie własnej osobowości). Zaburzenia te: * zakłócają zachowanie człowieka, zagrażają poczuciu własnej wartości, i bezpieczeństwa (człowiek sam sobie stanowi zagrożenie), * utrata poczucia tożsamości, * utrata poczucia kontroli (nad sobą, swoim zachowaniem). W przypadku restrukturalizacji nerwicowej: Dysocjacje - odsunięcia pewnych informacji na poziomie świadomości, Konwersacje - struktura dysfunkcji sensoryczno-motorycznych, Natręctwa - dotyczą myśli zrytualizowanych, czynności powszechnych, lęków; mogą przybierać postać fobii, Fobie - ustrukturalizowany lęk, Somatyzacji - związana jest z uświadomieniem sobie bodźców powodujących objawy negatywne. Restrukturalizacja prowadzi do: a.uwolnienia autonomii ja - fizycznego b.akceptacji siebie w roli chorego c.zmiany znaku emocjonalnego d.poszukiwanie informacji potwierdzających strukturę ja - chorego prowadzi do zmian w samoocenie. Mechanizmy obronne emocjonalne Wg Freuda „obrona ego” - nieświadome procesy redukcji lęku - mechanizmy te są nieświadome, irracjonalne, działają doraźnie, nie rozwiązują konfliktów - utrwalają nieadekwatny obraz patrzenia na siebie - chronią poczucie własnej wartości Mechanizmy te służą zaspokojeniu potrzeb typu „ja” zwłaszcza potrzeby tożsamości, własnej wartości, kontroli w warunkach silnego lęku - są to nieuświadomione, nawykowe sposoby zachowania, obniżające przykre napięcia emocjonalne. Koncepcja mechanizmów obronnych wg Grzegorzewskiej - Klarkowskiej (1976): mechanizmy oboronne stanowią swoisty rodzaj procesów poznawczych polegających na zakłóceniu odbioru lub przetwarzania informacji w sytuacjach nadoptymalnego poziomu aktywacji o charakterze lękowym, spowodowanym rozbieżnością informacyjną. Autorka wyróżnia 2 kategorie mechanizmów obronnych: - mechanizmy polegające na zakłóceniu odbioru informacji, - mechanizmy zniekształcające dalsze fazy przetwarzania informacji o treści zagrażającej „ja”. Mechanizmy obronne zakłócają odbiór informacji poprzez podwyższenie progów wrażliwości dla określonego rodzaju informacji, aby nie dopuścić do ich percepcji lub ją utrudnić. Zalicza się tu: obronność percepcyjną występuje przy rozbieżności między informacjami napływającymi a zakodowanymi, wyparcie - gdy rozbieżność zachodzi miedzy już zakodowanymi. Mechanizmy obronne charakteryzują się zakłóceniami procesu przetwarzania informacji poprzez restrukturalizację lub przewartościowanie (rewaluację). Restrukturalizacja wyraża się w postaci rzutowania (projekcji) - przypisywanie własnych cech nie akceptowanych innym ludziom. Przewartościowanie polega na zniekształceniu treści informacji i nadawaniu im nowych znaczeń - racjonalizacja (reakcje upozorowane, ekspiacja, fantazjowanie). W zaburzeniach osobowości bardzo silnym generatorem informacji zagrażających jest własna struktura „ja” a zwłaszcza rozbieżność między „ja- realnym” a „ja - idealnym”. Mechanizmy obronne posiadają dominującą formę przystosowania się, zabezpieczającą na różny okres - utrzymanie równowagi funkcjonalnej systemu regulacji. Występuje u jednostek z niedorozwojem struktury „ja”, niezdolnych do samorealizacji i kontroli otoczenia zewnętrznego, oznaczających się niskim poziomem tolerancji na rozbieżność informacyjną, a szczególnie na brak informacji potwierdzających „ja”. Mechanizmy odreagowania rozładowania wyładowania Działają na poziomie sensoryczno-motorycznym (behawior) dotyczą konkretnego zachowania masowego, wyrażają się w czynnościach: - fizycznych, wymagających dużej energii, np. taniec, sprzątanie, sport; - czynności związane z silną ekspresją, paramimią, mimiką; - zachowanie agresywne (werbalne, fizyczne); - zachowanie wyładowujące (nagły szybki seks); - zachowanie antyspołeczne (przekraczanie dopuszczalnych norm); - zachowanie werbalne (opowiadanie, wyznanie); - zachowanie pokarmowe (nadmierne jedzenie); - zachowanie uzależnieniowe (alkohol, papierosy); - zmierzają do tego aby człowiek rozładował napięcie, „zrobił sobie dobrze; - mają na celu obniżenie napięcia emocjonalnego i motywacji na poziomie aktywacji. Zaburzenia: * brak kontroli, * wzmożony