Techniki Uważa się je za bliżej skonkretyzowane sposoby postępowania wychowawczego. Stanowią one zazwyczaj uszczegółowienie jednej lub kilku metod wychowania, a różnią się od nich zwłaszcza tym, że są z reguły szczegółowym opisem określonego postępowania wychowawczego, niekiedy graniczącym nawet z przesadną dokładnością czy wręcz skrupulatnością. 1) TECHNIKI WYMIANY OPINII- techniki wychowawcze, których cechą konstytutywną jest wymiana opinii dzieci i młodzieży, mają na celu głównie pogłębienie ich współżycia i współdziałania oraz bliższe ich poznanie. Składają się na nie takie techniki wychowania jak: a) technika „burzy mózgów”- umożliwia dziewczętom i chłopcom zgłaszanie własnych pomysłów dotyczących konkretnej sprawy. Odbywa się to w sposób całkowicie swobodny i nieskrępowany. Technika ta przebiega w trzech etapach: *w pierwszym etapie ustala się i formułuje problem, jaki się pragnie rozwiązać, oraz zapoznaje się osoby biorące udział w „burzy mózgów” z obowiązującymi w niej zasadami *drugi etap „burzy mózgów” polega na zgłaszaniu pomysłów w odpowiedzi na postawione pytanie ogólne i pytania szczegółowe. Zgłasza się je zazwyczaj ustnie, niekiedy także pisemnie. *trzeci etap pozwala na krytyczną ocenę zgłaszanych pomysłów. Odbywa się dopiero w drugim dniu lub później od chwili ich zgłoszenia b) technika decyzji grupowej- dopomaga ona szczególnie w przezwyciężaniu sprzeczności, jaka zaistnieć może między przepisami regulaminowymi szkoły lub placówki o-w a normami społecznymi, obowiązującymi w nieformalnym nurcie życia szkolnego czy zakładowego. Celem posługiwania się techniką decyzji grupowej jest uruchomienie procesów uwewnętrznienia pożądanych społecznie i moralnie norm, regulujących współżycie i współdziałania dzieci i młodzieży kl. czy gr wychowawczej. Istnieją różne odmiany techniki decyzji grupowej. Jedną z nich jest przeprowadzona z inicjatywy uczniów lub wychowanków, inna z inspiracji nauczyciela czy wychowawcy. c) technika sondażu- jest próbą uprzystępnienia jednemu z uczniów kl. tego, jak widzą go jego koledzy (koleżanki). Technika sondażu opinii może być dwojakiego rodzaju, tj. techniką sondażu pozytywnych i negatywnych opinii o uczniu oraz techniką sondażu wyłącznie pozytywnych o nim opinii kl. czy gr. Wychowawczej. Może ona być stosowana wyłącznie wobec uczniów powyżej 11-12 roku życia. Technika sondażu pozytywnych i negatywnych opinii obejmuje 4etapy: *pierwszy etap polega w szczególności na wyjaśnieniu celu, jaki przyświeca technice sondażu opinii, i na zapoznaniu z jej przebiegiem. *drugi etap dotyczy sondażu opinii na temat ujemnych str zachowania kolegi(koleżanki) 4)TECHNIKA ODDZIAŁYWAŃ NIEWERBALNYCH- należą do nich: * technika swobodnej ekspresji słownej- stanowi samorzutne uzewnętrznieni swych przeżyć, doświadczeń, wiedzy o otaczającym świecie za pomocą rysowania, malowania, lepienia, wycinania. Umożliwia wyrażanie w ten sposób przez dzieci i młodzież swych myśli i uczuć, dotyczących wielu nurtujących problemów. Umożliwia ona m.in. zaspokajanie potrzeby komunikowania innym ludziom swych myśli, uczuć i przeżyć oraz rozwijania zainteresowań i uzdolnień, w tym także przeżywanie prawdziwego sukcesu. *technika ignorowania zachowań niepożądanych- polega na bagatelizowaniu przez wychowawcę lub nauczyciela drobnych i szybko przemijających uchybień wychowanków, np. chwilowa dekoncentracja, wyglądanie przez okno. Skuteczność stosowania tej techniki jest tym mniejsza, im jest większy stopień zaawansowania ucznia czy wychowanka w sprawianiu trudności wychowawczych. Słabą str. techniki jest to, iż nie pociąga ona za sobą natychmiastowych skutków i że okazuje się skuteczna zwłaszcza w przypadku postępowania będącego mniej lub bardziej jawną prowokacją pod adresem nauczyciela czy wychowawcy. 