INTEGRACJA EUROPEJSKA dr Filip Skawiński

Plan zajęć:

1. Historyczno-kulturowe podstawy integracji europejskiej oraz jej przebieg do podpisania Traktatu Nicejskiego.

2. Źródła prawa europejskiego: traktaty i prawo wtórne, zasady prawa wspólnotowego oraz orzecznictwo Europejskiego Trybunału Sprawiedliwości.

3. System instytucjonalny UE: Rada, Parlament i Komisja, pozostałe organy: Europejski Bank Centralny, Trybunał Obrachunkowy i organy doradcze.

4. System kontroli sądowej i finansowej Wspólnot Europejskich.

5. Narzędzia działania UE: budżet (zasady, wpływy, wydatki) oraz administracja.

6. Przegląd najważniejszych polityk WE/UE: rynek wewnętrzny, konkurencja, Wspólna Polityka Rolna, polityka regionalna, relacje zewnętrzne.

7. Wielkie aktualne debaty w UE w tym Znaczenie Traktatu ustanawiającego Konstytucję dla Europy.

Zalecane lektury:

1. Alojzy Z. Nowak, Dariusz Milczarek (red.), Europeistyka w zarysie, Polskie Wydawnictwo Ekonomiczne, Warszawa 2006

2. Jan Barcz, Elżbieta Kawecka- Wyrzykowska, Krystyna Michałowska-Gorywoda, Integracja Europejska, Wolters Kluwer Polska, Warszawa 2007

3. Konstanty A. Wojtaszczyk (red.), Integracja europejska. Wstęp, Wydawnictwa akademickie i profesjonalne, Warszawa 2006

Lektury dodatkowe:

1. Sławomir Dudzik (red.), Konstytucja dla Europy. Przyszły fundament Unii Europejskiej, Zakamycze, Kraków, 2005

Egzamin pisemny, złożony z

1. części testowej (test jednokrotnego wyboru)

2. dwóch pytań opisowych (do wyboru spośród trzech pytań).

Część testowa i opisowa stanowią po 50% oceny końcowej.

Zdanie egzaminu wymaga uzyskania ponad połowy punktów zarówno z części testowej, jak i z części opisowej.

• Wykład 1
  Ku zjednoczonej Europie- od starożytności do dziś

Czy zmierzamy ku zjednoczonej Europie?

„Niniejszy Traktat wyznacza nowy etap w procesie tworzenia coraz ściślejszego związku między narodami Europy...”

Traktat o Unii Europejskiej (art. 1)

Czy narody europejskie rzeczywiście dążą do tworzenia coraz ściślejszego związku?

Historyczne i kulturowe źródła integracji.

Starożytność

• Wspólne korzenie kultury europejskiej:

• dorobek Grecji, Rzymu.

• Wspólna religia: chrześcijaństwo.

• Pomimo upadku politycznego, cywilizacja greko-rzymska przetrwała. W dużej mierze jest to zasługa Kościoła (zwłaszcza rola klasztorów w gromadzeniu wiedzy, przekazywaniu tradycji i zachowywania elementów rzymskiej oświaty)

• Obszar geograficzny, gdzie przetrwała spuścizna chrześcijańskiego Rzymu: Europa Zachodnia

Wczesne średniowiecze

• Podział staje się regułą polityczną

• Centrum cywilizacji łacińskiej przesunęło się na północny zachód.

• Karol Wielki próbował odnowić Cesarstwo Rzymskie. Jego państwo wkrótce się rozpada.

• kształtującą Europę.

• Równocześnie jednak wspólnota jest regułą kulturową.

Dojrzałe i późne średniowiecze

• Centrum cywilizacji łacińskiej przesunęło się na północny zachód.

• Choć nikt wówczas nie określiłby tego w ten sposób, w praktyce realizowane są zasady swobody przepływu osób kapitału i usług (towarów nie - cła!).

• Ponadto wszyscy wykształceni posługują się tym samym językiem - łacina.

• Do kręgu cywilizacji europejskiej dołączają stopniowo kraje europy Środkowej w tym Polska.

Renesans

Wielkie Odkrycia Geograficzne - potwierdzenie tożsamości europejskiej poprzez kontakt z innymi cywilizacjami. Zmiana postrzegania Boga i religii: doceniony zostaje rozum, człowiek w centrum zainteresowania Mimo to, w umysłowości renesansu religia wciąż odgrywa dużą rolę.

• Nowe źródła podziału: Protestantyzm - rozłam w chrześcijaństwie

• Nacjonalizm gospodarczy (merkantylizm),przy równoczesnym wzroście zależności

• Łacina traci na znaczeniu, ale zyskuje język francuski

Oświecenie

Kult rozumu, sformułowanie nowych idei:

• demokracja

• prawa człowieka,

• państwo prawa

• tolerancja.

Równocześnie coraz większe postępy nauki - nowy wymiar jedności Europy - wspólny dorobek naukowy, wspólnota uczonych.

• POTWIERDZAJĄC swe przywiązanie do zasad wolności, demokracji, poszanowania praw człowieka i podstawowych wolności oraz państwa prawnego,

• POTWIERDZAJĄC swe przywiązanie do podstawowych praw socjalnych...

• PRAGNĄC pogłębić solidarność między swymi narodami w poszanowaniu ich historii, kultury i tradycji,

• PRAGNĄC umocnić demokratyczny charakter i skuteczność działania instytucji, tak aby były one w stanie lepiej spełniać, w jednolitych ramach instytucjonalnych, powierzone im zadania... (Preambuła Traktatu o Unii Europejskiej)

Wiek XIX - apogeum Europy

• Błyskawiczny postęp techniczny - rewolucja przemysłowa

• Ogromna przewaga nad resztą świata (z wyjątkiem USA) pod względem gospodarczym i militarnym

• O obliczu Europy stanowi kilka mocarstw

• Regularnie toczą one ze sobą wojny, zachowując równowagę

• Prawdziwa ekspansja odbywa się poza Europą

1914 - 1945 - upadek Europy

• W 1914 roku Europa jest u szczytu potęgi

• W 1945 roku jest zrujnowana

• Europa musi nie tylko odnaleźć się swoje miejsce w świece zdominowanym przez USA i ZSRR

• Musi przełamać skłonność do wyniszczających konfliktów (zwłaszcza rywalizacji francusko-niemieckiej i francusko-brytyjskiej)

• Musi wyciągnąć lekcję z nieudanych prób luźnej współpracy politycznej lub integracji przez podbój

• Musi odbudować gospodarkę

Proces integracji europejskiej.

Wybór koncepcji

• Do połowy XX wieku powstało bardzo wiele koncepcji zjednoczenia Europy (m. in. Jerzego z Podiebradu, Immanuela Kanta, księcia Saint-Simon)

• Dylemat wyboru pomiędzy poszanowaniem suwerenności państw a tworzeniem instytucji ponadnarodowych

• Rodzaj rozwiązania pośredniego zasugerował Saint-Simon: integrację polityczną dzięki integracji gospodarczej

Traktat ustanawiający Europejską Wspólnotę Węgla i Stali (EWWiS)

• Deklaracja Schumana: 9 maj 1950.

