FINANSE PUBLICZNE

Finanse publiczne - widziane przez pryzmat skutków, jakie dla zachowań mikropodmiotów mają podatki i inne instrumenty fiskalne. Mikropodmioty musiały uwzględnić podatki i czynniki zewnętrzne.

Wykształcone stosunki społeczne, poddanie władz kontroli społeczeństwa.

Zadania państwa traktowane były w określonym zakresie. Finanse publiczne mają charakter obiektywny.

Państwo realizowało coraz więcej potrzeb, rozwój tego powoływał pytania:

• Wielkość i przyczyny nakładanych podatków

• Sposób kierunków wykorzystania środków publicznych

• Rodzaje instytucji finansowych w istniejącej gospodarce

Wpływ decyzji instytucji fiskalnych na poziom mikropodmiotów, zjawisk inflacyjnych, granic alokacji środków publicznych.

Kryterium własności działalności gospodarczej i społecznej podzielimy na:

• Działalność prywatną

• Działalność publiczną

(sektor publiczny i prywatny)

Przedmiotem nauki o finansach publicznych są zjawiska oraz procesy związane z powstawaniem i rozdysponowywaniem pieniężnych środków publicznych zapewniających funkcjonowanie sektora publicznego.

Problemy wywoływane przez własność publiczną:

• Przyczyny powołania własności publicznych

• Przedmiot własności publicznych

• Jakie funkcje spełnia własność publiczna?

Potrzeby społeczne

Potrzeba jest pożądaniem wartości użytkowych rozumianych jako dobra i usługi wynikających z osiągniętego rozwoju gospodarczego i kulturalnego ludności. Są zgłaszane przez jednostki, grupy, społeczeństwo.

Nie każde potrzeby możemy zaspokoić w sposób indywidualny tylko w sposób lokalny np. oświetlenie, droga. Cechą charakterystyczną jest, że odbiorcą ich jest całe społeczeństwo lub mniejsza grupa. Zaspokojenie potrzeb zbiorowych wymaga nakładów kapitałowych i bieżących.

Władza państwowa nie może generować swoich dochodów na sfinansowanie potrzeb zbiorowych, musi sięgać do dochodów innych podmiotów.

Zaspokojenie potrzeb zbiorowych zawsze ogranicza możliwości zaspokojenia potrzeb indywidualnych.

Wybór zakresu i rodzaju potrzeb będą finansowane z funduszy publicznych wynika z 3 przesłanek:

• istniejącego w danym kraju systemu ekonomicznego

• zrealizowanej doktryny społecznej

• poziomu rozwoju cywilizacyjnego społeczeństwa

Potrzeby ogólnospołeczne są odczuwane po zaspokojeniu potrzeb a nie przed.

Różnica między finansami prywatnymi a finansami publicznymi

• państwo dysponuje przymusem dla zapewnienia sobie dochodów, nie podlega przymusowi wydatków

• finanse prywatne dysponują przymusem wydatkowania a nie ma przymusu po stronie dochodowej.

Dobra prywatne - dobra te nabywane są ze środków prywatnych i służą zaspokojeniu indywidualnych potrzeb konsumpcyjnych. Wielkość, rodzaj, zakres jest determinowany przez wysokość indywidualnych dochodów jednostki.

Założenia aktualnej doktryny finansów publicznych.

Przyjęcie przez władze publiczne odpowiedzialności za kluczowe dla życia obywateli dziedziny publiczne. Przyjęcie odpowiedzialności formalnej i materialnej.

Odpowiedzialność formalna polega na stworzeniu przez władze publiczne efektywnego systemu wytworzenia oraz dostarczania określonych dóbr zapewniające potrzeby publiczne. Jeżeli okresowe dobro straci dobro publiczne to zacznie funkcjonować jako dobro społeczne odpowiednio materialne oznacza przyjęcie przez władze publiczne „bezpłatnego” dostarczania określonych dóbr publicznych, a to wiąże się z funkcjonowaniem ich ze środowiskiem publicznym np. podatki.

Główne założenia nowego konserwatyzmu fiskalnego

1. Bezwzględnie zrównoważony budżet i to zarówno w okresie roku fiskalnego a nie w cyklu koniunkturalnym.

2. Zdecydowane ograniczenie skali redystrybucji produktu krajowego brutto przez system finansów publicznych.

Powrót do koncepcji jak najmniejszego budżetu (cięcia). Zmniejszenie ciężarów podatkowych odbywa się kosztem cięć z wydatków gospodarczych. Doprowadzi to do zmniejszenia długu publicznego, który był uosobieniem wszelkiego zła. Deficyt budżetowy nie może być wyższy niż 3% PKB. Dług publiczny nie może być wyższy niż 60% PKB.

Funkcje państwa.

Istotą funkcjonowania państwa jest zapewnienie:

1. Efektywności funkcjonowania gospodarki przy niesprawności rynkowego mechanizmu, alokowania środków (zasobów).

2. Zapewnienie sprawiedliwości i równości w warunkach występowania nadmiernej dyspozycji dochodów.

3. Zapewnienie stabilizacji rynkowej przy jej cyklicznym funkcjonowaniu.

Do podstawowych funkcji finansów publicznych zaliczamy:

1. funkcja alokacyjna (alokacja zasobów)

2. funkcja redystrybucyjna (redystrybucja dochodów)

3. funkcja stabilizacyjna

Ad.1 Istota funkcji alokacyjnej

Finanse publiczne są narzędziem alokacji przemieszczania umieszczania zasobów w gospodarce rynkowej. Skutkiem alokacji części zasobów, którymi dysponuje gospodarka jest dostarczana obywatelom, społeczności lokalnej oraz całemu społeczeństwu.

Dostarczanie dóbr jest finansowane z funduszy publicznych i występuje z zadaniami stawianymi przez państwo

1. zadaniami publicznymi

2. zadaniami społecznymi

Realizacja tych zadań jest konieczna, gdy nie mogą być one wykonywane ze pomocy mechanizmu rynkowego.

Zadania społeczne ze względu na ich charakter cech mogłyby być realizowane przez mechanizm rynkowy, ale wywoływałoby to niebezpieczeństwa (nadmierne zróżnicowanie wynagrodzeń ograniczałoby dostęp do tych dóbr i usług, swoboda mogłaby wyrządzić krzywdę społeczeństwu dla przedsiębiorstw prywatnych ważny jest zysk, wystąpienie szkód np. zniszczenie środowiska, zmuszenie przedsiębiorstw do ochrony środowiska).

Kryteria redystrybucji dochodów:

1. makroekonomiczne (PKB, dochód narodowy, struktura dochodu, wydatki)

2. makrospołeczne

3. jednostkowe

ad.1 redystrybucja poprzez swoje globalne rozmiary ma wpływ na całą gospodarkę (przestrzenne)

ad.2 analizowanie skutków dla różnych grup społecznych, podstawowym kryterium redystrybucji dochodów podatników w aspekcie

ad.3 wyrzeczenie poszczególnych jednostek pozbawione pewnej części dochodu oddawane do dyspozycji państwu, efektywność, równość

zasada zdolności podatkowej - im więcej dochodu tym większy podatek

różne obciążenia różnych podmiotów

Ad.3 Istota funkcji stabilizacyjnej

Celem władz publicznych jest umiejętne posługiwanie się alokacją i redystrybucją dla łagodzenia cyklu koniunkturalnego. Elementy polityki fiskalnej nie są jednymi do łagodzenia cyklu koniunkturalnego może wykorzystać politykę monetarną. Spadek stóp oprocentowania, popyt indywidualny, zagregowany

Pięć warunków na wzrost popytu

• ekspansja gospodarcza

• wzrost produkcji

• spadek bezrobocia

• wzrost zysków przedsiębiorstw

• wzrost dochodów indywidualnych (gospodarstw domowych)

nie przebiegają w sposób liniowy (załamanie cyklu koniunkturalnego)

Elementy polityki fiskalnej - łagodzenie wahań cyklu koniunkturalnego (hamowanie gospodarcze w okresie ekspansji, pobudzanie w procesach gospodarczych). Rodzaje instrumentów polityki fiskalnej:

• instrumenty o charakterze podatkowym

• instrumenty o charakterze wydatkowym

Podatki, które umożliwiają sfinansować dobra publiczne i społeczne.

Stabilizacja podatkowa nadmiernego dochodu - elementem hamowania jest progresja podatkowa.

Dwa typowe mechanizmy wykorzystania podatków

• wbudowane tzw. automatycznych stabilizatorów koniunktury w system podatku dochodowego

• dyskrecjonalne (uznaniowe) regulowane poziomem opodatkowania podmiotów w zależności od cyklu koniunkturalnego

Funkcja stabilizacyjna wykorzystuje 3 rodzaje działań

• wielkość dochodów budżetów

• wielkość wydatków budżetów

• saldo budżetu państwa

Wielkość dochodu budżetu wpływa na popyt, odgrywa kluczową rolę w przebiegu cyklu koniunkturalnego. Dochody budżetowe ograniczają popyt. Jeżeli popyt jest nadmierny do produkcji, podaży może wywołać inflację, co może spowodować ograniczenie popytu przy pomocy podatku, nadwyżka budżetowa jest uruchamiana, gdy rozwój gospodarczy siada. Nadmierna ekspansja wydatków może spowodować wysoki poziom deficytu poprzez kreowania popytu. Skala deficytu budżetowego jest jednym z podstawowym kryterium polityki gospodarczej państwa, ewidencjonującym interwencjonizm państwa. Wysokiej stopie bezrobocia może towarzyszyć wysoka inflacja nazywana stanflacją. Polityka fiskalna jest skuteczna, jeżeli powodujące ją czynniki leżą po stronie popytu, nie skuteczna, gdy po stronie (źródeł) kosztów produkcji. Działanie dochodu, wydatku, salda budżetowego wpływa na: skłonność do oszczędzania i inwestowania, wielkość stopy procentowej, poziom bezrobocia. W gospodarce rynkowej kluczowe znaczenie ma zależność między oszczędnościami a inwestowaniem. Poprzez wydatki i dochody może zachęcać do oszczędzania i inwestowania.

Fiskalizm - jest to wyraz polityki finansowej charakteryzującej się nadmiernym obciążeniem podatkami działalności gospodarczej w poszczególnych przedsiębiorstwach.

Nadmierny fiskalizm ogranicza możliwości oszczędzania, większe wydatki, budżetu tworzą nowy popyt a więc też popyt inwestycyjny.

Poziom stopy procentowej.

Oddziaływanie państwa na poziomie stopu procentowej związane jest z definiowaniem budżetu i długiem publicznym.

Deficyt budżetu ujmuje różnice między dochodami a wydatkami budżetowymi.

Dług publiczny - wielkość zadłużenia państwa.

Finansowanie deficytu budżetu i obsługa długu publicznego zmusza państwo do zaciągania nowych pożyczek, kredytów. Pojawienie się popytu na pieniądz kierowany przez państwo, co powoduje wzrost stóp procentowych.

Oferowane przez państwo oprocentowanie wpływa na sposób pośredni na oprocentowanie stopy procentowej kredytów i obligacji. Działalność pożyczkowa państwa (na sfinansowanie deficytu) wpływa na poziom działalności gospodarczej. Walka z bezrobociem.

Państwo może wpływać na rynek pracy (zatrudnienie w sektorze publicznym podlega mniejszym wahaniom niż w sektorze prywatnym). Państwo poprzez organizowanie robót publicznych może wpływać na wielkość bezrobocia, co pociąga za sobą powstanie deficytu budżetowego.

Od 01.01.1999 weszła w życie ustawa z 26 listopada 1998r. O finansach publicznych. (Dz.U. Nr 155 poz. 1014)

Art. 5 definiuje sektor publiczny - tworzą organy władzy publicznej i podlegają im jednostki organizacyjne, których działalność jest w całości lub części finansowana ze środków publicznych.

Wyłączone są z sektora publicznego:

• przedsiębiorstwa państwowe

• banki państwowe

• spółki prawa handlowego

Włączone są:

państwowe jednostki organizacyjne nie objęte Krajowym Rejestrem Sądowym, których działalność w całości lub w części finansowana jest ze środków publicznych

Rodzaje sektorów publicznych:

• sektor rządowy

• sektor samorządowy (obejmuje jednostki samorządu terytorialnego ich organy oraz podległe tym organom jednostki organizacyjne (województwa, powiaty, gminy).