napęd słowny, * tendencje do szczegółowych wyznań, * żywość wyrazu mimicznego i pantomimicznego, * zachowanie impulsywne, autoagresje. MECHANIZMY MANIPULACYJNE Kształtowaniu się mechanizmów manipulacyjnych brak lub słabość adekwatnych, prawidłowych mechanizmów restrukturalizacyjnych oraz mała skuteczność mechanizmów obronnych i odreagowania. Mechanizmy manipulacyjne mają charakter doraźny, słabe natężenie lub poprzedzają włączenie właściwych mechanizmów przystosowawczych. W osobowości są podstawowym źródłem utrzymania „ja”, celem zachowania manipulacji jest: - podporządkowanie wszystkich elementów ponownych struktury „ja”, - zachowania te mają charakter instrumentalny, - często mają charakter nieuświadomiony, - prowadzą do zależności innych osób, - zaspakajają potrzebę uznania i akceptacji, - są skutecznymi sposobami wymuszania na innych przewidywania zachowań mających dla manipulatora wartość dodatnią, - mechanizmy te są ukierunkowane na zdobywanie, potwierdzanie swego poczucia kontroli przy potwierdzaniu samowartości. W zaburzeniach osobowości wyodrębniane są 3 rodzaje mechanizmów manipulacyjnych: 1) zachowania ingracjcyjne: Ingracjacja - zachodzi w procesie komunikacji między dwiema osobami, podmiot przekazuje informacje o tym jak spostrzega partnera, rzeczywistość i samego siebie. Wyróżniane są techniki: * podnoszenia wartości partnera * samoprezentacja pozytywna * samoprezentacja negatywna * konformizm 2) zachowania agresywne: Ukierunkowane na człowieka i przeciw innym ludziom, jednostce, przedmiotom, następstwem tych zachowań jest krzywda, zniszczenie, cierpienie, ból. Redukcja napięcia emocjonalnego o znaku ujemnym, żeby uzyskać pozytywną stymulację, zaspokoić swoje potrzeby, zrealizować zadania życiowe wynikające z pełnionych ról społecznych. Typy zachowań: a)zachowanie agresywne reaktywne - przez czynniki sytuacyjne (frustracja, stres) b)stymulujące - uznany wzorze czynności (zachowania agresywne i ich skutki) c)rozładowujące - reakcje na nadmiar emocji, bodźców siłę redukcji nadmiernego pobudzenia (popisy w grupie, zniszczenie przedmiotów) d)manipulacyjne - sprawowanie kontroli nad innymi, umocnienie poczucia własnej wartości 3) samobójstwo usiłowane: Zachowania ingracjacyjne nie zawsze są efektywne, jednostki z zaburzeniami osobowości w określonych sytuacjach podejmują próby samobójcze. Wyodrębnia się 6 typów samobójstw usiłowanych: - bilansowe (z wyboru), - psychotyczne (depresja, schizofrenia), - stymulujące (samouszkodzenia, klasyczną tego rodzaju sytuacja jest pobyt w więzienie), - reaktywne (utrata „obiektu uczuć”, np. bliskiej osoby), - rozładowujące (impulsywne, „wyładowanie maksymalnego napięcia emocjonalnego z równoczesnym zwężaniem pola świadomości oraz osłabieniem kontroli zachowania”), - manipulacyjne (wyuczone - nabyte, utrwalone wzorce zachowania). Przyczyny zaburzeń nerwicowych Źródłem zaburzeń nerwicowych są nierozwiązane , nieuświadomione konflikty wewnętrzne, najczęściej pomiędzy dążeniami jednostki a jej możliwościami , potrzebami a obowiązkami , pragnieniami a normami społecznymi. Pojawiają się wtedy, kiedy wrazliwa i nieodporna na stresy osobowość poddawana jest presji sytuacji ( często świadomie akceptowanej), a wymagającej od niej funkcjonowania sprzecznego z nieuświadomionymi tendencjami. Przyczyną nerwic może być także deficyt opieki rodzicielskiej w dzieciństwie lub nieodreagowany uraz (trauma). Cechy psychopatii, objawy, przyczyny. Psychopatia, osobowość dyssocjalna, osobowość antyspołeczna to zaburzenie struktury osobowości o charakterze trwałym, dotyczące 2 - 3% każdego społeczeństwa. Zaburzenie to wiąże się z obecnością trzech deficytów psychicznych: lęku, uczenia się i relacji interpersonalnych. Kazimierz Pospiszyl dzieli zaburzenie na typ impulsywny i typ kalkulatywny. Pospiszyl wyróżnia w psychopatii: *deficyt lęku - defekt emocjonalny polegający na braku przyswajania odruchów moralnych i braku empatii; *deficyt uczenia się - dominujące w typie impulsywnym zachowania agresywne; *upośledzenie związków - relacje oparte na przydatności