• Podpisanie Traktatu 18 kwietnia 1951 w Paryżu.

• Cel polityczny: Zakończyć ryzyko wojen francusko-niemieckich, poprzez integrację ich przemysłów ciężkich.

• Cel długofalowy: głębsza i o większym zasięgu integracja gospodarcza.

• Powstaje Europejska Wspólnota Węgla i Stali i jej instytucje: Wysoka Władza, Rada Ministrów, Wspólne Zgromadzenie, Trybunał Sprawiedliwości

Traktat ustanawiający Europejską Wspólnotę Gospodarczą (EWG)

• Podpisany: 25 marca 1957 w Rzymie. Równocześnie podpisano Traktat ustanawiający Europejską Wspólnotę Energii Atomowej (EUROATOM).

• Cel ambitny: wspólny rynek.

• Ponadto:

- unia celna (oczywiście)

- jednolite zasady konkurencji (dlaczego?)

- Wspólna Polityka Rolna (inny kontekst)

- polityka transportowa (długo nie realizowana)

- uregulowanie relacji z terytoriami zależnymi

Traktat Fuzyjny

• Podpisany w 1965 w Brukseli.

• Uporządkowanie systemu instytucjonalnego:

1. Jedna Komisja: Komisja Wspólnot Europejskich

2. Jedna Rada: Rada Wspólnot Europejskich

3. Wciąż jedno zgromadzenie: Parlament Europejski

(wcześniej kolejna zmiana nazwy - w 1962 r.) i Trybunał Sprawiedliwości (WE)

Pomyślność lat 60. i kryzys lat 70.

• 15 „złotych” lat: 1958-1973

• Zakończenie tworzenia unii celnej: 1968

• Plan Wernera: 1970

• Pierwsze poszerzenie Wspólnot (1973): Wielka Brytania, Irlandia, Dania

• Od 1973 i ponownie od 1979 kryzys gospodarczy:

- przejściowy spadek PKB

- wzrost bezrobocia (8,5%)

- inflacja (14%) stagflacja

- porzucony zostaje Plan Wernera

Lata 80. - nowy impuls dla integracji

• 1979 pierwsze bezpośrednie wybory do Parlamentu Europejskiego

• początek lat 80. projekty Unii Europejskiej

• 1983 powrót koniunktury w gospodarce

• 1986 Jednolity Akt Europejski:

- m. in. polityka spójności gospodarczej i społecznej

• Poszerzenia Wspólnot na południe: 1981 (Grecja) i 1986 (Hiszpania i Portugalia)

Kolejne poszerzenia

• 1990 powiększenie bez formalnego poszerzenia

• 1993: ustalenie „kryteriów kopenhaskich” (polityczne, gospodarcze i prawne).

• 1995: Austria, Szwecja, Finlandia

• 2004: 8 krajów Europy Środkowej oraz Cypr i Malta

• 2007: Rumunia i Bułgaria

• Na liście chętnych: Turcja, Chorwacja i Macedonia oraz - nieformalnie - wiele innych państw

Ostatnie 15-lecie: tylko Maastricht?

• 1992 Traktat z Maastricht

- utworzenie Unii Europejskiej (tzw. trzy filary)

- plan Wprowadzenia Unii Gospodarczo-Walutowej (kryteria konwergencji)

• 1997 Traktat z Amsterdamu

• 2001 Traktat z Nicei

• 2004 „Nowy Traktat Rzymski”

• 
  Wykład 2
  Podstawy prawne Unii Europejskiej

Czym jest Unia Europejska?

Ani państwem ani organizacją międzynarodową.

UE jest polityczno-prawną formą sui generis.

Unia Europejska a Wspólnota Europejska

Źródła prawa Unii Europejskiej

1. Traktaty TUE i TWE (ze wszystkimi wniesionymi przez traktaty akcesyjne, JAE oraz modyfikacje ustalone na konferencjach w Maastricht, Amsterdamie i Nicei).

2. Umowy międzynarodowe, których jedną ze stron jest WE.

3. Prawo wtórne.

4. Źródła niepisane.

1 + 2 + 3 + 4 = acquis communautaire

Traktaty

Traktat ustanawiający Wspólnotę Europejską (TWE)

Najważniejsze modyfikacje:

• Traktat o Fuzji Organów 1965

• Jednolity Akt Europejski (JAE) 1986

• Traktat z Maastricht 1992

• Traktat z Amsterdamu 1997

• Traktat z Nicei 2001

Traktat o Unii Europejskiej (TUE)

Najważniejsze modyfikacje:

• Traktat z Amsterdamu 1997

• Traktat z Nicei 2001

Umowy międzynarodowe

UE nie może zawierać umów międzynarodowych.

Robi to WE.

WE może być stroną umowy obok państw członkowskich

(umowy mieszane) lub zamiast nich.

Najważniejsze typy umów międzynarodowych WE:

• stowarzyszeniowe (różne rodzaje),

• handlowe,

• o Europejskim Obszarze Gospodarczym.

Prawo wtórne

1. Rozporządzenie:

• nieograniczony krąg adresatów,

• obowiązuje w całości i jest bezpośrednio skuteczne.

2. Dyrektywa:

• nieograniczony krąg adresatów,

• obowiązuje tylko co do celów, które wyznacza. Sposób realizacji każde państwo wybiera samodzielnie,

• pod pewnymi warunkami jest bezpośrednio skuteczna.

3. Decyzja:

• jednoznacznie wskazani adresaci,

• obowiązuje w całości i jest bezpośrednio skuteczna.

Źródła niepisane

1. Orzecznictwo Europejskiego Trybunału Sprawiedliwości:

• w praktyce działa prawo precedensowe,

• ETS miał ogromny wkład w integrację europejską, poprzez interpretację Traktatów, formułowanie zasad prawa wspólnotowego, a czasem nawet „tworzenie” nowych kompetencji WE.

2. Zasady prawne:

• zasady prawa wspólnotowego,

• zasady prawa międzynarodowego,

• zasady wspólne dla systemów prawnych państw członkowskich

• prawa podstawowe.

Zasady prawa wspólnotowego

1. Powierzenia kompetencji podział kompetencji

2. Pomocniczości (subsydiarności) i proporcjonalności (jako jedyna jest wprost wymieniona w Traktatach i nie pochodzi z orzecznictwa ETS).

3. Lojalnej współpracy.

4. Równowagi instytucjonalnej.

5. Autonomii instytucjonalnej (państw).

6. Prymatu prawa wspólnotowego.

7. Niedyskryminacji.

8. Wzajemnego uznania (standardów).

Ad. 1 „Wspólnota działa w granicach kompetencji powierzonych jej niniejszym Traktatem oraz celów w nim wyznaczonych.” (art. 5 TWE)

• Brak jakiegokolwiek innej ogólnej wskazówki dotyczącej podziału kompetencji.

• Jakie kompetencje ma Wspólnota? Są ich 3 rodzaje:

- szczegółowe (poszczególne artykuły),

- dodatkowe (art. 308 TWE),

- dorozumiane (dzięki orzecznictwu ETS).

Jak Wspólnota i PCz dzielą się kompetencjami?