Pochodzenie i charakter środków publicznych można podzielić na:

• dochody publiczne - rozumiane jako daniny publiczne (podatki, opłaty) odzwierciedlające publiczno-prawny charakter jednostki nakładający te daniny pozostałe dochody odzwierciedlające cywilno-prawny charakter tych jednostek (sprzedaż praw, mienia, rzeczy) dochody z mienia, sprzedaży usług, rzeczy, praw

• przychody publiczne - przychody pochodzące ze sprzedaży papierów wartościowych, prywatyzacja majątków, przychody z tytułu otrzymanych z kredytów i pożyczek

• bezzwrotne środki pochodzące ze źródeł zagranicznych oraz przychody jednostek organizacyjnych zaliczanych do sektora finansów publicznych pochodzące z ich działalności.

Dochód publiczne pozostaje w sposób definitywny w budżecie. Przychody środków publicznych w dyspozycji budżetu w sposób czasowy.

Finanse publiczne - (to proces dynamiczny) nazywam procesy związane z gromadzeniem i rozdysponowywaniem środków publicznych, tzn. pobieraniem dochodów, wydatkowaniem środków publicznych finansowaniem deficytu zaciąganiem zobowiązań, zarządzanie długiem publicznym zarządzaniem środkami publicznymi.

Podmioty finansów publicznych:

1. Budżet państwa

2. Budżety samorządowe

3. Kasy chorych

4. Fundusze celowe, (jeżeli wymienione są w ustawie budżetowej)

5. Cała gospodarka pozabudżetowa

Rodzaje wydatków publicznych:

1. Świadczenia społeczne (emerytury, renty)

2. Ochrona zdrowia

3. Edukacja

4. Obsługa długu publicznego

5. Obrona narodowa

6. Bezpieczeństwo publiczne

7. Fundusz pracy

Rodzaje dochodów:

1. Podatek emerytalny

2. Podatek od wartości dodanej - VAT

3. Podatek akcyza

4. Podatek dochodowy od wynagrodzeń za pracę

5. Podatek dochodowy od osób prawnych

6. Podatek dochodowy od świadczeń społecznych

7. Podatek od osób uprawiających walne zawody i prowadzące działalność gospodarczą

8. Podatek importowy

9. Podatek od nieruchomości

10. Podatek na fundusz pracy i fundusz świadczeń pracowniczych

4 grupy zasad gospodarowania finansami publicznymi:

1. Zasada jawności i przejrzystości finansów publicznych

2. Zasada gospodarki finansowej podmiotów sektora finansów publicznych

3. Zasada dotycząca wykonywania wydatków publicznych

4. Zasada ograniczenia deficytu budżetowego

Art. 11.

1. Finanse publiczne są jawne.

2. Jawność finansów publicznych jest realizowana, z zastrzeżeniem ust. 3, w szczególności przez:

1) jawność sejmowej debaty budżetowej i debat budżetowych jednostek samorządu terytorialnego,

2) jawność sejmowej debaty nad sprawozdaniem z wykonania budżetu państwa i debat nad wykonaniem sprawozdań budżetowych jednostek samorządu terytorialnego,

3) podawanie do publicznej wiadomości:

a) kwot dotacji udzielanych z budżetu państwa i budżetów jednostek samorządu terytorialnego,

b) zbiorczych danych dotyczących finansów publicznych przez Ministra Finansów,

4) udostępnianie corocznych sprawozdań dotyczących finansów i działalności jednostek należących do sektora finansów publicznych.

3. Jawność finansów publicznych wyłącza się w stosunku do tych środków publicznych, których pochodzenie lub przeznaczenie zostało uznane za tajemnicę państwową na podstawie odrębnych przepisów lub, jeżeli wynika to z umów międzynarodowych.

4. Jednostki sektora finansów publicznych stosują jednolite zasady rachunkowości.

Minister Finansów ogłasza, w drodze obwieszczenia, w Dzienniku Urzędowym Rzeczypospolitej Polskiej „Monitor Polski”:

1) kwotę:

a) państwowego długu publicznego,

b) niewymagalnych zobowiązań z tytułu poręczeń i gwarancji udzielonych przez podmioty sektora finansów publicznych,

c) długu Skarbu Państwa,

d) niewymagalnych zobowiązań z tytułu poręczeń i gwarancji udzielonych przez Skarb Państwa,

2) relacje do produktu krajowego brutto:

a) kwoty państwowego długu publicznego,

b) łącznej kwoty państwowego długu publicznego powiększonej o kwotę przewidywanych wypłat z tytułu poręczeń i gwarancji udzielonych przez podmioty sektora finansów publicznych do produktu krajowego brutto,

c) kwoty długu Skarbu Państwa,

d) łącznej kwoty długu Skarbu Państwa powiększonej o kwotę przewidywanych wypłat z tytułu poręczeń i gwarancji udzielonych przez Skarb Państwa do produktu krajowego brutto.

2. Ogłoszenie kwot, o których mowa w ust. 1 pkt 1, jest dokonywane w odniesieniu do:

1) roku budżetowego - w terminie do dnia 31 maja roku następnego,

2) pierwszej połowy roku budżetowego - w terminie do dnia 30 września tego roku.

3. Ogłoszenie relacji, o których mowa w ust. 1 pkt 2, dokonywane jest dla stanu za rok budżetowy - w terminie do dnia 31 maja roku następnego.

4. Podstawą obliczenia relacji, o których mowa w ust. 1 pkt 2, jest wielkość produktu krajowego brutto ogłaszana przez Prezesa Głównego Urzędu Statystycznego.

Zasada 2 - gospodarki finansowej podmiotów sektora finansów publicznych

Sposób gromadzenia środków publicznych z określonych źródeł regulują odrębne ustawy, środki publiczne pochodzące z poszczególnych tytułów przeznaczone są na finansowanie imiennie wymienionych wydatków chyba, że ustawa stanowi inaczej.

3 grupy wydatków (wyjątków)

1) wydatków finansowanych z kredytów udzielonych przez międzynarodowe instytucje finansowe,

2) wydatków finansowanych ze środków pochodzących ze źródeł zagranicznych nie podlegających zwrotowi,

3) jednostek prowadzących działalność gospodarczą.

Dochody i przychody ujęty w budżecie jednostki finansów publicznych stanowi prognozę ich osiągnięć, zaś wydatki i rozchody stanowią nie przekraczalny limit.

Wydatki mogą być zwiększone:

a) zrealizowano przychody wyższe od prognozowanych,

b) zmiana wydatków nie spowoduje zwiększenia dotacji z budżetu oraz nie zmniejszy wielkości planowanych wpłat do budżetu albo zysków oraz planowanego stanu środków na dzień 31 grudnia roku objętego planowaniem.

Zasada 3 - dotycząca wykonywania wydatków publicznych

Wydatki publiczne mogą być na cele i w wysokości ustalonej w 3 następujących aktach prawnych:

1. Ustawie budżetowej

2. Uchwale budżetowej jednostki samorządu terytorialnego

3. W planie finansowym jednostki sektora finansów publicznych

Wydatki muszą być zrealizowane w sposób:

1. wydatki - 2001 publiczne powinny być dokonywane w sposób celowy, oszczędny z zachowaniem zasady uzyskiwania najlepszych efektów z danych nakładów

2. w sposób umożliwiający terminową realizację zadań

3. w wysokościach i terminach wynikających z wcześniej zaciągniętych zobowiązań

Zasada 4 - ograniczenia deficytu budżetowego

Przyczyny tworzenia długu publicznego:

1. Emitowanie papierów wartościowych opiewających na wierzytelności pieniężne

2. Zaciąganie kredytów i pożyczek

3. Przyjęte depozyty

4. Istnienie tzw. wymaganych zobowiązań, których autorami są jednostki budżetowe lub owe wymagalne zobowiązania wynikają z: ustaw, orzeczeń sądowych, udzielonych poręczeń, gwarancji oraz innych tytułów, w których stroną jest państwo.

Łączną kwotę państwowego długu publicznego oblicza się jako wartość nominalną zobowiązań, przy wyłączeniu wzajemnych zobowiązań podmiotów sektora finansów publicznych.

Łączna wartość państwowego długu publicznego nie może przekraczać 3/5 ( 60%) łącznej wartości rocznego PKB.

Strategia zarządzania długiem państwa oraz państwowym długiem publicznym obejmuje 5 zadań:

1. Stabilność makroekonomiczna gospodarki i jej zdolność do rozwoju

2. Bezpieczeństwo finansowania potrzeb pożyczkowych budżetu państwa

3. Koszty obsługi skarbu państwa

4. Kształtowanie się struktury zadłużenia

5. Wpływ operacji dłużnych na krajowy rynek finansowy

Formy budżetowania - wykonywania dochodu i realizacji wydatków.

Mamy dwie formy budżetowania:

1. Forma budżetowania brutto - jednostka budżetowana w formie brutto całość swoich zatwierdzonych wydatków pokrywa dzięki środkom otrzymanym z budżetu, zaś ewentualne dochody, (jeżeli występują) odprowadza na scentralizowany rachunek budżetowy, co oznacza, że nie ma prawa przeznaczać ich na finansowanie swojej działalności. Tą formą budżetowane są jednostki, których działalność z punktu społecznego nie jest nastawiona na maksymalizację zysku, jak również nie mają możliwości na utrzymanie się z uzyskanych dochodów (wojsko, policja, administracja państwowa, straż pożarna) - jednostka budżetowa. Jednostka budżetowana w formie netto nazywana jest jednostką budżetową.

2. Forma budżetowania brutto - dana jednostka finansuje swoją działalność z uzyskiwanych dochodów a w sytuacji gdzie uzyska zysk odprowadza go na rachunek scentralizowany, w przypadku straty, stratę ma finansowaną z dotacji budżetowych - zakłady budżetowe, gospodarstwa pomocnicze, środki specjalne, fundusze celowe.

Jednostkami budżetowymi są takie jednostki organizacyjne sektora finansów publicznych, które pokrywają swoje wydatki bezpośrednio z budżetu, a pobrane dochody odprowadzają na rachunek odpowiednio dochodów budżetu państwa albo budżetu jednostki samorządu terytorialnego.

Podstawą gospodarowania finansami jednostki budżetowej jest plan dochodów i wydatków zwany planem finansowym (szkoły podstawowe, średnie).

Art. 19. 1. Zakładami budżetowymi są takie jednostki organizacyjne sektora finansów publicznych, które:

1) odpłatnie wykonują wyodrębnione zadania,

2) pokrywają koszty swojej działalności z przychodów własnych, z zastrzeżeniem ust. 7 i 8.

2. Zakłady budżetowe tworzą, łączą i likwidują:

1) ministrowie, kierownicy urzędów centralnych lub wojewodowie oraz inne organy działające na podstawie odrębnych przepisów - państwowe zakłady budżetowe,

2) organy stanowiące jednostek samorządu terytorialnego - gminne, powiatowe lub wojewódzkie zakłady budżetowe.

3. Organ, o którym mowa w ust. 2, likwidując zakład budżetowy, określa przeznaczenie mienia znajdującego się w użytkowaniu zakładu; w przypadku państwowego zakładu budżetowego decyzja o przeznaczeniu tego mienia podejmowana jest w porozumieniu z ministrem właściwym do spraw Skarbu Państwa.

4. Przepis ust. 3 stosuje się odpowiednio do łączenia zakładów budżetowych.

5. Należności i zobowiązania zlikwidowanego zakładu budżetowego przejmuje organ, który go zlikwidował.

6. Podstawą gospodarki finansowej zakładu budżetowego jest roczny plan finansowy, obejmujący przychody i wydatki stanowiące koszty działalności oraz stan środków obrotowych i rozliczenia z budżetem.

7. Zakład budżetowy może otrzymywać z budżetu dotację przedmiotową.

8. W zakresie określonym w odrębnych przepisach zakład budżetowy może otrzymywać dotację podmiotową lub dotację celową na dofinansowanie kosztów realizacji inwestycji.

9. Nowo tworzonemu zakładowi budżetowemu może być przyznana jednorazowa dotacja z budżetu na pierwsze wyposażenie w środki obrotowe.

