Wywiad logopedyczny z rodzicem dziecka
Dane z okresu ciąży:
Przeszłość położnicza - poronienia, porody martwe, duża liczba porodów powtarzających się co rok.
Wiek matki - optymalny wiek rozrodczy: więcej niż 20 lat i mniej niż 35 lat. Zbyt młody wiek matki może wiązać się z rodzeniem dzieci wcześniaczych, zaawansowany - z rodzeniem dzieci obciążonych genetycznie.
Wiek ojca - więcej niż 40 lat. Późny wiek ojca zwiększa ryzyko chorób dziedzicznych.
Palenie tytoniu przez ojca i matkę - zmniejszona odporność noworodka, zwiększona zachorowalność, niższa waga urodzeniowa.
Nadużywanie alkoholu przez ojca i matkę.
Trudne warunki socjalno-bytowe.
Uciążliwe warunki pracy matki.
Stresy u matki.
Zażywanie leków przez ciężarną - antybiotyki: gentamycyna, streptomycyna powodują u płodu uszkodzenie narządu słuchu, objawy podrażnienia opon mózgowo-rdzeniowych. Półsyntetyczne penicyliny powodują uszkodzenia mózgu pod postacią zaburzeń psychicznych i uszkodzenie słuchu. Salicylany (leki często stosowane w czasie grypy i przeziębień), wszystkie leki przeciwnowotworowe wykazują silne działanie embriotoksyczne. Witaminy i hormony zarówno w niedoborze, jak i w nadmiarze mogą być przyczyną zaburzeń. Androgeny, leki przeciwtarczycowe, hipoglikemiczne mogą wywołać liczne zaburzenia rozwojowe.
Choroby serca matki prowadzą do zaburzeń krążenia, w konsekwencji do porodu przedwczesnego z objawami zamartwicy i uszkodzeniami CUN.
Choroby wątroby i dróg żółciowych.
Choroba nadciśnieniowa lub niedociśnieniowa.
Choroby nerek i dróg moczowych.
Zmiany w narządzie rodnym - mięśniaki macicy, guzy jajników, zmiany w obrębie szyjki macicy.
Ostre choroby zakaźne: różyczka (uszkodzenie słuchu), opryszczka, ospa, grypa.
Choroby bakteryjne i pasożytnicze odzwierzęce: toksoplazmoza (koty, psy), listerioza (konie, bydło).
Urazy, wypadki, utrata przytomności.
EPH czyli gestoza - zatrucie ciążowe (wysokie ciśnienie, obrzęki) - konsekwencją jest niedotlenienie płodu, poród przedwczesny. Do gestozy predysponuje konflikt serologiczny, choroby nerek.
Krwawienia w czasie ciąży.
Poród i okres noworodkowy:
Przedwczesne odpłynięcie wód płodowych powoduje zwiększoną umieralność okołoporodową, wcześniactwo, niedotlenienie. Przyczyną może być: duża ilość przebytych ciąż, niewydolność ciśnieniowo-szyjkowa, starszy wiek matki, nieprawidłowe położenie płodu.
Zakażenia macicy - powodują wrodzone i nabyte infekcje płodu, ciężkie wady rozwojowe.
Przodujące łożysko lub wypadnięcie pępowiny - niedotlenienie płodu.
Nieprawidłowe położenie płodu.
Zastosowanie kleszczy i próżnociągu prowadzi do uszkodzenia mózgu.
Poród przedłużający się, zakończony cesarskim cięciem.
W punktacji Apgar uzyskanie mniej niż 8 punktów. Stan dobry - 10 pkt., 7-8 noworodek zmęczony, 4-6 - zamartwica średniego stopnia, 1-3 - zamartwica ciężka. Składowe: akcja serca, oddech, odruchy, napięcie mięśni i kolor powłok skórnych
Waga urodzeniowa mniejsza niż 2500 gr.
Przedłużająca się żółtaczka (powyżej 14 dni) lub występująca w pierwszych 48 godz. życia.