Są 3 możliwe warianty:

1. Zastrzeżone dla PCz, a Wspólnota może wspierać

(np. edukacja).

2. Dzielone między Wspólnotę a PCz. Znów 3 możliwości:

- Wspólnota nie wykonuje kompetencji,

- kompetencje Wspólnoty i PCz są konkurencyjne,

- całość kompetencji wykonuje Wspólnota.

3. Kompetencje wyłączne Wspólnoty. Tylko w dwóch dziedzinach:

- polityka handlowa,

- ochrona biologicznych zasobów morskich.

Ad. 2 „W dziedzinach, które nie należą do jej kompetencji wyłącznej, Wspólnota podejmuje działania, zgodnie z zasadą pomocniczości, tylko wówczas i tylko w takim zakresie, w jakim cele proponowanych działań nie mogą być osiągnięte w sposób wystarczający przez Państwa Członkowskie, natomiast z uwagi na rozmiary lub skutki proponowanych działań możliwe jest lepsze ich osiągnięcie na poziomie Wspólnoty.” (art. 5 TWE)

To samo w uproszczeniu: decyzje powinny być podejmowana jak najbliżej obywatela.

Zasada pomocniczości jako jedyna jest wprost wymieniona w Traktatach i nie pochodzi z orzecznictwa ETS.

Ad. 3

„Państwa Członkowskie podejmują wszelkie właściwe środki ogólne lub szczególne w celu zapewnienia wykonania zobowiązań wynikających z niniejszego Traktatu lub z działań instytucji Wspólnoty. Ułatwiają one Wspólnocie wypełnianie jej zadań.

 Powstrzymują się one od podejmowania wszelkich środków, które mogłyby zagrozić urzeczywistnieniu celów niniejszego Traktatu.”

(art. 10 TWE)

Ad. 4

1. Każda instytucja może działać tylko na podstawie upoważnienia zawartego w Traktatach.

2. Żadna instytucja nie może zastępować innej w jej obowiązkach.

3. Każda instytucja może swobodnie określać swój wewnętrzny regulamin

ETS rozciągnął także na instytucje zasadę lojalnej współpracy.

Ad.5

„Jeśli Traktat lub rozporządzenia przyznają Państwom Członkowskim prawa lub nakładają na nie obowiązki, związane z wykonywaniem prawa wspólnotowego, kwestia jakim organom powierzą one korzystanie z tych praw i wykonywanie obowiązków zależy wyłącznie od systemu konstytucyjnego danego państwa.”

(fragment orzeczenia ETS w sprawie International Fruit Company)

Ad. 6

Traktaty nie rozstrzygają tej kwestii.

Musiał więc zrobić to ETS - orzekł, że pierwszeństwo ma prawo wspólnotowe.

Państwa (w zasadzie) się z tym zgodziły.

Ad. 7

Traktaty nie rozstrzygają tej kwestii.

Musiał więc zrobić to ETS - orzekł, że pierwszeństwo ma prawo wspólnotowe.

Państwa (w zasadzie) się z tym zgodziły.

Ad. 8

Towar legalnie wyprodukowany w jednym z PCz musi być też dopuszczony w innych (z pewnymi ograniczeniami).

Efekt orzeczenia Cassis de Dijon.

Wykład 3 Rada Europejska

Co to jest system instytucjonalny Unii Europejskiej?

• Opisują go art. 3, 4 i 5 Traktatu o Unii Europejskiej (TUE) oraz art. 7, 8 i 9 Traktat ustanawiającego Wspólnotę Europejską (TWE).

• To dlatego, że UE i WE posiadają te same instytucje.

• Na system instytucjonalny składają się:

1. Instytucje „główne” (polityczne):
Rada Unii Europejskiej, Parlament Europejski, Komisja Europejska

2. Pozostałe instytucje (kontroli niepolitycznej):
Europejski Trybunał Sprawiedliwości

Trybunał Obrachunkowy

3. Organy doradcze

Komitet Ekonomiczno - Społeczny
Komitet Regionów

4. Inne podmioty
Europejski Bank Centralny

Europejski Bank Inwestycyjny

Podwójna logika systemu instytucjonalnego Unii Europejskiej

1. Instytucje o charakterze ponadnarodowym (wspólnotowym):
   wszystkie oprócz Rady

2. Instytucje o charakterze międzyrządowym:
   Rada Unii Europejskiej (Rada Europejska)

Unia Europejska jest wymieszaniem form wspólnotowych i międzyrządowych.

Nie wolno mylić trzech Rad!

1. Rada Europejska
   - spotkania przywódców państw Unii. Nie jest jeszcze instytucją.

2. Rada Unii Europejskiej
   - główna instytucja UE. Składa się z ministrów z PCz

3. Rada Europy

- organizacja międzynarodowa, do której należą niemal wszystkie państwa Europy. Brak bezpośredniego związku z UE.

Rada Europejska

Powstanie i instytucjonalizacja Rady Europejskiej

• 1961 - 1973: uroczyste spotkania „na szczycie”.

• Szczyt w Paryżu w 1974 - spotkaniom nadano nazwę Rada Europejska i ustalono, że będą się odbywać 3 razy w roku.

• Deklaracja 22 dołączona do Traktatu Nicejskiego: Przynajmniej jedno spotkanie w trakcie przewodnictwa w Brukseli.

Skład Rady Europejskiej

• Nie ma stałego składu.

• Tworzą ją głowy państw lub szefowie rządów oraz Przewodniczący KE.

• Tylko 3 państwa na ostatniej RE były reprezentowane przez głowy państw.

• Towarzyszą im ministrowie spraw zagranicznych Państw Członkowskich i członek KE

W skład delegacji narodowych wchodzą też inni wysocy urzędnicy.

• W charakterze gości zapraszani są również Przewodniczący PE, KR i KES.
  

Uprawnienia Rady Europejskiej

„Rada Europejska nadaje Unii impulsy niezbędne do jej rozwoju i określa w tej mierze ogólne kierunki polityczne” (art. 4 TUE).

W praktyce oznacza to:

1. Prowadzenie nieformalnych konsultacji.

2. Zajmowanie stanowiska w sprawach WPZiB (tzw. II filar)

3. Wskazywania nowych obszarów integracji.

4. Podejmowania kluczowych decyzji
   

Ważne decyzje podejmowane przez Radę Europejską

1. Rozstrzyganie spraw przekazanych przez RUE.

2. Zatwierdzać perspektywy finansowe UE.

3. Wprowadzać zmiany w Traktatach.

4. Podejmować decyzje w sprawie rozszerzenia UE.
   

Tryb obradowania Rady Europejskiej

• Nie istnieje formalny regulamin obrad.

• Spotkania przygotowywane są przez państwo sprawujące przewodnictwo (ono ustala agendę) wraz z Sekretariatem RUE.

• Obradom przewodniczy głowa państwa lub szef rządu sprawującego w danym półroczu przewodnictwo.

• Osobno obradują przywódcy państw i Przewodniczący KE, osobno Ministrowie SZ.
  

Tryb obradowania Rady Europejskiej (c.d.)

• Nie istnieje procedura podejmowania decyzji. Ustaliła się praktyka osiągania konsensusu bez formalnego głosowania.