10. Łącznie dotacje dla zakładu budżetowego nie mogą przekroczyć 50% jego wydatków; nie dotyczy to dotacji inwestycyjnych.

11. Zakład budżetowy dokonuje wpłat do budżetu nadwyżek środków obrotowych, ustalonych na koniec okresu rozliczeniowego.

12. W planie finansowym zakładu budżetowego wyodrębnia się w szczególności:

1) przychody własne,

2) dotacje z budżetu państwa lub budżetu jednostki samorządu terytorialnego,

3) wydatki na wynagrodzenia i składniki naliczane od wynagrodzeń,

4) wydatki inwestycyjne.

13. W planie finansowym zakładu budżetowego mogą być dokonywane zmiany w ciągu roku w przypadku realizowania wyższych od planowanych przychodów i wydatków, pod warunkiem, że nie spowoduje to zmniejszenia wpłat do budżetu ani zwiększenia dotacji z budżetu.

Art. 20. 1. Gospodarstwem pomocniczym jest wyodrębniona z jednostki budżetowej, pod względem organizacyjnym i finansowym, część jej podstawowej działalności lub działalność uboczna.

2. Gospodarstwo pomocnicze pokrywa koszty swojej działalności z uzyskiwanych przychodów własnych, z zastrzeżeniem ust. 7.

3. Gospodarstwo pomocnicze tworzy i likwiduje kierownik jednostki budżetowej, po uprzednim uzyskaniu zgody:

1) właściwego ministra, kierownika urzędu centralnego lub wojewody - w przypadku gospodarstw pomocniczych państwowych jednostek budżetowych,

2) zarządu jednostki samorządu terytorialnego - w przypadku gospodarstw pomocniczych gminnych, powiatowych i wojewódzkich jednostek budżetowych.

4. Tworząc gospodarstwo pomocnicze kierownik jednostki budżetowej określa nazwę i siedzibę gospodarstwa pomocniczego, nazwę i siedzibę jednostki budżetowej, przedmiot działalności wyodrębnionej z zakresu działalności jednostki budżetowej oraz składniki majątkowe przydzielone gospodarstwu przez jednostkę budżetową.

5. Składniki majątkowe, należności i zobowiązania zlikwidowanego gospodarstwa pomocniczego przejmuje jednostka budżetowa, przy której funkcjonowało gospodarstwo.

6. Podstawą gospodarki finansowej gospodarstwa pomocniczego jest roczny plan finansowy obejmujący przychody, wydatki stanowiące koszty działalności, rachunek wyników, stan środków obrotowych i rozliczenia z budżetem.

7. Gospodarstwo pomocnicze może otrzymywać z budżetu dotacje przedmiotowe.

8. Nowo utworzone gospodarstwo pomocnicze jednostki budżetowej może otrzymać z budżetu dotację na pierwsze wyposażenie w środki obrotowe.

9. Sprzedaży usług na rzecz macierzystej jednostki budżetowej gospodarstwo pomocnicze dokonuje według kosztów własnych.

10. Gospodarstwo pomocnicze wpłaca do budżetu połowę osiągniętego zysku.

11. W planie finansowym gospodarstwa pomocniczego jednostki budżetowej wyodrębnia się w szczególności:

1) przychody własne,

2) dotacje z budżetu państwa lub budżetu jednostki samorządu terytorialnego,

3) wydatki na wynagrodzenia i składki naliczane od wynagrodzeń.

12. W planie finansowym gospodarstwa pomocniczego mogą być dokonywane zmiany w ciągu roku w przypadku realizowania wyższych od planowanych przychodów i wydatków, pod warunkiem, że nie spowoduje to zmniejszenia wpłat do budżetu ani zwiększenia dotacji z budżetu.

Art. 21. 1. Środki specjalne są środkami finansowymi, gromadzonymi przez jednostki budżetowe na wyodrębnionych rachunkach bankowych:

1) na podstawie odrębnych ustaw oraz uchwał organów stanowiących jednostek samorządu terytorialnego,

2) z tytułu spadków, zapisów i darowizn w postaci pieniężnej na rzecz jednostki budżetowej,

3) z tytułu odszkodowań i wpłat za utracone lub uszkodzone mienie oddane jednostce budżetowej w zarząd bądź w użytkowanie,

4) z tytułu sprzedaży zapasów środków materiałowych przechowywanych w celach mobilizacyjnych.

2. Środki specjalne przeznacza się na:

1) cele wskazane w ustawie lub uchwałę, na podstawie, której utworzono te środki,

2) cele wskazane przez darczyńcę lub spadkodawcę,

3) remont lub odtworzenie mienia, o którym mowa w ust. 1 pkt 3 i 4.

3. Roczny plan finansowy obejmujący przychody i wydatki środków specjalnych sporządza się dla środków specjalnych, o których mowa w ust. 1 pkt 1 i 4.

4. Plan finansowy dla środków specjalnych pochodzących ze źródeł, o których mowa w ust. 1 pkt 2 i 3, sporządza się na okres, w którym środki te będą wydatkowane.

5. W planach finansowych środków specjalnych, o których mowa w ust. 3, wyodrębnia się w szczególności:

1) wynagrodzenia i składki naliczane od wynagrodzeń,

2) wydatki inwestycyjne.

Art. 22. 1. Funduszem celowym jest fundusz ustawowo powołany przed dniem wejścia w życie ustawy, którego przychody pochodzą z dochodów publicznych, a wydatki przeznaczone są na realizację wyodrębnionych zadań.

2. Fundusz celowy może działać jako osoba prawna lub stanowić wyodrębniony rachunek bankowy, którym dysponuje organ wskazany w ustawie tworzącej fundusz.

3. Fundusz celowy, który realizuje zadania wyodrębnione z budżetu:

1) państwa - jest państwowym funduszem celowym,

2) gminy, powiatu lub województwa - jest gminnym, powiatowym lub wojewódzkim funduszem celowym.

4. Podstawą gospodarki finansowej funduszu celowego jest roczny plan finansowy.

5. Wydatki funduszu celowego mogą być dokonywane, z zastrzeżeniem ust. 6, tylko w ramach posiadanych środków finansowych obejmujących bieżące przychody, w tym dotacje z budżetu państwa lub budżetów jednostek samorządu terytorialnego i pozostałości środków z okresów poprzednich.

6. Fundusze celowe mogą zaciągać kredyty i pożyczki, o ile ustawa tworząca fundusz tak stanowi.

7. Szczegółowe zasady gospodarki finansowej państwowego funduszu celowego, w zakresie nie uregulowanym ustawą tworzącą fundusz, określa, w drodze rozporządzenia, minister nadzorujący państwowy fundusz celowy, w porozumieniu z Ministrem Finansów.

Zaliczamy: Fundusz Gwarantowanych Świadczeń Pracowniczych, Fundusz Ubezpieczeń Społecznych, Fundusz Emerytalno-rentowy, F. Alimentacyjny, F. Rehabilitacji Osób Niepełnosprawnych, Państwowy Fundusz Kombatantów.

Funkcje funduszy celowych:

1. alokacji środków publicznych

2. redystrybucji dochodów w gospodarce i społeczeństwie

3. mobilizacji środków publicznych

4. realizacji wydatków publicznych

Ad. 1 Poprzez fundusze celowe dokonywana jest alokacja zasobów gospodarczych stosowany jest mechanizm administracyjny.

Ad. 2 Redystrybucja - w wyniku ich działalności następuje ingerencja przymusowa w dochody osób i podmiotów gospodarczych, co powoduje zmiany w wykorzystaniu PKB.

Ad. 3 Mobilizacyjna - polega na tym, że fundusze celowe mogą wpływać na powiększenie środków publicznych zwłaszcza, gdy nie możliwe jest ich powiększenie za pomocą mechanizmów fiskalnych. Wspiera ją zasada zgodnie, z którą wielkość wydatków jest uzależniona z wielkością dochodów. Chęć większych wydatków wymaga maksymalizowania wysiłki, aby były większe dochody.

Ad. 4 Racjonalizacji - techniki finansowania w funduszach celowych

• możliwość zerwania z zasadą jednoroczności budżetowania

• stabilizacja dochodów publicznych zagwarantowana przez ustawowe źródła finansowania

• zapewnienie ciągłości finansowania zadań

• elastyczne kształtowanie wydatków w zależności od zmieniających się potrzeb.

	cecha	budżet	fundusz celowy
1	przedmiot finansowania	- ogólny	- ściśle określony
2	okres finansowania	- roczny	- nieokreślony
3	ciągłość finansowania	- brak ciągłości	- zapewniona ciągłość
4	bezpieczeństwo finansowania zadań	- niskie	- wysokie
5	arbitralność w alokacji środków	- istotne	- nieistotne
6	możliwość akumulacji środków finansowych po roku finansowym	- nie istnieje	- istnieje
7	zasady gospodarowania finansami	- sztywne	- elastyczne
8	możliwość mobilizacji dochodów	- minimalne	- znaczne
9	możliwość kontroli ze strony władz przedstawicielskich	- bardzo istotne	- ograniczone
10	realizacja wydatków	- ograniczone	- znaczne
11	możliwość realokacji środków finansowych stosownie do zmieniających się sytuacji społecznych i politycznych	- duża	- mała
12	możliwość nieracjonalnego wydatkowania środków w wyniku działania grup nacisku	- duża	- mała
13	możliwość rozbicia gospodarki pieniężnymi środkami publicznymi	- mała	- bardzo duża

Fundusze celowe mogą funkcjonować wszędzie o stopniu ich funkcjonowania mogą decydować dwa podstawowe kryteria:

1. racjonalność gospodarowania

2. racjonalność wykorzystania środków publicznych.

Prowadzenie gospodarki finansowej wymaga kilku metod w tworzeniu, gromadzeniu, dzieleniu środkami publicznymi. Wyróżniamy dwie metody:

1. bezzwrotna

2. zwrotna

Bezzwrotna - polega na nieodpłatnym i bezzwrotnym wyposażeniu poszczególnych podmiotów w środku pieniężne i ma zastosowanie w jednostkach budżetowych, których działalność nie polega na produkcji, lecz na świadczeniu usług - metoda nieodpłatna. Jednostka budżetowa nie ma możliwości zwrotu otrzymanych środków pieniężnych celowe zapotrzebowanie może pokryć przy pomocy metody bezzwrotnej (placówki zdrowia, kultury, oświaty).

Zwrotna - polega na tworzeniu, gromadzeniu i dzieleniu zasobów pieniężnych na czas określony z obowiązkiem ich zwrotu w określonym terminie. Zapotrzebowanie czasowe, utrzymanie się podmiotów.

Transformacja ustrojowa w latach 90 zdeterminowała gospodarkę finansową państwa. Wzrastająca rola finansów w kształtowaniu polityki pieniężnej, system określenia problematyki finansowej to prawo finansowe.

Systematyka prawa finansowego:

1. Prawo budżetowe

2. Prawo celne

3. Prawo finansowe ubezpieczeń państwowych

4. Prawo finansowe jednostek samorządu terytorialnego

5. Prawo walutowe i dewizowe

6. Prawo bankowe

7. Prawo finansowe podmiotów gospodarczych

8. Prawo podatkowe

W zakres finansów publicznych nie w chodzi problematyka prawa finansowania podmiotów gospodarczych.

Podmiot prawa finansowego - to osoba lub jednostka organizacyjna objęta uprawnieniami lub obowiązkami finansowo-prawnymi.

Dwa rodzaje podmiotów:

1. organy państwowe

2. organy jednostek samorządu terytorialnego

Organy te posiadają prawo stanowienie norm prawnych, generalnych oraz kompetencje nie państwowe służące do stanowienia norm indywidualnych. Osoby fizyczne lub jednostki organizacyjne, które posiadają określone uprawnienia i obowiązki prawne, lecz w niektórych stosunkach finansowo-pranych są podmiotami biernymi.

Skarb państwa, budżet państwa, NBP

Państwo dysponuje określonym majątkiem publicznym.

Rodzaje majątku:

• środki pieniężne

• akcje

• udziały

• wierzytelności

• nieruchomości zabudowane (drogi publiczne, budynki)

• grunty

• ruchomości (wyposażenie, pojazdy, maszyny, księgozbiory)

Działając w płaszczyźnie majątkowej państwo działa jako skarb państwa.