innych do własnych celów, płytkie związki - dominujące w typie kalkulatywnym, ignorowanie konwencji społecznych; *cierń psychopatyczny - zubożone życie psychiczne, kompensowane przez narcyzm - wyczulenie na przejawy niedoceniania. PSYCHOPATIA- (socjopatia osobowość antyspołeczna) CECHY: *lekceważenie norm,niewłaściwy do nich stosunek *niewłaściwy stosunek do ludzi- agresja obrażanie krzywdzenie, *niewłaściwy stosunek do rzeczy, *okradanie okłamywanie itp. *niewłaściwy stosunek do siebie (brak poczucia winy,zawyrzona somoocena, niski poziom empatii, lekceważenie bezpieczeństwa, ) *niewłaściwy stosunek do zadań, *beztroska impulsywność, *deficyt leku(nie przysfajanie odruchów moralnych brak empatii), *deficyt uczenia się, Klehlein (85r.) *niezdolność do życia z ludźmi, *zaspokajanie popędów i potrzeb, *nieumiejętnosć planowania celów, *przerywanie działalności, *brak lęku, *szantaż *autoagresja. Przyczyny osobowości nieprawidłowej: Czynniki: >społeczno-kulturowe (proces wychowania i socjalizacji) *brak jednego z rodziców w wyniku rozwodu/separacji *klimat emocjonalny poprzedzający rozwód, *brak zainteresowania ze strony ojca, *chwiejność rodzicielska; >wczesne doświadczenia *zachowania antyspołeczne, *ubóstwo materialne rodziny, *modelowanie przez rodzica o cechach osobowości psychopatycznej, *matka nadopiekuńcza lub odrzucająca, *ADHD >genetyczne >fizjologiczne *zmiany w EEG (dodatkowa iglica - krótkotrwałe napady aktywności fal mózgowych, wskazujące na pobudzenie, podczas zachowań agresywnych bez poczucia winy i lęku) *niedojrzałość mózgu - zmniejszenie liczby zachowań przestępczych po 30 r.ż., *dysfunkcja układu limbicznego (sterującego emocjami i motywacją) >psychologiczne *niedorozwój superego - niemożność wyciągania wniosków z doświadczeń, w których poniesiono karę, *chroniczny niedobór pobudzenia, >kulturowe * „narcyzm społeczny” Cechy socjopatii: Socjopatia - zaburzenie osobowości podobne do psychopatii, przejawiające się nierespektowaniem podstawowych norm moralnych oraz wzorców zachowań w społeczeństwie, uwidaczniające się w wyraźnym braku przystosowania do życia w społeczeństwie. Socjopaci mimo normalnego (lub nawet większego) poziomu inteligencji nie potrafią podporządkować się zasadom współżycia społecznego. W większości przypadków dochodzi do konfliktu z normami prawnymi. Cechy charakterystyczne tego zjawiska: *brak sumienia i odpowiedzialności wobec innych *brak wstydu, poczucia winy i skruchy, osoby te nie są zdolne do głębokiej troski o drugiego człowieka *kontakty międzyludzkie są u socjopatów znikome, nastawione na eksplorację drugiej osoby *kłamliwość i manipulowanie jednostką, wykorzystywanie do własnych celów *nieprzywiązywanie się do drugiego człowieka, brak reakcji na zaufanie, miłość i czułość; socjopata nie odbiera sygnałów z otoczenia, nie reaguje na przykłady innych, na to co jest normą, a co nie. CHARAKTEROPATIA Charakteropatia (gr. charakteropathia) - zmiany osobowości typu psychopatycznego, wyrażające się w odchyleniach charakterologicznych, np. skłonność do kłamstwa, nastawienia socjalne i antysocjalne itp. Termin ten używany bywa na oznaczenie zmian charakterologicznych u psychopatów, u chorych na padaczkę, u osób, które przebyły zapalenie opon mózgowych i in. jego choroby organiczne; u alkoholików, a również u chorych na psychozy endogenne. Bilikiewicz używa tego terminu jedynie na oznaczenie zmian charakterologicznych, spowodowanych przez organiczne uszkodzenie mózgu, inni zmiany tego rodzaju rozpatrują jako Homilopatia Jest to zaburzenie rozwoju osobowości, które jest spowodowane czynnikami utrudniającymi obcowanie ze środowiskiem lub wypaczającymi prawidłowy stosunek między otoczeniem a daną jednostką. Chomilopatie w ten sposób rozumiana może być spowodowana różnego rodzaju kalectwami np. ślepotą, głuchotą, znacznym skrzywieniem kręgosłupa, brzydotą, przewlekłą ch.somatyczna itp. Fazy przystosowania się do niepełnosprawności: 1.faza szoku 2.oczekiwania poprawy stanu zdrowia 3.lamętu 4.obronna prawidłowa 5.obronna neurotyczna 6.przystosowawcza |