Decydującą rolę odgrywa znaczenie polityczne państwa oraz zręczność polityków.

Przewodniczący KE i PE mają pewien wpływ. Przewodniczący KR i KES znikomy lub żaden.

• Obrady trwają zwykle 2 dni. Są niejawne. Na koniec zwoływana jest konferencja prasowa, na której przedstawiane są „konkluzje prezydencji”.

• Sprawozdanie z każdego spotkania musi zostać przedstawione PE.

Wykład 4

Rada Unii Europejskiej

Rada Unii Europejskiej (RUE) ang. Council of the European Union , fr. Conseil de l'Union européenne

Ale 3 razy w roku spotyka się w Luksemburgu!

Powstanie Rady Unii Europejskiej

• Jednolita Rada działa od wejścia w życie Traktatu o Fuzji Organów.

• W EWWiS odgrywała głównie rolę konsultacyjną, ale już w EWG zyskała znaczące uprawnienia.

• Stopniowo różnicował się jej skład - nie tylko ministrowie spraw zagranicznych, ale także innych resortów.

Skład Rady Unii Europejskiej

• Rada jest organem reprezentującym interesy państw członkowskich.

• Posiada wiele postaci. Zawsze skupia przedstawicieli państw członkowskich (PCz) tej samej rangi i odpowiedzialnych za te same kwestie.

• Posiada zatem wiele konfiguracji (obecnie 9) i obraduje na wielu poziomach (w sumie 6).

• Wyjątkową sytuacją jest, gdy Rada spotyka się na szczeblu premierów i prezydentów (dla w sprawie: wskazanie kandydata na Przew. KE, naruszanie zasad przez PCz, przystąpienie do UGW, pogłębiona współpraca).

Konfiguracje Rady Unii Europejskiej

• Klasyczne rozumienie Rady - gdy obraduje w składzie ministrów. W rzeczywistości najczęściej zatwierdzają oni decyzje wcześniej wynegocjowane na niższych szczeblach.

• Najważniejsze konfiguracje Rady (średnio raz w miesiącu):

- ds. Ogólnych i Stosunków Zewnętrznych

- ds. Gospodarczych i Finansowych (Ecofin)

- ds. Rolnictwa i Rybołówstwa

• Pozostałe spotykają się kilka razy w roku.

Rada Unii Europejskiej
- obrady na wielu poziomach

1. Głowy państw i szefowie rządów.

2. Ministrowie.

3. Stali przedstawiciele (Coreper II).

4. Zastępcy stałych przedstawicieli (Coreper I)

5. Komitety wyspecjalizowane (urzędnicy wyższego szczebla).

6. Grupy robocze (urzędnicy niższego szczebla).

Ad. 3 COREPER II

• Złożony jest ze stałych przedstawicieli,

• zajmuje się głównie sprawami dotyczącymi polityki unijnej, finansów i polityki zagranicznej,

• Jego spotkania przygotowuje Grupa Antici, złożona z asystentów stałych przedstawicieli.

• Nie posiada roli zwierzchniej w stosunku do Coreper I.

Ad. 4 COREPER I

• Złożony jest z zastępców stałych przedstawicieli,

• Zajmuje się głównie sprawami socjalnymi i ekonomicznymi ,

• Jego spotkania przygotowuje Grupa Mertens, złożona z asystentów zastępców stałych przedstawicieli.

• Przez Coreper (I lub II) przechodzą wszystkie sprawy, które podejmuje potem Rada.

• Coreprer (I i II) sprawuje kontrolę nad kilkuset komitetami wyspecjalizowanymi i grupami roboczymi (stałymi i ad hoc).

Ad. 5 i 6 Komitety i grupy robocze

• Trudno nawet dokładnie określić ich liczbę.

• Traktat przewiduje działanie tylko kilku.

• Około 100 spotyka się regularnie. Kilkadziesiąt dalszych nieregularnie.

• Przygotowują spotkania dla Coreper lub śledzą określone kwestie.

• Prawie 300 komitetów działa w ramach komitologii.

Komitologia

• Wynika stąd, że Rada delegowała na Komisję uprawnienia wykonawcze, a równocześnie chce zachować kontrolę nad ich wykorzystaniem.

• Wynik kompromisu pomiędzy potrzebą sprawnego podejmowania bieżących decyzji (czego nie jest w stanie robić Rada) a dążeniem państw członkowskich do zachowania kontroli.

• W ramach komitologii istnieją trzy rodzaje komitetów:

- komitety doradcze (Advisory Committees)

- komitety zarządzające (Management Committees)

- komitety regulacyjne (Regulatory Committees).

Przewodnictwo w Radzie

• Zmienia się co pół roku.

• Prezydencja reprezentuje UE na zewnątrz. Wspierana jest w tym zadaniu przez Wysokiego Przedstawiciela, Komisarza ds. Stosunków Zewnętrznych . W miarę potrzeby jest też wspierana przez następną prezydencję (tylko w tym sensie funkcjonuje „dwójka” ).

• 17 stycznia A. Merkel zapowiedziała koordynowanie prezydencji w systemie „trójki”, tak jak przewiduje to Traktat Konstytucyjny.

• Przewodnictwo sprawowane jest równolegle w Radzie, Coreper, komitetach i grupach roboczych (z wyjątkiem komitologicznych) oraz w Radzie Europejskiej.

Kompetencje Rady

1.Stanowienie lub współudział w stanowieniu prawa unijnego

• jest podstawowym organem decyzyjnym i prawodawczym UE,

• ma prawo podejmowania wszystkich typów uchwał przewidzianych przez Traktaty WE i EUROATOMu: rozporządzeń, dyrektyw, decyzji, zaleceń, opinii;

2. Udział w uchwalaniu budżetu UE

• Upoważniona jest do uchwalania budżetu w oparciu o projekt przygotowany przez Komisję. Wymaga on późniejszego zatwierdzenia przez Parlament.

3. Zawieranie umów międzynarodowych

• Umowy zawarte przez Radę wiążą wszystkie państwa członkowskie (umowy handlowe, celne, w sprawie stowarzyszenia z UE, w sprawie przystąpienia do UE, współpracy państwa trzecich i organizacji międzynarodowych z UE).

4. Koordynowanie ogólnej polityki gospodarczej

• Rada sporządza projekt wytycznych polityki gospodarczej państwa członkowskich i WE,

• Nadzoruje zbieżność polityki gospodarczej poszczególnych państwa z przyjętymi przez nią zaleceniami i w razie poważnych rozbieżności między nimi uchwala stosowne zalecenia pod adresem konkretnego państwa.

5. Powoływanie członków niektórych organów UE (np. Komitetu Ekonomiczno-Społecznego, Komitetu Regionów, Trybunału Obrachunkowego).

6. Koordynowanie działań Państw Członkowskich i przyjmowanie środków w zakresie współpracy policyjnej i sądowej w sprawach karnych.

7. Przyjmowanie środków w zakresie WPZiB.

Tryb obradowania i podejmowanie decyzji w Radzie

• Od niedawna (czerwiec 2006) większość obrad Rady jest jawna (wszystkie, gdy Rada działa w ramach procedury współdecydowania oraz pierwsze obrady w sprawach innych tekstów prawnych).

