Źródło oporu

Źródłami wewnętrznymi mogą być:

• lęk - temat wywołuje lęk bądź jego ujawnienie w obecności dia­gnosty jest lękotwórcze, ale może to być także lęk przed odkryciem
  w sobie rzeczy nieznanych i nieakceptowanych;

• wstyd - wynika ze społecznego stereotypu, iż o pewnych rze­
  czach nie mówi się nikomu, bądź stanowiący pochodną obawy przed
  brakiem akceptacji ze strony diagnosty i wytworzeniem w jego oczach
  negatywnego obrazu własnej osoby;

-poczucie winy - wynika z konieczności podawania nie zawsze pozytywnych informacji o osobach bliskich emocjonalne badanemu, co może stanowić źródło jego problemów.

Do źródeł zewnętrznych należy postępowanie diagnosty, które mo­że obejmować szeroki katalog wadliwych zachowań, jednakże wśród najważniejszych w pierwszych etapach budowania relacji można wy­szczególnić kilka: zbyt szybkie przejście do pytań zagrażających, forma­lizm traktowania, brak poczucia bezpieczeństwa, wyłapywanie sprzecz­ności w wypowiedziach badanego, naukowy, specjalistyczny język i wiele innych.

Techniki radzenia sobie z oporem

Techniki radzenia sobie z oporem powinny stanowić niezbędne wyposażenie i umiejętności w pracy diagnosty. Wśród podstawowych najczęściej wymienia się następujące:

- milczenie - manipulowanie milczeniem stanowi paradoksalną me­
todę zmniejszania napięcia emocjonalnego osoby badanej, ale nie jest
to metoda uniwersalna, gdyż skutkiem zbyt przedłużającego się ze
strony diagnosty milczenia może być wzrost tego napięcia;

- zmiana lub przeformulowanie pytania — zmiana tematu lub zwięk­
szenie ogólności pytania, które staje się wówczas mniej zagrażające,
tzw. „zamrożenie kontaktu";

• podawanie komunikatów o spostrzeganiu trudności osoby bada­
  nej - ich funkcją jest manifestowanie zdolności diagnosty do empatii
  i syntonii, nie mogą one jednak przyjąć formy nagany, gdyż wówczas
  ocena stanowi dodatkowe źródło oporu;

• parafraza - polega na tym, iż dotychczasowa wypowiedź bada­
  nego zostaje sformułowana w nieco innej postaci przez diagnostę, co
  upewnia badanego, że ten go rozumie, akceptuje, zaś w efekcie zwięk­
  sza jego poczucie bezpieczeństwa;

• udzielanie dodatkowych informacji — przyjmuje najczęściej formę
  zaakcentowania specyfiki swojej roli jako diagnosty czy uświadomie­
  nia badanemu, że to, co przeżywa, jest czymś naturalnym, eliminując
  tym samym jego poczucie zagrożenia;

-prośba o konkretyzację, wypowiedzi - stanowi prostą technikę ra­dzenia sobie z oporem, której efektem jest intelektualizacja, racjonali­zacja lub obiektywizacja (wpisywanie własnych sytuacji w sytuację konkretnych innych lub „uogólnionego innego"), polega bądź na po­dawaniu ogólnej instrukcji np. „jak ta sytuacja konkretnie przebiega­ła", bądź rzadziej na formułowaniu pytań zamkniętych, dotyczących analizowanych treści;

• rozmowa na temat „tu i teraz" jest techniką stosowaną w sytu­
  acji radzenia sobie z aktywnym oporem, mogąc przyjmować postać
  pytania zadanego wprost „dlaczego badany nie chce o czymś mówić";

• zaznaczenie roli i funkcji badania — stanowi ryzykowny, choć
  czasem stosowany sposób radzenia sobie z oporem badanego, polega­
  jący na wywieraniu nacisku na osobę badaną w formie twierdzenia, że
  od jakości jej wypowiedzi czy od stopnia jej otwarcia się i szczerości
  zależy to, czy uda się rozwiązać problem;

• wyrażenie własnych emocji związanych z przejawianiem oporu
  - polega na podzieleniu się z badanym informacją o stanie własnych
  emocji, wynikających z zachowania badanego, np. negatywne stany -
  przykrość, bezradność, co jednak w niektórych sytuacjach może za­
  chwiać zaufanie do diagnosty jako profesjonalisty.

---