Dziecko urodzone z wadą wrodzoną lub genetyczną: rozszczep podniebienia, wodogłowie, rozszczep kręgosłupa, choroby metaboliczne, mózgowe porażenie dziecięce, zespół Downa.
Drgawki w okresie noworodkowym.
Okres niemowlęcy, poniemowlęcy i przedszkolny:
Choroby zakaźne wieku dziecięcego przebiegające z powikłaniem: odra, różyczka, świnka, ospa wietrzna - wysoka gorączka, wystąpienie choroby u dzieci do 2-go roku życia - następstwem mogą być przejściowe objawy neurologiczne, wybiórcze opóźnienie rozwoju, padaczka.
Schorzenia górnych dróg oddechowych, częste nieżyty nosa, zapalenia gardła, migdałków, krtani, tchawicy, oskrzeli i płuc. Następstwem tych schorzeń może być nieprawidłowy rozwój mowy, ukształtowanie się nieprawidłowego nawyku oddychania w spoczynku przez usta, konsekwencją jest wada zgryzu (zgryz otwarty) i wada wymowy.
Zapalenie opon mózgowych.
Urazy czaszki.
Zatrucia (tlenkiem węgla).
Podejrzenie niedosłuchu lub stwierdzona wada słuchu. Ryzyko istnieje u dzieci:
- w rodzinach, w których istniały przypadki wad słuchu;
- których matki przebyły w okresie ciąży różyczkę, cytomegalię, toksoplazmozę, opryszczkę;
- z wagą urodzeniową poniżej 1500 g;
- z przebytym zapaleniem opon mózgowo-rdzeniowych;
- z rozszczepem podniebienia;
- matek, które zażywały w czasie ciąży leki uszkadzające słuch płodu;
- z Apgar poniżej 7 pkt.;
- z nawracającym zapaleniem uch środkowego, nosa, zatok.
Zaburzenia procesów emocjonalno-motywacyjnych i rozwoju osobowości: nadpobudliwość psychoruchowa, zaburzenia snu, lęki nocne, moczenie dzienne i nocne, agresja, fobie, nawykowe ssanie palca, obgryzanie paznokci, mutyzm.
Opóźniony rozwój psychomotoryczny, upośledzenie umysłowe.
Leki zażywane przez dziecko w jakimś okresie systematycznie np. streptomycyna, gentamycyna - powodują uszkodzenie słuchu.
Działania profilaktyczne zapobiegające zaburzeniom rozwoju mowy:
Właściwe zachowanie matki i ojca przed planowaną ciążą i właściwe zachowanie matki w okresie ciąży.
Karmienie dziecka piersią: mleko matki jest najlepszym pokarmem. W czasie karmienia nawiązuje się niepowtarzalna więź matki z dzieckiem. Dziecko ssąc pierś matki ćwiczy równocześnie mięśnie mowy, kształtuje się prawidłowy tor oddechu dla mowy (w spoczynku przez nos).
Prawidłowe ułożenie dziecka w czasie karmienia. Podczas karmienia naturalnego czy sztucznego ułożenie dziecka powinno być prawie pionowe. Poziome ułożenie niemowlęcia powoduje słaby wzrost doprzedni żuchwy (wada zgryzu), utrudnia połykanie i oddychanie przez nos. Osoba karmiąca powinna nogę na której trzyma dziecko trzymać na małym stołeczku.
Unikanie długotrwałego karmienia z butelki. Nieprawidłowe karmienie sztuczne powoduje zaburzenia czynności fizjologicznych narządu żucia. Istotne są różnice między pracą języka podczas ssania piersi i smoczka. Wynika to z faktu, iż żaden smoczek nie odda fizjologicznego kształtu sutka. Przy ssaniu piersi wargi szczelnie obejmują brodawkę, dziecko wykonuje naprzemienne ruchy żuchwą. Pokarm z piersi wydobywany jest i przesuwany za pomocą ruchów ssących i żujących. W czasie karmienia smoczkiem wykonywane są tylko ruchy ssące. Nie wolno powiększać otworu w smoczku - prowadzić to może do wady wymowy.