• Sposób podejmowania decyzji:

- w sprawach organizacyjnych zwykłą większością,

- w pozostałych większością kwalifikowaną lub jednomyślnie (w zależności od dziedziny, a czasem od konkretnego artykułu w TWE (np. spór 174 czy 175?) na podstawie którego dany akt prawny ma być podjęty - zawsze potrzeba podstawy prawnej).

Głosowanie większościowe w Radzie

Aby decyzja mogła zostać podjęta większością kwalifikowaną, muszą zostać spełnione 3 warunki:

1. „Za” musi paść 255 głosów (na 345 ogółem) tj. ok. 74% wszystkich głosów.

2. Każde PCz może zażądać sprawdzenia, czy państwa głosujące „za” reprezentują co najmniej 62% mieszkańców Unii.

Wykład 5

Parlament Europejski

3 miejsca prac PE

• 12 sesji plenarnych odbywa się w Strasburgu.

• Kilka sesji odbywa się w Brukseli. Ponadto posiedzenia komisji.

• Sekretariat PE w większości mieści się w Luksemburgu, częściowo w Brukseli.

• Pomiędzy Brukselą i Strasburgiem jest 454 km.

• Koszt wynikający z istnienia 3 miejsc prac PE to ok. 200 milionów euro rocznie.

• Z inicjatywy szwedzkiej posłanki PE rozpoczęto kampanię oneseat.eu. Między kwietniem a wrześniem 2006, zebrano ponad milion podpisów pod petycją w sprawie przeniesienia całości prac PE do Brukseli.

Jak wyłaniany jest PE?

Art. 194 TWE p. 4:

„Parlament Europejski opracowuje projekt mający na celu umożliwienie przeprowadzenia powszechnych wyborów bezpośrednich zgodnie z jednolitą procedurą we wszystkich Państwach Członkowskich

Skład PE

Struktura PE

Organy PE:

1. Traktatowe:

a) przewodniczący,

b) prezydium.

2. Regulaminowe:

a) konferencje przewodniczących (frakcji, komisji, delegacji),

b) komisje i delegacje,

c) frakcje.

Kompetencje PE

„Parlament Europejski, złożony z przedstawicieli narodów państw należących do Wspólnoty, wykonuje uprawnienia przyznane mu niniejszym Traktatem” (art. 189 TWE) - formuła „otwarta”.

Cztery rodzaje kompetencji:

1. Prawodawcze.

2. Budżetowe.

3. Kreacyjne.

4. Kontrolnym.

Ad. 2. Kompetencje budżetowe

Początkowo było to najważniejsze uprawnienie PE.

Udział PE w procedurze budżetowej:

1. Proponowanie modyfikacji wydatków obligatoryjnych.

2. Modyfikowanie wydatków nieobligatoryjnych.

3. Możliwość odrzucenia całego budżetu.

4. Głosowanie w sprawie absolutorium dla Komisji z wykonania budżetu.

Ad. 3 Kompetencje kreacyjne

1. Zatwierdzanie składu Komisji Europejskiej.

2. Wybór Rzecznika Praw Obywatelskich.

3. Udział w powoływaniu członków Europejskiego Trybunału Obrachunkowego

4. Udział w powoływaniu członków EBC.

Ad. 4 Kompetencje kontroli

1. Odpowiedzialność polityczna Komisji przed PE:

a) możliwość przegłosowania wotum nieufności,

b) rozpatrywanie corocznych sprawozdań Komisji,

c) prawo interpelacji.

2. Wobec RUE: możliwość zadawania pytań członkom Rady.

3. Wobec RE: otrzymywanie sprawozdań z posiedzeń.

4. Kontrola w stosunku do ESBC/EBC.

5. Możliwość powoływania komisji dochodzeniowych.

6. Przyjmowanie petycji od obywateli.

Rola polityczna PE - polityka zagraniczna

• Parlament jest na bieżąco informowany przez Radę o zmianach w polityce zagranicznej i bezpieczeństwa, może jej również przedstawiać pytania i zalecenia.

• Za pośrednictwem Komisji Spraw Zagranicznych, Parlament jest w stałym kontakcie z Wysokim Przedstawicielem UE ds. Wspólnej Polityki Zagranicznej i Bezpieczeństwa, jak również z komisarzem ds. stosunków zewnętrznych.

• Parlament Europejski wyraża swoją zgodę na przystąpienie nowych Państw Członkowskich do Unii Europejskiej i jest proszony o wyrażenie swojej opinii w sprawie ważniejszych umów międzynarodowych.

Rola polityczna PE - prawa człowieka

• Co roku sprawozdanie nt. sytuacji w zakresie przestrzegania praw człowieka w krajach trzecich oraz sprawozdanie dotyczące poszanowania praw człowieka w samej UE.

• W czasie każdej comiesięcznej sesji plenarnej Parlament Europejski prowadzi debaty nt. przypadków pogwałcenia praw człowieka, zasad demokracji i praworządności. Przez to PE pełni rolę międzynarodowego forum, dotyczącego łamania praw człowieka. Może domagać się zawieszenia umowy WE z państwem, które nie przestrzega praw człowieka.

• W 1988 r. Parlament Europejski ustanowił Nagrodę im. Sacharowa przyznawaną za wolność przekonań.

- 2004 BELARUSIAN ASSOCIATION OF JOURNALISTS
- 2005 LADIES IN WHITE, HAUWA IBRAHIM, REPORTERS WITHOUT FRONTIERS

- 2006 ALIAKSANDR MILINKEVICH

Wykład 6

Komisja Europejska

Główna siedziba: Berlaymont, rue de la Loi

Skład Komisji Europejskiej

• Jak ewoluował? - od 10 do 30 komisarzy

• Jaki obecnie i po kolejnych poszerzeniach?

- obecnie 27 i czekamy na opracowanie systemu rotacji

• Co przewidywał Traktat Konstytucyjny?

- pierwszy skład: tylu ile państw, następnie 2/3 liczby państw i system rotacji

• Co znajdzie się w Traktacie Reformującym?

Kto kogo wybiera...

• Państwa członkowskie przewodniczącego Komisji?

• przewodniczący Komisji komisarzy?

• komisarze dyrektorów generalnych i członków gabinetów?

Dyrektorzy generalni i gabinety odgrywają bardzo dużą rolę!

• W jaki sposób Komisja może zakończyć urzędowanie?

Sposób podejmowania decyzji

3 formy podejmowania decyzji:

1. Procedura ustna,

2. Procedura pisemna,

3. Delegacja uprawnień.

Posiedzenia są tajne, obecność komisarzy obowiązkowa, decyzje zapadają absolutną większością głosów.

Kompetencje Komisji Europejskiej

• Prawodawcze:

- prawo inicjatywy (w I filarze wyłączne),

- udział w procedurze współdecydowania

• Kontrolne:

- Komisja „strażniczką traktatów”

- nadzoruje politykę konkurencji

• Wykonawcze: - wydawanie aktów wykonawczych na podstawie postanowień traktatów lub upoważnienia przez Radę

• Międzynarodowe:

- negocjowanie umów międzynarodowych

- zawieranie umów o charakterze technicznym

- utrzymywanie przedstawicielstw w państwach poza UE.