Skarb państwa - jest osobą prawną reprezentującą państwo w stosunkach majątkowych z osobami fizycznymi i prawnymi. Jest to specyficzna osoba prawna, składająca się z szeregu jednostek organizacyjnych na różnych szczeblach.

Organu skarbu państwa - określa specjalna ustawa.

Skarb państwa działa w sferze stosunków majątkowych i finansowych przy pomocy 2 zabiegów:

• władczych (podatki, opłaty, cła)

• w chodząc w stosunki cywilno-prawne zawierając umowy tworząc spółki

Skarb państwa posiada 2 rodzaje władzy:

• wynika z prawa własności mienia państwowego

• wynikające z możliwości zastosowania przymusu w zakresie ustalania rodzaju określonych dochodów i realizowania określonych wydatków.

Pewne jednostki organizacyjne nie posiadające osobowości prawnej są jednak jednostkami organizacyjnymi skarbu państwa, mają one kompetencje z prowadzenia gospodarki bieżącej, nie jest możliwe wykonywanie całej działalności przez jeden centralny urząd.

Podstawowe kompetencje finansów i majątku są skupione w sferze zadań głównych organów reprezentujących interes skarbu państwa:

• Minister właściwy ds. skarbu państwa

• Minister właściwy ds. finansów publicznych

Budżet państwa - jest aktem prawnym mający charakter ustawy zawierający bieżące ustalenia w zakresie rocznych dochodów i wydatków państwowych.

W budżecie państwa wyróżniamy kilka zakresów dot. Skarbu państwa:

• prywatno-prawne wpływy skarbu państwa (czynsze, dywidendy, prywatyzacja majątku państwowego)

• wpływy skarbu państwa z przymusowo naliczanych, pobieranych dochodów (podatki, cła, akcyza)

• przychody i rozchody związane z operacjami o charakterze pożyczkowym (pożyczki krajowe i zagraniczne oraz emisji skarbowych papierów wartościowych).

Skarb państwa prowadzi swą działalność finansową głównie poprzez budżet państwa.

NBP - bank centralny - jest składnikiem działalności finansowej.

Art. 227 (Konstytucji RP)

1. Centralnym bankiem państwa jest Narodowy Bank Polski. Przysługuje mu wyłączne prawo emisji pieniądza oraz ustalania i realizowania polityki pieniężnej. Narodowy Bank Polski odpowiada za wartość polskiego pieniądza.

2. Organami Narodowego Banku Polskiego są: Prezes Narodowego Banku Polskiego, Rada Polityki Pieniężnej oraz Zarząd Narodowego Banku Polskiego.

3. Prezes Narodowego Banku Polskiego jest powoływany przez Sejm na wniosek Prezydenta Rzeczypospolitej na 6 lat.

4. Prezes Narodowego Banku Polskiego nie może należeć do partii politycznej, związku zawodowego ani prowadzić działalności publicznej nie dającej się pogodzić z godnością jego urzędu.

5. W skład Rady Polityki Pieniężnej wchodzą Prezes Narodowego Banku Polskiego jako przewodniczący oraz osoby wyróżniające się wiedzą z zakresu finansów, powoływane na 6 lat, w równej liczbie przez Prezydenta Rzeczypospolitej, Sejm i Senat.

6. Rada Polityki Pieniężnej ustala corocznie założenia polityki pieniężnej i przedkłada je do wiadomości Sejmowi równocześnie z przedłożeniem przez Radę Ministrów projektu ustawy budżetowej. Rada Polityki Pieniężnej, w ciągu 5 miesięcy od zakończenia roku budżetowego, składa Sejmowi sprawozdanie z wykonania założeń polityki pieniężnej.

7. Organizację i zasady działania Narodowego Banku Polskiego oraz szczegółowe zasady powoływania i odwoływania jego organów określa ustawa.

Bankowi centralnemu przysługuje prawo:

• emisji znaków pieniężnych (techniczne zabezpieczenie obrotów gotówkowych)

• ustalanie i realizowania polityki pieniężnej

1. Jednostka pieniężna

2. Suma pieniężna

3. Znak pieniężny

Ad. 1 Jednostka pieniężna - abstrakcyjna miara wartości (jej wielkość jest sumą wielkości panujących cen).

Ad. 2 Suma pieniężna - jest to abstrakcyjna wielkość wartości (pociąga za sobą podmiotowe prawo do dokonywania zapłaty).

Ad. 3. Znak pieniężny - jest nośnikiem sumy pieniężnej.

Funkcja emisyjna pieniądza - oznacza, że tylko NBP ma prawo do emisji abstrakcyjnej wielkości wartości. NBP odpowiada za wartość polskiego pieniądza, tym pieniądzem posługują się podmioty (skarb państwa, samorządy terytorialne, osoby fizyczne, przedsiębiorstwa)

Owa „zł.” jest na terytorium RP prawnym środkiem płatniczym regulowanie zobowiązań płatniczych osób prawnych i fizycznych.

NBP odpowiada za podaż pieniądza, wartość generowaną poprzez system bankowy, kredytowy banków komercyjnych.

Bank centralny odziaływuje na banki komercyjne mechanizmami:

• stopy procentowe banku centralnego

• stopy rezerw obowiązkowych

• operacje otwartego rynku

• kredyty refinansowe

• określenie wielkości pułapów kredytów związanych z generowaną działalnością banków komercyjnych.

Kredyty refinansowe

• kredyt refinansowy

• kredyt redyskontowy

• kredyt lombardowy

Stopy, jakie są udzielane bankom komercyjnym oddziaływuje na system banków.

Kredyt refinansowy - zasilanie banków komercyjnych w banku centralnym.

Kredyt redyskontowy - (weksle, funkcja płatnicza, kredytowa)

Dyskonto - zakup weksla (od prawidłowego właściciela) zależy od okresu od momentu wykupienia weksla - odsetki od kredytu redyskontowego (udzielany bankom komercyjnym przez bank centralny na wykup weksli). Im odsetki kredytu redyskontowego większe banki komercyjne będą miały mniej pieniędzy w obiegu .

Kredyt lombardowy - bank centralny udziela bankom komercyjnym uzupełnienia braku płynności wypłat. Kredyt ten jest uzależniony od kapitału własnego banku komercyjnego , udzielony pod papiery wartościowe skarbu państwa, NBP, weksli, papierów wartościowych o krótkim terminie wykupu.

Ustrój RP ustalają ustawy regulujące:

• ustawa o finansach publicznych

• ustawa o NBP

• ustawa o dochodach i wydatkach jednostek terytorium samorządowego

• ustawy podatkowe

• ustawy dotyczące ubezpieczeń

• ustawy dotyczące skarbu państwa

• ustawy dotyczące przedsiębiorstw państwowych

• ustawy dotyczące stosunków dewizowych

Nie wszystkie wpływy pobierane przez organy państwowe na rachunek budżetu są dochodami.

Przychody budżetu wpływy do budżetu o charakterze zwrotnym, które finansują deficyt budżetu.

Ustawa o finansach publicznych wyróżnia 4 rodzaje środków publicznych:

• dochody publiczne

• środki pochodzące ze źródeł zagranicznych nie podlegające zwrotowi

• przychody jednostek organizacyjnych oraz osób prawnych zaliczanych do sektora finansów publicznych a pochodzące z ich działalności (zakłady budżetowe, gospodarstwa pomocnicze, fundusze celowe, środki specjalne)

• przychody budżetu państwa i budżetów samorządu terytorialnego finansowane :

• sprzedaży papierów wartościowych oraz innych operacji finansowych

• prywatyzacja majątku skarbu państwa i majątku jednostek samorządu terytorialnego

• spłat pożyczek udzielonych ze środków publicznych

• z otrzymanych pożyczek i kredytów

Te ostatnie związane są z operacjami długu publicznego skarbu państwa i jednostek samorządu terytorialnego.

Środki publiczne są przeznaczone na:

• wydatki publiczne

• rozchody budżetu państwa i jednostek samorządu terytorialnego

Rozchody - finansowanie długu publicznego i pożyczkowo-bankowymi operacjami skarbu państwa i jednostek samorządu terytorialnego:

• spłata otrzymanych pożyczek i kredytów

• wykup papierów wartościowych

• udzielone pożyczki przez budżet państwa i jednostki samorządu terytorialnego.

Dochody publiczne są podstawą działalności państwa i jednostek samorządu terytorialnego.

Przychody nie mogą ich zastąpić, mogą stymulować ich rozmiar w danym okresie czasu.

Dla dokonania wydatków publicznych niezbędne są dochody publiczne.

Dochód publiczny - środki pieniężne pozostające definitywnie w budżecie.

Przychody - pozostają w budżecie terminowo, czasowo.

Wydatki - środki finansowe rozdysponowane przez budżet w sposób ostateczny.

Rozchody budżetu- środki publiczne pochodzące z budżetu a przeznaczone na sfinansowanie przychodów finansowych.

Wg ustawy o finansach publicznych do dochodów publicznych zaliczamy:

• daniny publiczne zaliczamy do nich:

• podatki

• inne świadczenia pieniężne, których obowiązek ponoszenia wynika z odrębnych ustaw

• pozostałe dochody

• opłaty

• dochody z mienia

• dochody ze sprzedaży rzeczy i praw oraz świadczenia usług jednostek zaliczanych do sektora finansów publicznych

• inne dochody pobierane przez jednostki organizacyjne sektora finansów publicznych

Podstawową grupą składającą się na dochód są podatki.

Podatki - Art. 4. § 1. (Ordynacja podatkowa) Obowiązkiem podatkowym jest nie skonkretyzowana powinność poniesienia przymusowego świadczenia pieniężnego w związku z zaistnieniem zdarzenia określonego w ustawie.

Za zdarzenie w związku, z którym powstaje zobowiązanie podatkowe uznaje się przedmioty opodatkowania.

Wyróżniamy podatki:

1. Podatki przychodowe - od całości wpływów z tytułu prowadzenia działalności gospodarczej

2. Podatki dochodowe - nadwyżka przychodów nad kosztami ich uzyskania

3. Podatki majątkowe - przyrost majątku

4. Podatki konsumpcyjne - odpowiednio skonstruowane, część ceny każdego towaru

Art. 6. ( Ordynacja podatkowa) Podatkiem jest publicznoprawne, nieodpłatne, przymusowe oraz bezzwrotne świadczenie pieniężne na rzecz Skarbu Państwa, województwo, powiat lub gminy, wynikające z ustawy podatkowej.

Podatkiem będziemy nazywać przymusowe świadczenie pieniężne, ogólne, bezzwrotne i nieodpłatne pobierane przez państwo lub jednostki samorządu terytorialnego na mocy odrębnych przepisów prawa, określających sposób i wymiaru oraz warunki i terminy płatności tych świadczeń.

W konstrukcji podatku wyróżniamy elementy:

• podmiot i przedmiot podatku

• podstawa opodatkowania

• stopa podatkowa (skala stóp podatkowych)

• kwota podatku (wymiar)

• zwolnienia i ulgi podatkowe

Podmiot - wyróżniamy dwa :

• czynny

• bierny

podmiot czynny - państwo, jednostka samorządu terytorialnego uprawniona do nakładania i pobierania świadczeń podatkowych

podmiot bierny - występuje jako:

• podatnik

• płatnik

Art. 7. (Ordynacja podatkowa) § 1. Podatnikiem jest osoba fizyczna, osoba prawna lub jednostka organizacyjna nie mająca osobowości prawnej, podlegająca na mocy ustaw podatkowych obowiązkowi podatkowemu.

Art. 8. (Ordynacja podatkowa) Płatnikiem jest osoba fizyczna, osoba prawna lub jednostka organizacyjna nie mająca osobowości prawnej, obowiązana na podstawie przepisów prawa podatkowego do obliczenia i pobrania od podatnika podatku i wpłacenia go we właściwym terminie organowi podatkowemu.

Przedmiotem podatku - są rzeczy fizyczne lub zdarzenia, z którym wiąże się powstanie obowiązku podatkowego.

Podstawa opodatkowania - jest to wyrażona najczęściej w pieniądzu wartość przedmiotu opodatkowania ustalona w sposób podany w przepisach podatkowych od której będzie ustalany wymiar. (gdy wyrażona w zł. - to stopa, gdy wyrażona w jednostkach naturalnych - to stawka).