Prawidłowe ułożenie głowy niemowlęcia do snu. Ułożenie zbyt wysokie lub zbyt niskie wywołuje zmiany w ułożeniu żuchwy, dochodzi do zaburzenia pracy mięśni i stawu skroniowo-żuchwowego. Ułożenie głowy zbyt wysokie powoduje przesunięcie żuchwy i języka do przodu, a ułożenie głowy z odgięciem do tyłu powoduje przesunięcie dotylne żuchwy. Prawidłowe ułożenie niemowlęcia do snu polega na ułożeniu tułowia na plecach na sprężysto twardym materacu, a głowy na poduszce, która nieznacznie powinna ją przechylać ku klatce piersiowej.
Unikanie nawykowego ssania smoczka, gryzaków, wargi, palca lub innych przedmiotów. W warunkach prawidłowych odruch ssania wygasa między 1 a 2 rokiem życia. Przyczyną nawykowego ssania jest podawanie dziecku pustego smoczka poza karmieniem, a także wzmożone napięcie emocjonalne oraz lub brak stymulacji z zewnątrz. Nawykowe ssanie smoczka, palca, wargi może prowadzić do wady zgryzu, a w konsekwencji do wady wymowy.
Zapobieganie nawykowemu oddychaniu w spoczynku przez usta. Prawidłowy tor oddechu w spoczynku to oddech przez nos. Oddech przez usta może powodować:
- zaburzenia zgryzowe;
- obniżenie napięcia mięśni twarzy w konsekwencji wady artykulacyjne.
Przyczyną nawykowego oddechu w spoczynku przez usta może być przerośnięty migdałek gardłowy, polip w nosie. Przerośnięty migdałek gardłowy może być przyczyną niedosłuchu u dziecka.
Obserwacja sposobu połykania pokarmu i przy stwierdzeniu nieprawidłowości - nauka prawidłowego połykania. Wyróżnia się dwa typy połykania. Typ niemowlęcy związany z połykaniem pokarmów płynnych i półpłynnych, z językiem wsuniętym między szczęki, z silnym skurczem mięśni policzkowych i warg. Ten typ połykania jest prawidłowy do czasu wyrośnięcia wszystkich zębów mlecznych (do ok. 3-4 roku życia). Po wyrośnięciu zębów mlecznych dziecko przechodzi na typ połykania dorosłego, czubek języka unosi się do podniebienia górnego, napinają się mięśnie żujące. Utrzymujący się powyżej 4-go roku życia niemowlęcy typ połykania prowadzi do wady wymowy.
Wady postawy ciała: na narząd żucia wpływają zniekształcenia odcinka piersiowego kręgosłupa. Skrzywienie kręgosłupa boczne, doprzednie, dotylne w odcinku piersiowym powoduje nieprawidłową działalność i pociąganie mięśni grzbietu, szyi oraz twarzy. Może to doprowadzić do przesunięć doprzednich lub dotylnich żuchwy (wada zgryzu) w konsekwencji do wady wymowy.
Poświęcenie czasu na zabawę i rozmowę z dzieckiem. Do dziecka mówimy językiem ludzi dorosłych, używając słów zrozumiałych dla dziecka. Należy unikać zdrobnień i tzw. mowy dziecięcej.
Unikanie dłuższej rozłąki z dzieckiem, szczególnie w pierwszych 3 latach życia, ponieważ jest to najlepszy okres do wykształcenia się mowy. Po 4-tym roku życia partie mózgu odpowiadające za rozwój mowy osiągają swoją dojrzałość. Po tym okresie jest już tylko korygowanie i rehabilitacja mowy.
Dbanie o prawidłową atmosferę w rodzinie.
Umożliwienie dziecku kontaktu z rówieśnikami, szczególnie po 2-3 roku życia.