Wykład 7

Europejski Trybunał Sprawiedliwości

Podstawowe informacje o ETS

1. Nazwa (oficjalna: Trybunał Sprawiedliwości Wspólnot Europejskich)

2. Sposób powoływania członków.

3. Skład. Funkcja rzeczników generalnych.

4. W jakich składach orzeka.

Sądy wydzielone z ETS - Sąd Pierwszej Instancji (SPI)

• skargi osób fizycznych lub prawnych przeciwko wspólnotowym aktom prawnym instytucji wspólnotowych lub przeciwko zaniechaniu działania przez te instytucje;

• skargi wniesione przez Państwa Członkowskie przeciwko Komisji lub Radzie;

• skargi o odszkodowanie za szkody wyrządzone przez instytucje wspólnotowe lub ich pracowników;

• skargi dotyczące umów zawartych przez Wspólnoty, w których właściwość Sądu została wyraźnie określona;

• skargi z zakresu wspólnotowych znaków towarowych;

• odwołania od orzeczeń Sądu do spraw Służby Publicznej.

Z kolei od orzeczeń SPI możliwe jest odwołanie do ETS.

Sądy wydzielone z ETS
- Sąd do spraw Służby Publicznej

• powstał na mocy decyzji Rady z 2004 r.

• właściwość: rozpoznawanie (w pierwszej instancji) sporów między Wspólnotami a ich pracownikami

• od jego orzeczeń możliwe jest odwołanie do SPI.

Kompetencje ETS (najważniejsze)

I. Wydawanie orzeczeń:

A. Skargi bezpośrednie.

B. Tryb prejudycjalny.

II. Wydawanie opinii - w zakresie zgodności z traktatami umowy międzynarodowej, która ma zostać zawarta. Na wniosek KE, Rady, PE lub PCz. Nie są wiążące.

III. Wydawanie postanowień o zastosowaniu środków tymczasowych - aby uzyskać zawieszenia wykonania aktu wydanego przez instytucję, który jest przedmiotem skargi, lub uniknąć poważnej i nieodwracalnej szkody, jaką poniosłaby jedna ze stron.

Skargi bezpośrednie

1 rodzaj skargi przeciwko PCz i 3 rodzaje przeciwko instytucjom UE.

I. Przeciwko państwom członkowskim:

• Skarga o stwierdzenie uchybienia (art. 226-228 TWE).

• Z jakiego powodu?

• Kto może wnieść skargę?

• Co się dzieje, jeżeli pozwane państwo się nie zastosuje do orzeczenia ETS?

Skarga o stwierdzenie uchybienia: orzeczenie Komisja przeciwko Francji z 12 lipca 2005

Uchybienie wykonaniu orzeczenia w sprawie skargi o stwierdzenie uchybienia.

Francja złamała przepisy wspólnotowe dotyczące ochrony zasobów morskich zagrożonych wyczerpaniem. Została za to pozwana przez Komisję i przegrała, ale nie wykonała tego orzeczenia.

Dlatego w kolejnej sprawie ETS orzeka karę 20 mln euro za „poważne i długotrwale uchybienie obowiązkom wynikającym z prawa wspólnotowego” oraz 57,8 mln euro za każde 6 miesięcy niestosowania się do poprzedniego orzeczenia).

(3 rodzaje skarg przeciwko instytucjom.)

II. Przeciwko instytucjom wspólnot:

1. Skarga o stwierdzenie nieważności (unieważnienie).

2. Skarga na bezczynność (zaniechanie).

3. Skarga o odpowiedzialność pozaumowną (odszkodowanie).

1. Skarga o stwierdzenie nieważności (art. 230 TWE)

• Z jakiego powodu?

• Kto może wnieść skargę? (różnice między rodzajami powodów)

Orzeczenie Plaumann przeciwko Komisji z 15 lipca 1963:

dopuszczalność skargi osoby fizycznej lub prawnej na decyzję, które mimo przyjęcia w formie decyzji skierowanej do innej osoby (przede wszystkim państwa członkowskiego UE), dotyczą jej bezpośrednio i indywidualnie.

2. Skarga na bezczynność (art. 232 TWE)

• W jakiej sytuacji?

Akt prawny musi być wyraźnie określony, jego wydanie musi być obowiązkiem instytucji; może to być np. nie wykonanie orzeczenia o stwierdzeniu nieważności aktu.

• Przeciwko jakiemu aktowi tego typu skargę mogłaby wnieść osoba fizyczna?

Musi być spełniony ten sam warunek, co w przypadku skargi o unieważnienie: niewydany akt miałby dotyczyć skarżącego nieuprzywilejowanego bezpośrednio i indywidualnie.

• Jak wygląda procedura?

Najpierw należy wystosować wezwanie do działania, instytucja ma 2 miesiące na reakcję, po ich upływie powód ma 2 miesiące na skargę.

3. Skarga o odpowiedzialność pozaumowną

-Kto może wnieść skargę?

- Państwa członkowskie? TAK

- Osoby fizyczne i prawne? TAK

- Instytucje? NIE

• Jakie warunki muszą zostać spełnione?

Niezgodne z prawem postępowanie instytucji lub jej pracownika.

• Szkoda musi być rzeczywista.

• Związek z innymi rodzajami skarg.

• Nie ma automatycznego powiązania.

• Najpierw należy wyczerpać środki wewnątrzkrajowe.

Tryb prejudycjalny (art. 234 TWE)
Inne nazwy: odesłanie prejudycjalne, pytanie prejudycjalne, orzeczenie wstępne.

• Dotyczy:
  Obowiązek zadania pytania gdy:

1. Podniesiona zostanie kwestia legalności aktu prawa wspólnotowego.

2. Sprawa rozpatrywana jest w ostatniej instancji.

• Doktryna „acte clair” - gdy właściwe zastosowanie przepisu jest tak oczywiste, że nie pozostawia racjonalnych wątpliwości

• Czy sędzia krajowy ma obowiązek zadać pytanie na żądanie strony? NIE

• Orzeczenia wstępne rozpatruje tylko ETS, nie SPI.

• ETS ma obowiązek udzielić odpowiedzi, ale może to zrobić odmawiając rozpatrzenia sprawy. Z jakiego powodu?

• pytanie nie dotyczy wykładni prawa wspólnotowego,

• przedmiotowa norma prawa wspólnotowego nie ma faktycznego związku ze sprawą,

• pytanie ma charakter hipotetyczny lub jest zbyt ogólne,

• nie został przedstawiony stan faktyczny.

• ETS może odpowiedzieć inaczej, niż odnosząc się do samego pytania. Jak?

• rozszerzyć pytanie,

• przeformułować pytanie,

• sformułować zasadę.

• Czy orzeczenie wstępne jest wiążące dla sądu krajowego?

• Tak, jak również dla innych sądów krajowych.
  Na tryb prejudycjalny przypada prawie połowa wszystkich orzeczeń ETS

Wykład 8
Proces decyzyjny i relacje międzyinstytucjonalne

Procedury - obszary stosowania

1. Współdecydowania. 43 dziedziny!

2. Konsultacji (rolnictwo, rybołówstwo, podatki, polityki handlowa, konkurencja, UGW, II i III filar).

3. Zgody (umowy z państwami trzecimi, procedura wyborów do PE, zatwierdzenie składu KE, niektóre decyzje dotyczące funduszy strukturalnych).