Kumulacja podatkowa - łączenie we wspólną podstawę opodatkowania dwóch lub więcej przedmiotów w zakresie jednego i tego samego podatku w celu ustalenia wspólnego wymiaru świadczenia od łącznej podstawy.

Stopa (stawka) podatkowa - jest to wyrażona w procentach część podstawy opodatkowania, która ma zostać przeniesiona do budżetu.

Zastosowanie odpowiedniej stopy opodatkowania daje nam wymiar podatku czyli stopę podatku jaką podatnik jest zobowiązany do wpłaty do budżetu.

Skale podatkowe to ułożone w odpowiedni sposób stopy podatkowe. Mamy kilka rodzaj skal podatkowych:

1). Progresywna - wzrost stopy podatku przy wzroście podstawy opodatkowania; dwa rodzaje progresji:

• globalna

• ciągła

progresja globalna - charakteryzuje się, że dla każdego przedziału podatkowego mamy do czynienia z jedną stopą opodatkowania

progresja ciągła - dla jednego przedziału opodatkowania mamy co najmniej dwie stopy podatkowe.

2). Skala regresywna - wzrastającym podstawą opodatkowania odpowiadają malejące stopy podatkowe.

Zwolnienia i ulgi podatkowe - oznaczają częściowe zaniechanie lub zawieszenie pobierania świadczenia podatkowego.

Klasyfikacja zwolnień i ulg podatkowych:

1. jako podmiotowe i przedmiotowe

2. jako fakultatywne i obligatoryjne

Ad.1 podmiotowe - są przyznawane ze względu na cechę lub okoliczność podmiotu.

Przedmiotowe - jest naliczane gdy występuje cecha związana z przedmiotem

Ad.2 fakultatywne - oznacza, iż władza uprawniona do udzielenia ulgi może lecz nie musi jej udzielić

obligatoryjne - w momencie powstania zdarzenia, z którym prawodawca związał powstanie ulgi lub zwolnienie, organ do tego uprawniony musito zastosować

Przerzucalność świadczeń podatkowych - to doprowadzenie do sytuacji podmiot występuje w formie płatnika. Przerzucać można:

• w przód

• w tył

Art. 21. (Ordynacja podatkowa) § 1. Zobowiązanie podatkowe powstaje z dniem:

1) zaistnienia zdarzenia, z którym ustawa podatkowa wiąże powstanie takiego zobowiązania,

2) doręczenia decyzji organu podatkowego, ustalającej wysokość tego zobowiązania.

Powstaje z mocy prawa lub poprzez wydanie lub doręczenie decyzji.

Zobowiązanie podatkowe wygasa:

1. z dniem zapłaty podatku

2. z chwilą potrącenia zobowiązania podatkowego z wierzytelności podatnika względem skarbu państwa

3. zaniechania poboru podatku

4. z chwilą umorzenia zaległości podatkowej

5. przedawnieniu zobowiązania podatkowego

6. w inny sposób

Art. 59. (Ordynacja podatkowa) § 1. Zobowiązanie podatkowe wygasa w całości lub w części wskutek:

1) zapłaty podatku, w tym również potrącenia oraz za liczenia nadpłaty na poczet zaległości podatkowych lub bieżących zobowiązań podatkowych, zaniechania poboru podatku, a także umorzenia zaległości podatkowych,

2) pobrania podatku przez płatnika lub inkasenta,

3) przedawnienia.

§ 2. Zobowiązanie płatnika lub inkasenta wygasa w całości lub w części wskutek:

1) zapłaty należności wynikającej z decyzji o odpowiedzialności podatkowej płatnika lub inkasenta,

2) przedawnienia.

Za zobowiązania podatkowe podatnik odpowiada całym swoim majątkiem. W określonych sytuacjach odpowiada płatnik, spadkobierca, osoba trzecia powiązana w odpowiedni sposób z podatnikiem nabywca przedmiotu, wspólnik, członek zarządu firmy - odpowiedzialni są całym swoim majątkiem osoby trzecie solidarnie z podatnikiem.

Przymusowe egzekucje należności podatkowej, przedmiotami są:

• wierzyciel - organ uprawniony do wykonania należnego świadczenia pieniężnego (organ gminy, urząd skarbowy, urząd celny)

• organ egzekucyjny - urząd skarbowy, urząd celny

• zobowiązany - płatnik, podatnik, osoba zobowiązana do cła, podatku.

Przeprowadzenie egzekucji

1. organ egzekucyjny - nie jest wierzycielem

Organ egzekucyjny wszczyna egzekucję na wniosek wierzyciela i na podstawie wystawionego przez niego tytułu wykonawczego

2. wierzyciel jest organem egzekucyjnym

Przystępuje on z urzędu do egzekucji należności na podstawie tytułu wykonawczego przez siebie wystawionego.

Tytuł wykonawczy powinien zawierać:

1. dokładne oznaczenie wierzyciela

2. dokładne oznaczenie zobowiązanego

3. wskazanie podstawy prawnej przeprowadzenia egzekucji czynności egzekucyjne wykonuje poborca skarbowy.

Podmiotem upoważnionym do wykonania egzekucji jest poborca skarbowy.

Środki egzekucji:

• egzekucja z pieniędzy

• egzekucja z wynagrodzenia za pracę

• egzekucja ze świadczeń zaopatrzenia emerytalnego i ubezpieczenia społecznego

• egzekucja z rachunków bankowych i wkładów oszczędnościowych

• egzekucja z innych wierzytelności i praw majątkowych

• egzekucja z ruchomości

• egzekucja z nieruchomości

Podstawowym źródłem gromadzenia dochodów budżetu państwa są podatki. Głównym podatkiem, z którego są największe dochody to podatek od towarów i usług (VAT).

Ustawa z dnia 08-01-1993 r. o podatku od towarów i usług oraz o podatku akcyzowym.

Przedmiotem podatku VAT jest - sprzedaż towarów i usług i innych czynności (import, eksport, zamiana towarów, darowizna towarów).

Podatnicy na których spoczywa to zobowiązanie, zobowiązani są do rejestracji w urzędzie skarbowym. Podatnik zobowiązany jest do umieszczania numeru identyfikacyjnego na każdym dokumencie.

Podstawą opodatkowania jest obrót, kwota należna z tytułu sprzedaży towarów i do tej kwoty dolicza się kwotę podatku, którą określa ustawa (22%, 7%, 3%, 0%). Podatek obliczamy od kwoty należnej - nazywany jest podatkiem należnym. Podatnik ma prawo do obniżenia kwoty podatku należnego o kwotę podatku naliczonego i zapłaconego przy nabyciu określonych towarów i usług. Czynności ustalania podatku należnego i potrąceń naliczonego dokonują wszyscy oprócz konsumenta. Ekonomicznie patrząc VAT płaci konsument. Podatnicy VAT zobowiązani są do składania deklaracji do dnia 25 m-ca następnego w urzędzie skarbowym.

Podstawą opodatkowania w imporcie (kwotą należną) jest tzw. wartość celna powiększona o należne cło.

Wartość celna - cena faktycznie zapłacona lub należna za towar zapłacony w celu przywozu go na teren Polski. Podatnicy (import) są zobowiązani do obliczenia kwoty podatku i wykazania go w zgłoszeniu celnym.

Kwota podatku naliczanego w okresie rozliczeniowym jest wyższa od podatku należnego podatnik ma prawo do obniżenia podatku naliczonego lub zwrot z urzędu skarbowego podatku naliczonego, gdy sprzedaż dokonywana przez podatnika jest obłożona stopą 7% a towary przez niego nabyte są stosowane w stopie 22%.

VAT w eksporcie jest opodatkowany stopą 0%, podatek należny nie występuje. Istotne obniżenie ceny o kwotę podatku należnego.

Akcyza - podatek pośredni zawarty w cenie towaru, podlegają te czynności co przy VAT a w szczególności sprzedaż i import towarów akcyzowym a więc wymienionych w załączniku nr 6 do ustawy ww.:

• produkty naftowe i syntetyczne paliwa płynne

• samochodu osobowe

• sprzęt elektroniczny wysokiej klasy

• sól

• wyroby perfumeryjne

• karty do gry

• wyroby przemysłu spirytusowego

• wyroby przemysłu drożdżowego

• wyroby winiarskie, piwo

• guma do żucia

• wyroby tytoniowe

• łodzie żaglowe

Obowiązek podatkowy ciąży na producentach i importerach towarów akcyzowych. Podstawą opodatkowania jest obrót towarami akcyzowymi kwota należna z tytułu ich sprzedaży. Podstawą opodatkowania (import) wartość celna powiększona o należne cło a nieraz ilość wyrobów akcyzowych. Stopy akcyzy są wysokie i sięgają kilkudziesięciu procent. Stawki akcyzy mogą być wyrażone w :

• % cenie sprzedaży

• % podstawy opodatkowania stosowana w imporcie

• kwocie na 1 jednostkę towaru

• formie różnicy cen

Integralnym przepisem prawnym akcyz jest ustawa z 02-12-1993 r. o oznaczeniu wyrobów znakami skarbowymi akcyzy.

Wyroby podlegające oznaczeniu wyrobów znakami skarbowymi akcyzy nie mogą być wydane z zakładu produkcyjnego, nie mogą być sprowadzane z zagranicy, nie mogą występować w obrocie na terenie Polski bez uprzedniego prawidłowego oznaczenia ich znakami akcyzy (przybierają postać {znaki} : banderoli, znaki pieczęci). Banderole są wydawane producentowi lub importerowi, którzy są zobowiązani do uprzedniego wpłacenia do urzędu skarbowego zaliczki na podatek akcyzowy w kwocie będących wartości banderoli. Naruszenie ustawy o oznaczeniu wyrobów znakami skarbowymi akcyzy jest karalne i podlega z mocy ustawy ściganiu.

Cła - forma podatkowa jest on zbliżony do podatku, podstawę określa ustawa z 09-01-1997 r kodeks celny. Towary nabywane za granicą i przewożone na teren Polski są objęte procedurą celną. Dopuszczenie do obrotu, tranzyt, skład celny, uszlachetnienie bierne lub czynne, odprawa czasowa, przetwarzanie pod kontrolą, wywóz. Trzeba złożyć zgłoszenie celne - po informować o wysokości obliczonego cła, wartość celną od której naliczamy cło, VAT, akcyzę. Gdy cena jest w walucie obcej musi być przeliczona na zł. przy kursie ustalonym przez NBP.

Dług celny - powstaje z chwilą przyjęcia zgłoszenia przez urząd celny do oclenia. Dług celny powstaje na mocy prawa tzn. nie jest konieczne wydanie i doręczenie decyzji. Należności celne są wymagalne wg stanu towarów, jego wartości celnej w dniu przyjęcia zgłoszenia celnego i stawek obowiązujących w tym dniu.

Wydatki budżetu państwa są następstwem wykonywania zadań państwowych i jednostek samorządu terytorialnego określonego przez konstytucję i ustawy.

Wydatki publiczne - określone w ustawie budżetowej są limitami i nie może on być zgodnie z zasadą przekroczony, jako wydatek określony akumulacyjne cele w aktach prawnych. Dokonywanie wydatków może nastąpić w granicach kwot określonych w planie finansowym tej jednostki w sposób oszczędny i celowy.

Rodzaje i formy wydatków publicznych - art. 63 ustawa o finansach publicznych

Art. 63. 1. Wydatki budżetu państwa, z zastrzeżeniem ust. 2, przeznaczone są na:

1) realizację zadań wykonywanych przez organy władzy państwowej, kontroli i ochrony prawa oraz administrację rządową, sądy i trybunały,

2) subwencje ogólne dla jednostek samorządu terytorialnego,

3) dotacje celowe na zadania z zakresu administracji rządowej oraz inne zadania zlecone jednostkom samorządu terytorialnego ustawami,

4) dofinansowanie zadań własnych jednostek samorządu terytorialnego,

5) dotacje na zadania określone ustawami,

6) współfinansowanie programów realizowanych ze środków pochodzących ze źródeł zagranicznych, nie podlegających zwrotowi.

2. Z wydatków budżetu państwa wyodrębnia się wydatki, których źródłem finansowania są środki pochodzące ze źródeł zagranicznych, nie podlegające zwrotowi.

Wydatki to finansowy opis kosztów wykonania zadań publicznych określonych w przepisach szczegółowych.