5)TECHNIKA ORGANIZOWANIA CZASU WOLNEGO- nazywane także technikami rekreacji. Umożliwiają one dziewczętom i chłopcom korzystanie z godziwego wypoczynku i rozrywki. *techniki rekreacji kulturalno-rozrywkowej- istnieją dwojakiego rodzaju techniki tj. techniki rekreacji biernej i czynnej. Pierwsze z nich polegają m.in. na oglądaniu telewizji, słuchaniu radia lub nagrań z taśmy magnetofonowej, a także na czytelnictwie książek i prasy oraz uczęszczaniu do kina, teatru, muzyki. Zaleca się aby korzystać z różnych form rekreacji biernej, czyli nie preferować głównie jednej z nich. Technika rekreacji czynnej charakteryzuje się organizowaniem gier, zabaw ruchowo-zręcznościowych, dydaktycznych, typu harcerskiego, towarzyskich i stolikowych, a także imprez i uroczystości. Ważne miejsce wśród form rekreacji czynnej zajmują m.in. imprezy towarzyskie, imprezy o charakterze obrzędowym, imprezy z okazji rocznic narodowych i państwowych. *techniki rekreacji twórczej- obejmuje szeroki zakres zajęć m.in.: zajęcia plastyczne, techniczne, umuzykalniające. Innymi formami rekreacji twórczej są improwizacje sceniczne oraz zalicza się także zajęcia fotograficzne i filmowe, zajęcia związane z twórczością wychowanków. * technika rekreacji fizycznej- polegają głównie na organizowaniu takich form rekreacji, jak wycieczki piesze i rowerowe, gry i zabawy sportowe lub ćwiczenia ruchowe, zabawy ruchowe, bieżne, zabawy i gry terenowe *techniki rekreacji przez działalność społeczną- mają na celu głównie przyswajanie przez dzieci i młodzież zachowań podporządkowanych dobru |
*podczas trzeciego etapu przeprowadza się sondaż pozytywnych opinii o zachowaniu kolegi(koleżanki) *czwarty etap dotyczy sformułowania wniosków końcowych przez nauczyciela i kilku najbardziej aktywnych uczestników sondażu Techniki sondażu wyłącznie pozytywnych opinii, zalecana jest szczególnie dzieciom i młodzieży społecznie nieprzystosowanym. Po wypowiedziach dotyczących pozytywnych cech swego kolegi podejmuje się próbę zastanowienia się nad sposobami pomocy opiniowanemu. W końcowej części zastosowanej techniki sondażu pozytywnych opinii o uczniu następuje podsumowanie zgłoszonych poprzednio wypowiedzi, ze szczególnym podkreśleniem cech dodatnich oraz możliwości dalszego ich ujawniania i pogłębiania. c) Technika swobodnej ekspresji słownej- nazywana także techniką swobodnych tekstów lub techniką twórczości literackiej oraz techniką twórczości poetyckiej. Jej twórcą jest Celestyn Freinet. Technika ta polega na umożliwieniu dzieciom i młodzieży swobodnego wyrażania swych myśli i uczuć w formie utworu pisanego, a następnie na wspólnym omawianiu i doskonaleniu go zwłaszcza w warunkach zajęć lekcyjnych, np. podczas lekcji z jęz. ojczystego. Można wyodrębnić 5etapów tej techniki: *pierwszy etap polega przeważnie na zachęcaniu uczniów do samodzielnej twórczości w formie opowiadania czy wiersza i udostępnienia klasie swych dokonań w tym zakresie. *drugi etap obejmuje przygotowanie swobodnych tekstów na tematy całkowicie