4. Współpracy (tylko niektóre zagadnienia z zakresu UGW).

Zasada równowagi instytucjonalnej

„Każda z tych instytucji działa w granicach uprawnień przyznanych jej niniejszym Traktatem.”

(art. 7 TWE) oraz orzeczenia ETS: Meroni i Chernobyl

Nie oznacza to, że kompetencje są równoważne, ale to, że są rozdzielone i podział ten jest stabilny.

Ta sama zasada upoważnia Trybunał do jej kontrolowania.

1. Każda instytucja może działać tylko na podstawie upoważnienia zawartego w Traktatach.

2. Żadna instytucja nie może wkraczać w kompetencje innej.

3. Żadna instytucja nie posiada ogólnych kompetencji (brak trójpodziału władz), natomiast szczegółowe wynikają z poszczególnych przepisów (przy zastosowaniu interpretacji teleologicznej)

Nie oznacza to, że kompetencje są równoważne, ale to,

że są rozdzielone i podział ten jest stabilny.

Zasada lojalnej współpracy

„Państwa Członkowskie podejmują wszelkie właściwe środki ogólne lub szczególne w celu zapewnienia wykonania zobowiązań wynikających z niniejszego Traktatu lub z działań instytucji Wspólnoty. Ułatwiają one Wspólnocie wypełnianie jej zadań.

 Powstrzymują się one od podejmowania wszelkich środków, które mogłyby zagrozić urzeczywistnieniu celów niniejszego Traktatu.” (art. 10 TWE)

• Dotyczy przede wszystkim PCz, ale także instytucji UE.

• Dla PCz ma szczególne znaczenie ma sprawach III filaru.

• Dla instytucji jest podstawą do egzekwowania porozumień międzyinstytucjonalnych.

Relacje pomiędzy instytucjami

Jaką rolę w systemie instytucjonalnym odgrywają:

• Rada?

• Parlament?

• Komisja?

Jakimi argumentami dysponują w relacjach z pozostałymi instytucjami?

Rada	Parlament	Komisja
na straży interesów narodowych najważniejszy organ legislacyjny decydujący wpływ na budżet kontroluje działań wykonawczych Komisji niemal samodzielna w II i III filarze w kluczowych sprawach odwołuje się do Rady Europejskiej bardzo mocna pozycja formalna interesy narodowe	organ przedstawicielski kontrola polityczna Komisji stały wzrost znaczenia kosztem Rady znaczny wpływ na budżet ciągle bez formalnego wpływu na II i III filar poparcie dla pogłębiania integracji podatny na lobbying demokratyczna „twarz” Unii na straży praw człowieka interesy partyjne	organ wykonawczy, administracyjny na straży Traktatów posiada inicjatywę ustawodawczą i w sprawie budżetu posiada największe zasoby korzysta z wiedzy eksperckiej (org. doradcze, konsultacje, ocena wpływu) „cywilizuje” lobbying „mózg” Unii posiada doświadczenie dzięki nadzorowi nad wykonywaniem polityk może wykorzystywać podziały w innych instytucjach

Wykład 9 Budżet UE

Zasady budżetowe w Unii Europejskiej

1. Budżet UE jest przyjmowany co roku. Stanowi natomiast część 7-letniej „perspektywy finansowej”.

2. Musi być zrównoważony. Brak możliwości deficytu.

3. Wszystkie wydatki i dochody muszą być precyzyjnie określone. Nie ma możliwości przesunięć.

Dwie kategorie wydatków

Na budżet UE składają się dwie kategorie wydatków:

1. Wydatki obowiązkowe - wynikają wprost z TWE i umów międzynarodowych. W praktyce to głównie finansowanie Wspólnej Polityki Rolnej.

Ostatnie słowo należy do Rady Unii Europejskiej.

2.Wydatki nieobowiązkowe - pozostałe, największa część to polityka spójności.

Ostatnie słowo należy do Parlamentu Europejskiego.

Procedura uchwalania budżetu

• Komisja przygotowuje wstępny projekt.

• Na tej podstawie Rada, po konsultacjach tworzy właściwy projekt i przekazuje Parlamentowi.

• Parlament wprowadza poprawki i odsyła do Rady.

• Rada odnosi się do tych poprawek.

• Wreszcie, Parlament zatwierdza lub nie ostateczną wersję. Podpis składa przewodniczący Parlamentu.

Wielkość budżetu

Wartość budżetu to ok. 126 mld €, czyli 235 euro na mieszkańca (ok. 70 centów dziennie).

Stanowi to 1.08% Produktu Narodowego Brutto.

Dla porównania budżet Polski (dochody) wynosi ok. 38,5 mld €.

Wpływy - 2007 r (diagram kołowy 1)

Wkład procentowy poszczególnych państw w 2005 r.

Wielka Brytania korzysta ze specjalnego rabatu. Niemcy, Austria, Szwecja i Holandia również, ale z mniejszych.

Wydatki 2007 r. (diagram kołowy 2)

Wydatki 2008 r. (duży)

Wydatki przedstawia się jako zobowiązania lub płatności.

Kwoty te mogą się nieco różnić, ponieważ w przypadku programów wieloletnich, zobowiązania liczą się dla pierwszego roku, ale płatności następują przez kilka lat.

Np. w projekcie na 2008 r. zobowiązania mają wynieść 129.2 mld €, a płatności 121,6 mld €.

Kontrola wydatków

• Każda instytucja ma audyt wewnętrzny.

• Europejski Trybunał Obrachunkowy prowadzi regularne kontrole.

• OLAF prowadzi dochodzenia w sprawie nadużyć.

• Co roku Parlament Europejski głosuje nad absolutorium z wykonania budżetu.

Europejski Urząd ds. Zwalczania Nadużyć Finansowych (OLAF)

• ang. European Anti-Fraud Office

fr. Office européen de lutte anti-fraude

• Siedziba: Bruksela.

• Powstał w 1999 roku, zastępując Grupę Roboczą ds. Koordynacji i Zapobiegania Oszustwom(UCLAF) . W jakich okolicznościach?

• OLAF jest wyspecjalizowaną niezależną komórką Komisji Europejskiej.

Niezależność OLAF

• Nie może przyjmować żadnych instrukcji od korzystania z jakiegokolwiek rządu lub instytucji (łącznie z Komisją!)

• Jeśli dyrektor generalny uzna, że Komisja podważa jego niezależność, może wnieść przeciw niej sprawę do Trybunału Sprawiedliwości.

• Funkcje dochodzeniowe biura podlegają regularnej kontroli ze strony Komitetu ds. Nadzoru, złożonego z pięciu osób niezależnych od instytucji europejskich, wyspecjalizowanych w dziedzinach należących do kompetencji OLAF.

Kompetencje OLAF

• Dochodzenia wewnętrzne.

• Dochodzenia zewnętrzne we współpracy z krajowymi służbami dochodzeniowymi.