Art. 69. 1. Wydatki budżetu państwa dzielą się na:

1) wydatki bieżące,

2) wydatki na obsługę długu Skarbu Państwa,

3) wydatki majątkowe.

2. Wydatki bieżące obejmują:

1) subwencje ogólne dla jednostek samorządu terytorialnego,

2) dotacje,

3) wynagrodzenia i uposażenia oraz składki od nich naliczane,

4) inne świadczenia na rzecz osób fizycznych,

5) zakupy towarów i usług,

6) inne wydatki związane z funkcjonowaniem jednostek budżetowych lub realizacją ich statutowych zadań.

3. Świadczenia na rzecz osób fizycznych obejmują wydatki budżetu państwa kierowane, na podstawie odrębnych przepisów, bezpośrednio lub pośrednio do osób fizycznych, a nie będące wynagrodzeniem za świadczoną pracę.

4. Dotacjami są, podlegające szczególnym zasadom rozliczania, wydatki budżetu państwa przeznaczone na:

1) finansowanie lub dofinansowanie:

a) zadań z zakresu administracji rządowej oraz innych zadań zleconych jednostkom samorządu terytorialnego ustawami,

b) ustawowo określonych zadań, realizowanych przez jednostki inne niż jednostki samorządu terytorialnego,

c) bieżących zadań własnych jednostek samorządu terytorialnego,

d) zadań zleconych do realizacji jednostkom nie zaliczonym do sektora finansów publicznych oraz fundacjom i stowarzyszeniom,

e) kosztów realizacji inwestycji, o których mowa w art. 74 ust. 2,

zwane dalej „dotacjami celowymi”,

2) dofinansowanie działalności bieżącej ustawowo wskazanego podmiotu, zwane dalej „dotacjami podmiotowymi”,

3) dopłaty do określonych rodzajów wyrobów lub usług, kalkulowanych według stawek jednostkowych, zwane dalej „dotacjami przedmiotowymi”,

4) dopłaty do oprocentowania kredytów bankowych w zakresie określonym w odrębnej ustawie,

5) pierwsze wyposażenie w środki obrotowe nowo tworzonych zakładów budżetowych i gospodarstw pomocniczych jednostek budżetowych, zwane dalej „dotacjami na pierwsze wyposażenie w środki obrotowe”.

5. Wydatki na obsługę długu Skarbu Państwa obejmują w szczególności wydatki budżetu państwa z tytułu oprocentowania i dyskonta od skarbowych papierów wartościowych, oprocentowania zaciągniętych kredytów i pożyczek oraz wypłat związanych z udzielonymi przez Skarb Państwa poręczeniami i gwarancjami.

6. Wydatki majątkowe obejmują:

1) wydatki na zakup i objęcie akcji oraz wniesienie wkładów do spółek prawa handlowego,

2) wydatki inwestycyjne państwowych jednostek budżetowych oraz dotacje celowe na finansowanie lub dofinansowanie kosztów realizacji inwestycji.

Wynagrodzenia pracowników państwowych - ustawa z 23-12-1994 r. o kształtowaniu środków na wynagrodzenia w państwowej sferze budżetowej.

Jednostki objęte ww. ustawą:

1. Państwowe jednostki organizacyjne, które prowadzą działalność finansową w formie jednostki budżetowej, zakładu budżetowego, gospodarstwa pomocniczego.

2. Państwowe Szkoły Wyższe.

Art. 3. (ww. ustawy) 1. Podstawę do określenia środków i limitów na wynagrodzenia w danym roku budżetowym stanowią w państwowej sferze budżetowej, z zastrzeżeniem ust. 2:

1) prognozowane przeciętne wynagrodzenie w państwowej sferze budżetowej, ustalone w trybie określonym w `art. 4, zwane dalej „prognozowanym przeciętnym wynagrodzeniem”,

2) kalkulacyjna liczba etatów określana co roku w ustawie budżetowej dla poszczególnych części i działów klasyfikacji budżetowej,

3) międzydziałowe relacje prognozowanego przeciętnego wynagrodzenia, ustalone w trybie określonym w art. 4,

4) prognozowana wysokość najniższego wynagrodzenia ustalanego na podstawie Kodeksu Pracy.

2. Podstawę do określenia środków i limitów na wynagrodzenia w danym roku budżetowym dla osób zajmujących kierownicze stanowiska państwowe, pracowników służby cywilnej, sędziów i prokuratorów, sądowych kuratorów zawodowych, komorników sądowych, żołnierzy i funkcjonariuszy, o których mowa w art. 2 ust. 1 pkt 2, stanowi prognozowane przeciętne wynagrodzenie, z zastrzeżeniem ust. 3, kalkulacyjna liczba etatów, o której mowa w ust. 1 pkt 2, oraz ustalone wielokrotności prognozowanego przeciętnego wynagrodzenia.

3. Prognozowane przeciętne wynagrodzenie stanowiące podstawę do ustalenia w 1999 r. wynagrodzeń osób zajmujących kierownicze stanowiska państwowe, pracowników służby cywilnej, sędziów i prokuratorów, sądowych kuratorów zawodowych, komorników sądowych, żołnierzy i funkcjonariuszy, o których mowa w art. 2 ust. 1 pkt 2, wynosi 1135, 4 zł.

4. W wypadku przejęcia w trakcie roku do finansowania na stałe przez gminę lub od gminy niektórych zadań, wysokość prognozowanego przeciętnego wynagrodzenia w państwowej sferze budżetowej, o którym mowa w art. 6 ust. 1 pkt 1, nie ulega zmianie.

Art. 71. 1. Jednostki nie zaliczone do sektora finansów publicznych mogą otrzymywać dotacje celowe na realizację zadań zleconych, o których mowa w art. 69 ust. 4 pkt 1 lit. d), na podstawie umów zawartych z dysponentem części budżetowej.

2. Umowa, o której mowa w ust. 1, powinna określać:

1) szczegółowy opis zadania i termin jego wykonania,

2) dotację celową należną jednostce wykonującej zadanie i tryb płatności,

3) tryb kontroli wykonywania zadania,

4) sposób rozliczenia udzielonej dotacji celowej i zasady zwrotu nie wykorzystanej części dotacji.

Art. 72. 1. Z budżetu państwa mogą być udzielane dotacje przedmiotowe kalkulowane według stawek jednostkowych dla:

1) przedsiębiorców wytwarzających określone rodzaje wyrobów lub świadczących określone rodzaje usług, z uwzględnieniem ich równoprawności,

2) państwowych zakładów budżetowych,

3) gospodarstw pomocniczych państwowych jednostek budżetowych,

4) różnych podmiotów wykonujących zadania na rzecz rolnictwa.

2. Ustawa budżetowa określa kwoty i przedmiot dotacji, o których mowa w ust. 1.

3. Minister Finansów ustala, z zastrzeżeniem ust. 4 i 5, w drodze rozporządzenia, stawki dotacji przedmiotowych, o których mowa w ust. 1 pkt 1-3, oraz określa szczegółowe zasady i tryb udzielania i rozliczania tych dotacji.

4. W przypadku gdy ustawa budżetowa określi dotacje przedmiotowe do podręczników szkolnych i akademickich, minister właściwy do spraw oświaty i wychowania oraz minister właściwy do spraw szkolnictwa wyższego w porozumieniu z Ministrem Finansów ustala, w drodze rozporządzenia, stawki oraz określa szczegółowe zasady, tryb udzielania i rozliczania tych dotacji.

5. Minister właściwy do spraw rolnictwa oraz minister właściwy do spraw rozwoju wsi w porozumieniu z Ministrem Finansów ustala, w drodze rozporządzenia, stawki dotacji, o których mowa w ust. 1 pkt 4, na jednostkę usługi lub produktu oraz szczegółowe zasady i tryb udzielania oraz rozliczania tych dotacji, z uwzględnieniem równoprawności podmiotów.

Art. 73. 1. Z budżetu państwa mogą być udzielane dotacje podmiotowe w ustawowo określonym zakresie.

2. Ustawa budżetowa, z zastrzeżeniem ust. 3, zawiera wykaz jednostek, dla których zaplanowano dotacje podmiotowe.

3. W przypadku gdy z określonych w odrębnych przepisach zasad i trybu udzielania dotacji wynika, że nie jest możliwe ujęcie jednostki w wykazie, o którym mowa w ust. 2, wykaz może zawierać grupy jednostek i łączną kwotę dotacji.

4. W przypadku, o którym mowa w ust. 3, dysponent części budżetu państwa, w której zaplanowane zostały dotacje, podaje do publicznej wiadomości, w drodze obwieszczenia, wykaz jednostek wraz z kwotami dotacji przyznanych poszczególnym jednostkom.

Art. 74. 1. Z budżetu państwa finansowane są, z zastrzeżeniem ust. 3, inwestycje państwowych jednostek budżetowych, w tym ich gospodarstw pomocniczych.

2. Z budżetu państwa mogą być udzielane dotacje celowe na finansowanie lub dofinansowanie kosztów realizacji inwestycji:

1) państwowych zakładów budżetowych,

2) innych państwowych jednostek organizacyjnych, dla których zasady gospodarki finansowej określają odrębne ustawy,

3) jednostek nie zaliczanych do sektora finansów publicznych, na podstawie odrębnego upoważnienia zamieszczonego w ustawie budżetowej lub innej ustawie,

4) realizowanych przez jednostki samorządu terytorialnego jako zadania:

a) własne,

b) z zakresu administracji rządowej,

c) inne zlecone ustawami,

5) związanych z badaniami naukowymi lub pracami badawczo-rozwojowymi.

3. Inwestycje państwowych jednostek budżetowych mogą być dofinansowane z:

1) części zysku gospodarstwa pomocniczego państwowej jednostki budżetowej,

2) środków specjalnych państwowej jednostki budżetowej.

Art. 75. Kierownik państwowej jednostki budżetowej jest właściwy dla podjęcia decyzji w zakresie inwestycji gospodarstwa pomocniczego tej jednostki.

Art. 76. 1. Dotacje celowe dla przedsiębiorców mogą być udzielane na realizację inwestycji w zakresie infrastruktury technicznej oraz ochrony środowiska, mających szczególne znaczenie dla gospodarki narodowej.

2. Łączna kwota dotacji, o których mowa w ust. 1, przyznanych w kolejnych latach na dofinansowanie inwestycji realizowanej przez przedsiębiorcę, nie może być wyższa niż 50% planowanej wartości kosztorysowej inwestycji, chyba że odrębne przepisy stanowią inaczej.

3. Łączną kwotę dotacji, o której mowa w ust. 2, oraz jej przewidywaną wysokość w kolejnych latach realizacji inwestycji ustala się przy wprowadzeniu tej inwestycji do ustawy budżetowej.

Dotacje przedmiotowe - są kalkulowane wg stawek jednostkowych, które te stawki są corocznie określane przez Ministra Finansów lub innego ministra.

Dotacje podmiotowe - są przekazywane jednostkom ujmowanym corocznie w wykazie ustawy budżetowej.

Dotacje inwestycyjne - element wydatków majątkowych

1. wydatki na zakup i objęcie akcji

2. wniesienie wkładów do spółek prawa handlowego

3. wydatki inwestycyjne państwowych jednostek budżetowych

4. dotacje na dofinansowanie kosztów realizacji inwestycji.

W wykazie umieszczonym przy ustawie budżetowej określa się źródło finansowania inwestycji.

Wydatki realizowane z budżetu jednostek samorządu terytorialnego określamy jako:

• zadania własne

• zadania własne obowiązkowe

• zadania zlecone wynikające z ustaw

• zadania wynikające z porozumienia z organami administracji budżetowej lub innymi jednostkami samorządu terytorialnego.

Zadania własne - finansowane na podstawie własnych dochodów oraz subwencji.

Zadania zlecone - finansowane z dotacji celowych lub ze środków ustalonych w porozumieniu.

Ustawa z dnia 10-06-1994r. o zamówieniach publicznych - wprowadziła regulacje zadań publicznych finansowanych ze środków publicznych.

Art. 1. Ustawa określa zasady, formy i tryb udzielania zamówień publicznych, organ właściwy w sprawach o zamówienia publiczne, a także tryb rozpatrywania protestów i odwołań złożonych w toku postępowania o udzielenie zamówienia publicznego.