dowolne lub zgodne z podanym wcześniej hasłem wywoławczym *trzeci etap dotyczy wyboru najciekawszych tekstów, co ma miejsce najczęściej podczas lekcji. *czwarty etap polega głównie na poprawieniu i uzupełnieniu tekstów, które uznano uprzednio za wyróżniające się pod jakimś względem *piąty etap to praktyczne wykorzystanie poprawionych i udoskonalonych tekstów, np. w formie udostępniania ich uczniom z innych klas, gronu nauczycielskiemu i rodzicom. d) technika kontaktów międzyludzkich- technika ta składa się na pewien zestaw różnych ćw., mających na celu m.in. rozwijanie umiejętności uczniów w uważnym słuchaniu swych rodziców, umożliwienie im nabycia doświadczeń w nawiązywaniu bliskich kontaktów z innymi ludźmi i zapoznanie uczniów z zasadami poprawnego porozumiewania się oraz z przyswajaniem im tych zasad. 2)TECHNIKI OPARTE NA DRAMATYZACJI- odwołują się do organizowania różnych akcji scenicznych wraz z dialogiem. Zalicza się do nich: a) technika socjodramatyczna- inaczej socjodrama, termin ten wprowadził L. Moreno. Technika ta polega na wspólnym omawianiu problemów nurtujących młodzież zwłaszcza z tytułu jej przynależności do określonej gr. i spontanicznym ich przedstawieniu w formie wspólnemu, w tym również zachowań altruistycznych. Polegają m.in. na: podejmowaniu pracy na rzecz rówieśników, udzielaniu pomocy osobom chorym, opiekowaniu się zwierzętami domowymi, obsłudze sanitarnej w czasie organizowanych imprez, wycieczek, rajdów
|
improwizowanej dramatyzacji. Dużą wagę przywiązuje się tu do tzw. spontaniczności twórczej tj. właściwego reagowania na nową sytuację lub zdolności „nowego” reagowania na „starą” sytuację. Technika socjodramatyczna przebiega w trzech etapach: *w pierwszym etapie omawia się nurtujące młodzież problemy, ukazywane na tle konkretnych przykładów z życia lub wyobraźni *drugi etap dotyczy spontanicznego udramatyzowania sytuacji lub zdarzeń związanych zwłaszcza z problemem uznanym za najbardziej dokuczliwy i możliwy do rozwiązania. *w trzecim etapie następuje ustosunkowanie się do zaimprowizowanych sytuacji czy zdarzeń. W zależności od określonego sposobu improwizowanej dramatyzacji rozróżnia się kilka odmian techniki socjodramatycznej. Są nimi np. technika lustrzana, technika zamiany ról i technika postępowania na odległość. b)technika gier dramatycznych- zwana także zabawą w teatr. Różni się ona od socjodramy celem i tematyką improwizowanej dramatyzacji. w zastosowaniu techniki gier dramatycznych uwzględnia się problemy o szerszym znaczeniu społeczno-kulturowym. Dotyczą one nierzadko np. zachowania uczniów poza obrębem klasy i szkoły; obejmują wiele spraw, z którymi mogą się oni spotkać w dalszym życiu, w tym także różne aspekty przestrzegania lub nieprzestrzegania ogólnoludzkich norm czy zasad postępowania. Technika goer dramatycznych jest osobliwą formą gier lub ćw. dramatycznych, odwołujących się do właściwej dzieciom i młodzieży spontanicznej ekspresji dramatycznej oraz będących zarazem sposobem jej rozwijania. Istnieją różne odmiany techniki gier dramatycznych. Jedna z nich oparta jest w znacznej mierze na własnej wyobraźni i spontanicznej ekspresji dramatycznej dzieci i młodzieży. Inna odmiana techniki gier dramatycznych oparta jest na tekstach bądź to przygotowanych przez młodzież w wyniku własnej twórczości literackiej, bądź też zaczerpniętych częściowo lub całkowicie z literatury. c) technika