• OLAF dostarcza krajom członkowskim pomocy i wiedzy technicznej w zakresie zwalczania oszustw.

• Wspomaga Komisję przy tworzeniu strategii walki z oszustwami w UE i podejmuje inicjatywy w celu stworzenia odpowiedniego ustawodawstwa.  

(3 wykresy dot. Olafka :P nieistotne w sumie )

Wykład 10

Wspólny rynek, polityka handlowa i polityka konkurencji

Wspólny rynek, polityka handlowa, polityka konkurencji i wspólna waluta funkcjonują w ramach Wspólnoty Europejskiej, która stanowi pierwszy
i najważniejszy filar UE.

Zaawansowanie integracji gospodarczej

• Integracja europejska osiągnęła najwyższe stadium zaawansowania właśnie w sferze gospodarczej.

• Dotyczy to zarówno posiadanych instrumentów prawnych, jak i konkretnych rozwiązań.

• W dziedzinie gospodarki PCz przekazały dużą część suwerenności i muszą się podporządkować prawu wspólnotowemu.

Jak Wspólnota i PCz dzielą się kompetencjami w kwestiach gospodarczych?

Są trzy możliwe warianty:

1. Kompetencje wyłączne Wspólnoty (np. wspólna polityka handlowa, niektóre aspekty wspólnego rynku, niektóre aspekty polityki konkurencji).

2. Dzielone między Wspólnotę a PCz. Znów 3 możliwości (np. niektóre aspekty wspólnego rynku, polityka spójności, Wspólna Polityka Rolna).

3.Zastrzeżone dla PCz, a Wspólnota może wspierać (np. polityka przemysłowa).

Wspólny rynek

• Inne określenia: rynek wewnętrzny, jednolity rynek.

• Składają się nań cztery swobody:

1. Swoboda przepływu towarów.

2. Swoboda przepływu usług.

3. Swoboda przepływu pracowników,

4. Swoboda przepływu kapitału.

Innymi słowy: ludzie, towary i usługi powinny móc swobodnie się przemieszczać w UE tak, jakby wszystkie PCz były jednym krajem.

Swobodny przepływ towarów

Co oznacza?

• zakaz ceł (importowych i eksportowych) oraz opłat o skutku równoważnym,

• zakaz ograniczeń ilościowych w imporcie i eksporcie oraz środków o skutku równoważnym,

• zakaz subsydiów eksportowych.

Ponadto ETS wprowadził tzw. regułę Cassis de Dijon (zasada wzajemnego uznania).

Wyjątki od zasady swobodnego przepływu towarów

Zakazy i ograniczenia w handlu wewnątrzwspólnotowym mogą być usprawiedliwione następującymi okolicznościami:

• Moralnością publiczną,

• Bezpieczeństwem publicznym,

• Ochroną zdrowia i życia ludzi, zwierząt i roślin

• Ochroną skarbów narodowych o wartości artystycznej, historycznej lub archeologicznej,

• Ochroną własności intelektualnej i przemysłowej.

Ograniczenia i zakazy nie mogą stanowić środka dyskryminacji lub ukrytego ograniczenia w handlu wewnątrzwspólnotowym. 

Swobodny przepływ usług

Przepływ usługi następuje w trzech przypadkach:

1. Usługodawca przemieszcza się do innego PCz (np. pracownik budowlany)

2. Usługobiorca przemieszcza się do innego PCz (np. turysta)

3. Usługi transgraniczne (np. call center).

Główną zasadą jest zasada równego traktowania: usługodawca lub usługobiorca z innego PCz, ma być traktowany jak własny obywatel. Dotyczy to także zakazu dyskryminacji ukrytej - pozornie opartej na neutralnych warunkach.

• Wzajemne uznanie kwalifikacji zawodowych. Do połowy lat 80. ujednolicano system kształcenia, później postawiono na wzajemne uznanie dyplomów lub harmonizację.

• Nie dotyczy to zawodów regulowanych.

• Możliwe są ograniczenia z uwagi na interes publiczny. Muszą mieć charakter niedyskryminacyjny.

• W 2006 roku przyjęta została tzw. dyrektywa usługowa. Miała zlikwidować ogromną liczbę istniejących de facto barier, ale z uwagi na opór niektórych PCz i grup politycznych została bardzo „okrojona”.

Swobodny przepływ pracowników

• Prawo do przybycia do innego PCz i pobytu do 3 miesięcy.

• Prawo do pozostania po okresie zatrudnienia pod określonymi warunkami.

• Równy dostęp do pracy.

• Równe traktowanie podczas okresu zatrudnienia.

• Prawo niedyskryminacyjnego dostępu do świadczeń socjalnych (związane także ze swobodnym przepływem usług).

• Analogiczne prawa dla członków rodziny pracownika.

W związku z przystępowaniem nowych PCz do UE, zasada swobodnego przepływu pracowników bywa na okres przejściowy uchylana.

Swobodny przepływ kapitału

Jest niezbędny by dopełnić pozostałe trzy swobody (zapłata za usługi, przewóz zysku, czy oszczędności, inwestycje bezpośrednie).

Nie jest jednak celem samym w sobie, jak tamte swobody, ale ma umożliwić ich realizację.

W pełni liberalizowane są tylko niektóre aspekty: inwestycje bezpośrednie, zakup notowanych na giełdzie papierów wartościowych, repatriacja dochodów i zakup nieruchomości.

W tej ostatniej kwestii istnieją uchylenia czasowe (korzysta z niego Polska) lub trwałe (np. na Malcie).

Realizacja tej swobody postępowała najwolniej z uwagi na związek z polityką finansową państwa. Dopiero odkąd rozpoczęto realizację Unii Gospodarczo-Walutowej (tworzenie strefy euro)

- 1994 r. - zaczęto jej poważniejszą realizację.

Wspólna polityka handlowa

Na drodze do wspólnego rynku niezbędne było wprowadzenie:

1) strefy wolnego handlu (swobodny przepływ towarów wewnątrz Wspólnoty),

2) unii celnej - wspólnej taryfy celnej w handlu z państwami trzecimi.

Wspólna polityka handlowa jest konsekwencją unii celnej. Jest kompetencją wyłączną Wspólnoty, o czym nie mówi Traktat, ale tak wywnioskował ETS.

Co oznacza wspólna polityka handlowa?

• wszystkie PCz obowiązują jednolite zasady w handlu z państwami trzecimi.

• to KE negocjuje umowy handlowe z państwami trzecimi,

• to KE de facto reprezentuje PCz w WTO (Światowej Organizacji Handlu),

• PCz mają wpływ na politykę handlową tylko poprzez swoich przedstawicieli w Radzie Unii Europejskiej.

Polityka konkurencji

Polityka konkurencji ma na celu zagwarantowani uczciwej i rzeczywistej rywalizacji przedsiębiorstw na wspólnym rynku.

Koncentruje się na dwóch rodzajach działań:

1. Kontrolowanie pomocy publicznej.

2. Przeciwdziałanie praktykom antykonkurencyjnym. Oznacza to:

- zakaz porozumień ograniczających konkurencję,

- zakaz nadużywania pozycji dominującej

- kontrolę koncentracji.

Przepisała Hypatia.

25

---