Art. 2. Ilekroć w ustawie jest mowa o:

1) robotach budowlanych - należy przez to rozumieć roboty budowlane w rozumieniu ustawy z dnia 7 lipca 1994 r. - Prawo budowlane

1. „dostawach” - należy przez to rozumieć dostarczanie zamawiającemu surowców, produktów, sprzętu, jak również innych rzeczy i dóbr,

3) „usługach” - należy przez to rozumieć wszelkie prace, które nie są robotami budowlanymi ani dostawą,

4) „zamówieniach publicznych”, nazywanych dalej także „zamówieniami” - należy przez to rozumieć zamówienia na roboty budowlane, dostawy oraz wykonywanie usług, opłacane ze środków publicznych w całości lub w części,

5) „zamawiającym” - należy przez to rozumieć każdy podmiot udzielający zamówienia publicznego na podstawie niniejszej ustawy,

6) „krajowych dostawcach i wykonawcach” - należy przez to rozumieć osoby fizyczne mające miejsce zamieszkania w kraju oraz osoby prawne i nie mające osobowości prawnej jednostki organizacyjne, utworzone zgodnie z przepisami prawa polskiego, mające siedzibę w kraju,

7) „środkach publicznych” - należy przez to rozumieć środki:

a) pochodzące z budżetu państwa lub budżetów jednostek samorządu terytorialnego, przeznaczone na działalność bieżącą i inwestycyjną,

b) pozabudżetowe - w rozumieniu ustawy z dnia 5 stycznia 1991 r. - Prawo budżetowe, z wyłączeniem środków pochodzących z darowizn przekazanych przez osoby fizyczne oraz prawne nie zobowiązane do stosowania przepisów niniejszej ustawy,

c) kredytowe, na które Skarb Państwa, gmina lub związek komunalny udzieliły poręczeń, gwarancji albo dofinansowały koszty obsługi kredytu,

d) pomocy zagranicznej, przyznane na podstawie umów międzynarodowych, chyba że umowy te określają odmienne procedury wykorzystania tych środków,

e) gminnych funduszy celowych,

f) pochodzące z opłat abonamentowych i opłat za używanie nie zarejestrowanych odbiorników radiofonicznych i telewizyjnych, o których mowa w ustawie z dnia 29 grudnia 1992 r. o radiofonii i telewizji

8) „najkorzystniejszej ofercie” - należy przez to rozumieć ofertę z najniższą ceną przy takiej samej jakości przedmiotu zamówienia lub ofertę, która przedstawia najkorzystniejszy bilans ceny, kosztów eksploatacji, czasu wykonania lub dostawy oraz innych kryteriów opisanych w specyfikacji istotnych warunków zamówienia,

9) wartości zamówienia - należy przez to rozumieć wartość szacunkową zamówienia, ustaloną przez zamawiającego z należytą starannością - bez podatku od towarów i usług (VAT),

10) surowcach i produktach krajowych - należy przez to rozumieć towary pochodzące z Polski, zgodnie z warunkami określonymi w ustawie z dnia 9 stycznia 1997 r. - Kodeks celny

11) jednostkach zależnych - należy przez to rozumieć jednostki organizacyjne, w których państwowe lub komunalne jednostki organizacyjne posiadają:

a) co najmniej 50% udziałów (akcji) lub

b) większość głosów w zgromadzeniu wspólników (walnym zgromadzeniu akcjonariuszy) jednostki zależnej lub

c) prawo do powołania lub odwoływania co najmniej połowy członków organu zarządzającego lub nadzorczego jednostki zależnej.

Art. 3. 1. Ustawę stosuje się do zamówień na dostawy, wykonywanie usług i robót budowlanych opłacanych w całości lub w części ze środków publicznych.

2. Zamawiający nie może, w celu uniknięcia stosowania ustawy lub uniknięcia procedur udzielania zamówień publicznych określonych ustawą, dzielić zamówienia na części oraz zaniżać wartości zamówienia.

3. Jeżeli zamówienie publiczne ma być finansowane z udziałem środków zagranicznych przyznanych na podstawie umowy międzynarodowej, która przewiduje inne niż ustawa procedury udzielania zamówienia, zamawiający udzielający zamówienia stosuje procedury określone w tej umowie międzynarodowej.

4. Prezes Urzędu Zamówień Publicznych w porozumieniu z Ministrem Finansów może udzielić, na wniosek zamawiającego, zezwolenia na odstąpienie od stosowania przepisów ustawy w przypadku zamówienia finansowanego z udziałem środków zagranicznych, przyznanych na innej podstawie niż umowa międzynarodowa, jeżeli otrzymanie tych środków jest uzależnione od zastosowania procedur odmiennych niż określone w ustawie.

Środki publiczne:

• w zrozumieniu ustawy o finansach publicznych

• środki kredytowe dla, których skarb państwa, jednostka samorządu terytorialnego lub samorządowa jednostka organizacyjna udzieliła poręczeń lub gwarancji albo dofinansowała koszty udzielenia kredytu (spłata odsetek przez tą jednostkę)

• środki pochodzące ze składek na ubezpieczenia zdrowotne

Najlepsza oferta - oferta z najmniejszą ceną, przy tej samej jakości przedmiotu zamówienia lub oferta, która przedstawia najkorzystniejszy bilans ceny kosztów eksploatacji czasu wykonania lub dostawy oraz innych kryteriów opisowych w specyfikacji istotnych warunków zamówienia publicznego.

Art. 4. 1. Ustawę stosuje się do zamówień publicznych udzielanych przez:

1) państwowe jednostki budżetowe i zakłady budżetowe oraz gospodarstwa pomocnicze utworzone przy państwowych jednostkach budżetowych,

2) państwowe fundusze celowe,

3) jednostki samorządu terytorialnego i sejmiki samorządowe,

4) (skreślony)

5) spółdzielnie, fundacje i stowarzyszenia, w zakresie, w jakim dysponują środkami publicznymi,

6) wykonujące zadania o charakterze użyteczności publicznej:

a) państwowe jednostki organizacyjne,

b) komunalne jednostki organizacyjne,

c) jednostki zależne,

7) agencje państwowe w zakresie nie uregulowanym odrębnymi przepisami,

8) jednostki publicznej radiofonii i telewizji.

2. Rada Ministrów określi, w drodze rozporządzenia, szczególne zasady udzielania zamówień publicznych ze względu na stan klęski żywiołowej, ochronę bezpieczeństwa wewnętrznego i zewnętrznego państwa lub ochronę tajemnicy państwowej.

3. Rada Ministrów może wskazać, w drodze rozporządzenia, inne podmioty dysponujące środkami publicznymi, które obowiązane są stosować przepisy ustawy.

Urząd zamówień publicznych - prezes podlega premierowi urząd jest traktowany jako centralny urząd właściwy w sprawach zamówień publicznych.

Art. 13. Zamówienia publicznego udziela się w trybie:

1) przetargu nieograniczonego,

2) przetargu ograniczonego,

3) przetargu dwustopniowego,

4) negocjacji z zachowaniem konkurencji,

5) zapytania o cenę,

6) zamówienia z wolnej ręki.

Art. 19. 1. Z ubiegania się o udzielenie zamówienia publicznego wyklucza się:

1) dostawców lub wykonawców, którzy w ciągu ostatnich trzech lat przed wszczęciem postępowania wyrządzili szkodę nie wykonując zamówienia lub wykonując je z nienależytą starannością,

2) dostawców i wykonawców, w odniesieniu do których wszczęto postępowanie upadłościowe lub których upadłość ogłoszono,

3) dostawców lub wykonawców, którzy zalegają z uiszczeniem podatków, opłat lub składek na ubezpieczenie społeczne, z wyjątkiem przypadków, kiedy uzyskali oni przewidzianą prawem zgodę na zwolnienie, odroczenie lub rozłożenie na raty zaległych płatności,

4) osoby fizyczne, które prawomocnie skazano za przestępstwo popełnione w związku z postępowaniem o udzielenie zamówienia publicznego albo inne przestępstwo popełnione w celu osiągnięcia korzyści majątkowych,

5) osoby prawne, których urzędujących członków władz prawomocnie skazano za przestępstwo popełnione w związku z postępowaniem o udzielenie zamówienia publicznego albo inne przestępstwo popełnione w celu osiągnięcia korzyści majątkowych.

3. Wszczęcie postępowania o popełnienie przestępstw, o których mowa w ust. 1 pkt 4 i 5, może stanowić podstawę wykluczenia z postępowania o udzielenie zamówienia publicznego.

Informacja o przetargu musi być umieszczone w Biuletynie Zamówień Publicznych .

Art. 14. 1. Podstawowym trybem udzielania zamówienia publicznego jest przetarg nieograniczony.

2. Zamawiający może udzielić zamówienia publicznego w innym trybie niż przetarg nieograniczony wyłącznie w okolicznościach określonych w niniejszej ustawie.

3. Zastosowanie trybu innego niż przetarg nieograniczony przy zamówieniach publicznych, których wartość przekracza kwotę 200000 EURO, wymaga zatwierdzenia przez Prezesa Urzędu, z zastrzeżeniem art. 71 ust. 1a.

Art. 32. Zamawiający może zorganizować przetarg ograniczony w przypadku, gdy:

1) ze względu na specjalistyczny charakter zamówienia istnieje ograniczona liczba dostawców lub wykonawców mogących wykonać dane zamówienie,

2) koszty przeprowadzenia przetargu nieograniczonego byłyby niewspółmiernie wysokie w stosunku do wartości zamówienia

Art. 53. W przetargu dwustopniowym w pierwszym etapie dostawcy i wykonawcy składają oferty wstępne bez podawania ceny, a zamawiający może żądać od dostawców i wykonawców określenia parametrów przedmiotu zamówienia. Drugi etap jest przetargiem, którego zasięg jest ograniczony do wybranych oferentów i może być poprzedzony negocjacjami zamawiającego z oferentami.

Art. 54. Przetarg dwustopniowy stosuje się w przypadku, gdy zachodzi jedna z następujących okoliczności:

1) nie można z góry określić szczegółowych cech technicznych i jakościowych zamawianych dostaw, usług lub robót budowlanych,

2) z powodu specjalistycznego charakteru dostaw, usług lub robót budowlanych konieczne są negocjacje z dostawcami lub wykonawcami,

3) przedmiotem zamówienia jest przeprowadzenie badań, eksperymentu, sporządzenie opinii naukowej albo świadczenie innych wyspecjalizowanych usług,

4) przedmiotem zamówienia jest zaprojektowanie i wykonanie robót budowlanych.

Art. 63. Negocjacje z zachowaniem konkurencji to tryb udzielenia zamówienia publicznego, w którym zamawiający negocjuje warunki umowy w sprawie zamówienia z odpowiednią, zapewniającą konkurencję, liczbę dostawców lub wykonawców, nie mniejszą niż dwóch.

Art. 64. Negocjacje z zachowaniem konkurencji stosować można, gdy zachodzi jedna z następujących okoliczności:

1) (skreślony)

2) zachodzi pilna potrzeba udzielenia zamówienia w sytuacji, której wcześniej nie można było przewidzieć, a nie wynikała ona z winy zamawiającego,

3) wszczęto postępowanie przetargowe i nie wpłynęła wymagana liczba ważnych ofert lub wszystkie oferty odrzucono, a można w sposób uzasadniony przypuszczać, że powtórny przetarg nie doprowadzi do zawarcia umowy.

Art. 67. Zapytanie o cenę stanowi tryb udzielenia zamówienia publicznego, w którym zamawiający kieruje pytanie o cenę dostaw rzeczy lub usług do takiej liczby dostawców lub wykonawców, która zapewnia wybór najkorzystniejszej oferty, konkurencję i sprawny przebieg postępowania, nie mniej niż do czterech.

Art. 68. 1. Zapytanie o cenę może być stosowane, gdy przedmiotem zamówienia są dostawy rzeczy lub usługi powszechnie dostępne o ustalonych standardach jakościowych.