dramy- mówi się o niej zarówno jako sposobie organizowania procesu uczenia się, jak również jako sposobie wielostronnego rozwijania osobowości dzieci i młodzieży, przypisuje się jej w równym stopniu wywieranie wpływu na ich rozwój intelektualny i emocjonalny, jak i społeczno-moralny. W technice dramy przedmiotem improwizowanej dramatyzacji są przeważnie różnego rodzaju sytuacje konfliktowe, wymyślone lub zapożyczone z literatury. zastosowana wobec dzieci i młodzieży technika dramy przyczynia się do zmiany ich zachowania i myślenia. *”Rzeźba” jako jeden ze sposobów dramy polega na tym, że uczestnik lub uczestnicy w zespołach dwuosobowych „zamierają” w bezruchu, gdy ekspresyjnie i komunikatywnie udaje się im wyrazić określone uczucie, postawę lub sytuację. |
*”płaszcz eksperta” umożliwia wchodzenie przez chłopców i dziewczęta w rolę pedagogów, psychologów, socjologów, architektów, nauczycieli, duchownych itp. Grają oni wybraną przez siebie lub zaproponowaną rolę w kilkuosobowych gr. ”specjalistów”. Celem ich jest np. opracowanie ekspertyzy na jakiś temat i zaprezentowanie jej w szerszym forum w postaci pisemnej lub ustnej. *”stop-klatka” jest sposobem dramy polegającym na zatrzymaniu improwizowanego w gr zdarzenia lub sytuacji. Czyni się tak nierzadko w najbardziej dramatycznym momencie, podobnie jak ma to miejsce w stop-klatce podczas kręcenia filmu lub na zdjęciu. 3) TECHNIKA WZMOCNIENIA POZYTYWNEGO I NEGATYWNEGO-pierwsze z nich służą rozwijaniu i pogłębianiu zachowań wychowawczo pożądanych, drugie natomiast są próbą przeciwstawienia się zachowaniom niepożądanym z wychowawczego pi moralnego pkt widzenia. a) techniki wzmocnienia pozytywnego- polegają na odwołaniu się do pochwał i nagród w ściśle określony sposób, tj.: *technika bezpośredniej gratyfikacji, nazywana również techniką natychmiastowej gratyfikacji, przewiduje odwołanie się do wzmocnień zaraz po wystąpieniu szczególnych oznak poprawy w nauce lub zachowaniu. *technika zawierania kontraktu- stosowana była m.in. przez J. Korczaka. Polegała na sporządzeniu umowy między wychowawcą i wychowankiem, np. w sprawie przestrzegania zasad higieny. W wyniku zawierania kontraktu oczekiwano od wychowanków stopniowej poprawy w zachowaniu lub nauce. *technika sukcesywnej gratyfikacji- przyjmuje często nazwę ekonomii żetonów , wzmocnienia żetonowego. W tej technice wzmocnienia pozytywnego dokonuje się najpierw za pomocą punktacji lub symbolicznych pamiątek a dopiero później w formie nagradzania materialnego lub niematerialnego. Technikę tę zaleca się stosować zwłaszcza wobec dzieci i młodzieży specjalnej troski, nadmiernie pobudliwych, z zaburzeniami emocjonalnymi i społecznie niedostosowanych b) techniki wzmocnień negatywnych- zdecydowanie mniej skuteczne od innych technik. Należą do nich: *technika szybkiej interwencji- stanowi próbę natychmiastowego reagowania wychowawcy lub nauczyciela na niewłaściwe zachowanie wychowanków. *technika słownego upomnienia- polega na dyskretnym i w miarę serdecznym zwróceniu wychowankowi uwagi na ich niestosowne zachowanie. *technika potrąconych pkt *technika chwilowej izolacji- nazywa się też techniką izolacji społecznej, polega na krótkotrwałym i uprzednio zapowiedzianym zawieszeniu ucznia w zajęciach z powodu np. utrudnienia ich prowadzenia. Technikę tę z dobrym na ogół skutkiem stosowano wobec dzieci nadmiernie pobudliwych, agresywnych.
|