2. Zapytanie o cenę, którego wartość przekracza kwotę, o której mowa w art. 15 ust. 1, powinno zawierać:

1) określenie przedmiotu zamówienia, łącznie z wyszczególnieniem wszelkich dodatkowych usług, które mają być wykonane w ramach umowy,

2) informację o dokumentach, jakie mają dostarczyć dostawcy i wykonawcy w celu potwierdzenia spełnienia wymaganych warunków,

3) określenie terminu wykonania umowy,

4) opis odpowiednich części zamówienia, jeżeli dopuszczalne jest składanie ofert częściowych,

5) określenie miejsca i terminu składania ofert,

6) wysokość zabezpieczenia należytego wykonania umowy, jeżeli zamawiający wymaga jego wniesienia.

3. Jeżeli wartość zamówienia przekracza równowartość kwoty 200000 EURO, zamawiający ogłasza informację o zapytaniu o cenę w Biuletynie Zamówień Publicznych.

Art. 70. Zamówienie z wolnej ręki to tryb udzielenia zamówienia publicznego, w którym zamawiający udziela zamówienia po rokowaniach tylko z jednym dostawcą lub wykonawcą.

Art. 71. 1. Zamawiający może udzielić zamówienia z wolnej ręki tylko wtedy, gdy zachodzi jedna z następujących okoliczności:

1) dokonuje zamówień dodatkowych, nie przekraczających 20% wartości uprzedniego zamówienia, a zachodzi konieczność zachowania tych samych norm, parametrów i standardów,

2) zawiera umowę o przeprowadzenie badań, eksperymentu lub sporządzenie opinii naukowej,

3) ze względu na szczególny rodzaj dostaw, usług lub robót budowlanych można je uzyskać tylko od jednego dostawcy lub wykonawcy,

4) dokonuje zamówienia publicznego na twórcze prace projektowe oraz na prace z zakresu działalności twórczej w dziedzinie kultury i sztuki,

5) można skorzystać tylko z jednego dostawcy lub wykonawcy w wyniku zastosowania dozwolonego zakresu preferencji krajowych,

6) ze względu na szczególne okoliczności gospodarcze lub społeczne, których zamawiający nie mógł przewidzieć, wymagane jest natychmiastowe wykonanie zamówienia,

7) wartość zamówienia nie przekracza równowartości 3000 EURO lub udział środków publicznych w finansowaniu zamówienia nie przekracza równowartości 3000 EURO.

1a. Jeżeli wartość zamówienia przekracza równowartość kwoty 20000 EURO, zastosowanie trybu zamówienia z wolnej ręki wymaga zatwierdzenia przez Prezesa Urzędu.

2. Rada Ministrów określi w drodze rozporządzenia zakres prac projektowych oraz tryb przeprowadzania konkursu na prace, o których mowa w ust. 1 pkt 4.

3. Zamówienie publiczne na twórcze prace projektowe oraz na prace z zakresu działalności twórczej w dziedzinie kultury i sztuki o wartości przekraczającej 100000 EURO udziela się w trybie zamówienia z wolnej ręki poprzedzonego konkursem z zachowaniem przepisu ust. 2.

Ustawa o zamówieniach publicznych zapewnia:

• równość traktowania dostawców i wykonawców ubiegających się o zamówienia publiczne

• jawność postępowania i możliwość kontroli na wszystkich etapach

• konkurencyjność postępowania

Zasadą systemu zamówień publicznych jest przeprowadzenie postępowania w sposób gwarantujący uczciwą konkurencję w celu wyboru najkorzystniejszej oferty. Umożliwia on zamawiającemu wybór wyżej wycenionej oferty krajowej jeżeli różnice między ofertą niżej wyceniona ze wszystkich ofert zagranicznych jeżeli różnica między tymi ofertami zawierające się w tzw. przedziale preferencji.

Mechanizmy preferencyjne:

• zachowanie preferencji cenowej - możliwość wyboru droższej wyceny krajowej pod warunkiem zachowania standardów jakościowych

• w warunkach zamówienia mogą być wpisane zalecenia o konieczności stosowania polskich produktów i surowców

• w warunkach umowy zawarta postanowienia mogą sterować podmioty zagraniczne mające swoją siedzibę w kraju (Polsce).

Mechanizm przetargu:

• organizuje zamawiający przetarg umożliwia wspólne warunki wyjściowych dla potencjalnych dostawców i wykonawców

• wybór najkorzystniejszej oferty przy zachowaniu obiektywnych wymiernych oraz niezmiennych w toku postępowania kryteriów zapewniających porównywalność zgłoszonych ofert

• zminimalizowanie wpływów poza formalnych grup nacisku na wybór oferty.

Elementem przetargu jest:

• decyzja o wyborze oferty

• zawarcie umowy między zamawiającym a wykonawcą lub dostawcą

• realne wykonanie umowy

• rozliczenie umowy i zapłata

Uprawnienia i obowiązki zamawiającego:

• zbadanie kwalifikacji oferenta

• oceny spełnienia przez oferenta istotnych warunków zamówienia

• domagania się wyjaśnień i uzupełnienia oferty

• do zawarcia umowy z wybranym oferentem na warunkach podanych przez niego w ofercie

• ma prawo do zatrzymania wadium gdy oferent odmówi zawarcia umowy na oferowanych przez siebie warunkach

Obowiązki zamawiającego względem oferenta:

• udzielenie oferentom względem umożliwienia zabrania dodatkowych informacji dotyczących przedmiotu zamówienia

• określenie uzyskania formularza zawierającego specyfikację istotnych warunków zamówienia

• zapewnienie warunków do uczciwej konkurencji

• zachowanie tajemnicy przebiegu procedury przetargowej do jej zakończenia

• zawiadomienie oferentów o wynikach przetargu

• zwrócenie wadium oferentom, których ofert nie przyjęto

• rozpatrywanie reklamacji i protestów oraz uczestniczenie w postępowaniu odwoławczym

Praw oferenta:

• uzyskiwanie od zamawiającego informacji dotyczących przedmiotu zamówienia oraz badania warunków jego wykonania

• uzyskania opisu warunków realizacji zamówienia z odpowiednim wyprzedzeniem, które umożliwia mu opracowanie oferty

• uczestniczenie w otwarciu ofert

• zapoznanie się z protokołem przy wykonaniu wyboru oferty lub po zakończeniu postępowania jeżeli nie doszło do wyboru oferty

• składanie protestów i odwołań

Zamawiającemu nie wolno dzielić oferty zamówienia, aneksować warunków umowy. Cena zawarta w ofercie jest nie przekraczalnym limitem ceny wykonania. Za wykonanie oferty za zaakceptowanie odpowiedzialny jest kierownik danej jednostki.

Tryby kredytowania

• refundacyjny - kredytowanie wstecz

• antycypacyjny - kredytowanie w przód

Na co zwrócić uwagę gdy wybieramy bank:

• rozpatrzyć pozycję kapitałową banku

• strukturę sieci oddziałów i ich kompetencje

• pozycję banków na rynku usług finansowych

• cenę usług bankowych

• jakość obsługi

• opłacalność lokat

Pozycję kapitałową banków badamy analizując:

• sumę bilansową

• strukturę bilansową

• otrzymywane wyniki finansowe

Sumę bilansową oceniamy poprzez :

• ocena bazy kapitałowej banku

• wielkość i struktura funduszy własnych - wskazuje na sytuację ekonomiczno-finansową banku

• udział kapitału własnego w pasywach - wysoki poziom mówi o pozycji kapitałowej jest silna gdy jest duży

• relacje funduszy własnych do sumy bilansowej - wskaźnik finansowania funduszy własnych w finansowaniu działalności

• wielkość współczynnika wypłacalności - im wyższy tym struktura bilansu jest wyższa

• struktura aktywów i pasywów

• ilościowe i jakościowe zróżnicowanie bazy depozytowej

• wielkość akcji kredytowej

• udział lokat w papierach wartościowych - płynność funduszu bankowego

• jakość portfela kredytowego - rodzaj udzielonych kredytów, klientów, terminy kredytowania, udział kredytów normalnych (bezpiecznych) w całości kredytów

• wielkość należności znajdujących się w sytuacji nieregularnej (skala błędnych decyzji)

• wielkość tworzonych rezerw celowych - wielkość ryzyka kredytowego

• ocena wyników ekonomicznych

• dochód banku i jego struktura

• wielkość kosztów banku

• rentowność banku

• zysk banku

Rodzaje analiz:

• ilościowa - porównanie ilości operacji poszczególnych banków

• jakościowa - porównanie wyników z działalności podstawowej

Wydatki budżetowe stale rosną w latach 90-tych wynosiły 48%, czy wydatki osiągnęły swoje możliwości szczytowe.

Przyczyny wzrostu wydatków publicznych:

• przyczyny o charakterze politycznym - wynikające z realizacji państwa opiekuńczego

• przyczyny o charakterze społecznym - problem polityki społecznej - likwidacja ciemnych stron gospodarki np. bezrobocie, ubóstwo

• przyczyny o charakterze ekonomicznym - dynamiczny wzrost oprzyrządowania technologicznego (wzrost na technikę np. armia), opiekę zdrowotną, stymulowanie koniunktury, konieczność finansowania nierentownych przedsiębiorstw.

Efektywność wydatków w sferze prywatnej jest większa od efektywności w sferze publicznej. Wydatki prywatne są o 30% efektywniejsze niż publiczne. Gdy wydatki publiczne rosną spada ich efektywność.

Dotacje celowe i subwencje ogólne są dochodami jednostek samorządu terytorialnego. Dotacje i subwencje różnią się zarówno w stosunku do zajmowanego miejsca oraz konstrukcji.

Subwencje - przeznaczone są na finansowanie zadań własnych jednostek samorządu terytorialnego.

Dotacje - finansowanie zadań zleconych oraz w określonych przypadkach zadań własnych.

Subwencje ogólne - są one przeznaczone na finansowanie ogółu zadań jednostek samorządu terytorialnego. Dotacje - związane są z finansowaniem celu lub grupy celów. Cechą subwencji jest ich złożona konstrukcja prawno-finansowana. Przy subwencjach jednostki samorządu terytorialnego mogą występować z roszczeniami prawnymi pod adresem państwa o przekazanie subwencji, mogą występować subwencje związane z określoną cecha samorządu terytorialnego. Subwencje ogólne - której łączna kwota ograniczona jest limitem, występująca w budżecie państwa.

Dotacje celowe - występują elementy oceny, uznania co do wielkości i sposobu przekazania. Organy rządowy może uzależnić dotacje od pewnych czynników.

Dotacje i subwencje są formą wpływania państwa na kierunek i dziedziny działalności wykonywanej przez samorząd terytorialny.

Subwencje - prawie każda gmina otrzymuje z budżetu państwa subwencje ogólną składającą się z części:

• subwencja rekompensująca

• subwencja podstawowa

• subwencja oświatowa

Subwencja rekompensująca - składa się z kwoty rekompensującej dochody utracone z związku z częścią likwidacji podatku od środków transportu z tytułu ulg i zwolnień z podatku rolnego i leśnego, oraz ulg i zwolnień wynikających z odrębnych szczegółowych ustaw.

Istotnym elementem jest subwencja podstawowa - na podstawę subwencji ogólnej przeznacza się co najmniej 1% planowanych dochodów budżetu państwa. W ramach części ogólnej subwencji podstawowej mamy:

• kwotę wyrównawczą

• pozostała kwota rozdzielona proporcjonalnie w stosunku do przeliczonej liczby mieszkańców gminy.

Kwota wyrównawcza - wyrównanie, pomoc słabszym gminom, które mają niski poziom dochodów własnych podatkowych, na jednego mieszkańca w stosunku do średniej obliczonej dla ogółu gmin w kraju.

Dla ustalenia tej kwoty musi być wskaźnik g i p

G - statystycznych dochód

P - dochód gminy

Wskaźnik G - są to należne podstawowe dochody podatkowe danej gminy w przeliczeniu na jednego mieszkańca tej gminy. Wskaźnik otrzymujemy jeżeli kwotę należnych dochodów podatkowych gminnych osiągniętych w pierwszym półroczu roku bazowego poprzedzającego rok na który będziemy obliczać subwencję i dzielone są na ilość mieszkańców gminy.

Wskaźnik P - obliczamy łącznie dla wszystkich gmin w kraju dzielimy go przez liczbę wszystkich mieszkańców w kraju.

Kwotę wyrównania otrzymują te gminy, których wskaźnik G jest mniejszy od 85% wskaźnika P. Kwota wyrównania wynosi jedynie 90% wyrównania na jednego mieszkańca.

1

---